2020
Η Συνεχής Αποκατάσταση
Απρίλιος 2020


Η Συνεχής Αποκατάσταση

Η Αποκατάσταση ξεκίνησε στο Ιερό Άλσος πριν από 200 χρόνια και συνεχίζεται σήμερα – και εσείς και εγώ μπορούμε να είμαστε μέρος αυτής.

Εικόνα
Joseph Smith kneeling

Οι επιθυμίες της καρδιάς μου (Πρώτο Όραμα), υπό Walter Rane

Αυτή είναι μία θαυμάσια και συναρπαστική εποχή για να είμαστε στη γη. Έχουμε την ευλογία να συμμετάσχουμε σε σπουδαία γεγονότα που συμβαίνουν στη θεϊκή νομή της πληρότητας των καιρών, προπαρασκευαστικά για τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου1. Έχουμε την ευκαιρία όχι μόνο να παρακολουθήσουμε αυτά τα θαυμάσια γεγονότα να ξεδιπλώνονται, αλλά επίσης να είμαστε μέρος αυτών2.

Μερικές φορές μιλάμε για την Αποκατάσταση του Ευαγγελίου σαν να συνέβη σε μία στιγμή. Πριν από διακόσια χρόνια, το Πρώτο Όραμα ξεκίνησε τη διαδικασία, αλλά η Αποκατάσταση φυσικά δεν τελείωσε εκεί. Το έργο του Κυρίου μέσω του Τζόζεφ Σμιθ και των συνεργατών του προχώρησε με τη μετάφραση του Βιβλίου του Μόρμον, την αποκατάσταση της ιεροσύνης, την οργάνωση της Εκκλησίας, την αποστολή ιεραποστόλων, την οικοδόμηση ναών, την οργάνωση της Ανακουφιστικής Εταιρείας, κ.ο.κ. Αυτά τα γεγονότα της Αποκατάστασης ξεκίνησαν το 1820 και συνεχίστηκαν καθ’ όλη τη ζωή του Τζόζεφ Σμιθ.

Όσο υπέροχα κι αν είναι τα πράγματα που αποκάλυψε ο Θεός μέσω του Τζόζεφ Σμιθ, η Αποκατάσταση δεν ολοκληρώθηκε στη διάρκεια ζωής του Τζόζεφ. Μέσα από προφήτες μετά από αυτόν έχουμε λάβει τέτοια πράγματα όπως τη συνεχή εξέλιξη του έργου ναού, επιπρόσθετες γραφές, τη μετάφραση των γραφών σε πολλές γλώσσες, τη διάδοση του Ευαγγελίου σε ολόκληρο τον κόσμο, την οργάνωση του Σχολείου Κυριακής, των Νέων Γυναικών, της Προκαταρκτικής και των απαρτιών ιεροσύνης, και πολυάριθμες προσαρμογές στην οργάνωση και τη διαδικασία της Εκκλησίας.

«Είμαστε μάρτυρες μίας διαδικασίας αποκατάστασης» έχει πει ο Πρόεδρος Ράσσελ Νέλσον. «Αν νομίζετε ότι η Εκκλησία έχει πλήρως αποκατασταθεί, βλέπετε μόνον την αρχή. Υπάρχουν πολλά ακόμα που θα έρθουν… Περιμένετε μέχρι του χρόνου. Και έπειτα την επόμενη χρονιά. Να παίρνετε τις βιταμίνες σας. Να ξεκουράζεστε. Θα είναι συναρπαστικό»3.

Σε συμφωνία με τη δήλωση του Προέδρου Νέλσον ότι η Αποκατάσταση συνεχίζεται, έχουμε δει πολλές σημαντικές προσαρμογές στην Εκκλησία από τότε που έγινε Πρόεδρος. Μεταξύ αυτών είναι η αναδιάρθρωση των απαρτιών ιεροσύνης, η αντικατάσταση της οικογενειακής διδασκαλίας και της επίσκεψης διδασκαλισσών από την τέλεση διακονίας και ο θεσμός ενός τρόπου μελέτης του Ευαγγελίου με επίκεντρο το σπίτι, με την υποστήριξη από την Εκκλησία4. Από τότε έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες προσαρμογές και θα γίνουν περισσότερες.

