Vulica

Meu na sauma vakacava na noqu vuli?

Gauna:Vakarautaka na kaloko ki na 30 na miniti me baleta na iwasewase ni Vulica.

Wilika:Sa tu oqo na veivakasama vinaka ni vuli se veituberi ena vukea meda rawata kina na cakacaka vinaka ni mataka. Sa rawa qo meda kila na isau ni vuli kei na sala me na saumi kina. Ena tiko talega e vuqa na digidigi kei na ivurevure, oka kina na maroroi ilavo, veivuke ni matavuvale, sikolasivi, kei na dinau.

Matai ni macawa	Karua ni macawa	Katolu ni macawa	Kava ni macawa	Kalima ni macawa	Kaono ni macawa
Na mataqali cakacaka vakacava ena vukei au meu bula rawati au?	Na mataqali vuli vakacava ena ganiti au kina na noqu cakacaka?	Meu na sauma vakacava na noqu vuli?	Meu kerea beka e dua na dinau ena iLavovure ni Vuli?	Meu na qaqa vakacava e valenivuli?	Meu na qaqa vakacava ena taudaku ni valenivuli?

“Paying for My Education” (Sega na vidio? Wilika na draunipepa 54.)

Wilika:Ena macawa oqo, eda na kunea na isau ni taro oqo ka da na cakacakataka yani:

Wilika:TARO NI MACAWA—Meu na sauma vakacava na noqu vuli?

CAKACAKA NI MACAWA—Meu raica na levu ni ilavo e gadrevi meu na sauma kina na parokaramu ni vuli au sa vakasamataka tiko, ka vulica na sala meu na saumi ira kina, ka cakava e dua na ituvatuva vakailavo.

Wilika:Eda na vakasamataka tiko vakalevu na ilavo me rawa ni saumi kina na noda vuli. Ena rairai dredre toka ni se qai tekivu, ia ena vukea noda tuvanaka vakayalomatua na veika vakailavo ka rawata na vuli eda gadreva tiko.

Veivosaki: Wilika na ivolanikalou ena imatau. Me veivosakitaka na ilawalawa na ivakavuvuli e tiko ena ivolanikalou. Na cava na nomu nanuma baleta na ilavo ni ko sa kila vinaka na ivakavuvuli oqo?

“Dou vakasaqara taumada na matanitu ni Kalou, dou qai vakasaqara na iyau. Ia ni sa tu vei kemudou na inuinui vei Karisito, dou na qai rawata na iyau kevaka dou sa vakasaqara; ia dou na vakasaqara mo dou vakayagataka ena ka vinaka, mo dou vakasulumi ira sa luvawale, vakani ira sa viakana, sereki ira sa vesu tu ka vukei ira sa tauvimate kei ira sa rarawa.

Jekope 2: 18–19

Au na kila vakacava e liu na isau?

Vakatovotovo:Wilika e cake na ivakaraitaki oqo ka veivosakitaka na veika sa fikataki ni ko sa tomana yani.

Sa lavaka tiko o Manuel me dua na daucaka kato ni liliwa. E gadrevi vakalevu tiko na mataqali cakacaka oqo ena nona vanua. E tiko ena Lisi ni Cakacaka Vakadonui. O koya kei watina, o Elizabeth, rau sa digitaka e dua na parokaramu kei na koronivuli mai na Lisi ni Koronivuli kei na Parokaramu Vakadonui, ia rau sega ni vakadeitaka tiko me rau sauma vakacava. Rau sa cakacaka vata tiko me rau tuvanaka na nodrau veika vakailavo. Rau sa vakadikeva tiko mai na nodrau vakayagataki ilavo kei na kedrau isau, ka rau sa vakatudonutaka tiko na kedrau isau ena veivula kei na vakayagataki ilavo ena veivula mai na ivolalailai Noqu Salatu. Oqo na veika rau sa kunea:

KEDRAU ISAU ENA VEIVULA
iSau ni cakacaka	1450
Cau ni matavuvale	100
iSau tale eso (veivula)	100
“A” iSau Taucoko ena Veivula	1650

VAKAYAGATAKI ILAVO ENA VEIVULA
iKatini, isolisoli	170
Rede	550
Kakana	450
Sala ni veilakoyaki	200
Wai, livaliva, talevoni	230
“B” Levu Taucoko ni iLavo e Vakayagataki ena Veivula	1600

Rau a cakacakataka na ilavo rau rawa ni sauma ena veivula baleta na vuli: “A” iSau Taucoko ena Veivula - “B” Levu Taucoko ni iLavo e Vakayagataki ena Veivula = “C” se 50.

