‘Inisititiuti
Lēsoni 6: Ko e Teuteu ki he Moʻui ko ha Faifekau


6

Ko e Teuteu ki he Moʻui ko ha Faifekau

Talateú

Ko e ngāue fakafaifekau taimi kakató ko hano tali ia ha ui ke fakafofongaʻi ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Ko e ngāue fakafaifekaú ko ha aʻusia fakafiefia, ka ʻoku toe kau foki ai mo e ngāue mālohi. Kuo pau ke mateuteu ʻa e kau talavoú mo e kau finemuí ke falala ki he ʻEikí ʻi heʻenau fehangahangai mo e ngaahi faingataʻá, ka nau hoko ko ha kau faifekau lelei. ʻI hono fokotuʻu ko ia ʻe he kau teuteu ngāue fakafaifekaú ha ngaahi teuteu lelei ki he moʻui fakafaifekaú, te nau mateuteu lelei ange ai ke ngāue ʻaki e kotoa honau “lotó, iví, ʻatamaí mo e mālohí” (T&F4:2).

Tomuʻa Teuteu

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ko e Hoko ko ha Faifekaú

Kamata e lēsoní ʻaki hano fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ki he kalasí:

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻokú ke ʻamanaki ʻe liliu ai hoʻo tōʻonga moʻuí ʻi he taimi ʻe kamata ai hoʻo ngāue ko e fakafaifekaú?

  • Ko e hā te ke lava ʻo kamata fakahoko he taimí ni ke teuteu ai ki he ngaahi liliu ki he tōʻonga moʻui ko iá?

Fakaʻaliʻali pea mo fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pe huluʻi ʻa e konga vitiō ʻo e fakamatalá. Fakamatalaʻi ange neongo ko e lea ʻeni ʻa ʻEletā Petinā ki he kau talavoú ʻi he sēsini ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi ha konifelenisi lahi, ka ʻoku toe kaunga pē ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ne akoʻí ki he kau finemuí.

ʻĪmisi
Elder David A. Bednar

“ ʻOku ou faʻa fakaafeʻi ʻi heʻeku ngaahi fakataha mo e kau mēmipa kei talavou ʻo e Siasí ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe ʻi māmani, ʻa kinautolu ʻoku ʻi aí ke fai haʻanau ngaahi fehuʻí. Ko e taha ʻeni ʻo e ngaahi fehuʻi ʻoku faʻa lahi taha hono fai mai ʻe he kau talavoú kiate aú: ʻKo e hā te u lava ʻo fai keu mateuteu lelei taha ai keu hoko ko ha faifekau taimi kakato?” ʻOku taau ʻa e faʻahinga fehuʻi fakamātoato peheé mo ha tali fakamātoato.

“ ʻE hoku ngaahi tokoua kei talavou ʻofeina, ko e meʻa mahuʻinga taha te ke lava ʻo fai ke teuteu ai ki ha ui ke ngāué ko haʻo hoko ko ha faifekau kimuʻa ʻaupito pē peá ke toki ʻalu ʻo ngāue fakafaifekaú. Kātaki ʻo fakatokangaʻi ʻoku ou fakamamafaʻi ʻi heʻeku talí ʻa e hoko kae ʻikai ko e ʻalu. Tuku keu fakamatalaʻi atu ʻeku ʻuhingá.

“ ʻI heʻetau lea angamaheni ʻi he Siasí, ʻoku tau faʻa lau ki he ʻalu ki he lotú, ʻalu ki he temipalé, mo e ʻalu ʻo ngāue fakafaifekaú. Tuku keu fokotuʻu mahino atu ko ʻetau fakamamafaʻi angamaheni ko ia ʻo e ʻalú ʻoku kehe ia mei he ʻuhingá.

“ ʻOku ʻikai ko e ʻalu ki he lotú; ka, ko e lotu mo e fakafoʻou ʻo e ngaahi fuakavá ʻi heʻetau maʻulotú. ʻOku ʻikai ko e ʻalu pe hū ʻi he temipalé; ka, ko e ʻi hotau lotó ʻa e laumālie, ngaahi fuakava, pea mo e ngaahi ouau e fale ʻo e ʻEikí. ʻOku ʻikai ko e ʻalu ʻo ngāue fakafaifekaú; ka, ko e hoko ko ha faifekau mo ngāue ʻi he moʻuí kakato ʻaki hotau lotó, iví, ʻatamaí, pea mo e mālohí. ʻOku malava pē ha talavou ke ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau kae ʻikai hoko ko ha faifekau, pea ʻoku ʻikai ko e meʻa ʻeni ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí pe fie maʻu ʻe he Siasí.

“Ko ʻeku fakaʻānaua moʻoni fakataautaha kiate kimoutolú kau talavou, ke ʻoua naʻa mou ō ʻataʻatā pē ʻo ngāue fakafaifekau—ka ke mou tomuʻa hoko ko ha kau faifekau kimuʻa ʻaupito pē pea toki fakahū hoʻomou pepa ngāue fakafaifekaú, kimuʻa ʻaupito pē ia peá ke toki maʻu ha ui ke ke ngāué, kimuʻa ʻaupito pē ia pea toki vaheʻi koe ʻe hoʻo palesiteni fakasiteikí, pea kimuʻa ʻaupito pē peá ke toki hū ki he Senitā Akoʻanga Fakafaifekaú” (“Becoming a Missionary,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2005, 45).