Ένα παράδειγμα στη Δυτική Αφρική

Η μαρτυρία μου για τη συνεχή φύση της Αποκατάστασης επηρεάστηκε από τα πέντε χρόνια που πέρασα υπηρετώντας στην Προεδρία Περιοχής Δυτικής Αφρικής. Από τότε που ήμουν νέος άνδρας, είχα μία μαρτυρία για το Ευαγγέλιο. Όμως ζώντας στην Αφρική, σχετίσθηκα με μερικούς από τους πρώτους Δυτικούς Αφρικανούς για να αποδεχτούν το Ευαγγέλιο. Είδα επίσης την Εκκλησία να εξαπλώνεται ταχέως σε ολόκληρη την ήπειρο, με εκατοντάδες τομείς και πασσάλους να δημιουργούνται, ναούς και οικήματα συγκεντρώσεων να ξεχειλίζουν με πιστά μέλη και καλές γυναίκες και άνδρες να ασπάζονται, με όλη την καρδιά τους, το αποκατεστημένο Ευαγγέλιο. Μπροστά στα μάτια μου είδα την εκπλήρωση της προφητείας του Τζόζεφ Σμιθ ότι η Εκκλησία «θα καλύψει τον κόσμο»5.

Δύο τέτοια πιστά μέλη, ο Τζέιμς Έουντζι και η Φρέντερικ Αντούι, με βοήθησαν μία μέρα στον Ναό της Άκκρας στην Γκάνα. Αρκετά χρόνια πριν οι ιεραπόστολοι Άγιοι των Τελευταίων Ημερών φθάσουν στη Γκάνα, ο Τζέιμς ήταν μέρος μίας ομάδας περίπου 1.000 ανθρώπων που χρησιμοποίησαν το Βιβλίο του Μόρμον και άλλο υλικό της Εκκλησίας στις συγκεντρώσεις εκκλησίας τους. Προσεύχονταν για την ημέρα που η Εκκλησία θα ερχόταν στη Γκάνα. Συνέπραξε με άλλους νέους άνδρες που ταξίδευαν γύρω στην Γκάνα και δίδασκαν το Ευαγγέλιο όπως βρίσκεται στο υλικό μας. Μόλις έφτασαν οι ιεραπόστολοι το 1978, βαπτίστηκε την πρώτη μέρα που τελούνταν βαπτίσεις Αγίων των Τελευταίων Ημερών στη Γκάνα.

Εικόνα
Frederick Antwi

Φρεντ Αντούι, πρωτοπόρο μέλος της Εκκλησίας στην Γκάνα

Από νωρίς την εποχή του Φρεντ ως μέλους, παρευρέθηκε στην κηδεία ενός συγγενούς που ήταν αρχηγός φυλής. Εκεί ανακάλυψε ότι το σχέδιο της οικογένειας ήταν να τον κάνει τον νέο αρχηγό. Γνωρίζοντας ότι μία τέτοια θέση θα τον ανάγκαζε να κάνει πράγματα αντίθετα με τις ευαγγελικές πεποιθήσεις του, έσπευσε μετά την ταφή και απέρριψε μία θέση που θα του έφερνε διάκριση και πλούτο.

Μόλις αφιερώθηκε ο Ναός της Άκκρας, και ο Τζέιμς και ο Φρεντ ταξίδευαν περισσότερο από τέσσερεις ώρες, σε μία μετάβαση, κάθε εβδομάδα, ώστε να μπορούν να είναι λειτουργοί του ναού. Καθώς τελούσα διατάξεις μαζί τους, κατακλύσθηκα από την αίσθηση της ιστορίας που με περιέβαλλε. Συνειδητοποιώντας την ιστορία της Εκκλησίας στην Αφρική που εκπροσωπούσαν οι δυο τους, αισθάνθηκα ότι ήταν παρόμοιο με το να έχω τον Τζων Τέιλορ είτε τον Ουίλφορντ Γούντροφ ή άλλα πρώτα μέλη της Εκκλησίας μαζί μου να κάνουν αυτές τις διατάξεις.

Αυτά που είδα, βίωσα και αισθάνθηκα στη Δυτική Αφρική ήταν μέρος αυτού που ο Κύριος είπε στον Ενώχ ότι θα συνέβαινε: «Και τη χρηστότητα θα στείλω από τους ουρανούς, και την αλήθεια θα στείλω από τη γη, να δώσουν μαρτυρία για το Μονογενή μου…, Και θα κάνω να σαρώσει τη γη η χρηστότητα και η αλήθεια σαν με κατακλυσμό, να συνάξει τους εκλεκτούς μου από τα τέσσερα άκρα της γης» (Μωυσή 7:62).

