2013
Vakatulewa me baleta na Tawamudu
Noveba 2013


Vakatulewa me baleta na Tawamudu

Na vakayagataki vakavuku ni nomu galala mo vakatauca kina na nomu lewa sa ka bibi sara ena nomu tubu vakayalo, ena gauna oqo kei na gauna tawamudu.

Kemuni na taciqu kei na ganequ, na veisiga yadua e siga ni vakatulewa. Sa vakavuvulitaka vei keda o Peresitedi Thomas S. Monson ni “vakatulewa ena vakatau kina na noda icavacava.”1 Na vakayagataki vakavuku ni nomu galala mo vakatauca kina na nomu lewa sa ka bibi sara ena nomu tubu vakayalo, ena gauna oqo kei na gauna tawamudu. O na sega vakadua ni sa rui gone mo vuli, sega vakadua ni sa rui qase mo veisau. Na nomu gadreva mo vuli ka veisau e yaco mai na dua na sasaga vatonaki vakalou me baleta na tubu me tawamudu.2 Na veisiga yadua e kauta mai na madigi ni vakatulewa me baleta na tawamudu.

Eda kabula tawamudu—luvedrau vakayalo na itubutubu vakalomalagi. E volai ena iVolatabu “A sa bulia na tamata na Kalou me itovo vata kei koya, … na tagane kei na yalewa sa buli rau ko koya.”3 Ena dua na gauna walega tikoga oqo au a rogoca nodra lagata e dua na ilala gone na sere talei “Au Luve ni Kalou.”4 Au qai vakataroga, “Na cava na vuna au sega ni dau rogoca kina vakawasoma me ra lagata na sere oqo na tina se na tama yalodina?” Eda sega li ni luve ni Kalou kece? Na ka dina, e sega ni dua vei keda e rawa ni mudu nona luve ni Kalou!

Ni da luve ni Kalou, sa dodonu me da lomani Koya ena yaloda taucoko kei na yagoda taucoko, me levu cake mada ga mai na noda lomani rau na noda itubutubu vakavuravura.5 Me da lomani ira na wekada me vaka ni ra tacida ka ganeda. E sega tale na ivunau e levu cake mai na kena oqo.6 Ka sa dodonu me da dau vakarokorokotaka tikoga na bibi ni bula vakatamata, ena kena veitagade kece sara.

E vakavuvulitaka na ivolanikalou ni yago kei na yalo sa vakatokai me tamata.7 Me vaka ni o kabula rua na tikimu, sa rawa vei kemuni yadua mo ni vakavinavinaka vua na Kalou ena vuku ni nona isolisoli ni yagomu sega ni voli rawa kei na yalomu.

Na Yago Vakatamata

Ena veiyabaki ni noqu cakacaka vakavuniwai au sa mai rokova kina vakabibi na yago vakatamata. E bulia na Kalou me isolisoli vei iko, sa ka taleitaki dina! Vakasamataka na matamu o rai kina, na daliga mo rogo kina, kei na iqaqalo me vakilai kina na veika talei kece era tu wavoliti iko. Na nomu mona e vakatara mo vuli, vakasama, ka vakamacala. Na utomu e pamu tiko ena siga kei na bogi ka sega ni oca, e voleka mada ga ni o sega ni kila.8

E taqomaki koya vakataki koya na yagomu. E yaco na mosi me ivakasala ni qaqarauni ni dua na ka sa leqa tiko me qaravi. Dau yaco ena veigauna na tauvimate, ni yaco mai, ena buli na veitikina e yagoda me vakalevutaka na nomu vorata rawa na kena revurevu.

Ena vakavinakataki koya ga vakataki koya na yagomu. Era na mamaca na mavoa kei na drakusi. Na sui e ramusu ena yaco me ra kaukauwa tale. Au sa tukuna e dua na ivakaraitaki somidi sara ni veitiki vakasakiti ni yagomu ka solia na Kalou.

