«Κερδίζοντας και επεκτείνοντας την ενσυναίσθηση», Λιαχόνα, Σεπ 2023.
Νέοι Ενήλικοι
Κερδίζοντας και επεκτείνοντας την ενσυναίσθηση
Το τέλειο παράδειγμα του Σωτήρος μάς διδάσκει τη δύναμη επέκτασης της ενσυναίσθησης για να ευλογούμε τους άλλους.
Ποιο είναι το αποτέλεσμα, όταν συνδυάσετε ένα μικρό αεροπλάνο με μία καταβεβλημένη μητέρα και ένα οξύθυμο μικρό αγόρι; Μία πολύ αγχωτική κατάσταση. Καθισμένος μερικές σειρές πιο πίσω, παρακολουθούσα να εκτυλίσσεται το δράμα. Διαδραματιζόταν κάπως έτσι:
Μικρό αγόρι: Πεινάω!
Μητέρα: Ας κοιτάξουμε στην τσάντα μου να δούμε τι έχω.
Μικρό αγόρι: Όχιιιι!
Μητέρα: Όμως πεινάς, δεν είναι έτσι;
Μικρό αγόρι: Δώσε μου αυτό!
Μητέρα: Να σου δώσω τι;
Μικρό αγόρι: Αυτόοοο!
Μητέρα: Γλυκέ μου, δεν μπορείς να έχεις το κολιέ μου.
Μικρό αγόρι: Το θέλω!
Καταλαβαίνετε τι εννοώ. Μέσα στα επόμενα 20 λεπτά, η μητέρα χρησιμοποίησε ένα εύρος τακτικών για να προσπαθήσει να το ηρεμήσει: δωροδοκία, αντιπερισπασμό, χιούμορ, ακόμη και μία ή δύο ήπιες απειλές. Τίποτα δεν λειτούργησε. «Είναι σύντομη η πτήση» υπενθύμισα στον εαυτό μου. «Εκείνη θα είναι εντάξει».
Όμως δεν ήταν εντάξει. Το άγχος της αυξανόταν και άρχισε να σκουπίζει δάκρυα από τις άκρες των ματιών της. Αν και δεν την ήξερα, ένιωσα την ανάγκη να την βοηθήσω. Ενστικτωδώς, άρχισα να προσεύχομαι και για τους δύο.
Δεν ήμουν ο μοναδικός επιβάτης που επηρεάστηκε από τη σκηνή. Κι ενώ η ένταση στα συναισθήματά της κορυφωνόταν, ένας άλλος επιβάτης ήλθε να την βοηθήσει. Ήταν μία πολύ μεγαλύτερη γυναίκα που καθόταν ακριβώς απέναντι στον διάδρομο. Ακτινοβολώντας καλοσύνη, στράφηκε προς τη νεαρή μητέρα, είπε ήρεμα μερικά καθησυχαστικά λόγια και έπιασε το χέρι της. Αυτό ήταν. Και αυτό ήταν αρκετό.
Αυτές οι δύο γυναίκες κρατούσαν τα χέρια στον διάδρομο καθ’ όλη τη διάρκεια της υπόλοιπης πτήσης. Μολονότι το μικρό αγόρι συνέχιζε να παραληρεί με θεαματική ένταση, η μητέρα του φαινόταν γαλήνια. Ήταν ένα θαύμα.
Ενσυναίσθηση και συμπόνια: Δύο γνωρίσματα της ιδιότητος του μαθητού
Στο σύγχρονο λεξιλόγιό μας, αυτό το θαύμα έχει ένα όνομα: ενσυναίσθηση. Η ενσυναίσθηση εξ ορισμού είναι η ευαίσθητη πράξη να βιώνουμε εξ υποκαταστάσεως τις σκέψεις, τα συναισθήματα ή τις εμπειρίες ενός άλλου ατόμου. Η ενσυναίσθηση είναι ένας σύγχρονος όρος. Δεν θα τον βρείτε πουθενά στις γραφές. Όμως οι γλωσσολόγοι έχουν παρατηρήσει ότι η ενσυναίσθηση σχετίζεται στενά με τη συμπόνια. Και ως όρος από τις γραφές, η συμπόνια αφθονεί.
Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να συσχετιζόμαστε με τον πόνο ενός άλλου ατόμου και η συμπόνια είναι η φιλανθρωπική πράξη που προέρχεται από αυτήν την ικανότητα. Ο Ιησούς Χριστός επέδειξε τόσο ενσυναίσθηση όσο και συμπόνια καθώς τελούσε διακονία, ευλογούσε, θεράπευε και εξιλεωνόταν. Ως μαθητές του Χριστού, πρέπει να μάθουμε να βιώνουμε ενσυναίσθηση και να εκφράζουμε συμπόνια. Αυτά είναι μεταξύ των καθοριστικών χαρακτηριστικών της ιδιότητος του μαθητού.
Όταν η ενσυναίσθηση κάνει το μεγαλύτερο θαύμα της, μας βοηθά να κατανοήσουμε και μετά να ανταποκριθούμε στον πόνο, στην ανάγκη, στον φόβο ή στη θλίψη κάποιου άλλου ατόμου. Στην περίπτωση της νεαρής μητέρας, μία μεγαλύτερη γυναίκα, η οποία πιθανώς είχε δεκαετίες εμπειρίας, όταν φρόντιζε παιδιά και εγγόνια, θα μπορούσε να προσφέρει παρηγοριά, επειδή είχε υπομείνει παρόμοιες δυσκολίες η ίδια. Λόγω της δικής της εμπειρίας, πληρούσε τις προϋποθέσεις να ενεργεί ως παρηγορήτρια.
Ποιες προϋποθέσεις πληροί ο Ιησούς Χριστός για να μας παρηγορεί; Ο Πρεσβύτερος Νηλ A. Μάξουελ (1926-2004) της Απαρτίας των Δώδεκα Αποστόλων δίδαξε: «Ο Ιησούς ξέρει να μας συμπαρίσταται εν μέσω των θλίψεων και των ασθενειών μας ακριβώς επειδή ο Ιησούς έχει ήδη υπομείνει τις θλίψεις και τις ασθένειές μας [βλ. Άλμα 7:11-12]. Τις γνωρίζει από πρώτο χέρι. Έτσι η ενσυναίσθησή Του έχει κερδηθεί»1.
Christ in the Land Bountiful [Ο Χριστός στη γη της αφθονίας], υπό Simon Dewey
Κερδίζοντας ενσυναίσθηση και βοηθώντας τους άλλους
Ποιες δυσκολίες έχετε υπομείνει μέσω των οποίων έχετε «κερδίσει» την ικανότητα να έχετε ενσυναίσθηση και να επεκτείνετε συμπόνια προς τους άλλους; Έχετε υποφέρει από τα αποτελέσματα της φτώχιας, της κακομεταχείρισης, της άγνοιας, της ασθένειας, της αμέλειας, της αμαρτίας ή αγώνων οποιουδήποτε είδους; Εάν ναι, πιθανόν να έχετε αναδυθεί από τα δεινά σας ως ένας σοφότερος, δυνατότερος και πιο ευαίσθητος άνθρωπος.
Εν ολίγοις, έχετε κερδίσει ενσυναίσθηση. Είστε έτοιμοι να κάνετε τη διαφορά στη ζωή εκείνων που υποφέρουν. Από πού να αρχίσετε; Έχω δύο προτάσεις:
Πρώτον, προσπαθήστε να γίνετε πιο διορατικοί στα δεινά των άλλων. Δυστυχώς, είναι δυνατόν να είμαστε στην παρέα κάποιου που υποφέρει και ωστόσο να μην αντιλαμβανόμαστε τα δεινά του. Πώς μπορούμε να γίνουμε πιο διορατικοί; Το παράδειγμα του Ιησού Χριστού μπορεί να μας διδάξει.
