Sa Sega ni Mudu na Loloma

Mai na noda dau veivakalewai ka veivakacacani vakaikeda, me tu vei keda na loloma uasivi i Karisito me baleti ira na noda itokani eda sala vata tiko ena ilakolako ni bula oqo.

Eda sa marau ena bogi nikua ni da sa voleka tiko yani ki lomalagi. Eda sa vakalougatataki ena ivakatagi totoka kei na itukutuku vakauqeti. Sa tiko eke na Yalo ni Turaga. Au masuta na Nona veivakauqeti me tiko vata kei au ena gauna oqo ena noqu wasea vei kemuni eso na noqu vakasama kei na noqu nanuma.

Au na tekivu ena dua na italanoa ka vakaraitaka e dua na tikina au via dusia.

Erau a toki yani ki na dua na itikotiko vou o Lisa kei John, e dua na veiwatini gone. Ena dua na mataka ni rau katalau tiko, a rai yani ki tautuba ena katubaleka o Lisa ka sarava toka na nona itokani ena vale kadua ni vakaliliga tiko na isulu sa savata.

“E sega ni savasava na isulu o ya!” e tukuna yani o Lisa. “E sega ni kila na savasava na nodaru itokani ena vale kadua!”

A rai yani o John ka galu toka ga.

Ena gauna kece e dau vakalili isulu kina na nodrau itokani, ena dau vakalewa toka vaka o ya o Lisa.

Ena vica na macawa tarava o ya, a kurabui o Lisa ni rai yani e katubaleka ka raica ni ra sa lili tu na isulu savasava vinaka ena nodratou lomanibai na vale kadua. E kaya vei watina, “Raica John—sa qai kila na ivakarau dodonu ni savasava! Sa qai cakava beka vakacava?”

E sauma o John, “Io, daulomani, na kena isau e tiko vei au. O na taleitaka mo kila niu a yadra vakamataka nikua kau savata na nodaru katubaleka!”

Ena bogu nikua au vinakata meu wasea vei kemuni e vica na vakasama me baleta na ivakarau eda dau veiraici kina vakaikeda. Eda rai tiko beka ena dua na katubaleka ka gadreva me sava? Eda vakalelewa tiko beka ni da sega tiko ni kila na ka dina taucoko? Na cava eda raica ni da raici ira tale yani eso? Eda dau vakalewai ira beka vakacava?

A kaya na i Vakabula, Kakua ni dau lelewa.”¹ E tomana, “Ia ka vakaevei, ni ko sa raica na malamala ena mata ni wekamu, ka ko sa sega ni nanuma na kau e matamu?”² Se, me kena itukutukuni, na cava o raica kina na isulu o nanuma ni sava vakaca ena nona vale na wekamu ka sega mada ni raica na katubaleka duka ena nomu vale?

E sega vei keda e sa taucoko na nona vinaka. Au sega ni kila e dua e dau kaya voli ni vakakina. Ia eso na ka e dau vakavuna, ena loma ni noda malumalumu, sa dau noda itovo me da dusia na nodra eso tale. Eda dau vakalewa na veika era cakava kei na veika era sega ni cakava.

E sega sara ga ni dua na sala e rawa me da kila kina na lomana, na nona inaki, se na veika e sotava tiko e dua, ka na cavuta se cakava e dua na ka eda na via vakalewa. Ia sa vakaoqo na ivakaro: “Kakua ni dau lelewa.”

Ena vasagavulu kavitu na yabaki sa oti ena Koniferedi Raraba oqo, au a kacivi kina meu veiqaravi ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua. Ena gauna o ya, au a veiqaravi voli kina ena dua na komiti raraba ni matabete ena Lotu, ni bera ni kacivaki na yacaqu, au a dabe vata tiko kei ira na noqu itokani lewe ni komiti ni matabete o ya, me vaka e namaki vei au. Ia o watiqu e a sega ni kila na vanua me lako kina ka sega ni dua e rawa me rau dabe vata, io sa sega sara mada ga ni kunea rawa e dua na idabedabe ena loma ni Valecavu. E dua na neirau itokani lomani, ka lewena na matabose raraba ni dua na mataisoqosoqo ka dabe tiko ena vanua e vagalalataki me baleti ira na lewe ni matabose o ya, a kerei Sisita Monson me dabe vata kei koya. Na marama oqo e sega ni kila e dua na ka me baleta na noqu veikacivi—ka na vakarau me kacivaki ena dua na gauna lekaleka—ia a raici Sisita Monson, e kila na nona lomaleqa, ka solia vua ena yalololoma e dua na idabedabe. A vakacegui na watiqu ka vakavinavinakataka na yalovinaka o ya. Ni dabe sobu, e rogoca na vakasolokakana rogolevu e dakuna ena nona vakaraitaka tiko e dua na lewe ni matabose vei ira era dabe vata tiko na nona rarawataka na nona sureta e dua na lewe ni matabose “e dua mai taudaku” me mai dabe ena vanua sa vagalalataki tu me baleti ira ga. E sega ni dua na iulubale ni nona itovo sega ni veinanumi o ya, veitalia se o cei e sureti me dabe e kea. Ia, au rawa ni raitayaloyalotaka na veika e vakila na marama o ya ena gauna e qai kila kina ni o koya “a curu botolaki”yani o ya e watina na iapositolo se qai kacivi vou.