  • Ko e hā naʻe pehē ʻe ʻEletā Petinā ko e meʻa mahuʻinga taha te ke lava ʻo fai ke teuteu ki ha uiuiʻi ke ngāue fakafaifekaú? (Hoko ko ha faifekau kimuʻa ʻaupito pē peá ke toki ʻalu ʻo ngāue fakafaifekaú.)

ʻAi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e konga hono hoko ʻo e lea ʻa ʻEletā Petinaá, pe huluʻi ʻa e konga vitiō ʻo e fakamatalá:

ʻĪmisi
Elder David A. Bednar

“Ko hono moʻoní, ko e founga ʻo e hoko ko ha faifekaú ʻoku ʻikai fie maʻu ai ha talavou ia ke tui sote hina pe hēkesi ki he akó he ʻaho kotoa pē pe muimui ʻi he ngaahi fakahinohino fakafaifekau ʻo e taimi mohé mo e ʻā haké, neongo ʻe poupouʻi ʻe he meimei mātuʻa kotoa pē ʻa e foʻi fakakaukau ko iá. Ka te ke lava ʻo fakatupulaki hoʻo loto holi ke ngāue maʻá e ʻOtuá [vakai, T&F 4:3], pea te ke lava ʻo kamata ke fakakaukau hangē ko e fakakaukau ʻa e kau faifekaú, lau e meʻa ʻoku lau ʻe he kau faifekaú, lotu hangē ko e lotu ʻa e kau faifekaú, mo ongoʻi e meʻa ʻoku ongoʻi ʻe he kau faifekaú. Te ke lava ʻo fakaʻehiʻehi mei he ngaahi ivi tākiekina fakamāmani ʻokú ne fakatupu e mavahe atu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, pea te ke lava ʻo tupulaki ʻi he falala ki hono ʻiloʻi mo tali e ngaahi ueʻi fakalaumālié. Te ke lava ʻo hoko māmālie ko e faifekau ʻokú ke fakaʻamu ki aí pea mo e faifekau ʻoku fie maʻu ʻe he Fakamoʻuí, ʻi he ʻotu lea ki he ʻotu lea mo e akonaki ki he akonaki, ko e siʻi ʻi heni mo e siʻi ʻi hena” “Becoming a Missionary,” 45–46).

Hili ia pea fehuʻi ange leva:

  • Fakatatau kia ʻEletā Petinā, ko e hā ha ngaahi founga te ke lava ai ʻo hoko ko ha faifekau kimuʻa peá ke toki hū ki he senitā akoʻanga fakafaifekaú?

Ka hili e tali ʻa e kau akó, hiki ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: Te u lava ʻo hoko ko ha faifekau he taimí ni ʻi he anga ʻo ʻeku fakakaukaú, ongó, mo e tōʻongá. Ke fakatātaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, kole ki he kau akó ke nau huke ki he ʻAlamā 17:2–3, 9, 11, pea fakamatalaʻi ange ʻoku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻa e ngaahi foha ʻo Mōsaiá, ʻa ia naʻe ngāue fakafaifekau ki he kau Leimaná. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ngaahi vēsí kae muimui pē ʻa e kalasí, mo kumi ʻa e meʻa naʻe fai ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá ke nau mateuteu ai ke faiako ʻi he mālohí mo e mafaí. Hili ia pea fehuʻi ange ki he kau akó:

  • Ko e hā naʻe fai ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá ke nau lava ai ʻo mateuteu ke faiako ʻaki e mālohí mo e mafaí?

  • ʻE anga fēfē ha lava ʻa e kau faifekaú ʻo muimui ʻi he sīpinga ʻa e ngaahi foha ʻo Mōsaiá ʻi heʻenau teuteu he taimí ni ke hoko ko e kau faifekaú?

ʻAi ʻa e kau akó ke nau huke ki he peesi 165 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, pea ʻai ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e palakalafi hono tolú. Hili ia peá ke fai ange ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • Fakatatau mo e tohi uiuiʻi ʻo e faifekaú, ko e hā ʻoku fie maʻu ke foaki ʻe he kau faifekaú ki he ʻEikí, pea ko e hā ʻoku fie maʻu ke nau siʻakí?

  • Ko e hā e sīpinga ʻo e ngaahi “meʻa fakafoʻituitui” ʻoku kole ki he kau faifekaú ke nau siʻaki ʻi he taimi ʻoku kamata ai ʻenau ngāue fakafaifekaú?

  • Ko e fē ha taimi kuo tāpuekina ai koe ʻi haʻo fai ha ngaahi feilaulau ke tokoni ki he ʻOtuá?

Hokó, ʻoange ki he kau akó ha kiʻi taimi ke nau fakalaulauloto ai mo hiki ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau tohinoa akó. Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau fakapapauʻi ʻoku nau hiki e meʻa ʻoku nau ongoʻi ʻoku fakahoko fakatāutaha ange ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate kinautolú. Hili ia pea fehuʻi ange:

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa te ke ala fai he taimí ni ke ke kamata fakakaukau, ongoʻi, mo ngāue ai ʻo hangē ha faifekaú?

  • ʻE anga fēfē haʻo lava ʻo mateuteu ke siʻaki ʻa e ngaahi meʻa fakafoʻituituí kae tukutaha ho taimí mo e tokangá ke ngāue maʻá e ʻEikí?

