Ko e Konga Faingataʻa Taha ʻo e Hoko ko ha Faifekaú
ʻOku nofo e tokotaha ʻokú ne fai e talanoá ʻi ʻIutā, USA.
Taimi e niʻihi ʻoku ʻikai ko e ngāue fakafaifekaú ʻa e faingataʻa lahi tahá.
Ngaahi Tā Fakatātā ʻa Heather Landis
Naʻe fakamatala mai ʻe ha faifekau ʻe taha kiate au, “Ko e taimi naʻe talamai ai ʻe he kakaí ʻe faingataʻa e ngāué, naʻá ku fakakaukau ko e ʻuhingá te u mokosia pe faingataʻaʻia ʻi he anga e nofó pe fiu feingaʻi e lea fakafonuá. Ka kiate au ko e konga faingataʻa tahá ko e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ongo naʻá ku maʻú—hangē ko e lotosiʻí pe faingataʻaʻia he feohi mo e hoá pe ʻikai ke saiʻia he lea ki ha taha foʻoú—mo e fetakai mo e ngaahi fetōʻakí mo hono taʻe tali kitá, mo e liliú.”
Ke mateuteu ki he faifekaú, te ke lava pea ʻoku totonu ke ke lau e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, ako e folofolá, pea ako ke poto ʻi he feimeʻatokoní mo e foó. Ka ʻoku totonu ke ke feinga ke maʻu ha taukei fakaeloto, fakasosiale pea mo ha ngaahi taukei kehe te ke fie maʻu ʻi hoʻo hoko ko ha faifekaú. Ko ha lisi ʻeni ʻo e niʻihi ʻo e ngaahi taukei ko iá. Te ke lava ʻo fakaʻilongaʻi ha taha pe ua ke ke kamata fakaangaanga ki ai he taimí ni.
Ko e Ngaahi Taukei ʻo e Loto Fakatōkilaló kae ʻIkai Ongoʻi Maá.
Naʻe pehē mai ʻe ha sisitā ʻi ʻAlapama, USA, kiate au, “ʻOku ou tui naʻá ku fakakaukau ʻi he taimi naʻe vaheʻi ai aú, te u maʻu ha ngaahi mālohi fakalangi makehe. Ko ia ne u kiʻi ofo ʻi he taimi ne u aʻu ai ki hoku misioná ʻoku ʻikai ha liliu ʻiate aú. Naʻe kei tatau pē hoku ngaahi vaivaí, manavaheé mo e ongoʻi taʻe feʻungá. Pea ko e moʻoni ʻoku teʻeki pē ke puli atu ia. Naʻe pau ai ke u ako ki he founga hono tali e ongoʻi taʻefeʻungá ʻi he fakahoko e ngāue ʻa e ʻEikí.”
Pe ʻokú ke haʻu mo e ngaahi lavameʻa lahi pe siʻi ki he ngāué, kapau ʻokú ke anga fakatōkilalo, akoʻingofua, pea loto ke toutou feinga pē mo ngāue, ʻe lava e ʻEikí ʻo ngāue mo koe. Ka ʻe toki fakalakalaka pē hoʻo ngaahi taukei fakafaifekaú ʻi he taimi te ke fakahoko ai iá, ʻeke ha ngaahi fehuʻi, maʻu ha tokoni, mo toe feinga pē. Kapau ʻokú ke tui ʻoku lelei fakanatula (pe kovi fakanatula) pē e kakaí ʻi he ngāue fakafaifekaú, ngaahi lea fakafonuá, fakamoʻoní, pe tauhi vaá, te ke faingataʻaʻia ange.
Naʻe tuʻo taha e pehē mai ʻe ha faifekau, “Naʻe pau ke u ako ko e ngāue ia ʻa e ʻEikí, kae ʻikai ko haʻaku. Pea ʻoku sai pē kapau te u ongoʻi taʻe feʻunga ʻi hono fai iá he ʻoku ou taʻe feʻunga. ʻE ʻikai pē ke u toe feʻunga au ke fakahoko e ngāue ko e ʻOtuá pē taha te Ne lava ʻo fakahokó. ʻOku fele e meʻa ke u fai ke u fakalakalaka ai, ka ʻoku ʻikai totonu ke u fakakaukauʻi kātoa ia toko taha pē. Te u lava ʻo falala kiate Ia.”
