Գլուխ 39

Սփոփող Միություն. կանանց ասավածային կազմակերպություն

«Եթե դուք ապրեք ձեր արտոնությունների համաձայն, հրեշտակներին չեն կարողանա ղսպեչ ձեր ընկերակիցները յինեչուց»:

Չոզնֆ ՍԱիթի կյանքից

1842 թվականի գարնանը Եկեղեցու անդամներն ամբողջովին զբաղված էին Նավուի Տաճարի կառուցման աշխատանքով: Այդ անդամներն էին Սառա Գրենջեր Քիմբալը և նրա դերձակուհի Մարգարեա Ա. Քուկը, որոնք Սի օր միասին զրուցելիս որոշեցին միավորել իրենց ջանքերը, որպեսզի օգնեն տաճարը կառուցող բանվորներին: Քույր Քիմբալն ասաց, որ կապահովեր կտորով, որպեսզի Քույր Քուկը կարողանա շապիկներ կարել տղամարդկանց համար: Երկու կանայք որոշեցին հրավիրել մյուս Քույրերին միանալու իրենց` կազմակերպելու տիկնանց միություն առաջ տանելու իրենց բարեգործական ջանքերը: Սառա Գրենջեր Քիմբալը հիշում է. «Հարևան քույրերը հանդիպեցին իմ հյուրասենյակում և որոշեցին կազմակերպել: Ինձ ուղարկեցին կանչելու էլայզա Ո. Սնոուին և խնդրել նրան գրել մեզ համար սահմանադրություն և կանոնադրություն և ներկայացնել Նախագահ Զոզեֆ Սմիթին նախքան մեր հաջորդ հինգշաբթյա ժողովը»:

Առաջարկվող սահմանադրությունն ու կանոնադրությունը նայելուց հետո, Մարգարեն ասաց, որ դա լավագույնն էր իր երբևէ տեսածներից, բայց հետո ավելացրեց. «Սա այն չէ, ինչ դուք եք ուզում: Ասեք քույրերին նրանց զոհաբերությունն ընդունվում է Տիրոջ կողմից և նա ավելի լավ բան ունի նրանց համար, քան գրված սահմանադրությունը: Ես հրավիրում եմ նրանց բոլորին հանդիպել ինձ հետ և մի քանի եղբայրների հետ… հաջորդ հինգշաբթի կեսօրին»:¹

Այսպիսով, մարտի 17-ին Մարգարեն Երեց Զոն Թեյլորի և Վիլ- լարդ Ռիչարդսի ընկերակցությամբ հանդիպեց բոլոր տարիքի 20 կանանց հնտ Կարմիր աղյուսն վաճառատան վերևի հարկում: Մարագարհն պաշտոնապես կազմակերպեց Նավուի Կանանց Սփոփող Միությունը և ներկաներին ուսուցանեց նոր կազմակերպության նպատակների մասին: Քույրերն ընտրեցին էմմա Սմիթին որպես Սփոփող Միության Նախագահ, իսկ էմման ընտրեց իր երկու խորհրդականներին: Այնուհետև, Մարգարեն կարդաց մի հայտնություն, որը նա ստացել էր 12 տարի առաջ, որում Տերը նշանակել էր էմմա Սմիթին հավարել օրհներգերը հրատարակության համար և բնորոշել նրան որպես ընտրյալ տիկին(ՎևԱԻ 25.3): Էմմա Սմիթը ոտրի կանգնեց խոսելու, շեշտելով միության վիթխարի ներուժը. «Մենր պատրաստվում ենր ինչ-որ արտասովոր մի բան անել… Մենր սպասում ենր արտասովոր առիթների և օգնության հրատապ կանչերի»:²