Είδα τη χρηστότητα και την αλήθεια να σαρώνουν την αφρικανική ήπειρο και τους εκλεκτούς να συγκεντρώνονται από αυτό το μέρος του κόσμου. Η μαρτυρία μου για την Αποκατάσταση ενισχύθηκε, επειδή είδα αυτό το σημαντικό μέρος της Αποκατάστασης να συμβαίνει μπροστά στα μάτια μου.

Είδα επίσης κάτι άλλο για τη συνεχή Αποκατάσταση: μία έντονη πίστη και πνευματική ενέργεια μεταξύ των αφρικανικών μελών. Έχω ακούσει τον Πρεσβύτερο Ντέιβιντ Μπέντναρ της Απαρτίας των Δώδεκα Αποστόλων να λέει: «Το Κίρτλαντ [όπου οι Άγιοι των Τελευταίων Ημερών έζησαν τη δεκαετία του 1830] δεν είναι μόνο στο Οχάιο. Είναι επίσης στην Αφρική». Πολλοί άνθρωποι προσχωρούν στην Εκκλησία στην Αφρική με βάση τις ισχυρές προσωπικές πνευματικές τους εμπειρίες. Αυτά τα νέα μέλη φέρνουν την πνευματική ενέργεια και την ανάγκη για περαιτέρω μάθηση του Ευαγγελίου. Για αυτούς η Αποκατάσταση συνεχίζεται με προσωπική έννοια. Καθώς μαθαίνουν όλο και περισσότερα για την Εκκλησία, οι αλήθειες του Ευαγγελίου συνεχίζουν να ξεδιπλώνονται εμπρός στα μάτια τους. Το ίδιο ισχύει και για όλους μας καθώς συνεχίζουμε να διευρύνουμε τη γνώση μας για το Ευαγγέλιο.

Τρεις τρόποι για να βοηθήσουμε στη συνεχή Αποκατάσταση

Ο Θεός μάς έδωσε την υπέροχη ευκαιρία να παίξουμε ζωτικούς ρόλους σε αυτό το έργο. Ο Κύριος είπε ότι το «σώμα [της Εκκλησίας] έχει ανάγκη από το κάθε μέλος» (Διδαχή και Διαθήκες 84:110). Όλα τα μέλη της Εκκλησίας έχουν την ευλογία να συμμετάσχουν σε αυτήν τη συνεχή Αποκατάσταση. Πώς το κάνουμε αυτό;

Ένας τρόπος με τον οποίο συμμετέχουμε είναι συνάπτοντας και τηρώντας ιερές διαθήκες. Οι διατάξεις, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων του ναού, δεν έχουν σκοπό, εκτός εάν οι άνθρωποι ουσιαστικά συνάπτουν και στη συνέχεια τηρούν τις διαθήκες που σχετίζονται με αυτές τις διατάξεις. Η αδελφή Μπόννυ Πάρκιν, πρώην Γενική Πρόεδρος της Ανακουφιστικής Εταιρείας, έχει διδάξει: «Η σύναψη διαθηκών είναι η έκφραση μίας πρόθυμης καρδιάς. Η τήρηση των διαθηκών η έκφραση μίας πιστής καρδιάς»6.

Συνάπτοντας και τηρώντας διαθήκες, δεν προετοιμάζουμε μόνο τον εαυτό μας για την αιώνια ζωή, αλλά βοηθάμε επίσης στην προετοιμασία και την ενδυνάμωση αυτού που ο Κύριος ονομάζει «ο λαός της διαθήκης μου» (Διδαχή και Διαθήκες 42:36). Συνάπτουμε διαθήκες με τον Θεό και γινόμαστε μέρος του λαού της διαθήκης Του μέσω του βαπτίσματος, της επικύρωσης, της μεταλήψεως, της Μελχισεδικής Ιεροσύνης και των διατάξεων του ναού.