E sega walega ni da vakabalea noda vakalewa na nodra ivakarau kei na nodra vosa eso tani tale, ia e vuqa vei keda e vakalewa na irairai: isulusulu, ikotikoti ni ulu, na kena levu. E rawa me toso tiko ga na kena iwiliwili.

E dua na ivakaraitaki vinaka ni kena dau vakalewai na irairai a tabaki ena dua na mekasini ni matanitu ena vuqa na yabaki sa oti. Oqo e dua na itukutuku dina—e dua o ni sa rogoca oti beka ia e yaga me talevi tale.

E dua na marama ka yacana o Meri Bartels e tiko na nona vale veibasai kei na katuba levu ni vanua ni raici ena dua na valenibula. Eratou vakaitikotiko na matavuvale ena itabavale e ra ka redetaki na veirumu e cake vei ira na tauvimate era sega ni curu tiko e valenibula.

Ena dua na yakavi a lako yani ki katuba e dua na kena turaga carukaica ka taroga kevaka e tiko e dua na rumu me moce kina ena bogi o ya. Sa vakalairoro ka salulu, ka sa vakatatiki na ibulibuli ni matana ena levu ni vuvuce—wadadamu ka sakuca. E kaya ni a vaqara rumu tiko mai na sigalevu taucoko ka sega ni rawata e dua. “Au vakabauta de baleta beka na kequ irairai,” a kaya o koya. “Au kila ni vakarerevaki tu na kequ irairai, ia e kaya na noqu vuniwai ni na rawa ni vinaka cake ni oti e vica na veiqaravi.” E vakaraitaka ni na marautaka kevaka e moce toka ga ena idabedabe veibaleyaki ena varada. Ni rau veivosaki tiko, e qai vakila o Meri ni dua na uto levu e sosomaki tu ena yago lailai ko ya. E dina ni ra sa sinai tu na nona rumu, a tukuna vua me wawa toka ena idabedabe ka na vakaraica e dua na vanua me davo kina.

Ni sa gauna ni moce a vakaduria na wati Meri e dua na idavodavo ni keba me davo kina na kena turaga o ya. Ni laki rai yani ena mataka, sa lobi tu vakavinaka na iubi ni mocemoce ka sa tiko ena varada o koya. E sega ni ciqoma na ikatalau, ia ni vakarau me laki vodo ena nona basi, a kerea kevaka e rawa ni lesu tale mai ena gauna ni nona raici ka tarava. “Au na sega ni vakaosooso vei kemudou,” e yalataka ko koya. “E rawa niu moce vakavinaka ena idabedabe.” E yalataka vua ko Meri ni na marautaki na nona lesu tale mai.

Ena vica na yabaki ni nona dau laki raici ka laki tiko ena vale nei Meri, e dau kauta mai ena veigauna kece na kena turaga dauqoli oqo, na iloloma kakana ni waitui se kakana draudrau mai na nona iteitei. Ena so tale na gauna e dau vakauta eso na ioloolo ena meli.

Ni dau ciqoma o Meri na isolisoli ni veinanumi oqo, e dau nanuma lesu na vosa a cavuta na nona itokani ena vale kadua ena imatai ni mataka a biuta kina na nodratou vale na kena turaga carukaica, vakalairoro o ya.“O a maroroi koya na turaga carukaica o ya ena bogi? Au a vakasukai koya tani. O na rawa ni vakayalia eso na nomu vulagi kevaka o tauri ira tiko na mataqali tamata vaka o ya.”

E kila o Meri ni na rairai dina beka ni rau sa na vakayalia e dua se rua na nodratou vulagi, ia e nanuma, “Isa, kevaka walega me ra kilai koya, ke a rawarawa beka me ra sotava na nodra tauvimate.”

Ni sa takali oti na kena turaga, a sikova tiko o Meri e dua na nona itokani vakavale ni teitei. Ni raica na nona senikau na nona itokani, a raica e dua na chrysanthemum totoka wainikoula, ia e a lomaleqataka na kena tubu cake tiko ena dua na vokete makawa, kalobi ka veveka tu. Qai vakamacalataka vua na nona itokani, “Sa lailai koso na noqu vokete, ia niu kila na kena totoka o koya oqo, au nanuma ni na sega ni kauwaitaka kevaka me na tekivu mada ena vokete makawa oqo. Ena vakalailai ga, me yacova na gauna au sa rawa niu talaca kina ki na logana e tautuba.”