էմմա Սմիթը` Սփոփող Միության առաջին գերագույն նախագահը, միշտ մեծ ցանկություն ուներ ուրիշներին ծառայելու և կառուցելու Աստծո արրայությունը, մի անգամ հայտարարելով, որ ուզում էր «օրհնություն լինել բոլորի համար, ով ինչ-որ ձևով կարիր կունենար որևէ մի բանի իմ ձեռրից»:<sup>3</sup> Նյու Յորրում նա հագուստներ կարեց չորս միսիոներների համար, ովրեր կանչված էին րարոզել ավետարանը Լամանացիներին: Կիրթլենդում նա աշխատում էր ուրիշ կանանց հետ` հավարելով վերմակներ, ուտելիր և հագուստներ Սիոնի ճամբարից գնացողների հետ Միս- սուրիի չթավոր Սրբերին տանելու համար: Նա օգնեց ճաշեր պատրաստել և գուլպաներ, անդրավարտիրներ և բաճկոններ կարել Կիրթլենդի Տաճարը կառուցող բանվորների համար: Նա այնրան շատ տաճարի վրա աշխատող բանվորների էր ընդունել իր տուն որպես ապրողներ, որ Զոզեֆն ու նա րնում էին հատակին: Նավուի վաղ օրերին նա նվիրեց իր ժամանակի մեծ մասը և ուշադրությունը խնամելով բազմաթիվ մալարիայով հիվանդների, որոնր իր տնից դուրս Միսսիսիպի գետի ափին ճամբար էին խփել: Այս ձևով և այլ ուղիներով նա օրինակ էր հանդիսանում այն ծառայության, որ տրվում էր շատ րույրերի կողմից իր օրերում: Փոլլի էնջլը հիշում էր, որ երբ Մարգարեն տեսավ մի խումբ կանանց, ովրեր զբաղված էին Կիրթլենդի Տաճարի ներսում միմյանցից առանձնացնող մասերի վարագույրներ կարելիս, նա ասաց. «Դեհ, րույրեր… դուր միշտ պատրաստ եր օգնելու: Քույրերը միշտ առաջինն են և լավագույնը բոլոր բարի գործերում»:⁴

Սկսած Սփոփող Միության այդ վաղ օրերից Եկեղեցու կանայր մնացել են վիթխարի ուժ բարու համար: Մի ժողովում, որը տեղի ունեցավ Սփոփող Միության կազմավորումից մեկ շաբաթ անց կուսի Մակ Սմիթը` Մարգարեի մայրը, քույրերին խորհուրդ տվեց, որը տարածվում է Եկեղեցու միլիոնավոր կանանց վրա այսօր. «Մենք պետք է փայփայենք միմյանց, պահպանենք մեկս մյուսին, մխիթարենք մեկս մյուսին և ձեռք բերենք ուսուցում, որպեսզի կարողանանք բոլորս միասին նստել երկնքում»:⁵.

Չոզնֆ Սմիթի ուսմունքննրը

Սփոփող Միությունը կազմակերպվել է քահանյության ներքո և նրա օրինակով և Եկեղեցու կարևոր մասն է:

Սաոա Գրեեջեր Քիմբաշը հիշում էր, որ Մարգարե Զոզեֆ Սմիթի կողմից Սփոփող Միաթյուեը կագմակԱրպԱւուց ոչ շատ աոաջ, եա ասԱւ էր. «Ես կկազմակերպեմ կանանց քահանայության ներքո` քահանայության օրինակով… Եկեղեցին երբեք կատարելապես կազմակերպված չէր, միչև կանայք այսպես կազմակերպվեցին»:⁶

Մարգարեի պաամաիյուևը 1842թվակաեի մարտի 24-իե արձա- եագրում է. «[Կանանց Սփոփող Միության]» կազմակերպումն ավարտվեց այսօր: Տիկին Էմմա Սմիթը զբաղեցնում է նախագահական աթոռը, Տիկին էլիզաբեթ էնն Մւիթնին և Սառա Մ. Քլիվ- լենդը նրա խորհրդականներն են` օրիորդ էլվիրա [Քոուելսը] գանձապահն է և մեր հայտնի և տաղանդավոր բանաստեղծուհին` օրիորդ էլայզա 0. Սնոուն, քարտուղարն է»:⁷

