Na Viavialevu kei na Matabete
Na viavialevu sa ikoya na ivakasaribariba ka na kauta laivi na kaukauwa ni matabete. Na yalomalua sa ikoya na ivakasaribariba ka na vakalesuya tale mai na kaukauwa o ya.
Kemuni na taciqu lomani, vinaka vakalevu na nomuni soqoni rawa mai e vuravura taucoko ki na soqoni ni matabete ni koniferedi raraba oqo. Na nomuni tiko oqo sa ivakaraitaki ni nomuni tudei tiko, ena vanua cava ga, vata kei ira na tacimuni lewe ni matabete tabu, ena qarava ka rokova tiko na nomuni Turaga ka Dauveivueti, o Jisu Karisito.
E vakawasoma meda dau vakatakilakilataka na balavu ni noda bula ena veika sa yaco ka dau mai balolo tu ni noda vakanananu kei na lomada. E vuqa sara na veika vakaoqori a yaco ena noqu bula, e dua a yaco ena 1989 ena gauna au a rogoca kina e dua na vunau e bibi sara nei Peresitedi Ezra Taft Benson, “Qarauna na Viavialevu.” Ena nona ivakamacala taumada a laurai kina ni ulutaga oqo e vakasamataka sara tiko mai vakatitobu o Peresitedi Benson ena dua na gauna balavu.1
Au vakila talega na kena bibi ena vica na vula sa oti. A mai vakauqeti au kina na Yalo Tabu me kuria na domoqu me vakadinadinataka na itukutuku nei Peresitedi Benson a cauraki ena 21 na yabaki sa oti.
Na tamata vakayadua sara ena tu vakalailai vei ira ke sega ni ra veiwekani vakavoleka sara kei na ivalavala ca ni viavialevu. E sega ni dua e levea rawa; e vica walega era valuta rawa. Ena gauna au sa tukuna kina vei watiqu niu na vosa tiko ena ulutaga oqo, a dredre ka kaya, “Sa vinaka sara ni o na vosa tiko ena veika o kila vinaka sara tu ga.”
Eso Tale Na iBalebale ni Viavialevu
Au nanuma talega vakakina e dua na tiki taleitaki ni nona vosa veivakayarayataki o Peresitedi Benson. Ena dua na gauna sa mai sega tu ni vakatarai vei ira na lewe ni Lotu me ra kaya ni ra “vakacerecerei” ira na luvedra se nodra matanitu se na nodra “dokadokataka ” na nodra cakacaka. Na vosa oqo na viavialevu sa vaka me sa tagutuvi tani mai na neimami ivosavosa.
Ena ivolanikalou eda raica kina e vuqa na kedra ivakaraitaki na tamata vinaka ka bula dodonu era reki ena bula dodonu ka ra vakalagilagia na vinaka ni Kalou. Na Tamada Vakalomalagi vakataki Koya a vakatakila mai na Luvena Daulomani ena vosa “kau sa dau vinakata vakalevu.”2
A vakalagilagia o Alama na vakasama ni rawa me “lesi au na Kalou meu vunauci ira na tamata.”3 O Paula na iApositolo e vakalagilagia na nodra yalodina na lewe ni Lotu.4 E vakalagilagi o Amoni na daukaulotu qaqa ena veika eratou sotava vakaveitacini ena nodratou kaulotu.5
Au vakabauta ni tiko na duidui ni vakacerecerea na veika eso kei na yalo viavialevu. Au vakacerecerea e vuqa na ka. Au vakacerecerei watiqu. Au vakacerecerei iratou na luvei keirau kei na makubui keirau.
Au vakacerecerei ira na itabagone ena Lotu, kau rekitaka na nodra caka vinaka. Au vakacerecerei kemuni, na taciqu lomani yalodina. Au vakacerecerea meu mai tu vata kei kemuni me vaka ni da lewe ni matabete tabu ni Kalou.
