2021
Ko ha Vīsone ʻo e Maama Tataliʻanga ʻo e Ngaahi Laumālié
Tīsema 2021


Fakaʻilekitulōnika Pē: Ngaahi Talanoa mei he Kau Māʻoniʻoní, Vōliume 3

Ko ha Vīsone ʻo e Maama Tataliʻanga ʻo e Ngaahi Laumālié

Ko ha konga ʻeni naʻe toʻo mei he vōliume 3 ʻo e Kau Māʻoniʻoní: Ko e Talanoa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, ʻa ia ʻe tukuange ʻi he faʻahitaʻu failau ʻo e 2022. Ko e taimi ʻo e talanoa ko ʻení ko e 1918, hili e mālōlō fakafokifā ʻa e foha ʻo Palesiteni Siosefa F. Sāmita ko Hailame M. Sāmitá mei ha lavea ʻo e ʻapenitikí. Hili ha ngaahi māhina siʻi mei he mālōlō ʻa Hailamé, naʻe mālōlō hono uaifi ko ʻAita Poumeni Sāmitá hili ʻene fāʻelé.

ʻĪmisi
tā valivali ʻo Siosefa F. Sāmita

Naʻe ʻikai fakahoko ange ʻe he fāmili ʻo Siosefa F. Sāmitá he taimi pē ko iá ʻa e mālōlō ʻa ʻĀitá, manavasiʻi naʻa hoko hono talaangé ke uesia lahi ai ia. Naʻá ne toe fakaʻauʻausino ke ngāvaivai ange talu mei he mālōlō ʻa Hailamé, pea naʻe tātātaha ke ne ʻasi ʻi he kakaí ʻi he māhina ʻe nima kuo ʻosí. Ka ʻi he ʻaho hili e mālōlō ʻa ʻAitá, naʻe ʻomi ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí hono foha ne toki fāʻeleʻí kia Siosefa, pea naʻá ne tangi ʻi heʻene tāpuakiʻi e pēpeé pea fakahingoa ia ko Hailame. Naʻe fakamatala ange leva ʻe he fāmilí fekauʻaki mo ʻAita.

Naʻe ʻohovale e taha kotoa, ʻi he fiemālie ʻa Siosefa ʻi heʻene maʻu ʻa e ongoongó.1 Naʻe lahi fau ʻa e faingataʻaʻia mo e mamahi naʻe tō ki he māmaní kimuí ni mai. Naʻe ʻi he ngaahi nusipepa fakaʻahó ha ngaahi lipooti fakailifia mei he taú. Kuo ʻosi tāmateʻi ha kau sōtia mo ha kakai ʻikai kau he taú ʻe lauimiliona, pea naʻe toe ʻi ai mo ha kakai ʻe lauimiliona kuo fakalaveaʻi kovi mo makafokafo. ʻI he konga kimuʻa ʻo e faʻahitaʻu māfana ko iá, naʻe tūʻuta ai e kau sōtia mei ʻIutaá ʻi ʻIulope ʻo mamata tonu ʻi he taʻe-motu e fakalilifu ʻo e taú.

Naʻe kamata foki ke toʻo e moʻui ʻa e kakaí ʻe ha mahaki fakaʻauha he funga ʻo e mamaní, ʻo toe fakalahi ange e mamahí mo e fakalelealoto ʻo e taú. Naʻe mafola ʻa e vailasi ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki, pea naʻe toe pē ha ngaahi ʻaho siʻi mei hono tāpuni ʻe ʻIutā ʻa e ngaahi fale heleʻuhilá, ngaahi siasí, mo e ngaahi feituʻu fakapuleʻanga kehé ʻi he fakaʻamu ke taʻofi ʻa e peau ʻo e mahakí mo e maté.2

ʻI he ʻaho 3 ʻo ʻOkatopa 1918, naʻe tangutu ʻa Siosefa ʻi hono lokí, ʻo fakakaukau ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí pea mo e huhuʻi ʻo e māmaní. Naʻá ne fakaava ʻene Fuakava Foʻoú ki he 1 Pitá peá ne lau fekauʻaki mo e malanga ʻa e Fakamoʻuí ki he ngaahi laumālie ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié. Naʻá ne lau ʻo pehē, “He ko e meʻa ko ʻeni naʻe malanga ʻaki ai e ongoongoleleí kiate kinautolu foki kuo maté, koeʻuhí ke fakamaau ʻa kinautolu ʻi he kakanó, ʻo fakatatau ki he tangatá, kae moʻui ʻo fakatatau ki he ʻOtuá ʻi he laumālié.”