Ia, e kena irairai ena veimatavuvale yadua, ke sega vei ira na tamata kecega, ena tiko e dua na ituvaki vakayago ka gadrevi kina na veiqaravi vinaka.9 E dua na iwalewale ni kena wali na bolebole vaqori sa solia mai na Turaga. E kaya o Koya, “Au sa vota vei ira na tamata na malumalumu vakayago me ra yalomalumalumu kina; … kevaka era sa vakamalumalumutaki ira … ka vakabauti au, au na vakaukauwataki ira ena veika era sa malumalumu kina.”10

E vakavuqa ni dau vakavaletaki na veiyalo vakamareqeti ena veiyago sega ni taucoko.11 Na isolisoli ni mataqali yago vakaoqori ena rawa ni vaqaqacotaka e dua na matavuvale ni ra vakavolekataka na nodra bula na itubutubu kei ira na tacina kei na ganena na gone sucu lokiloki oqori.

Na toso ni yabaki e isolisoli talega mai vua na Kalou, vakakina na mate. Na kena mate na yagomu e yaga ki na nona ituvatuva cecere ni marau na Kalou.12 Baleta na cava? Baleta ni na vakatara na mate ki na yalomu me lesu tale Vua ki vale.13 Ena rai vakatawamudu, e vakasauri ga na mate vei ira era se bera ni vakarau me ra sota kei na Kalou.

Ni dua na tiki bibi ni nona ituvatuva tawamudu na Kalou na yagomu, e sega kina ni kurabuitaki na nona vakamacalataka na iApositolo o Paula ni sa “vale ni Kalou.”14 Ena veigauna kece o titiro kina ena iloilo, raica na yagomu me vaka ni nomu valetabu. Na dina oqori—dau vakabulabulataki ena vakavinavinaka e veisiga yadua—ena vakauqeta vakavinaka na nomu vakatulewataka na ivakarau mo qarauna kina na yagomu kei na ivakarau o vakayagataka kina. Ia na vakatulewa eso oqori ena vakatau kina na nomu icavacava. E rawa vakacava oqori? Baleta na yagomu na valetabu ni yalomu. Na ivakarau o vakayagataka kina na yagomu ena tara na yalomu. Eso na vakatulewa e vakatau kina na nomu icavacava tawamudu e okati kina na:

  • Mo na digitaka vakacava mo qarauna ka vakayagataka kina na yagomu?

  • Na ivalavala vakayalo cava o na digitaka mo vakatorocaketaka?

Na Yalo ni Tamata

Na yalomu e kabula tawamudu. E kaya vaqo na Turaga vua na Nona parofita o Eparaama: “Ko a sa lesi tu ni bera ni ko sucu mai.”15 A tukuna na Turaga e dua na ka vata vaqo me baleti Jeremaia16 kei na vuqa tale.17 A tukuna tale mada ga me baleti iko.18

Sa kilai iko tu mai vakabalavu sara na Tamada Vakalomalagi. O iko, me vaka ni o Luvena tagane se yalewa, o a digitaki mai Vua mo lako mai ki vuravura ena gauna sara ga oqo, mo veiliutaki ena Nona cakacaka cecere e vuravura.19 O ni a digitaki sega ni baleta na ituvaki ni yagomuni ia me baleta na ituvaki ni yalomuni me vaka na yaloqaqa, yalodei, yalodina, dau viagunuva na dina, viatugana na yalomatua, kei na gagadre me qaravi ira na tani.

O ni se tara cake eso na ivakarau ni bula oqori ena bula taumada. Eso tale e rawa ni o mai tara cake ena vuravura oqo20 ni o segata vagumatua.21

E dua na itovo vakayalo bibi na nomu lewai iko vakavinaka—na kaukauwa mo vakatulewataka na gagadre ni lomamu. Na lewai iko vinaka e tara cake na lewa e loma kaukauwa. Na nomu lewa e loma ena vakatau kina na nomu sotava na veigauna dredre, veitemaki, ka veivakatovolei. Na lolo e vukea me lewa na gagadre ni yagomu na yalomu. Na lolo talega e vakalevutaka cake na nomu rawata na veivuke mai lomalagi, ena kena vaqaqacotaki na masu. Na cava e gadrevi kina na lewai keda vinaka. Sa conaka tu e lomada na Kalou na gagadre kaukauwa me da vakabulabulataki ka loloma, na veika bibi oqo e vakataucokotaki kina na matavuvale vakatamata.22 Ni da lewa vakavinaka na gagadre ni lomada me tiko ga ena loma ni nona lawa na Kalou, eda na marautaka na bula balavu, loloma levu cake, kei na reki e taucoko.23