Feinga ke fakahoko ha ngaahi meʻa ʻoku foʻou mo faingataʻá. Te ke ako leva ke ʻoua ʻe toʻo fakamātoato hoʻo ngaahi ongoʻi taʻe feʻungá. Hangē ko ʻení:
-
ʻAhiʻahiʻi fakahoko ha ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke ke angamaheni ki hono fakahokó, hangē ko ha ngāue foʻou, ngaahi ʻekitivitī makehe, pe ngaahi kalasi ʻoku ʻikai ke ke anga maheni mo iá. ʻEke ha ngaahi fehuʻi, kumi tokoni, siviʻi e ngaahi fehālaākí, pea toe feinga pē. Tānaki atu e ngaahi meʻa kuo pau ke ke toutou fakahoko mo ngāueʻí kae lava ke ke falala te ke fakalakalaka fakamātoato.
-
Tali e ngaahi ongo ʻi hoʻo fakakaukaú ʻoku pehē atu ʻoku fāʻeleʻi mai e kakaí mo e talēniti, poto, pe ngaahi taukei fakasōsiale pe ʻoku ʻikai. Ko e kau sipoti, faʻu hiva, mataotao—mo e kau faifekau—lelei taha ʻo e māmaní kuo nau aʻusia e ngaahi fehālaaki lahi mo toutou feinga ʻi ha ngaahi taimi lahi ke nau aʻusia e lavameʻá.
Ko e Ngaahi Taukei ʻo e Femātaaki mo e Malava Ke Hoko (mo e Hoko Tonu) ʻo e Fakasītuʻaʻí
Ko e fakasītuʻaʻí mo e siva e ʻamanakí ko e ongo aʻusia fakaʻaho ia ʻi ha ngāue fakafaifekau. Fakaangaanga hono tali e ngaahi meʻa fakatuʻutāmakí mo e fehangahangai mo e fakasītuʻá koeʻuhí kae lava ke ke lelei ange ʻi hoʻo ikunaʻi iá.
-
Kumi ha ngāue, fakahoko ha ngaahi ʻinitaviu ngāue, pea ngāue fakataimi pe taimi kakato.
-
Feinga ke ke kau ʻi ha timi pe ha vaʻinga.
-
ʻEke ki he kakaí e ngaahi ʻaho ʻoku fakahoko aí pe ki ha ngaahi ʻekitivitī.
-
Ko e taimi ʻoku ʻikai ke hoko lelei ai ha ngaahi meʻa, fakatokangaʻi ange e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ngāue ʻoku nau tokoni atu ke ke matuʻuaki ai iá pea ongoʻi fiefia ange aí.
-
Ako mei he ngaahi fakalotosiʻí pea toe feinga pē.
Ko e Ngaahi Taukei ʻo Hono Fakalotoa ha Tahá
Kuo pau ke tau feinga ke ʻiloʻi e founga ke fakalotoa ai kitautolú ʻi he taimi ʻoku tau taʻeoliʻia aí pea mo e founga ke tau nonga ai he taimi ʻoku fuʻu tōtuʻa ai ʻetau ongoʻi mafasiá.
-
Kapau ʻoku aʻu ki ha tuʻunga ʻoku taʻeoli pe ʻikai ha fakalakalaka, feinga ke ke ʻilo ki he meʻa ʻoku fehalaākí mo e founga hono fakaleleiʻi iá, faʻu ha foʻi vaʻinga pe feinga ke ʻilo e meʻa te ke lava ʻo akó.
-
Fakatokangaʻi e taimi ʻoku tōtuʻa ai hoʻo mafasiá pea ako e ngaahi meʻa te ke lava ʻo kei fai ʻi he misioná ke ke nonga aí (talanoa mo ha tokotaha, mālōlō, faitohi, hiva, luelue). Fakakaukau ki he tuʻunga ʻokú ke ʻi aí, veteki e palopalemá, fakakau mai e niʻihi kehé, fakahoko ha ngaahi liliu iiki, lotu, mo fealeaʻaki loto pē mo koe pē ki hoʻo ngaahi fakakaukau fakatuʻatamakí.
Ko e Ngaahi Taukei ki Hono Levaʻi e Ngaahi Tōkehekehé
ʻE fakaofo e ngaahi hoá, kau takí, kāingalotú, mo e kau fie-fanongó ka ʻe ʻi ai e ngaahi taimi te nau siviʻi hoʻo kātakí.