Էշայզա Ռ. Սեոուե գրում է. «Նախագահ Զոզեֆ Սմիթը ոտքի կանգնեց: Խոսեց Կանանց Սփոփող Միության կազմակերպության մասին, ասաց, որ խորապես հետաքրքրված էր, որ այն կառուցվի Ամենաբարձրյալին ընդունելի ձևով»:⁸

Էշայզա Ռ. Սեոուե գրեշ է եաե. «[Զոզեֆ Սմիթը] հորդորեց քույրերին միշտ կենտրոնացնել իրենց հավատքը և աղոթքները և իրենց վստահությունը դնել… այն հավատարիմ տղամարդկանց վրա, ում Աստված դրել է Եկեղեցու գլխին առաջնորդելու Իր ժողովրդին, որ մենք պետք է զինենք և հաստատենք նրանց մեր աղոթքներով… Եթե այս Միությունը լսի Ամենազորի խորհուրդը Եկեղեցու ղեկավարների միջոցով, նրանք զորություն կունենան իրենց մեջ հրամայել թագուհիների»:⁹

«Այս Միությունը պետք է հրահանգավորւմ ստանա Աստծո հաստատված կարգի միջոցով, նրանց միջոցով, ովքեր նշանակված են առաջնորդելու և այժմ ես պտտում եմ բանալին ձեզ համար Աստծո անունով և այս Միությունը պիտի ցնծա և գիտելիքն ու խելամտությունը պիտի վար հոսի այս ժամանակից ի վեր, սա ավելի լավ օրերի սկիզբն է այս Միության համար»:¹⁰

Սփոփող Միությունը հնարավոր է դարձնում կանանց համար գործել համաձայն իրհնց բարեգործական էության` խնամք աանհլով նրանց, ովքեր կարիքի մհջ հն:

Սա գթության Միություն է և համաձայն ձնր էությանը կանանց համար բնական է ունննալ գթության և բարեգործության զգացումներ: Դութ այժմ դրված եթ մի վիճակում, որ դութ կարող եթ գործել համաձայն այն կարեկացանթի, որն Աստված դրել է ձեր սրտում»:¹¹

Հիսուսն ասաց. «Դութ պիտի անեթ այն աշխատանթը, որը դութ տեսնում եթ ես եմ անում»: [Տես 2 Նեփի 31.12]: Սրանթ են այն հրաշալի կարևոր խոսթերը, որոնց հիման վրա պետթ է գործի միությունը»:¹²

Վիըարդ Ոիչարդսը զրԱշ է. «[Կանանց Սփոփող Միության] ժողովին դիմեց Նախագահ Զոզեֆ Սմիթը, ցույց տալու Միության նպատակը, որ Քույրերի Միությունը կարող է դրդել եղբայրներին լավ գործերի` հոգ տանելով աղքատների կարիթներին, որոնելով գթության առարկաներ և սպասարկելով նրանց կարիթները, օգնել ուղղելով բարոյականությունը և զորացնելով համայնթի արժանիթները»:¹³

Ես այցելեցի Կանանց Սփոփող Միության հրավերով, որի նպատակն աղքատներին, զրկյալներին, այրիներին և որբերին սփոփելն է և ամեն բարեգործական նպատակներ իրականացնելը… Հաճախումը միության կազմակերպությունում շատ բազմամարդ էր և նույնն էր հաջորդ ժողովների ժամանակ մեր մի թանի ամենակրթված, մարդկային, մարդասեր և հարգարժան տիկնանց մոտ և մենթ լիովին համոզված ենթ բարեգործության այդ մաթուր սկզբունթների գիտելիթից ելնելով, որը հորդում է առատորեն նրանց մարդկային և մարդասեր սրտերից, որ այն ռեսուրսներով, որոնթ նրանթ կունենան իրենց տրամադրության տակ, նրանթ կթռչեն սփոփելու օտարականին, նրանթ ձեթ և գինի կլցնեն վշտացածի վերթոտ սրտի վրա, նրանթ կչորացնեն որբի արցունթները և կուրախացնեն որբևայրու սիրտը:

Մեր կանայթ միշտ հայտնի են եղել իրենց գթառատ և բարի գործերով… իրենց հալածանթների մեջ, երբ հացը նրանց անօգնական զավակից խլվել է` իրենց դաժան ճնշողների կողմից, նրանթ միշտ պատրաստ են եղել բացել իրենց դռները հոգնած ճամփորդի առջև, կիսել իրենց աղրատիկ մի կտոր հացը սովածի հետ և իրենց թալանված և աղրատիկ հագուստներից բաժին հանել ավելի կարիթավորի և ընչազուրկի համար և այժմ, երբ նրանթ ապրում Են ավելի բարյացակամ հորի վրա և ավելի քիչ բարբարոս ժողովրդի մեջ և ունեն հարմարություններ, որոնք մինչև այժմ չեն վայելել, մենք համոզված ենք զգում, որ նրանց կենտորնացած ջանքերով տառապյալ աղքատի, օտարականի և հայրազուրկի վիճակը կբարելավվի»:¹⁴

Սփոփող Միությունը խրախուսում է կանանց սրբություն գործադրել և միմյանց սովորեցնել:

«Կանանց Սփոփող Միությունը չպետք է միայն մխիթարի աղքատներին, այլ փրկի հոգիներ»:¹⁵

«Այժմ սիրելի քույրեր.… մենք ցանկանում ենք, որ դուք անեք ձեր մասը, իսկ մենք կանենք մերը, քանզի մենք ուզումենք պահել Աստծո պատվիրանները բոլոր բաներում, ինչպես տրված է ուղիղ երկնքից մեզ, ապրելով յուրաքանչյուր բառով, որ դուրս է գալիս Տիրոջ բերանից: Թող Աստված ավելացնի այս օրհնությունը ձեր գլխին և առաջնորդի ձեզ առաքինության, մաքրության և շնորհի ուղիներում:¹⁶

[Սփոփող] Միությունը լավ է գործել, նրանց սկզբունքներն են` գործադրել սրբություն: Աստված սիրում է ձեզ և ձեր աղոթքներն ինձ համար շատ կօգնեն` թող դրանք անընդհատ չդադարեն բարձրանալ դեպի Աստված ինձ համար:¹⁷

Դուք պետք է վերացնեք անօրինությունը և ձեր լավ օրինակով դրդեք Երնցննրին բարի գործերի»:¹⁸

Վիլլարդ Ռիչարդսը դրում է. «Նախագահ Զոզնֆ Սմիթը կարդաց հայտնությունը էմմա Սմիթին Վարդապետություն և Աւխտերից [ՎևՍԻ. 25], և նշհց, որ նա պետք է.… բացատրի սուրբ գրությունները բոլորին և ուսուցանի կանանց մասին համայնքի և ոչ միայն նա մենակ, այլ մյուսները կարողանան հասնել նույն օրհնություններին»:¹⁹

Էլայզա Ռ. Սհոուհ դրել է. «[Մարգարե Զոզեֆ Սմիթը] ուներ այս հնարավորությունը, նա պատրաստվում էր սովորեցնել այս Միության տիկնանց և նրանց համար ուղի նշեր իրենց ղեկավարելու, որպեսզի նրանք կարողանային գործել համաձայն Աստծո կամքի.…

Եթե դուք ապրեք այս սկզբունքներով, որքան մեծ և փառահեղ կլինի ձեր վարձքը սելեստիալ արքայությունում: Եթե դուք ապրեք ձեր արտոնությունների համաձայն, հրեշտակներին հնարավոր չի լինի զսպել ձեր ընկերակիցները լինելուց: Կանայք, եթե նրանք մաքուր են և անմեղ, կարող են գալ Աստծո ներկայությունը, քանզի ի՞նչն է ավելի գոհացուցիչ Աստծո համար, բացի անմեղությունից, դուք պետք է անմեղ լինեք, ապա թե ոչ, դուք չեք կարող գալ Աստծո առաջ, եթե մենք կամենում ենք գալ Աստծո առաջ, մենք պիտի մեզ մաքուր պահենք, ինչպես նա է մաքուր»:²⁰