  • ʻE tokoni fēfē hono fakahoko ʻo e ngaahi meʻá ni ke teuteuʻi koe ke ke faiako ʻi he mālohí mo e mafaí ʻo hangē ko e ngaahi foha ʻo Mōsaiá?

Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau hiki ha ngaahi taumuʻa pau ʻi heʻenau tohinoa akó. ʻE ala kau ʻi he ngaahi fakakaukaú hono ako fakaʻaho ʻo e Tohi ʻa Molomoná, lotu he pongipongí mo e efiafí, maʻu e ngaahi houalotu ʻa e siasí, ʻalu ʻo mohe kimuʻa he 10:30 p.m. mo ʻā kimuʻa he 6:30 a.m., fakasiʻisiʻi hono ngāueʻaki e ngaahi nāunau fakaʻilekitulōniká, pe feinga ke talangofua ange ki he ngaahi fekaú.

Ko e Tuʻunga ʻo e Moʻui Tāú

Tohiʻi ʻa e foʻi lea ko e “tomuʻa fie maʻu (prerequisite)” ʻi he palakipoé, pea kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha meʻa ʻe mahuʻinga ai ke fakakakato ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tomuʻa fie maʻú. ʻOange ki he kau akó ha kiʻi taimi ke nau kumi ai ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:74 ha ngaahi meʻa ʻe tomuʻa fie maʻu ki he ngāue fakafaifekaú. Hili ia pea fehuʻi ange:

  • Ko e hā naʻe faleʻi ʻe he ʻEikí ke fai ʻe he kau ngāue ʻi Hono puleʻangá ke teuteu ke malangaʻaki ʻa e ongoongoleleí? (Fakamāʻoniʻoniʻi kinautolu, fakamaʻa honau lotó, fakamaʻa honau nimá.)

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke fakamāʻoniʻoniʻi? (Ke maʻa, ke taau mo e Laumālie Māʻoniʻoní.)

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni fekauʻaki mo e kau faifekaú ʻoku akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:74? (Ka hili e tali ʻa e kau akó, hiki ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení he palakipoé: ʻOku fekau ʻe he ʻEikí ʻEne kau tamaioʻeikí ke nau maʻa.)

Fakaʻaliʻali ʻa e konga ʻo e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ke tokoni ʻo fakamatalaʻi hono ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke maʻa mo moʻui taau ha faifekau ke ngāue fakafaifekau, pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
Elder M. Russell Ballard

“ ʻI heʻeku hoko ko e ʻAposetolo ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻoku ou kole ai kiate kimoutolu ke mou kamata he taimí ni—he pooni—ke moʻui taau kakato mo haohaoa moʻoni. Fakapapau ke ke tukupā kiate koe pea ki he ʻOtuá ʻe kamata mei he taimí ni ʻo faai atu, te ke feinga faivelenga ke tauhi ho lotó, nimá, mo e ʻatamaí ke maʻa mo taʻe-ha-mele mei ha faʻahinga maumau-fono fakaeangamaʻa. Fakapapauʻi ke fakaʻehiʻehi mei he ponokalafí ʻo hangē haʻo fakaʻehiʻehi mei ha mahaki fūfūnakí, he ko ia moʻoni pē ia. Fakapapauʻi ke fakaʻehiʻehi kakato mei he tapaká, ʻolokaholó, mo e ngaahi faitoʻo kona tapú. Fakapapauʻi ke mou faitotonu. Fakapapauʻi ke mou hoko ko e kau tangataʻi fonua lelei mo talangofua ki he ngaahi lao ʻo e fonua ʻoku mou nofo aí. Fakapapauʻi ʻe kamata mei he pooni ʻo faai atu he ʻikai ke ke teitei ʻuliʻi ho sinó pe fakaʻaongaʻi ha lea ʻoku taʻefeʻunga mo taʻetaau mo ha taha maʻu lakanga fakataulaʻeiki” (“The Greatest Generation of Missionaries,” Ensign pe Liahona, Nov. 2002, 47).

Fai ange ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení ke tokoniʻi e kau akó ke nau ʻanalaiso e faleʻi ʻa ʻEletā Pālatí:

  • Ko e hā ha ngaahi fekau naʻe fakamahinoʻi lelei ʻe ʻEletā Pālati ʻoku totonu ke talangofua ki ai ʻa e kau teuteu ngāue fakafaifekaú?

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke maʻa homou lotó, nimá, mo e fakakaukaú “mei ha faʻahinga maumau-fono fakaeangamaʻa”? (Kapau ʻe fie maʻu, ʻe lava ke ke vakai ki he konga “Ko e Haohaoa Fakasekisualé” ʻi he kiʻi tohitufa Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú [2011], 35–37.)

  • Ko e hā ʻoku fakapotopoto ai ke fakaʻehiʻehi mei he ponokalafí ʻo hangē ko ia te tau fai ki ha mahaki fūfūnakí, pea ʻe anga fēfē nai hano tokoniʻi koe ʻe he fakaʻehiʻehi mei he ponokalafí ke ke fakakaukau, ongoʻi, mo moʻui ʻo hangē ha faifekaú?