Na Viavialevu sa iValavala Ca ni Vakalevulevui Koya Ga
Ia na cava na kedrau duidui na mataqali ka eda vakila vakaoqo mai na viavialevu e vakatoka o Peresitedi Benson me “ivalavalaca raraba”?6 Na viavialevu sa ivalavala ca levu, me vaka a vakatavulica o Peresitedi Benson ka dredre me guilecavi, baleta ni bucina na veicati se veimecaki ka da veisaqasaqa kina kei na Kalou kei ira na noda itokani. Ena utona, na viavialevu sa ivalavala ca ni veivakatautauvatani, ka dina ga ni dau tekivu toka ena “Raica mada na kequ totoka kei na veika lelevu au sa vakayacora,” ena vaka me laki cava toka ena “O koya gona, au sa vinaka cake mai vei iko.”
Ni vakasinaiti na yaloda ena viavialevu, eda sa ivalavala ca vakalevu kina, ni da sa voroka kina na vunau lelevu e rua.7 Eda sega kina ni qarava na Kalou ka lomani ira na wekada, eda sa mai vakaraitaka kina na inaki dina ni noda sokalou kei na loloma—na keda iyaloyalo eda raica ena iloilo.
Na viavialevu sa ikoya na ivalavala ca levu ni vakalevulevui koya. Kivei ira e vuqa, e dua na Rameumitomi (Rameumptom), e dua na tudei vakalou e vakadonuya na vuvu, kocokoco, kei na dokadoka.8 Eda vakila, ni viavialevu sa itekitekivu ni ivalavala ca, baleta ni bera ni tauyavutaki na vuravura oqo, a tarai Lusefa, e dua na luveni mataka lailai “sa vakasavi tani kina ko koya mai na mata ni Kalou.”9 Ke rawa me vakacataka e dua na dau rawa ka ka nuitaki me vakaoqo na viavialevu, e sega beka ni rawa me da dikeva vakai keda na dui yaloda?
Na Viavialevu e Levu tu na Kena iRairai
Na viavialevu e dua na kenisa veivakamatei. Sa ivalavala ca e veimuataki yani ki na vuqa tale na malumalumu ni tamata. E dina, ni sa rawa meda kaya ni ivalavala ca tale eso a semati taumada mai na viavialevu.
Na ivalavala ca oqo e levu tu na matana. E muataka eso me ra marautaka vakalevu na nodra gugumatua ni kilikili vakai ira, rawa ka, taledi, iyau, se itutu. Era okata na veika me ivakadinadina ni ra sa “digitaki,” “cecere cake,” se “ivalavala dodonu vakalevu cake” mai vei ira tale eso. Oqo na ivalavala ca “Vakavinavinaka vua na Kalou niu sa uasivi cake vei iko.” Ena utona sa ikoya na gagadre me qoroi se me vuvutaki. Oqo na ivalavala ca ni vakalagilagi koya ga.
Vei ira tale eso, na viavialevu ena laki vuki me vuvu: era raici ira vakatani era sa vakaitutu cecere, levu nodra taledi, se levu cake na veika era taukena. Era saga me ra veivakamavoataki, veitabaki sobu, ka basuraki ira sobu eso ena sasaga duatani ka tawayaga me ra vakalevulevui ira kina. Ena gauna era lutu se vakaleqai kina o ira era vuvutaka tiko, era marau lo sara.
Na Vakadikevi ni Qito
Ena rairai sega beka ni dua tale na vanua me vakadikevi vinaka kina na ivalavala ca ni viavialevu me vakataka na buturara ni qito. Au dau taleitaka tu na vakaitavi ka sarava na qito. Ia meu vakatusa, ni ka vakamadua ni dau yali na itovo vinaka ena qito. E rawa vakacava vei ira era tamata vinaka ka dauloloma me ra sega ni veivosoti ka vakasinaiti ena yalo vakatani vei ira na timi kadua kei ira era to vata?