E matadredredre ko Meri ni vakasamataka e dua na gauna vaka ko ya mai lomalagi. “Oqo e dua na ka rairai totoka,” E rairai a kaya beka vakaoqo na Kalou ni yaco yani vua na yalona na kena turaga lailai ko ya. “Ena sega ni kauwaitaka o koya kevaka e tekivu mada ena yago lailai, bulitaki vakaca oqo.” Ia oqori ena dua na gauna balavu sa oti, ena nona iteitei na Kalou sa na vakaevei beka na kena balavu na yalo totoka oqo!³

E rawa ni veivakacalai sara na irairai, e dua na ivakaraitaki sega ni vinaka ni dua na tamata. E vakasalataka na iVakabula, “Kakua ni lewa me vaka na ka sa rairai.”⁴

A vosakudrukudru e dua na lewe ni dua na isoqosoqo ni digitaki e dua na marama me matataka na isoqosoqo. Se bera vakadua ni rau sota kei na marama oqo, ia sa raica oti e dua na kena itaba ka sega ni taleitaka na ka e raica, e nanuma ni sa rui levulevu sivia. E kaya kina vakaoqo, “Mai na udolu na marama ena isoqosoqo, a rawa ni digitaki e dua ka mata vinaka cake.”

E dina, na marama a digitaki e sega ni “tolo maresa me vaka na dauvakaraitaki isulusulu.” Ia ko ira era kilai koya ka kila na vinaka ni veika e tu vua era raica vua e levu cake sara mai na veika e laurai rawa ena itaba. E vakaraitaka na itaba ni dua na matadredredre ni veitokani vinaka e tu vua kei na irairai ni tamata yalodei. Na ka e sega ni vakaraitaka na itaba ni o koya e dua na itokani yalodina ka dau loloma, e marama yalomatua dau lomana na Turaga ka dau qaravi ira na Luvena. E sega ni vakaraitaka ni dau solia wale na nona gauna ena itikotiko ka itokani dau veinanumi ka dau veikauwaitaki. Me vakalekalekataki, e sega ni vakaraitaka na itaba na kena ituvaki dina.

Au taroga mada: Kevaka e dau vakaraitaki ena keda irairai e tautuba na noda ivakarau ni bula, na ivalavala kei na veika e dau malele kina na yaloda, ena vaka beka na kena totoka na marama a vakacacana na kena irairai na marama a vosakudrukudru o ya?

Kemuni na ganequ lomani, o ni sa ka bibi yadudua. O ni duidui ena vuqa sara na sala. Eso vei kemuni o ni vakawati. Eso vei kemuni o ni tikoga e vale kei ira na luvemuni, ka so vei kemuni era cakacaka ena taudaku ni nomuni vale. Eso vei kemuni era tu duadua ga. Era tu eso vei kemuni era sa vakawati ia era sega ni vakaluveni. Era tu o ira era sa veisere, o ira era sa yada. E vuqa vei kemuni era sega ni vakawati. Eso vei kemuni era vakoroi mai na koronivuli torocake; eso vei kemuni e sega. Era tu o ira era rawa ni volia na mataqali isulu ni gauna oqo kei ira era kalougata ni bau dua toka na nodra ivinivo ni Sigatabu. Na duidui vakaoqori e voleka ni sega ni vakaiyalayala. Eda dau temaki beka ena duidui vakaoqo me da dau veivakalewai vakaikeda?

O Maca Teresa, e dua na sisita ni Katolika, a veiqaravi tu ena kedra maliwa na dravudravua mai Idia voleka ni nona gauna ni bula taucoko, a tukuna na dina oqo: “Kevaka mo dau vakalewai ira na tamata, ena sega na nomu gauna mo lomani ira kina.”⁵ E vunautaka na iVakabula “Sa noqu vunau oqo, Mo dou veilomani, me vaka au sa lomani kemudou.”⁶ Meu taro mada: ena rawa me da veilomani, me vaka sa vakarota na i Vakabula, kevaka eda veivakalewai tiko vakaikeda? Au na sauma—vata kei Maca Teresa: sega; eda na sega ni rawata.”

