Wetenschap en onze zoektocht naar waarheid
De auteur woont in Utah (VS).
Er is geen reden tot bezorgdheid als je begrip van het evangelie en wat je van de wetenschap leert, met elkaar lijken te botsen.
Kun je je voorstellen dat je met een ernstige acné-aandoening naar een dermatoloog gaat en men als behandeling wat van je bloed wil aftappen? Dat klinkt misschien absurd, maar enkele eeuwen geleden zou dat normaal geweest zijn. Toen werd het afnemen van een aanzienlijke hoeveelheid bloed als standaardbehandeling voor bijna elke medische aandoening beschouwd, waaronder spijsverteringsproblemen, krankzinnigheid en zelfs acné. Niemand trok dat in twijfel. Daar zag men ook geen reden toe. Aderlating werd immers al duizenden jaren in allerlei culturen toegepast.
Pas toen artsen een wetenschappelijker kijk op medische kwesties begonnen te krijgen, rees er twijfel over die praktijk. Toen men aderlating uiteindelijk nauwkeuriger bestudeerd had, pasten artsen die methode, op enkele specifieke medische aandoeningen na, niet meer toe.1
In dit historische voorbeeld zien we dat een opvatting niet waar hoeft te zijn ook al wordt die alom of al heel lang voor waarheid aangenomen. We zien ook dat de wetenschap een fantastisch middel kan zijn om de echte waarheid bloot te leggen.
Dat is voor heiligen der laatste dagen van groot belang. Kennis van waarheid biedt ons niet alleen een betere basis om praktische beslissingen te nemen (‘Nee, bedankt. Geen bloed aftappen vandaag!’), maar geeft ons ook meer begrip van het evangelie. President Brigham Young (1801–1877) heeft gezegd: ‘Er is geen waarheid die niet tot het evangelie behoort. […] Als je een waarheid kunt vinden in de hemel [of] op aarde […], dan behoort zij tot onze leer.’2
Het waarom versus het hoe
Als we het erover hebben hoe de wetenschap bijdraagt aan de waarheden die we kennen, moeten we uiteraard goed beseffen welke soorten waarheid de wetenschap wel en niet aan het licht kan brengen. Eén manier om daar naar te kijken is vaststellen wat voor soorten vragen de wetenschap wel en niet kan beantwoorden.
Zuster Ellen Mangrum is scheikundig ingenieur en heeft aan het Rensselaer Polytechnic Institute in New York (V.S.) gestudeerd. Zij legt het als volgt uit: ‘De wetenschap verklaart het hoe. Maar het waarom verklaart zij niet.’ Ze voegt eraan toe dat godsdienst het waarom verklaart, bijvoorbeeld waarom de aarde geschapen is en waarom we hier gekomen zijn.
De beroemde natuurkundige Albert Einstein was ook van mening dat godsdienst en wetenschap verschillende, complementaire doeleinden hebben.
‘De wetenschap kan alleen vaststellen wat er is, maar niet wat er zou moeten zijn’, schreef hij. ‘Buiten het domein van [de wetenschap] blijven allerlei waardeoordelen noodzakelijk.’3
Wat betekent dat voor heiligen der laatste dagen? Ten eerste, we weten dat wetenschappelijke inzichten blijven veranderen. Wetenschap zoekt per slot van rekening naar betere manieren om het ‘hoe’ van de wereld om ons heen te begrijpen. Met die kennis hoeven we ons niet tot de recentste onderzoeken te wenden om het ‘waarom’ of ‘zou moeten’ van het leven te begrijpen. We kunnen op het onveranderlijke evangelie van Jezus Christus bouwen om tussen goed en kwaad te beslissen.
Alles past in elkaar
President Russell M. Nelson, president van het Quorum der Twaalf Apostelen en gerenommeerd hartchirurg, heeft gezegd dat godsdienst en wetenschap elkaar niet bijten.
‘Wetenschap en geloof botsen niet met elkaar’, zei hij. ‘Tegenstrijdigheden vloeien alleen voort uit onvolledige kennis van de wetenschap of godsdienst, of beide. […] Of waarheid nu uit een wetenschappelijk laboratorium of door openbaring van God komt, er is sprake van compatibiliteit.’4
Als je je dus ooit hebt afgevraagd hoe de leeftijd van de aarde, dinosaurussen, evolutie of iets anders wat je op school geleerd hebt, met het evangelie strookt, dan is dat geweldig! Alles past in elkaar, maar er zijn nog steeds veel vragen omdat we nog steeds veel aan het leren zijn. Broeder Brian Down, farmaceutisch wetenschapper in Quebec (Canada), zegt dat hij uitkijkt naar de tijd wanneer alles aan ons geopenbaard zal worden (zie LV 101:32–34).