Μετά την Ανάστασή Του, όταν ο Ιησούς επισκέφθηκε τους Νεφίτες, εξήγησε τη διδαχή Του και τους δίδαξε το Ευαγγέλιό Του. Όταν σταμάτησε για λίγο, κοίταξε τον λαό και είπε: «Αντιλαμβάνομαι ότι αδυνατείτε, ότι δεν μπορείτε να καταλάβετε όλα τα λόγια μου» (Νεφί Γ΄ 17:2). Ο Ιησούς κατόπιν τους κάλεσε να πάνε σπίτι, να αναπαυθούν, να συλλογισθούν τις διδασκαλίες Του και να επιστρέψουν την επόμενη ημέρα ανανεωμένοι και έτοιμοι για περισσότερα (βλ. Νεφί Γ΄ 17:3).
Τέλος της ιστορίας, σωστά; Όχι ακριβώς. Η διορατικότητα του Ιησού τότε έγινε εντονότερη καθώς εξέταζε τα πρόσωπα των οπαδών του:
«Και συνέβη ώστε όταν ο Ιησούς τους μίλησε έτσι, έριξε τα μάτια του ξανά τριγύρω στο πλήθος, και είδε ότι ήταν δακρυσμένοι, και τον κοίταζαν σταθερά σαν να Του ζητούσαν να μείνει λίγο περισσότερο μαζί τους.
»Και τους είπε: Ιδού, τα σπλάχνα μου είναι γεμάτα συμπόνια προς εσάς» (Νεφί Γ΄ 17:5-6). Καθώς τους κοίταζε πιο προσεκτικά, ήταν σε θέση να αισθανθεί τις ενδόμυχες σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Και αυτό προκάλεσε τη συμπονετική του ανταπόκριση.
Σε έναν πεπτωκότα κόσμο γεμάτο από πεπτωκότες ανθρώπους, περιβαλλόμαστε από πολλά τέκνα του Επουρανίου Πατέρα μας που υποφέρουν. Όμως πρέπει να κοιτάξουμε. Όπως ο Σωτήρας, μπορούμε να επιλέξουμε να δούμε τους ανθρώπους μέσω της προοπτικής των αναγκών τους. Και μόλις μπορέσουμε να παρατηρήσουμε τα δεινά των άλλων ανθρώπων, μπορούμε τότε να τους υπηρετήσουμε αποτελεσματικώς.
Ο Πρεσβύτερος Ουλίσσες Σοάρες της Απαρτίας των Δώδεκα Αποστόλων σημείωσε ότι «όσο προσπαθούμε ενσυνείδητα να ενσωματώσουμε περισσότερη συμπόνια στον τρόπο ζωής μας, σύμφωνα με το παράδειγμα του Σωτήρος, θα γίνουμε πιο ευαίσθητοι στις ανάγκες των ανθρώπων. Με τέτοια αυξημένη ευαισθησία, συναισθήματα γνήσιου ενδιαφέροντος και αγάπης θα διαχέονται σε κάθε μας πράξη»2.
Δεύτερον, προσφέρετε το είδος της βοήθειας για την οποία πληροίτε κατά τρόπο μοναδικό τα απαιτούμενα προσόντα ώστε να την δώσετε. Αφού ο Ιησούς αντελήφθη τις ανάγκες των Νεφιτών στην Αφθονία, τους έγνευσε να έλθουν πιο κοντά. Στη συνέχεια θεράπευσε τους αρρώστους τους και ευλόγησε τα παιδιά τους. Έκανε πράγματα που μόνο ο Σωτήρας του κόσμου θα μπορούσε να κάνει.
