Te Rongorongo man te Moan Beretitentii
Teuana te Kiing nakon te Utu ae Kakukurei
Te tia koro rongorongo ae Leo Tolstoy e moana ana karaki Anna Karenina ma taeka aikai: “Te utu ae kakukurei bon ti te arona tarakiia; ni kabane utu aika a nanokawaki a bon nanokawaki n aron oin ana kawai.”1 I aki karekea koauan are iroun Tolstoy bwa te utu ae kakukurei bon ti te arona, I karekea te kukune teuana bwa utu iai te bwai ae a ti tebo iai: iai aroia ni kai kabwarabure ao ni kai manuokinii aro aika aki kororaoi irouia tabeman ao n tarai baika a tamaroa.
Ake a maeka inaon te utu ae aki kukurei, n taraana teuana, a aki toki ni kunei kairua, ngurengure, ao n aki mwanuokini aroia n taai ake a tia n nako are e a kakarika te un.
“Eng, ma …” ni moanaki iroun are e aki kukukurei. “Eng, ma ko aki ataia bwa neienne mwaitira ae e a tia n rangin kammarakai iai,” e taku temanna. “Eng, ma ko aki ataia bwa teuanne e a rangin urarake riki,” e taku are temanna.
Tao a uaia n eti; ke a kairua.
A mwaiti aekan taian kaiangatoa. A mwaiti aekan taian kammaraki. Ma te bwai ae I nooria n tabetai iai bukin unra ma e kabebeteaki ara iango man taekinakin karaki ibukia tabemaan ake a kabarekai aia mwakuri man aki kona ni kabwaraaki ao n aki iangoia ake irarikiia, ao n te tai anne, ara mwakuri e itiaki ao n aki kairua.
Ana Kamea te Nati Uea Te Mwaane.
N rongorongon ngkoa ni kawai Welsh man te ka 13th ni bubua n ririki ngke e okirikaaki te nati uea temwaane nakon mweengana ao e kunea bwa a na kamea e onrake n te raara ni karokoa ubuna. Te mwaane aei e ienikuri n rinako nakon ana auti, ma te maaku ae korakora n nooria bwa akea natina te mwaane ao e ranga nako n nena are mamatu inanona. Inanon unna te natinuea te mwaane e buuta ana kabaang ao n tiringa te kamea. N te tai ae e aki maan, e ongo tangin natina—e maiu te tei! Irarikin te tei ao ni mate te kameanti. Ni bon taraana, te kamea e a tia, ni kamaiua natin te uea ma iroun te kameanti are e tiritiri.
E ngae ngke e bon katekenano te karaki aei, ma e kabwarabwara te bwai ae iai nanona. E kauka te kantaninga te karaki bwa ti taekinna ibon iroura tera bukina tabeman a karaoi kateia ae e aki boraoi ma te koaua—are n tabetai naba ti aki tangiria ni kan ongo te koaua. Ti tangiria riki bwa ti na tiku n ara iango are ti eti ao ti teimatoa n nanobuaka ma ni kairiribai. N tabetai nanobuaka aikai a kona n reitinako inanon namwakaina ke ririki. N tabetai a kona n teimatoa inanon maiura.
Maenakon te Utu
Te karo temanna e aki kabwara ana bure natina te mwaane man kitanakin te kawai are e reireinna. Te ataeinimwaane iai raoraona are e aki kariaia te karo, ao e karaoi bwaai aika a mwaiti ake e kaitarai ana kantaninga te karo ibukin bwaai ake e na karaoi. Aio are e karika te maenako imarenan te karo ma te nati, n te tai ae waekoa te teinimwaane, e kitana mweengana ao n aki manga okiria. E aki manga reke aia tai n taetae.
E namakina te rau te karo? Tao eng.
E namakina te rau te nati? Tao eng.
Ae I ataia bwa te utu aei a maenako ao aki kukurei ibukina bwa tao te karo ke te nati te mwaane a aki kan ikabwara bure. Aki kona n tarai riki irarikin uringakin taai ake tia ni mmaraki iai. A kaoni nanoia n te nano n riribai ao tiaki n te tangira ma te ikabwara bure. A kabua reken te tai ni bitii maiuia i bon irouia nakon ae raoiroi.Te maenako imarenaia e riki bwa te bwai ae nano man rababa are e a karikiia bwa buure iaon abaia n oin aia namakin.