Tot die tijd ‘is ons vermogen om alle verborgenheden van de wereld om ons heen op wetenschappelijke wijze te begrijpen, beperkt’, zegt hij. ‘Zo is ook ons begrip van de verborgenheden van God en zijn grote plan voor zijn kinderen beperkt.’
Er is dan ook geen reden voor bezorgdheid als je begrip van het evangelie en wat je van de wetenschap leert, met elkaar lijken te botsen. In werkelijkheid kan niets wat de wetenschap ontdekt, je geloof weerleggen.
Ben je dus wetenschappelijk aangelegd, leer dan alles wat je maar kunt op dat gebied! Je geloof kan zelfs in je voordeel werken. Broeder Richard Gardner, universitair hoofddocent biologie aan Southern Virginia University, zegt dat zijn geloof in het evangelie van Jezus Christus hem zeer van pas gekomen is.
‘Als een onderzoek eens vastliep en niets leek te werken (en dat gebeurt vaak bij onderzoeken), sleepte het perspectief op de zegeningen van het evangelie me er doorheen’, zegt hij.
Broeder Down heeft ook het gevoel dat zijn geloof hem met zijn wetenschappelijke werk geholpen heeft.
‘Ik werkte altijd met het geloof dat er logica en orde in alles is, en dat onze hemelse Vader mij uiteindelijk naar het antwoord zou leiden als ik een vraag maar lang en intensief genoeg uitploos’, zegt hij.
Ons in wetenschappelijke ontdekkingen verheugen
Ons geloof in Christus en zijn evangelie kan ons ook nederig houden en openstellen voor de waarheid die we zoeken, of die nu wetenschappelijk of geestelijk van aard is.
‘Er is veel wat we in de wetenschap niet weten. Er is ook veel over God wat Hij nog niet geopenbaard heeft’, zegt professor Gardner. ‘Het is dan ook belangrijk om ons open te blijven stellen voor de informatie die tot ons blijft komen. We hoeven ons in de tussentijd geen zorgen te maken.’
Sommige mensen geloven bijvoorbeeld in God omdat ze gewoon geen andere verklaring voor hun kijk op de wereld zien. Dat noemen we geloven in ‘een God van de gaten’, wat mensen bij wetenschappelijke ontdekkingen nerveus kan maken. Professor Gardner geeft een voorbeeld:
‘Sommige mensen geloven in God omdat er gaten in de fossielenreeks zitten (dat betekent voor hen dat evolutie niet kan verklaren hoe wij ontstaan zijn). Maar wat gebeurt er met ons geloof als deze gaten door de ontdekking van nieuwe fossielen opgevuld worden? We moeten juist door de Heilige Geest positief bewijs van Gods bestaan krijgen, dan kunnen wij ons in elke wetenschappelijke ontdekking verheugen in plaats van ons er zorgen over te maken.’
Met die denkwijze beseffen we dat wetenschap én godsdienst ons samen in onze zoektocht naar waarheid vooruit kunnen helpen, en dat al die waarheid uiteindelijk uit dezelfde bron komt: God.
‘God kan alles openbaren wat Hij wil, ook alle wetenschappelijke feiten’, zegt professor Gardner. ‘En Hij heeft wetenschappers, uitvinders en ingenieurs zeker geïnspireerd. Hij geeft ze alleen niet zomaar alle antwoorden. Hij wil dat zij, en wij, onze hersenen gebruiken, dus laat Hij ons wetenschappelijke kwesties uitvorsen. Zijn openbaringen aan de kerk gaan juist over de organisatie van de kerk, en in het bijzonder hoe wij tot Christus kunnen komen en gered kunnen worden.
‘Zijn persoonlijke openbaringen aan ons kunnen elk onderwerp betreffen, maar dienen vooral om ons te laten weten dat Hij leeft en van ons houdt, dat Christus het heilsplan in werking gesteld heeft, dat we tegenwoordig een levende profeet hebben, dat we Gods plan kunnen volgen en dat het meer dan de moeite waard is om dat te doen.’