Huluʻi ʻa e foʻi vitiō ko e “Stay within the Lines” (5:10) ke tokoniʻi ʻa e kau akó ke nau ongoʻi ʻa e moʻoni mo e mahuʻinga ʻo e moʻui taau ke ngāue fakafaifekaú. Kimuʻa pea huluʻi ʻa e foʻi vitioó, fakakaukau ke ke fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi laine fakangatangatá ʻi he sipotí. Fakamatalaʻi ʻa e faikehekehe ʻo e “ ʻi lotó” mo e “ ʻi tuʻá” mo e founga ʻoku tokoniʻi ai ʻe he ngaahi laine fakangatangatá e meʻa ʻoku fai ʻe he kau vaʻingá he lolotonga ʻo e vaʻingá. Talaange ki he kau akó naʻe lea ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e nofo ʻi loto he ngaahi laine fakangatangata fakalaumālié kimuʻa ʻi he ngāue fakafaifekaú

Hili hono mamataʻi ʻo e foʻi vitioó, fakakaukau ke fai ange ki he kau akó ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻene fekauʻaki ʻo e “nofo ʻi loto he lainé” mo e teuteu ke ngāue fakafaifekaú?

  • Naʻe kole ʻa ʻEletā Hōlani kiate kinautolu ʻi he timi ʻa e ʻEikí ke nau nofo maʻu ʻi he timí pea ʻoua ʻe ō “ki tuʻa mei ai.” Ko e hā ʻene ʻuhinga ʻo e meʻá ni kiate koé?

  • Ko e hā ʻe taʻofi ai ʻe he taʻe-fakatomala mei he ngaahi angahala ʻo e kuo hilí ha faifekau mei haʻane tokoni lelei ki he niʻihi kehé ke nau omi kia Kalaisi?

ʻOange ki he kau akó ha kiʻi taimi ke nau fakakaukauʻi ai ʻenau tuʻunga moʻui taau ke ngāue fakafaifekaú. Fakamatalaʻi ki he kau akó kapau ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku nau hohaʻa ai fekauʻaki mo e tuʻunga moʻui tāú, ʻoku totonu ke nau fekumi ki ha fakahinohino ʻi he lotu fakamātoato mo aleaʻi ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení mo ʻenau pīsopé pe palesiteni fakakoló.

Teuteu Fakatuʻasino mo Fakaelotó

Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni naʻe tuku mai ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻi he 2002, pea fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ia: Pe ʻai ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e fakamatalá.

“Ko e ngāue fakafaifekau taimi kakató ko ha faingamālie ia kiate kinautolu ʻoku uiuiʻi ʻi he fakahaá ʻe he Palesiteni ʻo e Siasí. ʻOku ʻa e kau pīsopé mo e kau palesiteni fakasiteikí ʻa e fatongia mafatukituki ke kumi ʻa e kāingalotu moʻui taau, mo feʻunga ʻoku ʻosi mateuteu fakalaumālie, fakatuʻasino, mo fakaeloto ki he ngāue toputapú ni pea ʻe lava ʻo fakaongoongoleleiʻi ʻo ʻikai ha toe momou” (First Presidency letter, Dec. 11, 2002).

Hili ia pea fehuʻi ange leva:

  • Makehe mei he teuteu fakalaumālié, ko e hā ʻe fie maʻu ai ʻe ha taha ke teuteu fakatuʻasino mo fakaeloto ki he ngāue fakafaifekaú?

Fakaʻaliʻali ange ʻa e fakamatala ko ʻení, pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia:

Fakamālohisino (fakaʻaho) maʻu pē. Kuo pau ke lava ʻa e faifekaú ʻo luelue ʻi he ʻavalisi ʻo e maile ʻe ono (kilomita ʻe 10) ʻi he ʻaho pe heka pasikala maile ʻe 12 (kilomita ʻe 19) ʻi he ʻaho. Ko e kau teuteu ngāue fakafaifekau ʻoku ʻikai mamaʻo ange ʻenau luelué mei he kaá ki he kalasí pe ngāué ʻoku ngalingali ʻe felāngaaki honau vaʻé mo mohomoho ʻi he taimi te nau aʻu ai ki he malaʻe ngāue fakafaifekaú. … Ko e faifekau ko ē ʻoku ʻikai moʻui leleí ʻe fakaongosiaʻi ia ʻe he ngāue fakafaifekaú, pea ko e faifekau helaʻiá ʻoku faingofua ange ke lotofoʻi mo ʻi ai ha ngaahi palopalema fakamoʻui lelei ʻi he faifekau ʻoku moʻui lelei fakaesinó.

“ ʻE lava ʻa e kau teuteu ngāue fakafaifekaú ʻo teuteu ki he haʻahaʻa ʻo e moʻui fakafaifekaú ʻaki haʻanau fokotuʻu ha founga fakamālohisino (aerobic)–ʻo luelue, lele, pe heka pasikala ʻi he houa ʻe taha he ʻaho. …

Maʻu ha mohe feʻunga. Neongo ʻoku fie maʻu ke kehekehe ʻa e taimi mohé, ka ʻoku meimei ke fie maʻu ʻe he kakai lalahi kei talavoú ke mohe ʻi ha houa ʻe fitu pe valu ʻi he ʻaho. Ko hono moʻoní, ʻoku totonu ke nau ʻosi mohe ʻi he vahaʻa ʻo e 10:30 ki he tuʻuapoó pea ʻā ʻi he vahaʻa ʻo e 6:30 ki he 8:00 a.m. ʻOku ʻai ʻe he ʻā ʻo aʻu ki he 2:00 pe 3:00 a.m. mo e mohe ʻo aʻu ki he 10:00 a.m. ha taha ke ongoʻi helaʻia he taimi kotoa pē mo fie mohe ʻo aʻu ki he hoʻataá. … ʻOku moʻuiʻaki ʻe he kau faifekaú ha moʻui ʻoku fakataimi-tēpileʻi. ʻOku nau mohe ʻi he 10:30 p.m.pea ʻā ʻi he 6:30 a.m. he ʻaho kotoa pē. ʻE faingataʻa ʻa e taimi-tēpile ia ko ʻení tukukehe kapau ʻe muʻaki fakahoko ʻe he kau teuteu ngāue fakafaifekaú ha meʻa tatau kimuʻa ʻi he uiuiʻi ke nau ngāué.

