Founga Ne Mau Lavaʻi Lelei Ai hono Vahevahe ʻa e Ongoongoleleí
Koeʻuhí ko ha ongo toki papi ului mai kimaua, naʻe ʻikai ke u ʻilo lahi mo hoku uaifí ki he founga ke hoko ai ko ha faifekaú. Ka naʻá ma fokotuʻu ha taumuʻa ke vahevahe ia mo ha kakai ʻe 100.
Neva mo ʻEvasoisi Sikangauo
ʻOku ou haʻu mo hoku uaifi ko ʻEvasoisí mei he kiʻi kolo ko Miuta, ʻi he fakahahake ‘o e kauʻāfonua ʻo Simipāpué. Naʻá ma vēkeveke ke fakahoko e ngāue fakafaifekaú ʻi he hili pē homa papitaisó mo e hilifakinimá. Naʻá ma lau, “kuo hina ʻa e ngoué ke utu” (T&F 33:7), pea neongo naʻe ʻikai ke ma ʻilo ha meʻa lahi fekauʻaki mo e founga ke hoko ai ko ha faifekaú, ka naʻá ma fakakaukau ʻoku fie maʻu ke ma “ʻai [homa] hele tuʻusí mo tuʻusi ʻaki [ʻema] mālohí, ʻatamaí, mo e iví kotoa.”
Naʻá ma mēmipa ʻi he Kolo Tongavulá ʻa ia ne toki fokotuʻu foʻoú ʻi Miutá. ʻI he taimi ko iá, ʻi he 1991, naʻe mēmipa pē ʻe toko 25 ʻa e koló. Ne ʻikai fuoloa kuo uiuiʻi kimaua ko ha ongo faifekau fakakolo. Naʻá ma ako ha meʻa lahi mei ha ongo faifekau hoa mali ne ngāue ʻi homau feituʻú. Ko ha fokotuʻu ʻe taha naʻá na faí ke ma fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa.
Naʻá ma fie maʻu ke vahevahe e ongoongoleleí mo e tokotaha kotoa pē, ko ia ai naʻá ma fokotuʻu ʻa e taumuʻa ke vahevahe ia mo ha kakai ʻe 100 ʻi he fuofua taʻu naʻá ma hoko ai ko e ongo faifekau fakakoló. Mahalo pē naʻe siʻi ʻema ʻiló, ka naʻe ngali moʻoni kiate kimaua. Naʻá ma falala ʻe tokoni mai ʻa e ʻEikí.
ʻI heʻema hivaʻi e ngaahi himí ʻi he lotú, ne ma toki ʻilo ai naʻe ʻi ai homa talēniti pulipulia he hivá. Naʻá ma fakakaukau leva ke fakaʻaongaʻi homa ngaahi talēnití, ko ia ne ma kamata leva ke hiva—pea mo e—kakai ne nau saiʻia ʻi he ongoongoleleí, ʻi heʻemau fakataha ke akoʻi kinautolú. Naʻe kau fakataha e Laumālié mo kimautolu ʻi heʻemau hivaʻi e fasi toputapú, pea naʻá Ne ueʻi e loto ʻo kinautolu ne ma akoʻí. Pea pehē foki ki he pōpoaki ʻo e ongoongolelei kuo fakafoki maí. Ne ma poupouʻi ʻa e tokotaha kotoa ke kau mai ki heʻemau kuaea he koló, pea naʻe kau ha tokolahi, tatau ai pē pe naʻa nau siasi pe ʻikai. ʻI he tokolahi ange e kakai ne nau ako ki he ongoongoleleí, ne papitaiso leva ha kakai tokolahi.
Tā fakatātaaʻi ʻe Oriol Vidal
ʻI he hoko atu ʻema ngāue fakafaifekaú, ne hoko atu ai pē ʻema ʻaukai mo lotua e ngaahi fāmili kuo kau ki he Siasí. Ne ma ongoʻi naʻe ʻi ai ha niʻihi kehe ʻi he koló naʻa nau siotonu ki he ngaahi sīpinga māʻoniʻoni ‘a e ngaahi fāmili ko ʻení. Naʻá ma maʻu ha ngaahi fakaafe lahi ange ke akoʻi e ngaahi fāmilí, pea naʻe lahi e fiefanongo ke akoʻi te nau ala hoko ʻo mēmipá.
Ko e ola ʻo e ako mo hono moʻui ʻaki e ongoongoleleí, naʻe toe vāofi mo feʻofoʻofani ange ʻa e ngaahi hoa mali ne toki papitaisó. Naʻe lava ke liʻaki ʻe he ngaahi mātuʻá e ngaahi tala-tukufakaholo naʻe ʻikai fenāpasi mo e anga ʻo e ongoongoleleí. Ne nau taʻofi ʻa e kava mālohí mo e tapaká. Naʻa nau akoʻi ʻenau fānaú ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni totonú. Ko ha tokolahi ne nau fuʻu femoʻuekina ʻi he ngaahi meʻa fakaemāmaní ʻi he kuohilí, kuo nau malava he taimí ni ke tali e ngaahi fatongia ʻi he Siasí. Ne nau hoko ko ha tāpuaki ki honau kolo ʻi he siasí mo honau kakaí. Naʻe ʻomi ʻe he toʻukupu ʻa e ʻEikí ha fuʻu liliu lahi ʻi heʻenau moʻuí.
Neongo ne tupu ha fakatanga lahi ʻi Miuta ʻi he taimi ko iá, ka naʻe ʻikai ke ne taʻofi e tupulaki ʻa e Siasí. Naʻe hangē ko e fakautuutu ange ʻa e fakafepakí, naʻe pehē ai pē mo e tokolahi ʻo e kakai naʻe fie ʻilo ki he Siasí. Hangē ko ʻení, ʻi he taimi ne fakapuli mai ai e kau tangata mei he kau tau fakafonuá ke vakaiʻi e Siasí ki he fai halá, ne nau ongoʻi e Laumālié. Naʻe ʻi ai hanau tokolahi ne papitaiso kimui mo fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí.
Naʻe iku ʻo ma vahevahe e ongoongoleleí mo ha kakai tokolahi ange mei heʻema taumuʻá, ʻi he tokoni ʻa e ʻEikí. Koeʻuhí naʻá ma loto fiemālie ke kumi ha ngaahi founga ke tokoniʻi ai e niʻihi kehé, ne ma lava ʻo sio tonu ki ha fuʻu liliu lahi ʻi he moʻui ʻa ha tokolahi ʻi homau kakaí kotoa.