Fakaangaanga mo ho ngaahi tokouá mo e kaungāmeʻá ke:
-
Ako ke ke fakahoungaʻi e niʻihi kehé ʻaki hoʻo fehuʻi ange pe ko e hā ʻoku nau fakahoko ai e meʻa ʻoku nau fakahokó.
-
Fatongiaʻaki pea kole fakamolemole ʻi he loto fakamātoato ʻi he taimi ʻoku mamahi ai ha taha koeʻuhí ko ho ʻulungāangá, neongo kapau naʻe ʻikai te ke ʻuhinga ke hoko ai ha mamahi.
-
Kumi ki ha ʻuhinga manavaʻofa ke fakamatalaʻi ai e ʻulungaanga ʻo ha taha kehe. ʻOua ʻe tukulotoʻi e ʻitá.
-
ʻOhake e palopalemá pea kole ha tokoni ki hono fakaleleiʻi iá kae ʻoua ʻe tukuakiʻi pe kukuta ia.
-
ʻI he taimi ʻe hoko ai ha fakakikihi, fakaʻaongaʻi ha leʻo vaivai pea tokaʻi e ngaahi ongo ʻo e niʻihi kehé.
-
Kaungāloki mo ha tokotaha ʻoku ʻikai ke mo tatau. Fakakaukau lelei pea fieʻilo ki he ngaahi meʻa ʻoku nau saiʻia aí.
Ko e Taukei ʻi he Pōtalanoá
Tatau ai pē pe ko ha tokotaha koe ʻoku ʻikai ke ke faʻa feohi (mā) pe ko ha tokotaha fakamaheningofua (anga fakafaingofua) koe, te ke lava ʻo ako e ngaahi taukei fepōtalanoaʻaki lelei ʻe fie maʻu ki he ngāué pea ʻi he kotoa hoʻo moʻuí.
Kapau ko ha taha mā koe:
-
Fokotuʻu ha taumuʻa ke ke talanoa mo ha tokotaha foʻou (tautefito ki he kakai lalahi ʻoku ʻikai ke ke maheni mo iá) ʻi ha miniti ʻe nima ʻi he uike kotoa pē.
-
Malimali, fieʻilo ki he kakaí, pea ʻilo e ngaahi fehuʻi lelei te nau fakatupu ha pōtalanoa mo e niʻihi kehé.
-
Fakakaukauʻi ha ngaahi founga ke kamata mo fakaʻosi fiefia ʻaki ha pōtalanoa.
-
Fakatokangaʻi e taimi ʻoku feinga ai ha niʻihi ke kamata ha pōtalanoa koeʻuhí ke ke talanoa tauʻatāina mo fakatalanoa ange ki ai.
Kapau ko ha taha anga fakafaingofua koe:
-
Tohoakiʻi e niʻihi kehé ʻaki haʻo ʻeke ha ngaahi fehuʻi.
-
ʻAhiʻahi feinga ke ke fakafanongo fakalelei.
-
Kumi e ngaahi fakaʻilonga ʻoku nau fakahā mai kuo ongosia e tokotaha fanongó. ʻOange ha faingamālie ʻo e niʻihi kehé.
Ko e Taukei ʻi he Moʻui Lelei Fakaesinó
ʻI he hoko hoku husepānití ko ha palesiteni fakamisioná, naʻá ne talanoa mo ha faifekau ʻe taha naʻe ongoʻi mafasia ʻaupito mo faingataʻaʻia. Naʻe ongoʻi ʻe hoku husepānití ke ʻeke ange, “ʻE ʻEletā, ko e hā hoʻo kai pongipongí?”
“ʻAisikilimi.”
“Ko e hā hoʻo kai hoʻataá?”
“Pateta fakapaku.”
“Ko e hā ho kai efiafí?”
“Pateta fakapaku mo e ʻaisikilimi.”
“Ko e hā e fuoloa hoʻo kai pateta fakapaku mo e ʻaisikilimi ʻataʻatā peé?”
“Meimei māhina ʻe taha.”
“Ko hoʻo ngāue ʻeni te ke faí: foki ki ʻapi ʻo kai ha meʻa ʻoku lanu matá—ka ʻoku ʻikai ko ha ʻaisikilimi lanu mata.”
