“Unsay Ganahan ni Ark nga Makat-onan,” Alang sa Kalig-on sa Kabatan-onan, Sept. 2022.
Unsay Ganahan ni Ark nga Makat-onan
Bag-ong nasod, bag-ong mga kultura, bag-ong mga higala … walay problema!
Mga litrato pinaagi ni Clayton Chan
Si Ark ganahan og halang nga pagkaon. Medyo bag-o kini nga pagdiskobre alang niya. Didto sa Pilipinas, diin siya nagdako, ang mga pagkaon dili kaayo halang.
Apan ang iyang papa nakatrabaho sa Malaysia.
Nianang higayona, si Ark nakahimamat og mga higala sa simbahan kinsa naggikan sa lainlaing kaliwatan, lakip sa pipila nga gikan sa India.
“Mangaon sila og labihan ka halang nga pagkaon!” Si Ark C., nag-edad og 14, misulti mahitungod sa iyang bag-o nga mga higala. “Kini nga pagkaon labihan ka halang kay sa naandan nakong kaonon sa balay.”
Makalingaw, bisan pa—si Ark wala kahibalo unsay nagkulang kaniya. Karon malingaw na siya nga mosuhid sa kinatibuk-an sa bag-ong palibot sa pagpangluto.
Siyempre dili lang kadto ang paagi nga ang mga higala ni Ark sa Simbahan nakapausab sa iyang kinabuhi ngadto sa mas maayo. “Nalipay ko nga mobalhin sa Malaysia, apan nasubo sa samang higayon. Tanan pulos bag-ong mga higala, ug lisod ang pagpakigsulti sa bag-ong mga higala.”
Apan ang kabatan-onan sa iyang bag-o nga branch mitabang niya nga mahimo kana nga transisyon. Dugang pa, karon daghan na siya og nahibaloan mahitungod sa lain-laing mga dapit. “Nakakat-on ko mahitungod sa lain-laing mga kultura,” miingon siya. “Ang pagkaon lahi ra, ug mao usab ang mga sinina. Ang ilang mga sinina daghan og kolor, ug makalingaw kaayo kon giunsa nila kini sa paghimo!”
Dunay usa ka pundok sa mga higala, nga mas nakatabang niya nga magpadayon nga labaw pa kay sa uban atol sa pagbalhin ug human sa pagbalhin: iyang pamilya.
Mga Dula kauban sa mga Higala
Si Ark ganahan nga mogahin og panahon uban sa iyang pamilya, ilabi na kon magdula sila og mga baraha. Ang dula nga Uno mao gayod ang iyang paborito. Ang rason? “Kanunay kong modaog,” miingon siya nga nagkatawa.
Ganahan sab siyang modula og Monopoly uban sa iyang mga ginikanan ug sa iyang manghod nga lalaki, si Leaf. (Ang iyang manghod nga babaye dili pa makaapil kay gamay pa.) Bisan pa, dunay daghan nga mahitabo sa mao nga mga dula, kay sa pag-itsa sa dice ug paggasto og dili tinuod nga kwarta. “Gitudloan ko sa akong mga ginikanan og mga estratehiya sa negosyo ug mga baroganan bahin sa kwarta diha sa mga dula. Nakatabang kaayo kadto nga tambag alang sa umaabot.”
Ang iyang papa developer sa software, ug ang iyang mama kaniadto nagpadagan og iyang kaugalingon nga negosyo sa Pilipinas. Duna silay daghan nga kahanas nga ikatudlo sa mga anak. Sa iyang bahin, si Ark ganahan kaayong magkat-on sa tanan kutob sa iyang mahimo gikan kanila. Duna siyay dagkong mga plano alang sa iyang panarbaho.
Ang paborito niya nga mga subject mao ang biotech ug engineering. Gusto si Ark nga mahimong biotechnician. Kay taas ang iyang ambisyon, gihangop niya ang matag kahigayonan sa pagkat-on og bag-o nga butang.
Hinoon ang pagkat-on gikan sa iyang mga ginikanan, dili mao kanunay ang gipili nga tinubdan ni Ark sa edukasyon. Sama sa iyang gana sa halang nga pagkaon, kini nga pagdiskobre bahin sa gihatagan og bili nga kapanguhaan miabot wala madugay sa iyang kinabuhi.
Gikan sa Pagkasupakan ngadto sa Pagka-estudyante
“Kaniadto supakan kaayo ko,” miangkon si Ark. “Wala gyod ko maghunahuna bahin sa pagkat-on gikan sa akong mga ginikanan.”
Maningkamot siyang mohimo niini nga siya ra o magkat-on gikan lamang sa iyang mga higala ug mga magtutudlo sa eskwelahan. Dayon nakabasa siya og butang diha sa Basahon ni Mormon nga nakahimo og dakong kalainan sa paagi sa iyang pagtan-aw sa mga butang.