Ma te kakabwaia, bwa Tamara are i Karawa ae akea Tokina n tangira ao wanawana e katauraoa te anga are ti na tokanikai iaon te maranga n te kamoamoa aei. Te mwakuri ni Kamaiu ae korakora aei bon te kabanea n rietata ni mwakuri iaon te kabwara bure ao raoiakinan bwaai. Rietana e riaon otau, ma I kakoaua ma nanou ni koaua ma tamneiu aron teina ma aron korakoran mwaakana. E a tia n anga ngaia bwa boon ara bure. Mairouna ti karekea kabwaran ara bure.
Akea te Utu ae Kororaoi
Bon akea mai iroura ae akea ana bure. Ngaira ni kabane ti karaoa te kairua, ni ikotaki ngai ao ngkoe. Ti a bane n tia ni ikoaki. Ti a tia ni bane ni kaikoakia tabemwang.
Rinanon ana anga karea te Tia Kamaiu ti kona ni karekea te kamaiuaki ao te maiu ae akea tokina. Ngkai ti kariaia kawaina ao n tokanikai iaon ara kamoamoa man karaoiroan nanora, ti kona ni uota te raoi ao te kabwarabure nakoia ara utu ao maiura. Te Atua e buokira bwa ti kakabwarabure, ao man tangiria n nakonako te kauoua ni maire, ni moan riki bwa te tia kabwarabure e ngae ngkana ti ara kairua, ni katannakoi iango ni kairibai ngkekei ao n aki manga karikirakei. Ti karabwarabwa nakon te Atua, ngkai e anga Ana Rikitemanna, natin te Atua are e anga maiuna ibukira.
Ti kona n namakina ana tangira te Atua nakoira ni katoa bong. Ti aki kona n anga ae uarereke are mai iroura nakoia raora n aron are reiakinaki n te boki n anene (Bukina Ngkai I Anganaki ae Mwaiti)?2 Te Uea e kauka te mataroa nakoira bwa a na kabwaraki ara bure. E na bon riai ngkana ti katikui ara tinanikubeka ao te kainikatonga ao ni waaki ni kauka mataroan te kabwarabure nakoia naake are ti teimatoa n riribaia—ai moararariki nakoia oin ara utu?
N tokina, te kukurei e aki roko man te kororaoi ma man irakin reirei aika tamaroa, e moa man mwaneka aika uarereke. Te moan Beretitentii ao te Koroom n Abotoro n te Tengaun ma Uoman a taekinna: “Te Kukurei n te utu e na kona ni kakoroaki nanona ngkana a kateaki iaan ana reirei Iesu Kristo. Te iein ae nakoraoi ao te utu a kateaki ao ni kateimatoaki iaon reirein te onimaki, te tataro, te rairannano, te kabwarabure, te karinerine, te tangira, te mwamwannano, te mwakuri, ao takakaro ni kakukurei.”3
Te kabwarabure e kateaki i nukan raoi koaua aikai, ake a kuneaki n ana Kainibaire ae kakukurei Tamara are i Karawa. Bukina bwa te kabwarabure e reitaki ma te reirei, e reitiia aomata. Bon te king, e kauki mataroa aika a inn, ao bon moan waakin mwananga ni kawain te kokoaua, ao ngaia bon teuana naba te kantaninga nakon karekean te utu ae kakukurei.
E na buokira te Atua bwa ti na kakabwara bure inanon ara utu, ni kakabwarabure imarenara, ao tao ngkana ti bon kabwarai ara bure ibon iroura. I tataro bwa ti na rinanon te kakabwabure n aron kawaina aika a tamaroa n ai aron are a karekea utu aika a kukurei.
Anga reirei man te Rongorongo Aei
“Ngkai ko katauraoa am reirei, titirakiniko bwa e kanga te reirei n riki bwa te bwai ae rinanona te utu inanon maiuia.” (Teaching, No Greater Call [1999], 171). Iangoia bwa ko kaoia utu bwa a na tibwaua te bwai are a rinanona ke are a noria n te kabwarabure. Maroroakin baika a rinanona aikai, kaoti kakabwaia man te kabwarabure. Kainiko man tibwauaan am koaua iaon kakawakin te kabwarabure i marenara.
Kamatata n te korotamnei iroun David Stoker