Rau sa qai cakacakataka na levu ni ilavo rau na rawa ni sauma ena dua na yabaki: “C” (50) x 12 na (vula) = “D” (600). “D” se 600 sai ikoya na levu ni ilavo rau rawa ni sauma ena vuku ni vuli ena dua na yabaki.

Tarava sara nodrau cakacakataka na isau ni nodrau vuli, “E.”

Kena iotioti, rau sa qai cakacakataka na veika rau na sega ni sauma rawa ena gauna oqo, “F”

Ena gadrevi me rau na sauma na ilavo oqo mai na dua tale na cakacaka, ena dinau, se dua tale na sala.

SAU NI VULI (ni dua na yabaki)	INISITUTE NI VULI TOROCAKE
iSau ni vuli	9800
Wilika vata na Veitarogi kei na iCurucuru	+ 500
Wilika vata na iVola kei na iyaya	+ 1200
Kauta laivi na Sikolasivi	-1150
“E” iSau ni Noqu Vuli	=10350
“D” Na ilavo keirau rawa ni sauma	-600
“F” Na ilavo keirau sega ni rawa ni sauma	=9750

Veivosaki:Rau na gadreva tale o Manuel kei Elizabeth e 9750 me saumi kina na imatai ni yabaki ni vuli. O sa raica rawa na iwalewale rau a cakacakataka kina? Me veivosakitaki na veitaro e tiko.

E vica na kequ isau? E vica au na vakayagataka?

Wilika:Ia oqo meda cakava na noda dui ituvatuva vakailavo ni vuli.

Vakatovotovo:Cakava ga vakai iko, ena vica na miniti mo vakalewena kina na fomu oqo. Mo dina kina. Sa rawa mo vakayagataka e dua na penikau. Ena loma ni macawa, cakacaka vata kei nomu matavuvale me rawa ni vakadodonutaki kina. Ena gauna mada ga oqo, cakacakataka ena nomu vinaka taucoko na kena levu.

Vakayagataka na kena levu o sa vakadikeva tiko mai ena daku ni waqa ni Noqu Salatu.

ISAU ENA VEIVULA (oka kina na isau nei watimu, ke o vakamau)
iSau ni cakacaka
Cau ni matavuvale baleta na isau ni vuli
iSau tale eso
iSau tale eso
“A” iSau Taucoko ena Veivula

VAKAYAGATAKI ILAVO ENA VEIVULA
iKatini, isolisoli
Maroroi ilavo
Kakana
Vale
Wai
Sau ni veiqaravi vakavuniwai
Sala ni veilakoyaki
Vakayagataki ilavo ena vuli
Saumi ni dinau
iSulu
Livaliva
Talevoni
Eso tale
“B” Levu Taucoko ni iLavo e Vakayagataki ena Veivula

Ni oti nomu vakalewena na kemu isau kei na vakayagataki ilavo, cakacakataka na ilavo o rawa ni sauma baleta na vuli ena veivula yadua:

“A” Levu Taucoko ni iSau ena Veivula – “B” Levu Taucoko ni iLavo e Vakayagataki ena veivula = “C” .

Kevaka e lailai se saiva o “C,” sa sega na ilavo vei iko mo sauma kina na nomu vuli.

Kevaka e levu na “C” mai na 0, mo qai cakacakataka na ilavo o rawa ni sauma ena dua na yabaki.

“C” x 12 na (vula) = “D” .

“D” sai koya na levu ni ilavo o rawa ni sauma ena dua na yabaki me isau ni nomu vuli.