Ένας δεύτερος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να συμμετάσχουμε στη συνεχή Αποκατάσταση είναι εκπληρώνοντας τις κλήσεις και τις αναθέσεις που λαμβάνουμε. Έτσι προχωρεί η Εκκλησία. Αφοσιωμένοι διδάσκαλοι διδάσκουν το Ευαγγέλιο σε παιδιά, νέους και ενηλίκους. Αδελφοί και αδελφές που τελούν διακονία φροντίζουν τα μέλη ξεχωριστά της Εκκλησίας. Προεδρίες και οι επισκοπικές ηγεσίες δίνουν καθοδήγηση σε πασσάλους, περιφέρειες, τομείς, κλάδους, απαρτίες, οργανώσεις, τάξεις και ομάδες. Οι ηγέτες των νέων φροντίζουν τις νέες γυναίκες και τους νέους άνδρες. Γραφείς και οι γραμματείς καταγράφουν ουσιώδεις πληροφορίες που καταγράφονται στη συνέχεια στους ουρανούς και πλήθος άλλων εκτελούν ουσιαστικούς ρόλους στην προετοιμασία ανθρώπων για την αιώνια ζωή και τη Δευτέρα Παρουσία του Σωτήρος.

Εικόνα
members in Ghana

Νέοι κάνουν σειρά για να μπουν στον Ναό της Άκκρας στην Γκάνα

Ένας τρίτος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να συμμετάσχουμε στην Αποκατάσταση είναι να βοηθήσουμε στη συνάθροιση του Ισραήλ. Από τις πρώτες ημέρες της Αποκατάστασης, αυτό ήταν ένα βασικό μέρος του έργου. Όπως δίδαξε ο Πρόεδρος Νέλσον, έχουμε την ευκαιρία και το καθήκον να βοηθήσουμε στη συνάθροιση που συμβαίνει και στις δύο πλευρές του καταπετάσματος. Στο τελικό του μήνυμα στην πρώτη του γενική συνέλευση ως Προέδρου της Εκκλησίας, ο Πρόεδρος Νέλσον δήλωσε συνοπτικά: «Το μήνυμά μας προς τον κόσμο είναι απλό και ειλικρινές: προσκαλούμε όλα τα τέκνα του Θεού και από τις δύο πλευρές του καταπετάσματος να έλθουν προς τον Σωτήρα τους, να λάβουν τις ευλογίες του άγιου ναού, να έχουν ακατάλυτη χαρά και να έχουν τις προϋποθέσεις για αιώνια ζωή»7.

Η συνάθροιση του Ισραήλ σε αυτήν την πλευρά του καταπετάσματος σημαίνει ιεραποστολικό έργο. Όλοι εμείς που μπορούμε να υπηρετήσουμε ιεραποστολές πλήρους απασχόλησης θα πρέπει να σκεφτούμε προσεκτικά αυτήν την ευκαιρία. Το θεωρώ μεγάλη ευλογία που ήμουν σε θέση να υπηρετήσω μία αποστολή στην Ιταλία σε μία εποχή όπου η Εκκλησία ήταν πολύ καινούργια εκεί. Οι κλάδοι μας συγκεντρώνονταν σε ενοικιαζόμενες αίθουσες και ελπίζαμε ότι κάποια μέρα πάσσαλοι και τομείς μπορεί να υπάρχουν εκεί. Παρακολούθησα γενναίους πρωτοπόρους να έρχονται στην Εκκλησία και να θέτουν τα θεμέλια για τη συνάθροιση του Ισραήλ σε αυτή τη σπουδαία χώρα.

Μία από αυτούς ήταν η Ανιέζε Γκαλντιόλο. Όλοι νιώθαμε το Πνεύμα δυνατά καθώς εκείνη διδασκόταν τα ιεραποστολικά μαθήματα. Αλλά, ακόμη και αν αισθανόταν αυτό το Πνεύμα, ήξερε ότι η οικογένειά της θα ήταν σθεναρώς αντίθετη στο να βαπτιστεί. Ωστόσο, σε ένα συγκεκριμένο σημείο, γεμάτη με το Πνεύμα, συμφώνησε να βαπτιστεί. Αλλά άλλαξε γνώμη το πρωί που ήταν προγραμματισμένη η βάπτισή της. Ήρθε νωρίς στην ενοικιαζόμενη αίθουσα όπου θα βαπτιζόταν για να μας πει ότι λόγω πίεσης από την οικογένειά της, δεν μπορούσε να το κάνει.