Սփոփող Միությունը խրախուսում է կանանց հետևել Փրկչի օրինակին ցույց տալով ողորմություն և խուսափելով կռվից:

Եթե ուզում եք, որ Աստված ողորմություն ունենա ձեզ վրա, ողորմություն ունեցեք մեկդ մյուսի հանդեպ… Մենք լցված ենք եսասիրությամբ, դևը մեզ քծնում է ասելով, որ մենք արդար ենք, երբ մենք ուրիշների հանցանքների վրա ենք կենտրոնանում: Մենք կարող ենք ապրել միայն երկրպագելով մեր Աստծուն, բոլորը պիտի անեն այդ իրենց համար, ոչ ոք չի կարող անել դա մեկ ուրիշի համար: Արքան մեղմ վարվեց Փրկիչը Պետրոսի հետ, ասելով. «Դու երբոր դառնաս, եղբայրներիդ հաստատիր»: [Ղուկաս ԻԲ.32]: Մեկ ուրիշ անգամ Նա ասաց նրան. «Սիրո՞ւմ ես ինձ» և ստանալով Պետրոսի պատասխանը, Նա ասաց. «Արածեցրու իմ ոչխարներին»: [Հովհ. ԻԱ. 15–17]. Եթե քույրերը [սիրում են] Տիրոջը, թող նրանք կերակրեն ոչխարներին և չկործանեն նրանց.…

Միության քույրեր, ձեր մեջ պե՞տք է կռիվ լինի: Ես չեմ ընդունի դա: Դուք պետք է ապաշխարեք և ստանաք Աստծո սերը: Հեռու մնացեք ինքնահավնությունից: Աղքատներին ապաշխարության բնրնլու լավագույն ձևը կամ սկզբունքը նրանց կարիքները հոգալն է:²¹

Էղայգա Ռ. Սեոուե գրեշ է Մարգարեի հևակյաւ թոսիևրը. «Չնայած Սեր Աիջև կան անարժաններ, արժանավորները չպետք է մեծամտությունից վշտանան և ճնշեն անտեղի այդ անհաջողակներին, ուղղակի նրանց պետք է քաջալերել հետագայում ապրել այնպես, որ այս միության կողմից հարգվեն, ովքեր համայնքի լավագույն մասն են: Նա ասաց, որ երկու բան ուներ, որ ցանկանում էր խորհուրդ տալ այս միության անդամներին` կրկնակի հսկողություն դնել լեզվի վրա` ոչ ժի կազմակերպված միավոր ընդհանրապես չի կարող գոյություն ունենալ առանց սրա.… Նպատակն այն է, որ նրանք, ովքեր այնքան էլ լավը չեն, փոխվեն և վերադառնան առաքինության ուղուն, որպեսզի համարվեն լավերի հետ. …

… Քննեք ինքներդ ձեզ` լեզուն անկառավարելի անդամ է, մի փոքրիկ բամբասանքն աշխարհը կրակի մեջ կգցի»:²²

«Փոքրիկ աղվեսները փչացնում են խաղողի վազը` փոքր չարիքներն ամենամեծ վնասն են հասցնում Եկեղեցուն: Եթե դուք ունեք չար զգացումներ և խոսում եք այդ մասին միմյանց հետ, այն ժիտում ունի վնաս պատճառել»:²³

Սի վնասեք որևէ մեկի համբավին: Եթե Սիության անդամներն իրենց անպատշաճ պահեն, միջոցներ ձեռք առեք և պահեք ձեր բոլոր արածները ձեր իսկ սրտում և սրբազան պահեք բոլորի համբավները»:²⁴

Առաջարկներ ուսումնասիրելու ն ուսուցանելու համար

Օգտագործեք այս մտքերը թե` գլուխն ուսումնասիրելու և թե` ուսուցանելու համար: Որպես լրացուցիչ օգնություն` տես vii-xii էջերը:.