Na cava so na isau ni noqu vuli?

Wilika:Tarava, eda na raica na isau ni noda vuli.

Vakatovotovo:Tovolea mo vakalewena na tikina lala oqo ka mo cakacakataka kina. Vakayagataka e dua na penikau. Ke o sa digitaka e dua na parokaramu, vakalewena e dua na kolomu. Kevaka o vakasamataka tiko e rua se tolu na parokaramu, vakalewena ki na kolomu oqori mo vakatauvatani ira kina. Dou cakacaka vata se kei nomu dauveivakarautaki ke o gadreva mo vukei.

Na ivakaraitaki sa baleta e dua na yabaki. Kevaka e lekaleka na nomu parokaramu, veisautaka na nomu fika. Ena vukei iko na Lisi ni Koronivuli kei na Parokaramu Vakadonui ni VBR.

NA NOQU ITUVATUVA VAKAILAVO NI VULI (me baleta e dua na yabaki)	iVakaraitaki Dauniretio ena veiqaravi vakavuniwai	Parokaramu 1	Parokaramu 2	Parokaramu 3
iSau ni Vuli (dua na yabaki)	12000
Wilika vata na isau ni veitarogi kei na isau tale eso (curucuru, laiseni, setivikiti, iotioti ni veitarogi, kei na isau tale eso—dua na yabaki)	+ 2000	+	+	+
Wilika vata na ivola kei na iyaya (dua na yabaki)	+ 1000	+	+	+
Kauta laivi na sikolasivi se veivuke vakailavo (ke dua—dua na yabaki)	- 1000	-	-	-
“E” iSau ni Noqu Vuli (dua na yabaki)	= 14000	=	=	=
“D” Na cava e rawa ni da sauma (ena dua na yabaki)	- 1000	-	-	-
“F” Kena vo mo sauma (dua na yabaki)	= 13000	=	=	=

E vica na isau ni noqu vuli au rawa ni sauma?

Vakatovotovo:Raica na laini e ra ena jata e cake.

Kevaka e 0 se lailai o “F” sa rawa mo sauma taucoko na isau ni nomu vuli—kalougata!

Kevaka e levu cake mai na 0 na “F” sa qai gadrevi mo vakasaqara e dua na sala mo sauma vakalevu cake oqo. Sa rawa mo vakatawana na vanua lala ena sikolasivi, dua tale na cakacaka, se mo dinau.

Na cava meu digitaka keu sega ni sauma rawa vakai au?

Wilika:E vinaka duadua kevaka meda na sauma ga vakai keda na noda vuli, ke yaco sara ga meda solibula kina. Kevaka eda sa cakacakataka ka sega ni rawa ni da sauma taucoko na isau ni noda vuli, meda sa qai gole ki na ivurevure tale eso.

Veivosaki:Mera qai dui wilika na lewe ni ilawalawa yadua na iwasewase yadua ena ituvatuva oqo. Me veivosakitaki raraba na veika me digitaki. Na cava beka ena vinaka duadua vei iko?

DIGITAKI NI ILAVO CAVA	KAUKAUWA	MALUMALUMU
Tekivu ena dua tale na cakacaka ni ko vuli tiko	Sega na dinau me saumi se tubu. Vulica se vakavinakataki ni kila. Cakava na veitaratara e bibi.	E rairai dredre me rua na cakacaka ka gugumatua ena vuli. Ena rairai dredre ki na matavuvale. Ena rairai balavu na gauna me vakaoti kina na parokaramu.
Dinau mai na matavuvale	O ira ko kila ka nuitaki ira. Era gadreva mo gugumatua.	Ena rawa ni vakaleqa na veimaliwai vakamatavuvale. Ena rawa ni dredre ke yaco e dua na leqa tubukoso vakamatavuvale.
Vakasaqara na sikolasivi se veivuke vakailavo	Sega na dinau me saumi se tubu. Solia na bula galala mo vuli ni sega e dua tale na cakacaka.	Ena rairai dredre me kunei. Ia, ena vakilai na kena yaga.
Vakasaqara e dua na vuli cakacaka se vuli veiliutaki	Vulica na kila e baleta na vuli. Rawata na kila. Ena rawa ni kunei kina e dua na cakacaka.	Ena rairai dredre me cakava e dua na cakacaka, vuli, ka cakava e dua na vuli cakacaka.
Taura e dua na dinau mai na baqe se itini ni matanitu	Tauyavutaka na dinau ena baqe. Eso na dinau mai na matanitu e tiko sara e ra na nodra tubu.	E rawa ni tubu sara i cake na tubu. Oqori na dinau e dodonu me saumi.
Kere dinau mai na iLavovure ni Vuli (LVV)	E soli vei ira na lewe ni Lotu bula kilikili. E lailai sara na tubu. Na idole ni cakacaka vinaka sa vakarautaki tu me vukea nomu sauma na dinau.	Oqori e dua na dinau ka dodonu me saumi lesu (me rawa ni soli talega vei ira eso na dinau).