Πριν φύγει, συμφώνησε ότι θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για λίγα λεπτά. Πήγαμε σε μία τάξη όπου προτείναμε να προσευχηθούμε μαζί. Αφού είχαμε γονατίσει, της ζήτησα να πει την προσευχή. Μετά την προσευχή σηκώθηκε με δάκρυα και είπε: «Εντάξει, θα βαπτιστώ». Και λίγα λεπτά αργότερα βαπτίστηκε. Την επόμενη χρονιά παντρεύτηκε τον Σεμπαστιάνο Καρούζο και μεγάλωσαν τέσσερα παιδιά, τα οποία όλα υπηρέτησαν ιεραποστολές και συνέχισαν από τότε να υπηρετούν στην Εκκλησία.

Εικόνα
Caruso family

Ο Πρεσβύτερος και η αδελφή Κέρτις με μερικά μέλη της οικογένειας Καρούζο

Η Ανιέζε και ο Σεμπαστιάνο υπηρέτησαν επίσης μία ιεραποστολή με τον Σεμπαστιάνο ως πρόεδρο ιεραποστολής. Όταν υπηρέτησα μία δεύτερη ιεραποστολή στην Ιταλία, 25 χρόνια μετά την πρώτη, ήμουν σε θέση να δω τι είχαν κάνει οι Καρούζο και άλλοι πρωτοπόροι για να διευρύνουν τη βασιλεία του Θεού εκεί. Οι ιεραπόστολοί μου και εγώ εργαστήκαμε να οικοδομήσουμε την Εκκλησία, με το όνειρο ότι κάποια μέρα μπορεί να χτιστεί ναός στην Ιταλία. Φανταστείτε τη χαρά μου με το γεγονός ότι τώρα έχουμε τον ναό της Ρώμης στην Ιταλία.

Υπάρχουν λίγες χαρές που μπορούν να συγκριθούν με την ιεραποστολική χαρά. Τι μεγάλη ευλογία να γεννηθούμε σε μία εποχή κατά την οποία μπορούμε να συμμετάσχουμε με χαρά στη συνεχή Αποκατάσταση βοηθώντας στη συνάθροιση του Ισραήλ!

Η ιεραποστολική χαρά, βέβαια, γίνεται αισθητή όχι μόνο από ιεραποστόλους πλήρους απασχολήσεως. Καθένας από εμάς μπορεί να βοηθήσει στη μεταστροφή ή την ενεργοποίηση των αδελφών μας, εργαζόμενοι χέρι-χέρι με τους ιεραποστόλους πλήρους απασχολήσεως. Έχουμε την ευκαιρία να συναθροίσουμε τον Ισραήλ προσκαλώντας άλλους να έλθουν και να δουν και συντροφεύοντας αυτούς που διδάσκονται.

Είναι μέσω του έργου ναού και οικογενειακής ιστορίας που συμβάλλουμε στη συνάθροιση του Ισραήλ στην άλλη πλευρά του καταπετάσματος. Επί χρόνια είναι η ιερή ευθύνη μας να κάνουμε αυτό το έργο. Πριν από τον θάνατο του Τζόζεφ Σμιθ, οι Άγιοι τελούσαν βαπτίσεις για τους νεκρούς και μερικοί έλαβαν τις προικοδοτήσεις και τις επισφραγίσεις τους. Με την ολοκλήρωση του Ναού στη Ναβού, άρχισαν να γίνονται πολλές περισσότερες προικοδοτήσεις για τους ζωντανούς. Προικοδοτήσεις και επισφραγίσεις ξεκίνησαν επίσης για τους προγόνους σε ναούς στη Γιούτα.

Η Ιλάιζα Σνόου, βασική συμμετέχουσα σε αυτήν τη διαδικασία της αποκατάστασης, κατανόησε τη σημασία αυτού του μέρους της Αποκατάστασης. Πέρασε πολύ χρόνο στον οίκο προικοδότησης, βοηθώντας στις διατάξεις εκεί8. Κατά τη διάρκεια μίας επίσκεψης της Ανακουφιστικής Εταιρείας το 1869, δίδαξε τις αδελφές της: «Σκέφτομαι το σπουδαίο έργο που έχουμε να εκτελέσουμε, δηλαδή να βοηθήσουμε τη σωτηρία των ζωντανών και των νεκρών. Θέλουμε να είμαστε… ταιριαστοί σύντροφοι των Θεών και των Αγίων»9.