Founga kai ʻoku fakatupu moʻui leleí. ʻOku totonu ke feinga ʻa e kakai kei talavoú ke nau maʻu ʻa e meʻakai ʻoku kau ai e polotiní mo e faipá, hangē ko e kakanoʻi manu lanu hinehiná, iōkatí, vesitapoló mo e fuaʻiʻakaú, kae ʻikai nofo pē he meʻa melie mo ngakó. ʻIkai ngata ai, ʻoku fuʻu tōtuʻa hono inu ʻo e inu meʻa kasá (carbonated) ʻo lahi ange he ʻaunisi ʻe 12 he ʻahó” (Donald B. Doty, “Missionary Health Preparation,” Ensign, Maʻasi 2007, 64).

  • Kapau ʻoku ʻi ai ha faifekau ʻoku ʻikai moʻui lelei fakaesino, ko e hā haʻane uesia e fakalakalaka ʻo e ngāué, hoa ngāue fakafaifekaú, pea mo e tuʻunga lelei ʻo e faifekaú?

Kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto fakalongolongo ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻE founga fēfē haʻo fakamatalaʻi hoʻo teuteu fakaetuʻasino lolotonga ki he ngāue fakafaifekaú?

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa te ke lava ʻo fai he taimí ni ke ke teuteu ai ke fehangahangai mo e ngaahi palopalema fakaesino ʻo e ngāue fakafaifekau taimi kakató?

Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau faʻu ha palani ke kamata he taimí ni ke maʻu ha mohe feʻunga, kai e meʻakai fakatupu moʻui leleí, pea mo fakamālohisino koeʻuhí ke nau maʻu e ivi ʻoku nau fie maʻu ke ikuna ko e kau faifekau. Ka toe ʻa e taimí, pea fakaafeʻi ʻa e kau akó ke hiki ʻenau palaní ʻi heʻenau tohinoa akó.

ʻAi ha tokotaha ako ke ne fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻoku hoko ki he sinó ʻi he ngaahi ngāue fakamafasia ʻo hangē ko e lova hake pe hifo ʻi ha ngaahi sitepú (ʻai ke vave ange tā ʻa e mafú, mānava tāmaki lahi ange, pupuhaʻia, ongosia ʻa e uouá, mo e ngaahi meʻa pehē). Fakamatalaʻi ange ko e ongosia fakaesinó ko e faʻahinga pē ia ʻe taha ʻo e ngaahi faingataʻa ʻoku fehangahangai mo e kau faifekaú. Hili ia pea fehuʻi ange leva:

  • Ko e hā ha meʻa ʻe ala hoko ki he sino mo e ʻatamai ʻo e faifekaú ʻi ha mafasia fakaeloto pe fakaʻatamai ʻoku tupu mei ha ngaahi palopalema faingataʻa pe taʻeʻamanekiná?

Fakamatalaʻi ange ʻoku foua ʻe he kau faifekaú kātoa ha tuʻunga mafasia fakaeloto, ongoʻi taʻelata pe taʻefeʻunga, mamahi, pe ha toe ngaahi ongo kehe te ne ala fakamafasiaʻi kinautolu, ka ko ha konga angamaheni pē ʻeni ia ʻo e moʻui fakafaifekaú.

Huluʻi ʻa e foʻi vitiō ko e “Preparation of Gordon B. Hinckley: Forget Yourself and Go to Work” (2:04). Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau fakasio ha ngaahi ʻuhinga naʻe ongoʻi lotofoʻi ai ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻi heʻene hoko ko e faifekau ʻi ʻIngilaní.

Fehuʻi ange ki he kalasí:

  • Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga naʻe ongoʻi lotofoʻi ai ʻa Palesiteni Hingikelī ʻi he hili ʻo ʻene tūʻuta ki he malaʻe ʻo e ngāue fakafaifekaú?

  • Ko e hā naʻe fai ʻe Palesiteni Hingikelī naʻá ne tokoniʻi ia ke ne ikunaʻi ʻa e taʻelatá?

Fakamatalaʻi ki he kalasí ko ha niʻihi ʻo e kau faifekau maʻongoʻonga taha ʻi he folofolá naʻa nau foua ʻa e lotofoʻí pea mo ha ngaahi faingataʻaʻia kehe ʻi heʻenau ngāue fakafaifekaú. Hiki e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení ʻi he palakipoé: Selemaia 1:4–9; ʻAlamā 17:5; 26:27; mo e Mōsese 6:31–32. ʻAi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fili mo lau fakalongolongo ha taha ʻo e ngaahi fakamoʻoni fakafolofolá, mo kumi ʻa e ngaahi faingataʻa naʻe ʻiloʻi pe fetaulaki mo e niʻihi naʻa nau lau ki aí. Fakakaukau ʻi he lolotonga e tali ʻa e kau akó ke ke fakamatalaʻi fakanounou ʻenau ngaahi talí ʻi he palakipoé, ʻo hangē ko ʻení:

Selemaia 1:4–9. Naʻe manavasiʻi ʻa Selemaia naʻa ʻikai fanongo ʻa e kakaí kiate ia he naʻe fuʻu kei siʻi.