Εσείς κι εγώ μπορούμε ομοίως να προσαρμόσουμε τις εμπειρίες και τις ικανότητές μας για να καλύψουμε τις ανάγκες των άλλων. Δεν μπορούμε να λύνουμε τα προβλήματα όλων, αλλά μπορούμε να ελαφρύνουμε το φορτίο εκείνων των οποίων τα δεινά μπορούμε να κατανοούμε. Ίσως να μην μπορούμε να θεραπεύσουμε έναν λεπρό, αλλά μπορούμε να παρηγορούμε τους αρρώστους. Μπορεί να μην είμαστε σε θέση να απαλλάξουμε κάποιον από τη φτώχια, αλλά μπορούμε να αναφέρουμε αρχές σχετικά με τρόπους προνοητικής ζωής, να μοιραζόμαστε ένα γεύμα και να δωρίζουμε μία πιο γενναιόδωρη προσφορά νηστείας. Μπορεί να μην είμαστε εις θέσιν να συγχωρούμε την αμαρτία, αλλά μπορούμε να συγχωρούμε όσους μας έχουν προσβάλει.
Κάνοντας την ενσυναίσθηση πράξη
Ποιο είναι το αποτέλεσμα, όταν συνδυάσετε ένα μικρό αεροπλάνο με μία καταβεβλημένη μητέρα και ένα οξύθυμο μικρό αγόρι; Μία ευκαιρία να εκφράσουμε ενσυναίσθηση και συμπόνια.
Το αεροπλάνο μας προσγειώθηκε και η νεαρή μητέρα έφυγε, μεταφέροντας μία χειραποσκευή στο ένα χέρι και το μικρό αγόρι στο άλλο. Αποδείχθηκε ότι είχε μία άλλη πτήση που ακολουθούσε και κόντευε να την χάσει. Την έβλεπα πανικοβλημένη στον διάδρομο καθώς έβγαιναν οι αποσκευές της. Έκανα έναν απολογισμό των υπαρχόντων της: καροτσάκι, κάθισμα αυτοκινήτου, βαλίτσα, χειραποσκευή, τσάντα για πάνες. Χρειαζόταν βοήθεια. Η ενσυναίσθησή μου έπρεπε να ωριμάσει σε συμπόνια.
Χωρίς να σταματήσω για να συστηθώ, βρήκα πολλά από τα υπάρχοντα της και είπα: «Θα πάρω αυτά. Εσείς πάρτε αυτόν. Τρέξτε προς την πύλη σας. Θα σας ακολουθήσω». Εκείνη δέχθηκε με ευγνωμοσύνη και διασχίσαμε γρήγορα το αεροδρόμιο. Καθώς πλησιάζαμε στην πύλη, είδα μία άλλη γυναίκα να εκλιπαρεί την υπάλληλο της αεροπορικής εταιρείας να κρατήσει το αεροπλάνο στο έδαφος για λίγα ακόμη λεπτά. Πλησιάσαμε λαχανιασμένοι αλλά θριαμβευτικά. Η νεαρή μητέρα και αυτή η γυναίκα αγκαλιάστηκαν με δάκρυα χαράς και ανακούφισης προτού επιβιβασθούν.
Αυτή η μικρή πράξη υπηρέτησης δεν άλλαξε τον κόσμο, αλλά ευλόγησε ουσιαστικά τη ζωή ενός τέκνου του Θεού σε ανάγκη. Ακριβώς όπως βοήθησε τη νέα φίλη μου να προχωρήσει προς τον φυσικό της προορισμό, με βοήθησε να προοδεύσω προς τον πνευματικό μου προορισμό. Η επιλογή ενσυναίσθησης και συμπόνιας με βοήθησε να γίνω λίγο περισσότερο όπως ο Ιησούς Χριστός. Και αυτό με έκανε ευτυχισμένο.
Ανεξαρτήτως πού είμαστε –στη δουλειά ή στο σχολείο, στην εκκλησία ή σε ένα αεροπλάνο– μπορούμε να είμαστε αντιπρόσωποι του Σωτήρος με ενσυναίσθηση. Σε ποιον θα ήθελε ο Σωτήρας να δείξετε συμπόνια σήμερα;