ʻOku kaunga lahi ʻetau founga kaí mo ʻetau fakamālohisinó ki he anga ʻo ʻetau ongoʻi ki he moʻuí. Kamata he taimí ni ke:
-
Ako fekauʻaki mo e meʻakai fakatupu moʻui leleí. Kai moʻui lelei. Kapau ʻokú ke kai filifili, kamata ke ke ʻahiʻahiʻi ha ngaahi meʻa foʻou.
-
Fakamālohisino. ʻOku tokoni e fakamālohisino maʻu peé ki he tokotaha kotoa pē ke mapuleʻi lelei ange e loto hohaʻá mo e loto mafasiá. Kamata ʻi he meʻa īkí pea fakatupulaki māmālie mei ai, hangē ko ha luelue ʻi he poʻulí (mahalo mo ha kaungāmeʻa pe ko haʻo fanongo hiva), laka tuʻu maʻu lolotonga e ngaahi tuʻuaki ʻo e TV, pe ko ha fakamālohisino sit-ups mo push-ups.
-
Ako ke tokangaʻi fakalelei hoʻo ngaahi ngāʻotoʻotá, valá, paʻangá, mo ho taimí.
-
Levaʻi hoʻo mohé. Kapau ʻokú ke faingataʻaʻia he feinga ke mohé pe ʻā haké, kole ha tokoni mei he niʻihi kehé. Fokotuʻu ha taimi pau ki ho taimi mohé mo e taimi ʻā haké ʻe lava ke ke fakaʻaongaʻi he taimi te ke hoko ai ko ha faifekaú.
Ko e Taukei ʻi he Ongoʻi Fakatuʻamelié
-
Fakatupu ha natula tukuhua. Fakahua kau kiate koe pē, kae ʻikai ki he niʻihi kehé. ʻOua ʻe toʻo mamafa e meʻa kotoa pē ʻo ke fakamafasiaʻi ai koe.
-
ʻEke kiate kinautolu naʻa nau ʻosi ngāue fakafaifekaú ke nau tala atu ha meʻa ne nau faingataʻaʻia ai pea mo e founga ne nau matuʻuaki ai iá. Kumi e ngaahi fakakaukau te ke ala fakaʻaongaʻí.
-
Hiki e ngaahi potufolofola mo e ngaahi himi ʻoku nau langaki hake koe mo fakatupulaki hoʻo tuí.
-
Talanoa loto pē ʻo fakangata e ongoʻi fakatuʻatamaki ʻi hoʻo fakakaukaú ʻaki ha fakakaukau lelei. Kapau ko e leʻo ko iá ʻokú ne manukiʻi, tukuhifoʻi, fakamaaʻi, ʻita, fakamamahiʻi, pe fakatupu haʻo ongoʻi taumuʻavalea pe fakaʻofa, ʻoku ʻikai ko e haʻu ia mei he ʻEikí. ʻE ʻamanaki lelei, fakalotolahi, pea manavaʻofa hono leʻó ʻi he taimi kotoa pē, tautefito ki he taimi ʻokú ke feinga aí.
Ko e Taukei Fakalaumālie ʻi he Moʻui Leleí
-
Lotu fakamātoato. Fakaafeʻi e Tamai Hēvaní ke Ne ʻi ho tafaʻakí, peá ke talanoa mahino kiate Ia kau ki hoʻo ngaahi faingataʻaʻiá, ngaahi holí, mo e ngaahi houngaʻiá. Feinga ke ke lotu leʻolahi, lotu mo ha pepa mo ha peni ke ke hiki hoʻo ngaahi ongó, pe ko hoʻo lotu pē ʻo fakamālō.
-
Ako e folofolá. Kumi pea fakatetuʻa ki ha ngaahi tali ki hoʻo loto hohaʻá.
-
Hoko ko ha faifekau he taimí ni. ʻAlu atu ʻo ngāue mo e kau faifekau taimi kakató, ʻai ke kau e ngaahi taumuʻa ʻo e ongoongoleleí ʻi hoʻomou fepōtalanoaʻaki fakaʻaho mo hoʻo ngaahi kaungāmeʻá, pea fakahoko ha fakamoʻoni fakamātoato ʻi he lotú. Te ke maʻu ha fiefia lahi ange kau ki he ngāue fakafaifekaú ʻi hoʻo fai iá.