Diha sa mga kapitulo 36 ug 37 sa Alma, mihatag si Alma og tambag sa iyang anak nga si Helaman. Si Alma mitudlo ni Helaman mahitungod sa tanan, gikan sa kaugalingong sugilanon sa talagsaon nga pagkakabig ni Alma (nga naglakip sa tulo ka adlaw nga walay panimuot human ang anghel miingon kaniya nga siya wala mohimo sa pinakamaayong mga pagpili sa kinabuhi [tan-awa sa Alma 36:6–10]) ngadto sa mga peligro sa tinago nga mga kalihokan.
Taliwala niining tanan, usa ka nag-inusarang bersikulo nahimo nga mahinungdanon kaayo ni Ark: “O, hinumdumi, akong anak, ug pagkat-on og kaalam diha sa imong kabatan-on; oo, pagkat-on diha sa imong kabatan-on sa paghupot sa mga sugo sa Dios” (Alma 37:35).
May butang nga mipatik sa hunahuna ni Ark niadtong mga pulong. “Ang akong mga ginikanan makatudlo usab kanako og kaalam,” miingon siya. Diha dayon iyang naamgohan nga siya dunay buhong kaayo nga impormasyon nga anaa gayod sa iyang atubangan. “Karon naghunahuna ko og maayo mahitungod sa ilang kaalam. Ila kong gihigugma ug makatabang nako sa pag-andam sa akong kaugmaon.”
Ug ang ilang kahibalo mas taas pa kay sa mga giya sa pagnegosyo nga gipaambit atol sa mga board game.
Ang Kaalam ni Mama ug ni Papa
Usa ka bililhon nga leksiyon nga natudlo sa mga ginikanan ni Ark kaniya mao ang dili pagtugot nga ang daotang mga impluwensiya sa palibot makadaot kaniya. “Dinhi sa akong eskwelahan, daghang mga bata gusto nga mosulay ko og kape, tsa, mga sigarilyo, ug uban pa.”
Mao kini ang regular nga hisgotan sa panimalay. “Kadaghan kami maghisgot bahin niini uban sa akong mga ginikanan. Sila mismo mosubli niini sa daghang higayon,” nangomedya siya.
Sa gihapon, ang tanan nga pagsubli-subli nagbunga gayod. Sa matag higayon nga hangyoon siya sa pagbuhat og butang nga supak sa iyang mga gituohan, si Ark mokuha og kalig-on gikan sa unsay gitudlo kaniya sa iyang mga ginikanan.
Ang laing leksiyon nga iyang nasabtan pag-ayo mao ang sininaan. Dili, si Ark wala na magkinahanglan og tambag gikan sa iyang mga ginikan bahin sa unsay uso nga sininaan aron mas angayan sa eskwelahan. Gani, mas maayo pa siya kay sa uban sa iyang departamento. “Naanad kong magsul-ob og maayo nga mga sinina,” miingon si Ark. “Naningkamot ko nga daygon sa mga babaye.”
Bisan pa, ang iyang mga ginikanan mitabang niya aron makita nga adunay dili usab tinuyo nga mga sangpotanan sa pagsinina og sama niana. “Ang mga sinina nga atong isul-ob makaimpluwensiya sa unsay pagtan-aw sa ubang mga tawo mahitungod kanimo,” mipasabot si Ark. Samtang naniid siya og maayo, nakamatikod si Ark nga wala siya ganahi sa mga paagi sa paghunahuna sa mga tawo bahin kaniya kon magsinina siya sama sa kaniadto.
Karon mopili na siya og mas konserbatibo, tarong—o, sama sa iyang ganahan nga ingalan niini nga, “wala sa uso”—nga mga sinina. Ganahan siya sa bag-o niyang hitsora ug mas maayo ang pagbati sa espirituwal nga paagi mahitungod sa iyang sininaan. (Gawas niana, ang pagkawala sa uso ni Ark, maanindot! Dili malalis nga kamatuoran.)
Tibuok Kinabuhi nga Pagkat-on
Ganahan si Ark sa iyang gipuy-an, gihigugma niya ang iyang pamilya, ug ganahan siya nga magkat-on gikan sa iyang mga ginikanan.
Ganahan usab siyang magkat-on sa ebanghelyo.
“Mituo ko nga si Jesukristo buhi,” miingon si Ark. “Mituo ko sa atong buhi nga propeta si Presidente Russell M. Nelson ug nga pinaagi ni Joseph Smith, si Jesukristo mipahiuli sa Iyang Simbahan. Mituo ko nga ang ebanghelyo makatabang nato nga makalahotay sa atong kinabuhi ug sa bisan unsang mga babag o mga pagsulay nga atong masinati.”
Bisan unsa pa man ang talagsaong mga butang nga makat-onan ni Ark sa umaabot, nakat-onan na niya ang pipila sa labing mahinungdanon sa tanan. Dapit sa ibabaw niana nga lista mao kini: ang paggahin og panahon kauban sa pamilya magdugang og daghan nga lamas sa kinabuhi!