• Կարդացեք Եմմա Սմիթի միտքը 478 էջի սկզբում: Ինչո՞ւ եք կարծում, որ Սփոփող Սիության քույրերը կարող են կատարել արտասովոր բաներ: Ինչպե՞ս եք օրհնվել դուք և ձեր ընտանիքը Սփոփող Սիության քույրերի ջանքերի շնորհիվ: Կարդացեք Լյուսի Սակ Սմիթի խորհուրդը 479 էջի սկզբում: Ինչպե՞ս են Սփոփող Սիության քույրերը հետևում այս խորհրդին այսօր:

• Մարգարե Զոզեֆ Սմիթը կազմակերպեց Սփոփող Միությունը «քահանայության ներքո` քահանյության օթինակով» (479 էջ): Ինչպե՞ս է սա առանձնացնում այն` աշխաթհի մյուս ծառայողական կազմակնթպությունննթից: (Մի քանի օթինակննթի համաթ անս 479 էջը): Ինչո՞ւ եք կաթծում, ոթ Եկեղեցին «եթբեք կատաթելապես կազմավոթված չէր» Աինչև Զոզեֆ Սմիթը կազմակեթպեց Սփոփող Միությունը:

• Ինչպե՞ս կաթելի է Սփոփող Միության քույըեթի պարտականություններն այսօր համեմատել այն հանձնարարությունների հետ, որոնք քույրերը ստացան Զոզեֆ Սմիթից: (Մի քանի օրինակ ների համար տես 480–482 էջերը): Սնթերցեք երկրորդ լրիվ պարբերությունը 480 էջում: Ինչպե՞ս են ծառահություն մատուցելու հնարավորություններն օգնում մե զ ավելի նմանվել Փրկչին:

• Սնթերցեք առաջին պարբերությունը 481 էջում: Ի՞նչ Եք կարծում, ինչ է նշանակում հոգի փրկել: Ի՞նչ ուղիներով են Սփոփող Միության անդամները կատարում այս պարտականությունները, ինչպես աշխարհիկ այնպես է| հոգեոր:

• Վերընթերցեք 480 էջի երրորդ լրիվ պարբերությունը Ե առաջին պարբերությունը 482 էջի վրա: Ի՞նչ կարող են անել բարի գործեր խթանելու համար քահանյություն կրողների մեջ: Ի՞նչ կարող են անել քահանայություն կրողներն աջակցելու Սփոփող Միության քույրերին իրենց աշխատանքում:

• Սնթերցեք 482 էջի Երկրորդ պարբերությունը: Ի՞նչ կարող Ենք սովորել քույրերի պարտականությունների Ե հնարավորությունների մասին այս դրույթից:

• Մարգարեն զգուշացրեց «ուրիշների հանցանքների վրա կենտրոնանալուց» (482 էջում): Ի՞նչ է նշանակում այս ձեր կարծիքով: Ի՞նչպես կարող է այս վերաբերմունքը խանգարել Եկեղեցում Սփոփող Միության կամ որեէ քվորումի կամ խմբի ջանքերը: Ի՞նչ կարող Ենք անել մենք ավելի շուտ Տիրոջ ոչխարներին արածեցնելու համար, քան կենտրոնանալու նրանց հանցանքների վրա:

Թեմային աոնչվող սուրբ գրություններ. Առակաց ԼԱ. 10-31, Ա Կորնթացիս ԺԳ.8, ՎԵՍԻ 25.1-6, 88.125

Հղումներ

1. Sarah Granger Kimball, “Auto-biography,” Woman’s Exponent, Sept. 1, 1883, p. 51.

2. Emma Smith, quoted in Relief Society, Minute Book Mar. 1842–Mar. 1844, entry for Mar. 17, 1842, p. 12, reported by Willard Richards, Church Archives, The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, Salt Lake City, Utah.