Και, φυσικά, η διαθεσιμότητα των διατάξεων ναού επεκτάθηκε εντυπωσιακά με την κατασκευή πολλών ναών σε όλο τον κόσμο με περισσότερους προσεχώς.

Με τα εργαλεία που έχουμε τώρα στη διάθεσή μας, το έργο ναού και οικογενειακής ιστορίας μπορεί να αποτελεί τακτικό μέρος της συμμετοχής μας στη συνεχή Αποκατάσταση. Έχω ενδιαφερθεί και ασχολούμαι με την οικογενειακή ιστορία εδώ και χρόνια, αλλά τα εργαλεία στο Διαδίκτυο έχουν βελτιώσει σημαντικά την επιτυχία μου στο να πάω οικογενειακά ονόματα στον ναό. Έχω ιερές αναμνήσεις να κάθομαι σε ένα τραπέζι στο διαμέρισμά μας στην Γκάνα και να βρίσκω ονόματα των Ευρωπαίων προγόνων μου που η γυναίκα μου και εγώ θα μπορούσαμε να πάρουμε στον Ναό της Άκκρας στην Γκάνα. Αυτή η χαρούμενη ευκαιρία μας ακολούθησε σε άλλα μέρη στα οποία μας έχουν στείλει.

Μέσω του Προφήτη Τζόζεφ Σμιθ, ο Θεός ξεκίνησε τη διαδικασία της «πραγματοποίησης της αποκατάστασης όλων όσων έχουν ειπωθεί από το στόμα όλων των αγίων προφητών από καταβολής κόσμου» (Διδαχή και Διαθήκες 27:6). Αυτή η αποκατάσταση έχει συνεχιστεί μέχρι και σήμερα καθώς ο Θεός «τώρα αποκαλύπτει» και «θα αποκαλύψει ακόμη και άλλα πολλά μεγάλα και σημαντικά πράγματα που αφορούν τη Βασιλεία του Θεού» (Άρθρα της Πίστης 1:9). Είμαι βαθιά ευγνώμων που συμμετέχουμε σε αυτήν τη συνεχή Αποκατάσταση.

Σημειώσεις

  1. Βλέπε Προς Εφεσίους 1:10, Διδαχή και Διαθήκες 27:13.

  2. Βλέπε Δανιήλ 2:35-45, Διδαχή και Διαθήκες 65.

  3. Ράσσελ Νέλσον, στο “Latter-day Saint Prophet, Wife and Apostle Share Insights of Global Ministry”, 30 Οκτ 2018, newsroom.ChurchofJesusChrist.org.

  4. Βλέπε “Inspired Direction”, Λιαχόνα, Μάιος 2019, 121.

  5. Διδασκαλίες των Προέδρων της Εκκλησίας: Τζόζεφ Σμιθ (2007), 137.

  6. Μπόννυ Πάρκιν, “With Holiness of Heart”, Λιαχόνα, Νοε 2002, 103.

  7. Βλέπε Ράσσελ Νέλσον, «Όλοι εμπρός μαζί», Λιαχόνα, Μάιος 2018, 118-19. Επαναλαμβάνοντας αυτή τη σκέψη, ο Πρόεδρος Νέλσον είπε στη γενική συνέλευση έναν χρόνο αργότερα: «Είθε να αφιερώνουμε και να αφιερώνουμε εκ νέου τη ζωή μας στην υπηρέτηση του Θεού και των τέκνων Του – και στις δύο πλευρές του καταπετάσματος» («Τελικά σχόλια», Λιαχόνα, Μάιος 2019, 112).

  8. Ο οίκος προικοδότησης κτίστηκε στην Τεμπλ Σκουέαρ, ενώ χτιζόταν ο Ναός της Σωλτ Λέηκ. Αφιερωμένος το 1855, ο οίκος προικοδότησης χρησιμοποιήθηκε για διατάξεις του ναού μέχρι το 1889.

  9. Ιλάιζα Σνόου, ομιλία στην Ανακουφιστική Εταιρεία στον τομέα Λεχί, 27 Οκτ 1869, Relief Society Minute Book, 1868-79, Βιβλιοθήκη Ιστορίας της Εκκλησίας, 26-27.

Εκτύπωση