E sega kina ni veivakurabuitaki, ni levu sara na veivakatovolei me da gole tani mai na nona ituvatuva ni marau ni Kalou e dau yaco mai ena kena vakayagataki cala na gagadre yaga ka solia mai oqo na Kalou. E sega ni dau rawarawa na kena lewai vakamatau na noda gagadre. E sega ni dua vei keda e dau lewai ira rawa vakavinaka sara.24 Yaco na leqa. Vakayacori na cala. Yaco na ivalavala ca. Na cava beka eda rawa ni qai cakava? Eda rawa ni vuli mai kina. Ka rawa ni da veivutuni vakaidina.25

E rawa ni da veisautaka na noda itovo. Na noda gagadre sara mada ga e rawa ni veisau. E rawa vakacava? E dua ga na kena sala. Na veisau dina—veisau tudei—e rawa walega ni yaco mai ena kaukauwa veivakabulai, veivakasavasavataki, ka veivakaukauwataki ni Veisorovaki i Jisu Karisito.26 E lomani kemuni o Koya—o kemuni yadua!27 E vakatara vei kemuni mo ni rawata na Nona kaukauwa ena nomuni rokova na Nona ivakaro, ena yalo e vinakata, ena kena gauna totolo, ka vakadodonu. E rawarawa ka dei ga me vakaoya. Na kosipeli i Jisu Karisito e kosipeli ni veisau!28

E dua na yalo kaukauwa vakatamata ka rawa ni lewa na gagadre vakayago, ena lewa na gagadre kei na gagano ni lomada ka sega ni bobula kina. Na galala vakaoqori sa ka bibi sara ki na yalo me vaka na kena bibi na cagi ki na yago! Na galala mai na noda vakabobulataki keda tu vakataki keda sai koya na bula galala dina!29

Eda sa “sereki mera digitaka na galala kei na bula tawamudu … se me ra digitaka na tiko vakabobula kei na mate.”30 Ni da digitaka na sala cecere cake ki na bula galala kei na bula tawamudu, na sala oqori e okati kina na vakamau.31 Era tukuna na Yalododonu Edaidai ni sa “qisia na Kalou me vakawati na tagane kei na yalewa, me vaka ni suitu tiko ni nona yavu ni bula oqo na Dauniveibuli na tiko vakamatavuvale, me da cokonaki kina ena noda ilakolako ki na bula tawamudu na Luvena vakayadua.” Eda kila talega ni “noda yalewa se tagane sa dua na tiki bibi ni keda inaki kei na keda ituvaki kei na keda inaki ena bula taumada, bula oqo kei na tawamudu.”32

Nodrau vakamau e dua na tagane kei na dua na yalewa sa taumada ena ivunau ni Turaga ka bibi sara ena nona ituvatuva tawamudu na Kalou. Na nodrau vakamau e dua na tagane kei na dua na yalewa ena nona ivakarau na Kalou me baleta na taucoko ni bula e vuravura vakakina mai lomalagi. Na nona ivakarau ni vakamau na Kalou ena sega ni rawa ni vakailowataki, tauri cala, se nanumi cala.33 E sega kevaka o vinakata na reki dina. Na nona ivakarau ni vakamau na Kalou e taqomaki kina na kaukauwa ni vakatubu kawa kei na reki ni veivinakati ena bula vakawati.34 Eda kila ni a vakamautaki rau o Atama kei Ivi na Kalou ni bera ni rau qai laki marautaka na nodrau vakaduavatataki me rau tagane kei na yalewa vakawati.35

Ena noda gauna era sa kauwaitaka tiko vakalevu na veimatanitu na kena taqomaki na bula vakawati baleta na veimatavuvale qaqa ena basika kina na sala vinaka duadua me vakarautaki kina na bulabula vinaka, na vuli, na tiko vinaka, kei na bula sautu vei ira na itabatamata era tubu cake tiko mai.36 Ia sa rui veivakauqeti tiko vakalevu ki na veimatanitu na ivakarau ni bula veimaliwai kei na vakasama vakavuli ena nodra vola, ka vola tale, ka vaqaqacotaka na lawa. Se cava ga e lewai ena lawa vakamatanitu, na ivunau ni Turaga me baleta na vakamau kei na bula savasava ena sega ni rawa ni veisautaki.37 Nanuma tiko: ni ivalavala ca, kevaka sara mada e vakadonuya vakalawa na tamata, e se ivalavala ca tikoga ena mata ni Kalou!