3. Emma Hale Smith, Blessing, 1844, typescript, Church Archives.

4. Quoted by Polly Angell, in Edward W. Tullidge, The Women of Mormondom (1877), p. 76.

5. Lucy Mack Smith, quoted in Relief Society, Minute Book Mar. 1842–Mar. 1844, entry for Mar. 24, 1842, pp. 18–19, reported by Eliza R. Snow, Church Archives.

6. Quoted in Sarah Granger Kimball, “Auto-biography,” Woman’s Exponent, Sept. 1, 1883, p. 51.

7. History of the Church, 4:567; from “Ladies’ Relief Society,” an editorial published in Times and Seasons, Apr. 1, 1842, p. 743; Joseph Smith was the editor of the periodical.

8. History of the Church, 4:570; from a discourse given by Joseph Smith on Mar. 30, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow.

9. History of the Church, 4:604–5; paragraph divisions altered; from a discourse given by Joseph Smith on Apr. 28, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow; see also appendix, page 562, item 3.

10. Discourse given by Joseph Smith on Apr. 28, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow, in Relief Society, Minute Book Mar. 1842–Mar. 1844, p. 40, Church Archives.

11. History of the Church, 4:605; from a discourse given by Joseph Smith on Apr. 28, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow.

12. History of the Church, 5:20; from a discourse given by Joseph Smith on May 26, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow.

13. Discourse given by Joseph Smith on Mar. 17, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Willard Richards, in Relief Society, Minute Book Mar. 1842–Mar. 1844, p. 7, Church Archives.

14. History of the Church, 4:567–68; from “Ladies’ Relief Society,” an editorial published in Times and Seasons, Apr. 1, 1842, p. 743; Joseph Smith was the editor of the periodical.

15. History of the Church, 5:25; from a discourse given by Joseph Smith on June 9, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow.

16. Letter from Joseph Smith and other Church leaders to the Nauvoo Relief Society, 1842, Nauvoo, Illinois; in Relief Society, Minute Book Mar. 1842–Mar. 1844, p. 88, Church Archives.

17. History of the Church, 5:141; from a discourse given by Joseph Smith on Aug. 31, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow.

18. History of the Church, 4:605; from a discourse given by Joseph Smith on Apr. 28, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow.

19. Discourse given by Joseph Smith on Mar. 17, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Willard Richards, in Relief Society, Minute Book Mar. 1842–Mar. 1844, p. 8, Church Archives.

20. History of the Church, 4:604–5; from a discourse given by Joseph Smith on Apr. 28, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow; see also appendix, page 562, item 3.

21. History of the Church, 5:24–25; paragraph divisions altered; from a discourse given by Joseph Smith on June 9, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow.

22. History of the Church, 5:20; from a discourse given by Joseph Smith on May 26, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow; see also appendix, page 562, item 3.

23. History of the Church, 5:140; from a discourse given by Joseph Smith on Aug. 31, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow.

24. Discourse given by Joseph Smith on Mar. 17, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Willard Richards, in Relief Society, Minute Book Mar. 1842–Mar. 1844, p. 10, Church Archives.

«1842 թվականի մարսւի 17-ին Մարգարե Զոզեֆ Սւքիթը կազմակերպեց Կանանց Սփոփող Միաթյանը Նավուում: «Եկեղեցին երբ եթ կաաարերսպես կազմակերպված չէր, միչե որ կանայթ այսպես կազմակերպվեցին»,–հայաարարեց Մարգարեն»:

«Սա գթության, Սիաթյուն է… Գութ այժմ դրված եք մի վիմակում, որ ղաթ կ՜արող Աթ գործԱջ համաձայն այն կարԱկացանթի, որն Ասաված ղրել է ձեր սրաում»: