Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú
Ko ha Palani ʻo e ʻAloʻofá
ʻAokosi 2024


Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au

ʻAlamā 39–42

Ko Ha Palani ʻo e ʻAloʻofá

Ko e Palani ʻo e Fakamoʻui ʻa e Tamai Hēvaní

ʻOku ʻomi ʻe he palani ʻa e Tamai Hēvaní ha mahino lahi ange ki he moʻoni ʻoku mahuʻingá, tautautefito ki heʻetau loto ke tafoki kiate Ia mo hotau Fakamoʻuí—ke fai lelei ange pea toe hoko ʻo lelei angé.

ʻĪmisi
palani ʻo e fakamoʻuí

Tā fakatātaaʻi ʻe Sarah Keele

ʻOku ʻi ai ha palani ʻa e Tamai Hēvaní. ʻOku faʻa ui ʻa e palani ko ʻení ko e palani ʻo e fakamoʻuí koeʻuhí ʻoku fekauʻaki ia mo hono fakahaofi kitautolú—ʻa ia ko hono ikunaʻi ʻo e ngaahi meʻa ʻokú ne kei taʻofi kitautolu mei he foki ki he Tamai Hēvaní. ʻOku faʻa ui foki ia ko e palani ʻo e fiefiá koeʻuhí ko hono taumuʻá ke tokoniʻi kitautolu ke tau hoko ʻo hangē ange ko ʻetau Tamai Hēvaní koeʻuhí ke tau lava ʻo maʻu ʻa e fiefia kakató.

ʻE malava ke tau maʻu ha fakakaukau ʻoku taʻengatá ʻi he mahino e palani ʻa e Tamai Hēvaní, ʻa ia te ne lava ʻo tokoni ke tau fakatomala mo fai ha ngaahi fili ʻoku lelei angé. ʻOku ʻomi ʻe he Tohi ʻa Molomoná ha fakatātā lelei ʻo e moʻoni ko ʻení ʻi he talanoa ki he foha ʻo ʻAlamā ko Kolianitoní.

ʻUluakí, ko ha vakai fakalūkufua ʻeni ki he palani ʻa e Tamai Hēvaní.

Ko e Palani ʻa e Tamai Hēvaní

Kimuʻa ʻi he Moʻuí Ni

Ngaahi Laumālie: Ko ha ngaahi foha mo ha ngaahi ʻofefine fakalaumālie kotoa kitautolu ʻo ha mātuʻa fakalangi. ʻOku ʻafioʻi mo ʻofeina kitautolu takitaha ʻe he ʻOtuá.

Ko e Palaní: Kuo ʻomi ʻe he Tamai Hēvaní ha palani ki heʻetau fiefiá mo e fakalakalaká. Naʻe tuku mai ʻa e palani ko ʻení maʻatautolu kotoa.

Sīsū Kalaisi: Ko Sīsū Kalaisi ʻa e uho ʻo e palaní pea naʻe fili ia ke hoko ko hotau Fakamoʻui talu mei he kamataʻangá.

Tauʻatāina ke Filí: Naʻa tau fili ke tali e palani ʻa e Tamai Hēvaní.

Fakatupú: ʻI he fakahinohino ʻa e Tamai Hēvaní, naʻe fakatupu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e māmaní ke tau nofo ai.

Lolotonga ʻa e Moʻuí Ni

Moʻui Fakamatelié: ʻOku nofo hotau laumālié ʻi he taimí ni ʻi ha ngaahi sino fakamatelie. ʻOku tau maʻu ha ngaahi aʻusia, ako, pea tupulaki ʻi he moʻuí ni.

Tauʻatāina ke Filí: ʻOku fanauʻi mai ʻa e kakai kotoa pē mo e Maama ʻo Kalaisí—ʻa ia, ko e konisēnisí pe ko ha ongoʻi ʻo e meʻa ʻoku tonú mo halá. Kuo foaki foki ʻe he Tamai Hēvaní ki he kakai kotoa pē ʻa e malava ke nau fili maʻanautolu pē pea mo fili ki he leleí pe koví.

Angahalá mo e Maté: ʻOku tau faiangahala kotoa pē, pea te tau mate kotoa pē.

Sīsū kalaisi: Koeʻuhí ʻoku ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻiate kitautolu, naʻá Ne fekauʻi mai ai ʻa Sīsū Kalaisi, ko Hono ʻAló, ke huhuʻi kitautolu mei he angahalá mo e maté. Naʻe mamahiʻia ʻa Sīsū Kalaisi ʻi heʻetau ngaahi angahalá, pekia, pea toetuʻu. Te tau toetuʻu foki, koeʻuhí ko Ia. Koeʻuhí ko Ia, te tau lava ʻo fakatomala pea fakamolemoleʻi kitautolu mei heʻetau ngaahi angahalá.

Ko e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí: ʻOku fakahā ʻe he Tamai Hēvaní ʻa ʻEne palaní ki he kau palōfitá. ʻOku nau malangaʻi ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku kau ki ai ʻa e tui kia Kalaisí, fakatomalá, papitaisó, maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, pea kātaki ke aʻu ki he ngataʻangá.

Hili ʻa e Moʻuí Ni

Maama Tataliʻanga ʻo e Ngaahi Laumālié: Hili ʻetau maté, ʻoku hoko atu pē ʻa e moʻui ʻa hotau ngaahi laumālié. ʻOku kau ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ha tuʻunga ʻo palataisi (melino mo e mālōlōʻanga ʻo e kau māʻoniʻoní) pea mo e fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié.

Tauʻatāina ke Filí: ʻOku malangaʻi ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié koeʻuhí ke maʻu ʻe he taha kotoa ha faingamālie ke fili ke tali ia.

Toetuʻú: Koeʻuhí ko Sīsū Kalaisi, ʻe toetuʻu ʻa e kakai kotoa pē. ʻE toe fakatahaʻi ʻa e laumālié mo e sinó, pea ʻe moʻui tuputupuʻa ʻa e taha kotoa pē ʻi ha sino toetuʻu mo haohaoa.

Fakamaau: ʻE ʻomi ʻa e kakai kotoa pē ki he ʻao ʻo e ʻOtuá ke fakamāuʻi. ʻE hoko ʻa Sīsū Kalaisi ko hotau fakamāú.

Ngaahi Puleʻanga ʻo e Nāunaú: Tukukehe pē ha niʻihi tokosiʻi, ʻe maʻu ʻe he fānau kotoa ʻa e ʻOtuá ha puleʻanga ʻo e nāunau. ʻOku ui ʻa e ngaahi puleʻanga ʻe tolu ko ʻení ko e puleʻanga fakasilesitiale, fakatelesitiale, mo e fakatilesitiale. Kapau te tau moʻui faivelenga, te tau lava ʻo foki ʻo nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi he puleʻanga fakasilesitialé pea maʻu ʻa e fiefia kakató.

Ko e Mālohi ʻo e Mahino ki he Palaní: Talanoa ʻo Kolianitoní

Naʻe ʻomi ʻe he palōfita ko ʻAlamaá kiate kitautolu ha sīpinga ʻo e founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe ha mahino lelei ange ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí ke tau tali ʻa e hala ʻo e ʻOtuá ki he fiefiá, ʻa e hala ʻo e fakatomalá (vakai, ʻAlamā 39–42).

Naʻe ui ʻa e foha ʻo ʻAlamā ko Kolianitoní ke ʻalu mo ʻene tamaí ʻo malanga ki he kau Sōlamí. Ka naʻe ʻikai ke fai ʻe Kolianitoni ʻa e meʻa naʻe totonu ke ne faí. Naʻe ʻikai ke ne fanongo fakalelei ki heʻene tamaí. Kuó ne talangataʻa. Naʻá ne loto-hīkisia mo pōlepole. Pea kuó ne tukulolo ki he ʻahiʻahí ʻo fakahoko ha angahala mamafa fakasekisuale.

Naʻe lea lahi ʻa ʻAlamā kia Kolianitoni fekauʻaki mo e mamafa ʻo ʻene ngaahi angahalá pea mo e anga hono uesia lahi ʻe hono ʻulungāngá ʻenau feinga ke fakatomala ʻa e kau Sōlamí. Ka ko e meʻa mahuʻinga tahá, naʻe akoʻi ʻe ʻAlamā ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí ki hono fohá.

Naʻe ʻi ai ha ngaahi fehuʻi ʻa Kolianitoni ki haʻane hohaʻa fekauʻaki mo e ongoongoleleí. Naʻe hanga ʻe he niʻihi ʻo ʻene taʻe-mahinó ʻo tākiekina ia ke ne fakatonuhiaʻi ia ʻi heʻene ngaahi angahalá. Naʻe tuku taimi ʻa ʻAlamā ke tali ʻa e ngaahi fehuʻi ʻa hono fohá ʻaki hono fakamatalaʻi ange ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí.

Naʻe fifili ʻa Kolianitoni ki he:

  • Kikité. Ko e hā naʻe ʻilo fuoloa ai kimuʻa ʻa e hāʻele mai ʻa Sīsū Kalaisí pea toki hokó? Naʻe pehē ʻe ʻAlamā naʻe mahuʻinga ke tomuʻa fakahā ʻa e palaní pea ʻe lava ke fekauʻi mai ʻe he ʻOtuá ha kau ʻāngelo ke nau fakahā ia ʻi ha faʻahinga taimi pē—kimuʻa pe hili ʻa e hāʻele mai ʻa Kalaisí. (Vakai, ʻAlamā 39:15–19.)

  • Toetuʻú. Ko fē ʻa e taimi ʻe toetuʻu ai ʻa e kakaí? Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku hoko ʻi he vahaʻa ʻo e maté mo e toetuʻú? Naʻe fakamatalaʻi ange ʻe ʻAlamā kiate ia ʻe kamata ke toetuʻu ʻa e kakaí hili ʻa e Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻe akoʻi foki ʻe ʻAlamā ʻe ʻalu ʻa e ngaahi laumālie ʻo e kau māʻoniʻoní ʻi he vahaʻa ʻo e maté mo e toetuʻú, ki ha tuʻunga ʻo e melino mo e mālōlō, ʻa ia naʻá ne ui ko palataisi. ʻE ʻalu ʻa e ngaahi laumālie ʻo e kau faiangahalá ki ha feituʻu ʻo e fakapoʻulí mo e mamahí. (Vakai, ʻAlamā 40:1–15.)

  • Fakatomala. Ko e hā ʻoku fie maʻu ai ke tau fakatomalá kapau ʻoku toe fakafoki ʻa e laumālie mo e sino ʻo e kakai kotoa pē ʻi he toetuʻú? Naʻe fakamatalaʻi ange ʻe ʻAlamā kiate ia ʻe toetuʻu ʻa e kakai kotoa pē pea fakamāuʻi ʻo fakatatau ki heʻenau ngaahi ngāué. Kapau naʻa nau fai lelei mo holi ke fai lelei pea fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá, ʻe fakafoki kinautolu ki he fiefiá. Kapau naʻa nau fai kovi mo holi ki he koví, ʻe ʻikai lava ʻo toe fakafoki kinautolu ki he tuʻunga fiefia tatau ko iá, koeʻuhí he naʻe ʻikai ke nau fili ia ʻi he moʻuí ni. (Vakai, ʻAlamā 41:1–15.)

  • Fakamaau totonú mo e ʻaloʻofá. ʻOku angatonu fēfē nai ki he ʻOtuá ke Ne tauteaʻi ʻa e kakaí ʻi heʻenau ngaahi angahalá? Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻAlamā ʻoku motuhi atu ʻa e kakaí mei he ʻao ʻo e ʻOtuá koeʻuhí ko e mate fakaesinó mo ʻenau ngaahi angahalá. Pea ʻe motuhi atu ʻa kinautolu ʻo taʻengata taʻe-kau ai ʻa Sīsū Kalaisi. Naʻá ne ʻomi ʻa e toetuʻú, ʻo ikunaʻi ai ʻa e mate fakatuʻasinó. Naʻá Ne fakalelei foki maʻa ʻetau ngaahi angahalá kotoa. Ka he ʻikai ke lava ʻe Heʻene fakalelei ʻaloʻofá ʻo toʻo ʻa e fakamaau totonú, pea ʻoku fakahoko ʻa e ʻaloʻofá kiate kinautolu pē ʻoku fakatomalá. Ko e fakatomalá ʻa e tuʻunga kuó Ne fokotuʻu kae lava ke tau maʻu ʻa e ʻaloʻofa ʻoku lava ke tau maʻú koeʻuhí ko ʻEne feilaulau fakaleleí. (Vakai, ʻAlamā 42:1–28.)

Ko ia, ko e hā ʻa e meʻa naʻe hoko kia Kolianitoní?

Naʻe toe ui ia ke ne malanga. ʻOku mahino naʻá ne fanongo ki he ngaahi lea ʻa ʻene tamaí fekauʻaki mo e palani ʻo e fakamoʻuí. Naʻá ne fakatomala mo feinga ke moʻui angatonu (vakai, ʻAlamā 63:2).

Kae fēfē Kitautolu?

ʻI he taimi ʻoku fie maʻu ai ke tau fakatomalá (ʻa ia—tau faitotonu—ʻi he ʻaho kotoa pē), te tau lava ʻo fakakaukau ki he palani ʻo e fakamoʻuí pea ako ia. Naʻe ui ia ʻe ʻAlamā ko e “palani ʻo e ʻaloʻofá” (ʻAlamā 42:15). ʻOku ʻomi ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisi maʻa ʻetau ngaahi angahalá ʻa e ʻaloʻofa ko ʻení—ʻi heʻetau fakatomalá. Ko ia ai mahalo te tau lava ʻo fakakaukau ki he palaní ko ha “palani ʻo e fakatomalá.”

ʻOku finangalo ʻetau Tamai Hēvaní ke tau toe foki ange kiate Ia, hoko ʻo hangē ko Iá, pea maʻu ha fiefia kakato ʻo hangē ko Iá. Ko e taumuʻa ia ʻo ʻEne palaní. Naʻa tau fili ke tali ʻa e palani ko ʻení kimuʻa pea toki fanauʻi kitautolú. Te tau lava ʻo fakahoko ʻa e palani ko ʻení ʻi he taimí ni ʻaki ʻetau tui kia Sīsū Kalaisi, fakatomala, pea fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi fuakavá.

Paaki