ʻI he fakalaulauloto ʻa e palōfitá ki he folofolá, naʻá ne ongoʻi naʻe ʻalu hifo ʻa e Laumālié kiate ia, ʻo fakaʻā hono matá ke ne maʻu ʻa e mahinó. Naʻá ne mamata ki ha kakai tokolahi ʻo e kau pekiá ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié. Naʻe tatali fiefia ʻa e kakai fefine mo e kau tangata angatonu ne pekia kimuʻa ʻi he ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí ʻi he māmaní ki he taimi te Ne hāʻele mai ai ke fakahā ʻenau tauʻatāina mei he ngaahi haʻi ʻo e maté.

Naʻe hā ʻa e Fakamoʻuí ki he kakaí, pea naʻe fiefia ʻa e ngaahi laumālie angatonú ʻi honau huhuʻí. Naʻa nau tūʻulutui ʻi Hono ʻaó, ʻo fakahā Ia ko honau Fakamoʻuí mo e Fakamoʻui mei he maté pea mo e ngaahi sēini ʻo helí. Naʻe ulo honau fofongá ʻi he malama mai ʻa e maama mei he ʻao ʻo e ʻEikí ʻo takatakaiʻi kinautolú. Naʻa nau hiva fakafetaʻi ki Hono huafá.3

ʻI he ofoofo ʻa Siosefa ʻi he meʻa-hā-maí, naʻá ne toe fakakaukau ki he ngaahi lea ʻa Pitá. Naʻe tokolahi ange ʻa e ngaahi laumālie talangataʻá ʻi he tokolahi ʻo e ngaahi laumālie angatonú. Naʻe lava fēfē nai ke malangaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻEne ongoongoleleí kiate kinautolu kotoa lolotonga ʻEne ʻaʻahi nounou ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié?4

Naʻe toe ʻāʻā hake ʻa e mata ʻo Siosefá, pea naʻe mahino kiate ia naʻe ʻikai ʻalu tonu ʻa e Fakamoʻuí ki he ngaahi laumālie talangataʻá. Kaikehe, naʻá Ne fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi laumālie angatonú, ʻo fili ha kau talafekau mo fekauʻi kinautolu ke nau ʻave ʻa e pōpoaki ʻo e ongoongoleleí ki he ngaahi laumālie ʻi he fakapoʻulí. ʻI he foungá ni, naʻe lava ke ako ai ʻa e kakai kotoa pē naʻe mate ʻi he maumaufonó pe taʻe ʻilo ki he moʻoní fekauʻaki mo e tui ki he ʻOtuá, fakatomalá, papitaiso fakafofonga ki he fakamolemole ʻo e angahalá, meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga kehe kotoa pē ʻo e ongoongoleleí.

Naʻe mamata ʻa Siosefa kia ʻĀtama mo hono ongo foha ko ʻĒpeli mo Seti ʻi heʻene vakai ki he haʻofanga kakai tokolahi ʻo e ngaahi laumālie angatonú. Naʻá ne mamata kia ʻIvi ʻokú ne tuʻu fakataha mo hono ngaahi ʻofefine faivelenga kuo nau moihū ki he ʻOtuá ʻi he ngaahi kuonga kotoa pē. Naʻe ʻi ai foki mo Noa, ʻĒpalahame, ʻAisake, Sēkope, mo Mōsese, fakataha mo ʻĪsaia, ʻIsikeli, Taniela, mo ha kau palōfita kehe mei he Fuakava Motuʻá mo e Tohi ʻa Molomoná. Naʻe pehē foki mo e palōfita ko Malakaí, ʻa ia naʻá ne kikiteʻi ʻe haʻu ʻa ʻIlaisiā ke tō ʻa e ngaahi talaʻofa naʻe fai ki he ngaahi tamaí ʻi he loto ʻo e fānaú, ʻo teuteu ʻa e hala ki he ngāue fakatemipalé mo hono huhuʻi ʻo e kau pekiá ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.5

Naʻe mamata foki ʻa Siosefa F. Sāmita kia Siosefa Sāmita, Pilikihami ʻIongi, Sione Teila, Uilifooti Utalafi, mo e niʻihi kehe naʻa nau fakatoka ʻa e fakavaʻe ʻo hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí. Naʻe kau ai ʻene tamai ne fakapoongi ko Hailame Sāmitá, ʻa ia naʻe teʻeki ke ne mamata ki ai ʻi ha taʻu ʻe fitungofulu mā fā. Ko ha niʻihi kinautolu ʻo e ngaahi laumālie fakaʻeiʻeiki mo maʻongoʻonga naʻe fili kimuʻa ʻi he moʻui fakamatelié ke nau toki haʻu ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ʻo ngāue ki hono fakamoʻui ʻo e fānau kotoa ʻa e ʻOtuá.