ʻAlamā 17:5; 26:27. Naʻe faingataʻaʻia fakaesino mo fakaeʻatamai ʻa ʻĀmoni mo hono kaungā faifekaú. Naʻa nau ongoʻi lotofoʻi mo mateuteu ke tuku ā.

Mōsese 6:31–32. Naʻe manavasiʻi ʻa ʻĪnoke naʻa ʻikai ha taha ʻe fanongo ange ki ai koeʻuhí he naʻe leʻovale mo fuʻu kei siʻi.

Hili ia pea fehuʻi ange leva:

  • Ko e hā ʻokú ke ako mei he ngaahi fakamatala ko ʻeni ʻe tolu fekauʻaki mo e ngaahi faingataʻa fakaeloto ʻo hono malangaʻaki e ongoongoleleí? (Mahalo te ke fie hiki ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé, he lolotonga e tali ʻa e kau akó: Ko e palopalema fakaesinó mo fakaelotó ko ha konga angamaheni pē ia ʻo e moʻui ʻa e faifekaú.

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau naʻá ke maʻu ʻi he taimi naʻá ke lau ai e fakamatala ko e palopalema fakaesinó mo fakaelotó ko ha konga angamaheni pē ia ʻo e moʻui ʻa e faifekaú?

  • ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻe he ʻilo ʻoku fehangahangai ʻa e faifekau kotoa mo e faingataʻa ʻi hoʻo teuteu ke ngāué?

Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻoku meimei ke foua ʻe he kau faifekaú kotoa ha faingataʻaʻia fakaeloto pe fakaesino. Ko ia, ʻoku totonu ai ke ako ʻe he kau faifekaú ʻa e founga ke fekuki ai mo e loto mafasiá ʻi ha founga lelei mo taau mo e ngāue fakafaifekaú. ʻI he taimi lahi, ko e ngaahi founga lelei ke fekuki ai mo e loto mafasia ʻi tuʻa he malaʻe ʻo e ngāue fakafaifekaú, ʻoku ʻikai taau maʻu pē ia mo e kau faifekaú, ʻo hangē ko e nofo tokotahá, fanongo fasí, pe vaʻinga sipotí. Kuo pau ke ako ʻa e kau faifekaú ke nau fekuki mo e loto mafasiá ʻi ha founga ʻoku fenāpasi mo e ngaahi lao ʻo e ngāue fakafaifekaú.

Vahevahe ʻa e kalasí ki ha fanga kiʻi kulupu, pea tufaki ʻa e laʻi pepa tufa ko e “Ngaahi Fie maʻu ʻo e Moʻui he Ngāue Fakafaifekaú” ki he kau akó. ʻAi ʻa e kulupú takitaha ke nau lau leʻolahi ʻa e konga ʻuluaki ʻoku ui ko e “Ngaahi Fiemaʻu ʻo e Moʻui he Ngāue Fakafaifekaú,” pea (2) aleaʻi ʻa e founga ʻe lava ai ʻe hono ʻiloʻi e ngaahi fiemaʻu ʻo e moʻui fakafaifekaú ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau mateuteu lelei ange ki he ngaahi pole ʻo e moʻui ʻa e faifekaú.

ʻĪmisi
Missionary Life handout

Ka hili hano maʻu ʻe he ngaahi kulupú ha taimi feʻunga ke lau mo aleaʻi ai ʻa e kongá, kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke nau vahevahe ha niʻihi ʻo e ngaahi tefitoʻi meʻa mahuʻinga naʻe aleaʻi ʻe heʻenau kulupú. Hili ia, pea mou tuku ha kiʻi taimi ke lau mo aleaʻi fakakalasi ai ʻa e konga hono hoko ʻo e fakamatala naʻe tufa, ʻoku ui “Ko e Liliu ki he Ngaahi Aʻusia Foʻoú,” mo talanoa ki he founga ʻe ala tokoni ai e mahino ʻo e ngaahi tūkunga angamaheni ʻo e liliú ki he kau akó ʻi he taimi ʻoku nau hū ai ki he Senitā Akoʻanga Fakafaifekaú.

Lotu ki he ʻEikí ke maʻu ha Tokoni ʻi he Ngaahi Faingataʻá

Fakamatalaʻi ange naʻe fehangahangai ʻa Nīfai mo ha ngaahi ongoʻi taʻefeʻunga lahi mo lotofoʻi pea tohi ai fekauʻaki mo e meʻa naʻá ne fai ke ikunaʻi ʻaki e ngaahi ongo ko iá, ke fakaʻaiʻai ʻa e kau akó ke nau kamata fakakaukau ki ha founga te nau fehangahangai ai mo e ngaahi faingataʻá ʻi he taimi te nau foua ai kinautolu ʻi he malaʻe ngāue fakafaifekaú. ʻAi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e 2 Nīfai 4:17–19. Hili ia pea fehuʻi ange leva:

  • Ko e hā ha lea pe ngaahi kupuʻi lea naʻe ngāueʻaki ʻe Nīfai ke fakamatalaʻi e nunuʻa ʻo hono ngaahi vaivaí?

