Vaka na Bilo sa Kavoro
Na cava na ivakarau vinaka duadua mo sotava kina ni donumaki iko se o ira o lomana na leqa ni vakasama kei na vakaleqai ni ituvaki ni bula?
E vola na iApositolo o Pita ni o ira na tisaipeli i Jisu Karisito me tiko vei ira “na yalololoma vakai kemudou.”1 Ena yalo vata o ya, au gadreva meu na vosa vei ira era leqa tu nodra vakasama se vakaleqai tu na ituvaki ni nodra bula, se vakalailai ga na leqa se sa vakasivia sara ga, se dua na gauna lekaleka ga, se dau yaco tiko e veigauna ena gauna taucoko ni bula. Eda ririko ni da rogoca ni ra vakamacala na kenadau ena veika me baleta na leqa ni vakatulewa e loma kei na leqa ni vakasama, na veika e baleta na kawa ni matavuvale, na veisau vakasauri ni draki kei na ituvaki ni vakasama. Ia na veivakurabuitaki ni ka e dau yaco, ena veileqa vakaoqo, e sega ni dodonu meda madua ena kena sotavi ka qaravi, me vaka ga ni dua e tiko vua na tubu ni dra se na basika vakasauri ni ivakatakilakila ni kenisa.
Ni da sasagataka tiko na yalo vakacegu kei na kila-ka ena veika dredre oqo, e dodonu me kilai ni da bula tiko—ka da sa digitaka meda bula—ena dua na vuravura lutu ka na vakatovolei ka baci vakatovolei tale kina na noda segata na bula vakalou ena dua na inaki vakalou. Na veivakadeitaki cecere duadua ena mataqali ituvatuva vakaoqo ni a yalataki kina e dua na iVakabula, e dua na Dauveivueti, ka ni noda vakabauti Koya, ena vueti keda cake mai na veidredre kei na veivakatovolei oqori, e dina ga ni sa bau dredre sara vei rau na Tamana a talatala mai kei na Luvena a talai mai me rau sotava na kena isau. Na noda vakavinavinakataka na loloma vakalou oqo ena rawa taumada kina me da sotava, da qai ciqoma, qai tinia noda vueti mai na noda rarawa mamada sobu.
Meu sa biuta mada na mate veitauvi kau vosa tiko kina ka vakanamata yani kina MDD -mate daulomaocaoca duatani se na yaca e kilai levu kina na “lomaleqa” (depression) Niu vosa tiko oqo, au sega ni tukuna tiko na veisiga ca, otioti ni lavaki ni ivakacavacava, se na veigauna luluqa eda dau sotava taucoko. O keda kece eda na dau sotava na gauna nuiqawaqawa kei na gauna ca. E tukuna na iVola i Momani ni o Amoni kei iratou na tacina eratou a sotava e dua na gauna dredre sara,2 sa vakakina o keda taucoko. Ia, nikua au na vosa ena dua na ka bibi cake, e dua na tauvimate bibi sara ka na yalana na kena cakacaka vakavinaka na nona bula e dua na tamata, e dua na vanualala butobuto ena vakasama na kena titobu ena sega kina ni rawa vua e dua me tukuna ena yalodei ni na lako tani yani vakaidina kevaka e vakaukauwataki koya ga o koya e tauva ka vakasamataka ga na ka vinaka—e dina niu dau tutaka vagumatua na tu vakaukauwa ka vakasamataka ga na ka vinaka!
Sega, na buto ni vakasama kei na yalo oqo e levu cake mai na veivakayalolailaitaki. Au sa raica na ka oqo ni yaco vua e dua na turaga yalododonu sara ena gauna e mai mate kina na watina ni oti e 50 na yabaki ni nodrau bula vakawati. Au sa raica vei ira na tina ni gone vou ena ka e dau vakatokai me “revurevu ni rarawa” ni oti na vakasucu gone. Au sa raica oti ni tarai ira na gonevuli gugumatua, ira na sotia luvai sulu, buinigone ka ra lomaleqataki ira na luvedra era sa qase tiko mai.
Au sa raica oti vei ira na tama ni gone ka ra vakamatavuvale vou ni ra leqataki ira na nodra matavuvale. Mataqali vata oqori au a raica ena domobula ena dua na gauna vei au. Ena dua na gauna ni neirau bula vakawati ni veisaqasaqa na taqayataki ni veika vakailavo kei na oca vakaitamera, e a lutuki au kina e dua na icolacola bibi ka sa bau bikai au sara ga vaka ca. Ena loloma soli wale ni Kalou, kei na loloma ni noqu matavuvale, au tomana ga na noqu qarava ka cakacakataka, ia ni sa oti mai oqo e vica na yabaki au dau vakasamataki ira era lako curuma tiko na leqa vata o ya ka sotava tikoga se vakararawataki sara vakatitobu vakalevu cake maivei au. Se cava ga e yaco eda sa vakaukauwataki maivei ira era sa ciqoma, na ivakasala mai vua na parofita o Josefa, “vaka[saqaqara] ka va[kelia] na qakilo butobuto duadua,”3 ka dro bula rawa mai kina—ka dua beka vei ira o Abraham Lincoln, Winston Churchill, kei Elder George Albert Smith e dua vei ira na turaga dauloloma sara ka bula vaKarisito ena noda itabagauna oqo, e valuta na dredre e yaco ena vica vata na yabaki ni bera ni qai kacivi me ikawalu ni Peresitedi ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai.