Veivosaki:O sa kunea beka na isau vakailavo ni koronivuli vinaka, ni laurai na isau kei na kena cecere?

Ke o gadreva tiko mo dinau, o na rawa beka mo na sauma lesu? Me veidusimaki tiko, na nomu sau ni dinau ena veivula ni oti nomu parokaramu ni vuli me kakua ni sivia na 10 na pasede ni levu taucoko ni kemu isau ena veivula o namaka tiko.

Ke o gadreva eso tale na ivakamacala ni kena saumi na isau ni vuli, o cei beka me na sauma na vakatataro oqo? O na veivosakitaka vata na ka oqo kei na nomu matavuvale? Na vanua cava tale mo goleva ena vuku ni ikuri ni itukutuku?

Meu na vakamacalataka vakacava na noqu iTuvatuva ni iLavo ni Vuli?

Vakatovotovo:Ena macawa mai oqo ko na vakamacalataka kina na nomu ituvatuva vakailavo ena tolu na miniti se lailai sobu. Sa rawa mo vakayagataka na itukutuku e ra. E sega ni gadrevi mo wasea e dua na itukutuku taqomaki . Ni oti nomu ivakamacala ena macawa mai oqo, ena vakadikeva na ilawalawa e dua na digidigi vakailavo—na dinau mai na iLavovure ni Vuli.

Ena loma ni macawa, gole mo raica na isau ni taro oqo ka vakatawana na tikina e lala tu. Vakatovotovotaka na nomu ivakamacala ki na nomu matavuvale se so tale.

NA NOQU ITUVATUVA VAKAILAVO NI VULI

Au vakatauvatana. (iwiliwili) koronivuli baleta na isau kei na yaga vakailavo Na tolu na koronivuli vinaka duadua vei au o ya na: , , . Me yacova mai qo, au vakabauta na koronivuli oqo ni na vinaka sara vei au baleta . Au a raica na kequ isau kei na vakayagataki ilavo vata kei na noqu matavuvale. Au sa kila kina e tolu na ka oqo: . Au a cakava na kena cakacakataki meu raica keu a rawa ni sauma vakai au ga na noqu vuli kau sa raica kina ni (rawa se sega ni rawa). (Kevaka o rawa ni sauma ga o iko, lade sara ki na naba 9; ke o sega ni rawa ni sauma, gole sara ki na naba 6.) Ena gadrevi meu kunea e dua tale na (levu ni ilavo) me baleta na imatai ni yabaki ni noqu vuli mai na dua tale na cakacaka, sikolasivi, veivuke ni matavuvale, se dinau. Ni oti na imatai ni yabaki, au na gadreva tale e (levu ni ilavo) me baleta na veiyabaki ni vuli e tarava. Au sa tekivu vakadeuca eso talega na digidigi meu sauma kina na noqu vuli. Ena gauna oqo, au sa vakararavi tiko ki na . (Kevaka o vinakata mo wasea) Au sa dau masulaka na noqu vuli kei na noqu ituvatuva vakailavo kei na . Au gadreva nomu ivakasala kei na veivuke. E dua beka na ka mo ni vakatura vei au? Vola eke na vakasama eso.