A vakatavulica o Jemesa na iApositolo, “Kevaka e dua … vei kemudou sa nanuma sa lotu, ia ka sega ni tarova na yamena, a sa dauvakaisina talega na yalona, sa ka walega na nona lotu na tamata [se yalewa] oqo.”⁷

Au dau taleitaka na nomuni ibole na iSoqosoqo ni Veivukei: “Sa sega ni mudu na loloma.”⁸ Na cava na loloma? E vakatavulica vei keda o Momani na parofita ni “sa vu mai vei Karisito na loloma sa uasivi sara.”⁹ Ena nona vosa ni tatau kivei ira na Lemanaiti, a kaya kina o Moronai, “Ia kevaka sa sega vei kemudou na loloma dou na sega ni rawata na matanitu ni Kalou.”¹⁰

Au raica ni loloma—se “na loloma uasivi i Karisito”—me veibasai ni veivakacacani kei na veivakalewai. Niu tukuna tiko na loloma, e sega ni tiko ena noqu vakasama ena gauna oqo na nodra vukei na vakararawataki tu ena noda solia na veika e tu vei keda. Oqori, e ka dina sara, ni yaga ka dodonu. Ena bogi nikua, au nanuma tiko na loloma ka vakatakilai koya ena noda vosoti ira na tani ka vosota na ka era cakava, na mataqali loloma e dau veivosoti; na mataqali loloma e dau veiwaraki.

Au vakasamataka tiko na loloma ka dau vakavuna me da dau veikauwaitaki, yalololoma ka loloma vakalou, sega walega ena gauna ni tauvimate kei na rarawa kei na leqa, ia ena gauna talega ni nodra malumalumu kei na nodra cala na tani.

E tiko e dua na gagadre bibi me baleta na loloma era qaravi kina o ira era sega tu ni kilai, solia na inuinui kivei ira era yalolailai tu, na veivuke vei ira era kune rarawa. Na loloma uasivi dina sa ikoya na loloma e cakacakataki. E tu ena veivanua kecega na gagadre ni loloma uasivi.

E gadrevi na loloma uasivi ka sega ni kune vakacegu ena nona rogoca se ena kena dau tukuni tale na itukutuku ni kalouca era sotava na tani, vakavo kevaka ena vinaka vei ira era sotava na kalouca na kena tukuni tale. A kaya ena dua na gauna o Horace Mann, na dauveivakavulici ka dau ni politiki ni Amerika, “Me cati na leqa e ka vakatamata; me da vukea e ka vakalou.”¹¹

Na loloma uasivi sa ikoya na noda vosota e dua e vakararawataki keda; sa ikoya na noda sega ni vakatara me da cudru vakarawarawa. Sa ikoya na noda ciqoma na malumalumu kei na guce. Sa ikoya na noda ciqomi ira na tamata ena kedra ituvaki dina. Sa ikoya na noda raibaleta na ituvaki vakayago ka na sega ni katabuto mai ni toso tiko o gauna. Sa ikoya na noda vorata na yalo ni veivakaduiduitaki.

Na loloma, na loloma uasivi o ya nei Karisito, sa vakatikori ena dua na ilawalawa gone yalewa yada mai na dua na tabanalevu ka ra lakova e drau na maile me ra lai tiko ena lotu ni veibulu vei koya na tinana e dua na lewe ni i Soqosoqo ni Veivukei. E ivakaraitaki ni loloma uasivi na nodra lesu tiko e veivula, veiyabaki ki vua na marama sega ni kauwai, dau cudru rawarawa, na dauveisiko yalodina. E dau vakavotukanataki ena nona nanumi e dua na kena marama yada ka dau laki kau mai ena dua na soqo ni tabanalevu kei na itaviqaravi ni iSoqosoqo ni Veivukei. Ena dau vakilai ena gauna e sureti kina na marama e dabe duadua voli ena iSoqosoqo ni Veivukei, “Lako mai—tou mai dabe vata.”

Ena drau na kena veisala lalai, o ni sa dau tokara kina na waqawaqa ni loloma uasivi. E sega ni dua vei keda e taucoko tu vua na vinaka ni bula. Mai na noda dau veivakalewai ka veivakacacani vakaikeda, me tu vei keda na loloma uasivi i Karisito me baleti ira na noda itokani eda sala vata tiko ena ilakolako ni bula oqo. Me da raica ka kila ni da sa dui solia tiko na noda dui vinaka yadua me da sotava na bolebole e yaco mai vei keda, ka da segata me da cakava na kena vinaka duadua eda rawata me da veivuke kina.

Na loloma e sa vakamatatataki me dua “na mataqali loloma cecere, vakaturaga, kaukauwa duadua,”¹² sa “vu mai vei Karisito na loloma sa uasivi sara … ; ia sa kalougata ko koya sa kunei [vua] na loloma oqo ena siga mai muri.”¹³

“Sa sega ni mudu na loloma.” Me dusimaki kemuni ena veika kece o ni vakayacora, na dina oqo ka sega ni vakaiyalayala na kena gauna ena ibole dede oqo ni iSoqosoqo ni Veivukei. Me laurai e yalomuni ka tu ena nomuni vakanananu kei na ivalavala taucoko sara.

Au vakaraitaka vei kemuni na ganequ, na noqu lomani kemuni, kau masuta na veivakalougatataki mai lagi me nomuni ka tawamudu. Ena yaca i Jisu Karisito, emeni