Ni dodonu me da vakatotomuria na nona yalovinaka kei na yalololoma ni iVakabula, ni dodonu me da raica vakabibi na nodra dodonu kei na nodra nanuma na luvena kece sara na Kalou, e sega ni rawa ni da veisautaka na Nona ivunau. E sega ni noda me da veisautaka. Na Nona ivunau e noda me da vulica, kila, ka tutaka.

Na Nona sala ni bula na iVakabula e vinaka. Na Nona sala e okati kina na bula savasava ni se bera na vakamau kei na yalodina tikoga ena loma ni vakamau.38 Na ivakarau ni Turaga sai koya duadua ga na ivakarau eda na sotava kina na marau tudei. Na Nona ivakarau e kauta mai na vakacegu ki yaloda kei na sautu tomani tikoga ena noda vuvale. Ka uasivi duadua, na Nona ivakarau ena kauti keda lesu yani ki Vua kei na Tamada Vakalomalagi, ki na bula tawamudu kei na bula vakacerecerei.39 Oqo sara ga na ibalebale ni nona cakacaka kei na nona lagilagi na Kalou.40

Kemuni na taciqu kei na ganequ, na veisiga yadua e siga ni vakatulewa, kei na noda vakatulewa ena vakatau kina na noda icavacava. Ena dua na siga eda na tu kina ena mata ni Turaga me da lewai na tamata yadua.41 Eda na vakatarogi yadua oi keda kece sara vei Jisu Karisito.42 Eda na tukunikataka na veivakatulewa eda a vakayacora me baleta na yagoda, na keda ituvaki vakayalo, kei na noda vakarokorokotaka na nona ivakarau na Kalou me baleta na vakamau kei na matavuvale. Me da digitaka vakayalomatua na vakatulewa ni veisiga yadua me baleta na tawamudu sa noqu masu vagumatua ena yaca tabu i Jisu Karisito, emeni.

iDusidusi

  1. Thomas S. Monson, “Decisions Determine Destiny” (yasanibuka ni iVakarau ni Vuli ni Lotu, Nove. 6, 2005), 3; speeches.byu.edu.

  2. A vakamacalataka vakavinaka sara o W. W. Phelps na vakasama ni toso ni tawamudu ena Serenilotu “If You Could Hie to Kolob” (Sere ni Lotu, naba 172). Na ka 4 ni qaqana e vaqo: “Ena sega ni mudu; / Na veikaukauwa ga; / Vuku yalomatua; / Kei na rarama. / Na noda veisemati; / Na bula kaukauwa; / Na noda matabete; / Vata kei na dina.” E tinia ena ika 5 ni qaqana: “Sega sara ni cava; / Loloma na bula / Kei na lagilagi / Sa sega na mate / Sega sara ni cava / Kei na lagilagi / Sa sega na mate.”

  3. iVakatekivu 1:27; raica talega na Kolosa 3:10; Alama 18:34; Ica 3:15; Mosese 6:9.

  4. “Au Luve ni Kalou,” Sere ni Lotu, naba 185.

  5. Raica na Maciu 10:37.

  6. Raica na Marika 12:30–31.

  7. Raica na Vunau kei na Veiyalayalati 88:15.

  8. Eso tale na iwalewale e solia mai na Kalou e yaco tiko ena loma ni yagomu. Na veika me vaka na sodiem, potasiem, kei na kalcium, kei na veika me vaka na wai, kulukosi, kei na protini e yaga ena noda bula tiko. Na yagoda e cakacakataka na cagi me vaka okosijeni kei na kaboni daiokosaiti. E cakava na omoni me vaka na insulini, adrenalini, kei na thyroxini. Na kena ivakatagedegede oqo kei na vuqa tale na tikina era lewai ira vakaiira ena loma ni dua na iyalayala. Na wai ni yago era lewai ira ga vakataki ira. Me vakaoqo, na wai ni pituiteri ena yavu ni mona e dau solia e dua omoni me vakabulabulataka na koteki ni wai na adrenali me basika kina na omoni ni adrenali kotekali. Na ivakatagedegede tubucake tiko ni omoni kotekali ena vakalailaitaka na omoni e biuta mai na pituiteri kei na kena veibasai. Ena toka ga kina na katakata ni yagomu ena dua na kena ivakarau tudei toka 98.6˚F se 37˚C, se o tiko ena ekueita se na Ulu ni Vualiku.