Au sa raica na nodra veivosacataki ka veivakacacani na dausara qito mai na ito kadua. Era vakasaqara e dua na cala lailai ka ra vakalevutaka. Era vakadonuya na nodra vakacaca ena veika raraba ka ra cakava vei ira era to vata mai kei na timi kadua. Ena gauna era kalou ca kina na timi kadua, era mamarau.
Kemuni na taciqu, e ka ni rarawa ni da sa raica tu vakawasoma nikua na ivakarau kei na ivalavala vata ga oqo sa mai takava na veivanua ni veiqaravi ni politiki, vanua, kei na lotu.
Kemuni na taciqu lomani lewe ni matabete, kemuni na wekaqu tisaipeli lomani i Karisito yalomalua, e sega beka ni dodonu meda sa ququmi toka ena dua na ivakatagedegede e cecere cake? Oi keda na lewe ni matabete, e dodonu meda kila tiko ni o ira kece na luve ni Kalou e tautauvata ga na nodra siqeleti (jersey). Na noda timi sa ikoya na mataveitacini ni tagane. Na bula oqo sa noda rara ni qito. Sa noda inaki na vulica meda lomana na Kalou ka vakatetea yani na loloma vata ga oqo vei ira na wekada. Eda yaco mai meda bula me vakataka na Nona lawa ka tauyavutaka na matanitu ni Kalou. Eda yaco mai meda tara, laveta cake, veiqaravi vakadodonu, ka vakayaloqaqataki ira taucoko na luvena na Tamada Vakalomalagi.
Meda Kakua ni Rawai
Ena gauna au a kacivi kina meu dua na Vakaitutu Raraba, au kalougata niu a tuberi mai vei ira e vuqa na Veitacini qase ena loma ni Lotu. Ena dua na siga, au a draivataki Peresitedi James E. Faust sara ki na dua na koniferedi ni iteki. Ena gauna keirau draiva tiko yani kina ena motoka, a vakavulica kina vei au o Peresitedi Faust eso na ivakavuvuli bibi me baleta na noqu ilesilesi. A vakamacalataka na nodra loloma vakalevu na lewe ni Lotu, vakabibi vei ira na Vakaitutu Raraba. A kaya, “Era na lomani iko sara vakavinaka. Era na tukuna na veika vinaka baleti iko.” A dredre vakalailai ka kaya mai, “Dieter, mo vakavinavinaka. Ia mo kakua sara ni rawai kina.”
Oqori e dua na lesoni vinaka vei keda kece sara, na veitacini, ena veikacivi cava ga se ituvaki ni bula. Sa rawa meda vakavinavinakataka na vinaka ni yagoda, iyau, veika eda taukena, se itutu, ia ena gauna eda tekivu meda rawai kina—ena gauna eda sa umanaki keda ena keda ituvaki; ka da raica tikoga na veika e bibi baleti keda, kaukauwa, se irogorogo; ka da saga meda dokai vei ira na tamata ka vakabauta na veika era tukuni ena vukuda—oqori sara ga sa tekivu kina na leqa; ka sa tekivu me veivakacacani na viavialevu.