Kole ki he kau akó ke nau ako ʻa e 2 Nīfai 4:19–26, mo kumi ʻa e ngaahi meʻa naʻá ne tokoniʻi ʻa Nīfai ke ikunaʻi ʻene ongoʻi lotofoʻí. Hili ia pea fehuʻi ange leva:

  • Ko e hā ha ngaahi kupuʻi lea naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Nīfai ke fakamatalaʻi ʻa e founga naʻá ne ikunaʻi ʻaki ʻene ngaahi ongoʻi lotofoʻí? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó naʻe falala ʻa Nīfai ki he ʻEikí [vakai, veesi 19], naʻá ne manatuʻi ʻa e meʻa kuo fai ʻe he ʻEikí maʻana ʻi he kuo hilí [vakai, veesi 20–23], naʻá ne fai ha ngaahi lotu lahi [vakai, veesi 24], pea naʻá ne manatuʻi ʻa e ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí [veesi 26].)

  • Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe hoʻo manatuʻi ʻa e ʻEikí mo ʻEne leleí lolotonga ʻa e taimi lotosiʻi pe mafasiá?

  • Naʻa tau fakamahino kimuʻa pē ʻi he lēsoní ʻoku angamaheni pē ke foua ʻe he kau faifekaú e mafasia fakaelotó, ongoʻi taʻelatá mo e taʻefeʻungá, mamahí, pe ngaahi ongoʻi kehe te ne ala fakamafasiaʻi kinautolu. ʻI hoʻo fakakaukau ki he meʻa naʻe tohi ʻe Nīfai ʻi he 2 Nīfai 4:19–26, ko e hā ha faleʻi te ke fai ki ha faifekau ʻokú ne foua ʻa e faʻahinga ongo ko ʻení? (Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, mo fakakaukau ke ke hiki ia ʻi he palakipoé. Ko e taimi ʻoku falala ai ʻa e kau faifekaú ki he ʻEikí, ʻe lava leva ʻa e ʻEikí ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau mapuleʻi ʻa e ngaahi fie maʻu fakatuʻasino mo fakaeloto ʻi he moʻui ʻa e faifekaú.)

Fakakaukau ke vahevahe mo e kau akó ʻa e lea ko eni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R Holland

“ ʻOku ʻikai keu tui kuo faifaiangé pea faingofua ʻa e ngāue fakafaifekaú, pe ko e fakauluí, pe pukepuké, pe ko e hokohoko ʻo e faivelengá. ʻOku ou tui oku totonu ke fie maʻu ai ha faʻahinga ngāue, ha faʻahinga meʻa mei hotau lotó moʻoni.

“Kapau kuó Ne lava ke hāʻele mai ʻi he poʻulí, tūʻulutui, tō fakafoʻohifo ʻi Hono fofongá, tautaʻa ko e taʻataʻa ʻi he ava kotoa ʻo e kilí, mo kalanga, ʻ ʻApā, Tamai (Papa), kapau ʻe lava ke fakalaka ʻa e ipú ni, tuku ke fakalaka’ [vakai, Maʻake 14:36], he ʻikai leva ha toe ofo ʻi he ʻikai hoko ʻa e fakamoʻuí ko ha meʻa noa pe meʻa faingofua kiate kitautolu. Kapau ʻokú ke fifili pe ʻoku hala ha toe founga faingofua ange, ʻoku totonu ke ke manatuʻi ʻoku ʻikai ko e fuofua tokotaha koe ke ke fehuʻi iá. Naʻe fehuʻi ʻe ha taha maʻongoʻonga mo māʻolunga ange fuoloa atu pe naʻe ʻikai ha toe founga faingofua ange.

“ ʻE langomaki ʻe he Fakaleleí ʻa e kau faifekaú pea mahalo ʻo toe mahuʻinga ange ʻi haʻane langomaki ʻa e kau fiefanongó. Ko e taimi te ke faingataʻaʻia aí, ʻi he taimi ʻoku fakasītuʻaʻi ai koé, ko e taimi ʻe ʻānuhia ai mo kapusi koe ki tuʻa mo sisiiʻi pe fai atu ha lea koví, ʻokú ke tuʻu fakataha mo e moʻui lelei taha kuo faifaiangé pea ʻilo ʻe he māmani ko ʻení, ko e moʻui maʻa mo haohaoa pē taha kuo faifaiange pea moʻuí. ʻOku ʻi ai haʻo ʻuhinga ke tuʻu fakalaukau mo houngaʻia ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻAlo Moʻui ʻo e ʻOtua Moʻuí kotoa hoʻo loto mamahí mo e ngaahi mamahí. Ko e founga pē taha ki he fakamoʻuí ke fou ʻi Ketisemani ʻo aʻu atu ki Kālevale. Ko e founga pē taha ki ʻitānití ke fou ʻiate Ia–ko e Hala, mo e Moʻoni, pea mo e Moʻui” (“Missionary Work and the Atonement,”Ensign, Maʻasi 2001, 15).

Hili ia pea fehuʻi ange:

  • Fakatatau kia ʻEletā Hōlani, ko e hā ha ʻuhinga ʻoku maʻu ʻe he kau faifekaú ke nau tuʻu lototoʻa ai he lolotonga ʻo e taimi faingataʻá?