  9. Eso na ituvaki e rawarawa ni laurai; eso tale era sega ni rairai. Eso tale era mate ni kawa; ka so tale e sega. Eso na tamata e rawarawa cake ni takavi ira na kenisa, eso e sega ni vinaka vei ira eso na ka, kei na so tale. O keda yadua e rawa ni da kidava na veivanua eda malumalumu kina ka vulica ena yalomalua na veika ena vakavulica na Turaga, me rawa ni da vakaukauwataki ena veika eda malumalumu kina.

  10. Ica 12:27.

  11. Eso na ituvaki ena sega ni vakadodonutaki sara vakavinaka me yacova na Tucaketale, ena gauna “sa vakalesui kina na veika kece ki na kena itutu e liu” (Alama 40:23).

  12. Raica na Alama 42:8.

  13. E vola na Daunisame, “A ka talei ena mata i Jiova na nodra mate na nona tamata yalosavasava” (Same 116:15). Sa ka talei na mate baleta ni ra “sa lesu ki vale” na Yalododonu vua na Turaga.

  14. 1 Korinica 3:16; raica talega na 6:19.

  15. Eparaama 3:23.

  16. Raica na Jeremaia 1:5.

  17. Raica na Alama 13:2–3.

  18. Raica na Vunau kei na Veiyalayalati 138:55–56.

  19. Raica na Alama 13:2–3; Vunau kei na Veiyalayalati 138:38–57.

  20. Na ivalavala ni “vakabauta, na ivalavala vinaka, na vuku, na ivalavala malua, na vosota, kei na veilomani vakaveitacini, io me daulotu, dauloloma [ka] gugumatua” (Vunau kei na Veiyalayalati 4:6) era okati ki na veisolisoli vakayalo e rawa ni da tara cake ka soli vei keda. Na vakavinavinaka e dua tale na ivalavala vakayalo e rawa ni tarai cake. Na vakavinavinaka ena bulia na ivakarau ni yalo kei na vuavuai. Ni ko sa sucu tale vakayalo “vua na Kalou,” sa rawa ni o ciqoma ena vakavinavinaka na Kena ivatuka ena kemu irairai (raica na Alama 5:14).

  21. Raica na 1 Korinica 12; 14:1–12; Moronai 10:8–19; Vunau kei na Veiyalayalati 46:10–29.

  22. Eso era dau temaki me ra kana vakasivia. “na levulevu sivia sa yaco me dua na leqa levu e vuravura taucoko, ka rauta, kevaka e lailai sara e 2.8 na milioni na tamata era mate e veiyabaki ni ra sa rui levulevu sivia” (World Health Organization, “10 Facts on Obesity,” Maji 2013, www.who.int/features/factfiles/obesity/en. Eso tale era temaki me ra kana vakalailai. Na kana vakalailai se na vakalutu bibi sa vakacacana e levu sara na bula, na bula vakawati, kei na matavuvale. Ka so tale era temaki ena gagadre ni veiyacovi ka vakatabuya na noda Dauveibuli. Na kena vakamatatataki e tu ena iVoladusidusi 2: Veiliutaki ena Lotu, ka tukuna: “Na nona lawa ni bula savasava na Turaga sai koya mo vakuwai iko mai na veiyacovi ena taudaku ni ivau vakalawa ni veiwatini kei na yalodina ena loma ni vakamau. … Na veibutakoci, veidauci, se veilasami vakatagane se vakayalewa, kei na ivalavala kecega ga e dukadukali, sega ni vakalou, ka tawasavasava era sa ivalavala ca.” Cavuti tikoga mai na ivoladusidusi: “Na itovo ni veilasami vakatagane e voroka na ivakaro ni Kalou, veisaqasaqa kei na inaki ni veiyacovi vakatamata, ka vakuwa na tamata mai na veivakalougatataki e rawa ni kunei ena bula vakamatavuvale kei na cakacaka vakalotu veivakabulai ni kosipeli. … Ena gauna vata e saqata tiko kina na Lotu na ivalavala ni veilasami vakatagane, sa dau dolele yani na Lotu ena veiciqomi kei na veidokai vei ira era dau taleitaki ira era mataqali vata” ([2010], 21.4.5; 21.4.6).