Naʻe ʻiloʻi leva ʻe he palōfitá ʻe hokohoko atu e ngāue ʻa e kaumātuʻa faivelenga ʻo e kuonga fakakosipeli ko ʻení ʻi he moʻui ka hokó ʻaki hono malangaʻi e ongoongoleleí ki he ngaahi laumālie naʻe ʻi he fakapoʻulí mo e nofo pōpula ki he angahalá.

Naʻá ne pehē, “Ko e kau pekia ko ia ʻoku fakatomalá ʻe huhuʻi ʻa kinautolu, ʻo kapau te nau talangofua ki he ngaahi ouau ʻo e fale ʻo e ʻOtuá, pea hili ʻenau totongi ʻa e tautea ʻo ʻenau ngaahi maumau-fonó, pea fufulu ʻa kinautolu ʻo maʻá, te nau maʻu ha totongi ʻo fakatatau ki heʻenau ngaahi ngāué, he ko e kau ʻea-hoko kinautolu ki he fakamoʻuí.”6

ʻI he fakaʻosi ʻa e mata meʻa-hā-maí, naʻe fakalaulauloto ʻa Siosefa ki he meʻa kotoa pē kuó ne mamata ki aí. ʻI he pongipongi hono hokó, naʻá ne fakaʻohovaleʻi e Kāingalotú ʻaki ʻene kau atu ki he ʻuluaki fakataha ʻo e konifelenisi lahi ʻo ʻOkatopá neongo ʻene mahamahakí. ʻI heʻene fakapapau ke lea ki he haʻofangá, naʻá ne tuʻu taʻeueʻia ʻi he tuʻunga malangá, naʻe tetetete hono sinó mei heʻene feingá. Naʻá ne pehē, “Kuo laka hake he taʻu ʻe fitungofulu ʻeku hoko ko ha tokotaha ngāue ʻi he ngāué ni mo hoʻomou ngaahi tamaí mo e ngaahi kuí, pea ʻoku kei tuʻu maʻu pē hoku lotó ʻiate kimoutolu he ʻahó ni ʻo hangē ko ia kuo hoko ʻi muʻá.”7

Naʻe ʻikai ke ne maʻu ha ivi ke lea ʻo kau ki heʻene vīsoné taʻe te ne ongoʻi māfana, ka naʻá ne lau pē ki ai. “Naʻá ne talaange ki he haʻofangá, “Kuo ʻikai ke u nofo toko taha pē ʻi he ngaahi māhina ʻe nima ko ʻení. “Naʻá ku nofo ʻi he laumālie ʻo e lotú, ʻo e kole tāumaʻú, ʻo e tuí, mo e loto fakapapaú, pea kuó u fetuʻutaki maʻu pē mo e Laumālie ʻo e ʻEikí.”

Naʻá ne pehē, “Ko ha fakataha fiefia ʻeni kiate au he pongipongí ni. ʻOku tāpuakiʻi kimoutolu ʻe he ʻOtua Māfimafí.”8

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Whitney, Journal, Oct. 3, 1918; Heber J. Grant to Reed Smoot, Sept. 25, 1918; Heber J. Grant to George F. Richards, Sept. 27, 1918; Heber J. Grant to Richard W. Young, Oct. 1, 1918, Heber J. Grant Collection, CHL.

  2. Tate, “Great World of the Spirits of the Dead,” 5–40; Alford, “Calvin S. Smith,” 254–69; Madsen, Defender of the Faith, 301–14; Dehner, Influenza, 42–50; Brown, Influenza, 43–58; “Preparing Here for Spanish Influenza,” Salt Lake Tribune, Oct. 4, 1918, 20; “State Board of Health Issues Drastic Order,” Salt Lake Telegram, Oct. 9, 1918, 1. Tefitó: Influenza Pandemic of 1918

  3. 1 Pita 3:18–20; 4:6; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:1–24; Bennett, “ʻ Joseph F. Smith, Tau Lahi ʻa Māmaní Hono 1, mo ʻEne Ngaahi Mata Meʻa-Hā-Mai ʻo e Kau Pekiá,” 126.

  4. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 68:25–28.

  5. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:29–48; vakai foki, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:13–15; mo e Malakai 4:5–6.

  6. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:49–59; vakai foki, ʻĒpalahame 3:22. Tefitó: Joseph F. Smith; Vision of the Redemption of the Dead [Mata Meʻa-hā-mai ki hono Huhuʻi ʻo e Kau Pekiá]

  7. “Prest. Joseph F. Smith Greets Thousands at Semi-annual Conference,” Deseret Evening News, Oct. 4, 1918, 1; Joseph F. Smith, in Eighty-Ninth Semi-annual Conference, 2; Wells, Diary, volume 44, Oct. 4, 1918.

  8. Joseph F. Smith, in Eighty-Ninth Semi-annual Conference, 2; Susa Young Gates to Elizabeth Claridge McCune, Nov. 14, 1918, Susa Young Gates Papers, CHL.

Paaki