Talaange ki he kau akó, ko e taimi ʻoku nau fekuki ai mo e faingataʻá ʻi he malaʻe ngāue fakafaifekaú, ʻoku totonu ke nau manatuʻi ko e ngāue ʻoku nau faí ʻoku tokoni ke ʻomai ʻa e niʻihi kehé kia Sīsū Kalaisi. Hiki e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻAlamā 26:11–13; 29:10; mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:15–16. Kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi hono lau leʻolahi ʻa e ngaahi potufolofola ko ʻení kae muimui pē ʻa e kalasí, mo kumi ʻa e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he potufolofolá fekauʻaki mo e moʻui ʻa e faifekaú. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau vahevahe ha ngaahi ʻilo, pea toki fakapapauʻi ange neongo ko e ngāue fakafaifekaú ko ha ngāue faingataʻa pea fakalotofoʻi he taimi ʻe niʻihi, ka ko e taimi ʻoku tau ngāue ai ke ʻomai ha niʻihi kehe kia Sīsū Kalaisí, ʻoku tāpuakiʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ʻaki e fiefia. Fakakaukau ke ke kole ki he kau akó ke nau vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá ʻi ha taimi ne nau ʻosi aʻusia ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

Fakamahino ki he kau akó ʻe ʻi ai maʻu pē hanau hoa ʻe ʻi ai haʻanau ngaahi palopalema fakaeloto pe fakaʻatamai. ʻI he faʻahinga meʻa peheé, ʻoku totonu ke nau fakafanongo mo fakahaaʻi ʻenau ʻofa ki honau hoá, he ʻe lava ʻo mahuʻinga e loto fie poupou ʻa e hoá ʻo tokoni ke ikunaʻi ʻa e palopalemá. ʻOku ʻikai totonu ke nau teitei fokotuʻu ange kapau pē naʻe maʻu ʻe ha faifekau ʻoku faingataʻaʻia ha tui lahi ange, ʻe mole hono ngaahi faingataʻaʻiá.

Toe fakamatalaʻi ange foki ʻoku fiemaʻu ʻi ha ngaahi faingataʻaʻia ʻe niʻihi ha tokoni makehe mei he kau taki lakanga fakataulaʻeikí mo e kau ngāue palofesinale ʻi he meʻa fakaʻatamaí, pea ʻoku teuteu ʻe he ngaahi misiona lahi ha kau ngāue fakapalofesinale ʻi he moʻuí maʻá e kau faifekaú. ʻOku totonu ke talanoa e kau faifekau ʻoku faingataʻaʻia fakaelotó mo ʻenau palesiteni fakamisioná ki honau tūkungá, ke fakapapauʻi ʻa e faʻahinga tokoni totonu ʻe fakahokó .

ʻOange ha kiʻi taimi ki he kau akó ke nau tohi fekauʻaki mo ha taimi naʻe pau ai ke nau ikunaʻi ha ngaahi tūkunga faingataʻa, ke tokoni ke nau toe fakakaukauʻi lahi ange ha founga te nau fakahoko ʻi ha ngaahi palopalema fakatuʻasino pe fakaeloto te nau ala fehangahangai mo ia ko e kau faifekau. Muimuiʻi ʻaki haʻo fehuʻi ki he kau akó ʻa e meʻa naʻa nau ako fekauʻaki mo e ʻEikí pea fekauʻaki mo kinautolu mei he aʻusia ko ʻení pea mo e founga te nau ala fakaʻaongaʻi ai ʻa e aʻusia ko ʻení ke fakamālohia kinautolu ʻi he kahaʻú.

ʻI hono fakaʻosí, fakahaaʻi hoʻo falala ki hoʻo kau akó pea mo ʻenau malava ke fekuki mo e ngaahi liliu ʻoku hoko ʻi he moʻui ʻa e faifekaú. Vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki hono tokoniʻi ʻe he ʻEikí ʻa e niʻihi fakafoʻituitui ʻoku nau tautapa kiate Ia ke fakaleleiʻi ʻenau ngaahi palopalema fakatuʻasino mo fakaelotó .

Ngaahi Fakaafe ke Ngāué

Fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau teuteu ki he ngāue fakafaifekaú ʻaki haʻanau fakakakato ha taha pe toe lahi ange ʻo e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení:

  • Fakakaukauʻi ʻa e meʻa ʻokú ke fie maʻu ke fai ke ke maʻa mo taau ai ke ngāue fakafaifekaú. Kapau ʻe fie maʻu, siʻaki fakaʻaufili ʻa e ngaahi fakakaukau mo e ʻulungaanga taʻetaau ʻoku kovi ki he Laumālié.

  • Fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa fakafoʻituitui ke muimui ʻi ha fakamālohisino fakaʻaho, kai ha meʻakai fakatupu moʻui lelei ange, pe fokotuʻu ha taimi mohe ʻoku muimui ʻi he taimi-tēpile fakaʻaho ʻa e faifekaú.

  • Toe fakamanatu e ngaahi tuʻunga teuteu ki he kau faifekau taimi kakató ʻoku maʻu ʻi he LDS.org.

  • Kole ki ha taha ʻosi faifekau ke ne fakamatalaʻi ʻa e meʻa naʻá ne fai ke mapuleʻi ai ʻa e loto mafasiá pe ikunaʻi ʻa e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻui ʻa e faifekaú.

  • Aleaʻi mo e ngaahi mātuʻá pe kau taki lakanga fakataulaʻeikí ʻa e ngaahi founga ke ngāue ai mo ha hoa fakafaifekau ʻoku ngali he ʻikai ke nau faitatau fēfē pe mo ha taha ʻe faingataʻa ke mo femahinoʻaki.

Paaki