  23. Raica na 1 Korinica 6:9–20 ; Jemesa 1:25–27; Vunau kei na Veiyalayalati 130:20–21. Ka me da dau nanuma tikoga ni a “sucu na tamata, me rawata na marau” (2 Nifai 2:25).

  24. Na bula oqo e gauna ni vakatovolei, me vaka e vakamacalataki ena ivolanikalou: “Io me da vakatovolei ira mada kina, era na muria na veika kece sa vakarota vei ira na Turaga na nodra Kalou se sega” (Eparaama 3:25).

  25. Raica na Mosaia 4:10; Alama 39:9; Ilamani 15:7. iVoladusidusi 2 oka kina na itukutuku oqo: “Na veilasami vakatagane e rawa ni vosoti ena veivutuni vakaidina sara” (21.4.6).

  26. Ni na vakabulai na tamata kecega ena isoro nei Karisito, kevaka eda sa muria na vunau kei na ivakavuvuli ni itukutuku vinaka (raica na Vunau kei na Veiyalayalati 138:4; Yavu ni Vakabauta 1:3).

  27. Raica na Ica 12:33–34; Moronai 8:17.

  28. Raica na Mosaia 5:2; Alama 5:12–14.

  29. Raica na Roma 8:13–17; Kalatia 5:13–25; Vunau kei na Veiyalayalati 88:86.

  30. 2 Nifai 2:27.

  31. Raica na Vunau kei na Veiyalayalati 131:1–4.

  32. “Na Matavuvale: Ai Vakaro ki Vuravura Raraba,” Liaona, Nove. 2010, 129.

  33. Raica na Maciu 19:4–6; Mosaia 29:26–27; Ilamani 5:2.

  34. Na tamata yadua a sucu mai kei na dua na ka e kilai tani ga kina o koya, koromosoni, kei na DNA (deoxyribonucleic acid). Na DNA e dua na molikiuli ka lewa na idusidusi vakatamata ka vakayagataki ena kena tarai cake kei na cakacaka ni veitikina bula. Na nona DNA na tamata yadua ena bula ena gauna e cokovata kina na DNA ni tama kei na DNA ni tina me buli kina e dua na yago vou—na veitokani nei tama, tina, kei na gone.

  35. Raica na iVakatekivu 2:24–25; 3:20–21; 4:1–2, 25.

  36. E vola o Dr. Patrick F. Fagan: “Na vatu ivakadei e sega ni rawa ni vakawaleni e vakararavi tiko kina na bula ni iyau sai koya na yavunibula ni itubutubu vakawati—vakabibi ki na matavuvale vakaiyautaki ena gone e sokalou ena veimacawa. … Na bula vakawati yadua e bulia cake e dua na yavunibula vou, e dua na tabana ni bula vakaiyau tu vakai koya e vure tiko mai kina na ilavo rawati, vakayagataki ilavo, mamaroroi, ka vakatubu iyau” (“The Family GDP: How Marriage and Fertility Drive the Economy,” The Family in America, vol. 24, no. 2 [Spring 2010]; 136).

  37. Raica na Lako Yani 20:14; Vunau ni Soro 18:22; 20:13; Na iVakarua 5:18; Maciu 5:27–28; Marika 10:19; Luke 18:20; Roma 1:26–27; 13:9; Mosaia 13:22; 3 Nifai 12:27–28; Vunau kei na Veiyalayalati 42:24; 59:6.

  38. Raica na Gordon B. Hinckley, “This Thing Was Not Done in a Corner,” Ensign, Nove. 1996, 49.

  39. Raica na Vunau kei na Veiyalayalati 14:7.

  40. Raica na Mosese 1:39.

  41. Raica na 2 Nifai 9:41, 46; Mosaia 16:10.

  42. Eda na lewai me vaka na noda ivalavala kei na gagadre ni yaloda (raica Vunau kei na Veiyalayalati 137:9; raica talega na Iperiu 4:12; Alama 18:32; Vunau kei na Veiyalayalati 6:16; 88:109).