E vuqa tu na ivakaro baleta na viavialevu ena ivolanikalou, “Na yalo viavialevu ga sa tubu kina na veileti: ia ko ira sa vakavulici vinaka sa nodra ga na vuku”10
E vakasalataka o Pita na iApositiolo ni “sa vorati ira na viavialevu na Kalou, ia sa solia na isolisoli loloma vei ira na yalomalumalumu.”11 A vakamacalataka o Momani, “Raica na Kalou sa vakadonui koya ga sa yalomalua ka yalomalumalumu.”12 Kei na kena ituvaki, na Turaga e digitaka “na veika sa malumalumu e vuravura sa digitaka na Kalou me vakamalumalumutaka na veika sa kaukauwa.”13 E cakava na ka oqo na Turaga me vakaraitaka kina ni tiko e Ligana ena Nona cakacaka, ia meda “vakararavi ki na nona kaukauwa.”14
Eda sa italai ni noda Turaga ka iVakabula, o Jisu Karisito. E sega ni soli vei keda na matabete meda kilai kina ka vakacaucautaki. Eda sa tiko oqo meda cakacaka yani. Eda sa lesi ki na duatani na mataqali cakacaka. Eda sa kacivi meda vakavakarau ki na lesu mai ni noda Turaga ka iVakabula, o Jisu Karisito. Eda sa sega ni vakasaqara meda dokai ia meda vakacaucautaka ka vakalagilagia na Kalou. Eda kila tu ni noda cau eda rawata rawa e lailai sara; ia, ni da cakacakataka na kaukauwa ni matabete ena ivalavala dodonu, sa rawa vua na Kalou me vakayacora e dua na cakacaka levu ka veivakurabuitaki me rawa mai na noda sasaga. E dodonu meda vulica, me vakataki Mosese, ni “sa ka walega na tamata”15 ni tu vakataki koya ga ia “sa rawarawa vua na Kalou na ka kecega.”16
Sa iVakaraitaki Uasivi Duadua ni Yalomalua o Jisu Karisito
Ena ka oqo, me vaka na veika kecega, o Jisu Karisito sa noda ivakaraitaki uasivi duadua. Ia o Lusefa a tovolea me veisautaka na yavu ni veivakabulai nei Tamada ka rawata na lagilagi me baleti koya, e kaya na i Vakabula, “I Tamaqu me yaco ga na lomamuni, ka me nomuni tikoga na vakarokoroko ka sega ni mudu.”17 E dina ni vakasakiti Nona rawata vakavinaka kei na kena vakayacori, na iVakabula e dau yalomalumalumu ka yalomalua e veigauna.
Kemuni na taciqu, eda taura tu “na Matabete Tabu, me vaka na iLesilesi ni Luve ni Kalou.”18 Sa ikoya na kaukauwa ni Kalou e solia vei ira na turaga e vuravura me ra cakacaka me baleti Koya. Ena kena gadrevi me cakacakataki na Nona kaukauwa, e dodonu meda saga meda vakataka na iVakabula. Sa kena ibalebale ni veika eda cakava me da vakasaqara kina na lewa nei Tamada, me vakataka a cakava na iVakabula.19 E kena ibalebale meda vakalagilagia ga na Tamada me vaka a vakayacora na iVakabula.20 Sa kena ibalebale meda solia na noda bula ena qaravi ira tale eso, me vaka ga a vakayacora na iVakabula.
Na viavialevu sa ikoya na ivakasaribariba ka na kauta laivi na kaukauwa ni matabete.21 Na yalomalua sa ikoya na ivakasaribariba ka na vakalesuya tale mai na kaukauwa o ya.
Mo Yalomalua ka Sinai ena Loloma
Meda sa qai valuta vakacava na ivalavala ca oqo ni viavialevu sa rabailevu sara ka veivakacacani vakalevu? Meda yalomalua rawa vakacava?
Ena dau dredre toka meda laveti cake ena viavialevu ke da vakasinaiti tu ena loloma cecere. “Ia sa rawa walega me ra vakaitavi kina ko ira era sa yalomalua ka sinai ena loloma.”22 Ni da raica na vuravura e vakavolivoliti keda mai na mata ni loloma uasivi nei Karisito, sa tekivu meda kila na ibalebale ni yalomalua.
Eso era kaya ni yalomalua o ya meda vakacacani keda. Na yalomalua e sega ni kena ibalebale meda sa vakadeitaka ni da sa sega ni yaga, sega ni vakainaki, se sega na keda yaga. E sega talega ni cakitaka se bureitaka na taledi sa solia vei keda na Kalou. Eda na sega ni vakila na yalomalua ena noda beci keda; eda na vakila na yalomalua ni da vakalailaitaka sobu na noda nanumi keda ga. Ena yaco mai ni da cakacaka tikoga ena ivakarau meda qarava na Kalou kei ira na wekada.