Na cava na ivakarau vinaka duadua mo sotava kina ni donumaki iko se o ira o lomana na leqa ni vakasama kei na vakaleqai ni ituvaki ni bula? Me kena ilutua, me kua sara ni yali nomu vakabauta na Tamada Vakalomalagi, ni lomani iko sara vakalevu o Koya, ko sega beka ni vakila na kena levu. Me vaka e veivakamasuti o Peresitedi Monson vei ira na marama ni iSoqosoqo ni Veivukei ena Vakarauwai sa oti: “Na loloma o ya e sega vakadua ni veisau. … Ena tu ga me baleti iko ni ko rarawa se marau, vakayalolailaitaki se vakanuinuitaki. Na loloma ni Kalou ena tu ga se o sa dodonu mo ciqoma [kina] se sega. Ena dau tu ga ena veigauna kece.4 Kakua vakadua, ni lomalomaruataka o ya, ka kakua ni dau yalokaukauwa. Sasagataka mo muria na sala ni kena rawa ni rawati na Yalo ni Turaga kina nomu bula. Vaqara ivakasala mai vei ira e tiko vei ira na idola me baleta na nomu kalougata vakayalo. Kerea ka mareqeta na veivakalougatataki ni matabete. Laki vakayagataka na sakaramede ena veimacawa ka kukuva matua na yalayala e tiko ena Veisorovaki i Jisu Karisito. Vakabauta na caka mana. Au sa raica na nodra lako mai e lewevuqa ena gauna sa tukuna tu kina e vuqa na ivakatakilakila ni sa oti na inuinui. Na inuinui ena sega vakadua ni yali. Kevaka mera sega ni lako mai vakatotolo se vakataucoko mai na veika mana oqori se sega sara ga, nanuma na ivakaraitaki mosimosi ni iVakabula: kevaka ena sega ni lako siviti iko na wai wiwi, gunuva ka vakaukauwataki, ka vakararavi kina veisiga vinaka sa tu e matada.5
Ena noda tarova na tauvimate ena veigauna e rawa kina, wanonova na ivakaraitaki ni kena yaco maivei iko na ivakatakilakila ni tubu ni dra vakakina vei ira o rawa ni vukei ira. Me vaka ga na nomu motoka, qarauna na tubu ni katakata, na cici totolo, se na kena sa maca sobu na waiwai. Ni sa yacovi iko mai na “lomaleqa vakaitamera,” sasaga mo veisautaka nomu ivalavala. Na vakacauoca sa ikoya na meca levu vei keda—lako vakamalua, vakacegu, ka vakatawana tale. Era sa yalataka vei keda na vuniwai ni kevaka meda sega ni dau taura na gauna meda vakabulabula, eda sa tekivu taura sara tikoga na gauna meda na tauvimate kina.
Kevaka me na toso na kena sa malumalumu tikoga, vaqara na nodra ivakasala o ira era vakaivola ena kena vuli, ivakasala saumi, kei na veika vivinaka ni yavunibula. Tukuna vakadodonu vei ira na veika sara ga me baleti iko kei na veika o sotava tiko. Masulaka ka vakasamataka sara vakayalomatua na ivakasala era solia kei na iwali ni nomu leqa e soli mai. Kevaka me tiko vei iko na vuce ni davuibuco, ena vinakata vei iko na Kalou mo vaqara na veivakalougatataki ni matabete ka qai vaqara na ivakasala vakavuniwai e vinaka duadua. Sa vakakina na leqa ni ituvaki ni yalo. Ena gadreva vei keda na Tamada Vakalomalagi meda vakayagataka vakamatau na veisolisoli totoka kece sa solia mai vei keda o Koya ena itabagauna lagilagi oqo.
Kevaka mo sa vakaleqai se dauveiqaravi vei ira, tovolea mo kakua ni ulabaleti iko nai tavi sa tu e matamu mo qarava. Kakua ni nanuma ni o rawa ni cakava kecega, ia cakava mada ga na ka e rawa ni o cakava. Kevaka mera lalai na ka sa rawa, vakavinavinaka kina, ka vosota. A veivakaroti vakavica vata ena ivolanikalou na Turaga vua e dua, “dou tiko lo” se “tiko lo”—ka waraka.6 Na kena dau vosoti toka e so na ka sa tiki tu ni noda vuli ena bula oqo.