Na yalomalua ena dusimaka na noda rai kei na noda lomani ira tale eso me baleta na inaki ni Tamada Vakalomalagi. Na viavialevu ena saqata. Na viavialevu e takiva mai na nona kaukauwa mai na tobu titobu ni kocokoco. Na gauna ga eda vakaotia kina na nanumi keda ga ka solia na noda bula ena veiqaravi, ena vakamalumalumutaki na noda viavialevu ka tekivu me mate yani.
Kemuni na taciqu lomani, era vuqa tu meda nanumi ira ka vukei ira ka kua ni nanumi keda tikoga vakaikeda. Yalovinaka mo kakua ni guilecava na nomu matavuvale vakai iko, na marama watimu. E vuqa sara na sala meda veiqaravi kina. Sa sega na gauna meda nanumi keda tikoga vakaikeda.
A dua tiko na noqu peni au dau taleitaka meu volavola kina niu se pailate tiko kina ni waqavuka. Niu moica ga na tolona, sa rawa meu vakayagataka e dua vei iratou na roka e va. A sega ni cudru na peni niu digitaka na iqi damudamu ka sega ni karakarawa. E sega ni kaya vei au, “Meu sa kua ni dau volavola ni oti na 10 ena bogi, ena buto ni kabu, se ni rewa i cake.” E sega ni kaya na peni, “Vakayagataki au wale ga ena veika bibi vakaivola, e sega ni baleta na ivakarau ni cakacaka ena veisiga.” Ena vakanuinui cecere duadua a vakayacora kina na veicakacaka yadua au a gadreva, veitalia ga na kena bibi se kena sega ni vakaibalebale. Sa tu vakarau ga me veiqaravi.
Ena sala vata oqori, eda sa iyaya ni cakacaka ena liga ni Kalou. Ni sa tiko na yaloda ena vanua donu, eda sega ni cudruvaka ni noda ilesilesi e veicalati kei na noda rawa ka. Eda na marautaka na noda veiqaravi ena vanua cava ga. Ni da vakayacora oqo, ena rawa ni vakayagataki keda na Turaga ena veisala eso eda na sega ni vakasamataka rawa meda vakayacora kina na Nona cakacaka.
Meu tinia ena vosa oqo nei Peresitedi Ezra Taft Benson ena 21 na yabaki sa oti:
“Na viavialevu sa meca levu kei Saioni.
“E dodonu meda vakasavasavataka na lomada ena noda valuta na viavialevu. …23
“Meda sa vakarorogo ‘ki na domo ni Yalo Tabu,’ ka biuta laivi na viavialevu ni ‘itovo vakayago,’ ka yaco meda ‘tamata yalosavasava ena vuku ni isoro i Karisito na Turaga,’ ka yaco meda ‘vaka na gone lailai, meda talairawarawa, yalomalua, yalomalumalumu.’’ …24
“Sa nona na Kalou o ira sa yalomalua. … ‘Sa kalougata ko ira sa vakamalumalumutaki ira ka sega ni vakaroti tikoga me ra vakamalumalumutaki ira.’ …25
“Meda digitaka meda yalomalua. E rawa. Au kila ni da rawa ni cakava.”26
Kemuni na taciqu lomani, meda muria ga na ivakaraitaki ni noda iVakabula ka dodoliga yani meda veiqaravi ka kua ni vakasaqara na nodra vakacaucautaki keda ka dokai keda na tamata. Sa noqu masu ni da na kila rawa ka cavuraka laivi na ivalavala ca ni viavialevu ena lomada ka meda sosomitaka ena “bula dodonu, bula vakalou, vakabauta, loloma, vosota, [kei na] yalomalua.” 27 Ena yaca tabu i Jisu Karisito, emeni.