Vei kemuni na dauveiqaravi, ena nomu sasaga mo veivuke vua e dua ena nona ituvaki ni bula, kakua ni vakacacana kina na nomu bula vakaiiko. Ena veika kece oqo, mo yalomatua kina. Ni sa sega ni yaga vei iko mo cici vakatotolo.7 Na veika cava tale o na rawa se sega ni cakava, sa na rawa ni ko masulaka ka qai solia na loloma e “sega ni veivakaisini:”8 “Sa dauvosota vakadede na loloma, sa yalovinaka; … [sa] ubia na ka kecega, … sa vakanuinuitaka na ka kecega, sa vosota na ka kecega. Sa sega ni mudu na loloma”9
Meda nanuma tale tiko ga ni yaco na tauvimate se dua na ibolebole dredre, se tiko ga vei keda na galala meda vakanuinuitaka ka vakavinavinakataka na ka e dau yaco. Eda na vinaka cake sara mai na veika e sega ni da rawata se veivakatovolei e dau yaco! Keitou veikilai vinaka sara kei na Stephanie Clark Nielson kei na nona matavuvale, rauta ni 30 na yabaki. Ena ika 16 ni Okosita 2008, a voca na nodrau waqavuka o Stephanie kei Christian na watina ka kama sara me vakavuna na nona sega ni qai kilai kina vakavinaka o Stephanie, baleta ni sa kama sara ga vakaca ka sega ni kilai rawa vakavo ga na itaukuku levu ni yavana, ni ra sa lako yani na matavuvale mera laki vakilakila na yagona. Sa sega sara ga ni dua na vakanuinui ni na bula o Stephanie. Ni oti e tolu na vula na nona bula ka moce tu ga ena koma e a qai yadra mai me raici koya. Ni raici koya e qai curumi koya e dua na lomaleqa vakadomobula. Ni va tiko na luvena ka ratou se yabaki vitu lako sobu, sa qai kaya o Stephanie ni sega sara ga ni vinakata me ratou mai raici koya tale. Kaya o koya ni vinaka cake ga me kakua ni bula tiko. Tukuna vei au o Stephanie, “Au nanuma ni rawarawa cake me ratou sa guilecavi au ka meu sa lako laivi ga mai ena nodratou bula.”
Ena vakanuinui tawamudu kei na masu nei watina, ira na matavuvale, itokani, va na luvena rairai totoka, kei na ikalima e a sucu vei rau na Nielson ena 18 na vula sa oti, e a qai valuta lesu mai kina o Stephanie na dredre ni vakacaca me mai dua na tina “dau bulago” ena nona vanua, ena nona tukuna vakararaba vei ira na va na milioni ka ra dau vakamuri koya ena nona bulago ni sa nona “inaki vakalou” ena bula oqo sa ikoya me tina ka dau vakamareqeta na veisiga yadua ka soli vua me bula tiko kina ena vuravura totoka oqo.
Na cava ga ko ni sasagataka tiko, kemuni na taciqu kei na ganequ—ka ni vakasama se ka ni yalomu se ka ni yagomu se dua ga na ka—kakua sara ni digitaka mo vakacacana na mareqeti ni bula mo yalana! Vakararavi vua na Kalou. Taura matua na Nona loloma. Kila tiko ni dua na siga ena rarama sara mai na malawa oqori ka na dro na iyaloyalo ni bula vakayago. Dina ga ni da na vakila ni da sa vaka “na bilo sa kavoro” me vaka e kaya na dau ni Same,10 e dodonu meda nanuma tiko, ni bilo oqori e tiko ena liga ni dau tuli kuro vakalou. Na vakasama sa mai kavoro ena rawa ni vakavinakataki me vaka ga na vakavinakataki ni sui kei na uto sa mai kavoro. Ni sa cakacaka tiko na Kalou ena vakavinakataki ni veika sa vakacacani, o keda na kena vo me noda itavi ga na yalololoma veivueti, kakua na veivakalewai, ka meda yalovinaka.
Au vakadinadinataka na Veivakalesuimai, ni isolisoli vatuivakadei sega ni vakamacalataki rawa ni Veisorovaki ni Turaga o Jisu Karisito! Au duavata kei Paula, niu vakadinadinataka ni veika sa tei sa na vuca ka yaco na siga me vakaturicaketale sa na sega ni vuca kei na veika sa tei ena malumalumu, ni sa vakaturicaketale sa vakaukauwataki.11 Au vakadinadinataka na siga o ya ni o ira na daulomani ka da kila ni ra vakaleqai tu vakayago era na tucake e matada ena lagilagi ka totoka ka ra sa na vakaukauwataki e yagodra kei na yalodra. Sa na dua na gauna marautaki dina sara! Au sega ni kila se da na marautaki keda ni da sa na raica e dua na cakamana levu se da marau baleti ira ni ra sa taucoko tu e yagodra ka ra sa na “galala mai kina.”12 Me yacova na gauna o ya ni sa na matata vei keda kece na isolisoli i Karisito, meda sa qai bula ga ena vakabauta, kukuva matua na vakanuinui, ka vakaraitaka na “veilomani vakai keda.”13 Sa noqu masu, ena yaca i Jisu Karisito, emeni.