Գլուխ 46

Նահատակություն. Մարգարէն իր վկայությունը կնքում է իր արյամբ

«Նա ապրեց մեծ և մահացավ մեծ Աստծո և իր ժողովրդի աչքում»:

Ջոզեֆ Սմիթի կյանքից

1843–1844 թվականների ձմռանն ու գարնանը Նավուում մեծ լարվածության ժամանակ էր, քանի որ Ջոզեֆ Սմիթի թշնամիները մեծացրեցին իրենց ջանքերը կործանելու նրան և Եկեղեցին: Գիտենալով, որ իր մահկանացու ծառայությունը շուտով ավարտվելու էր, Մարագարեն հաճախ էր հանդիպում Տասներկու Առաքյալների Քվորումի հետ՝ ուսուցանելու նրանց և տալու քահանայության բանալիները, որոնք անհրաժեշտ էին Եկեղեցին կառավարելու համար: Այս պատրաստություները բարձրակետին հասան 1844 թվականի մարտին: Այս արտակարգ խորհրդի ընթացքում Մարգարեն պարտավորեցրեց Տասներկուսին կառավարել Եկեղեցին իր մահից հետո, բացատրելով, որ նա շնորհել էր նրանց բոլոր արարողությունները, իշխանությունը և անհրաժեշտ բանալիներն այդ անելու համար: «Ես փոխանցում եմ այս Եկեղեցու կառավարման բեռն ու պատասխանատվությունն իմ ուսերի վրայից ձեր վրա»,– հայտարարեց նա: «Այժմ ուս ուսի տվեք և կանգնեք դրա ներքո տղամարդու պես, քանզի Աստված պատրաստվում է ինձ թույլ տալ միառժամանակ հանգստանալ»¹:

1844 թվականի հունիսի 10-ին Ջոզեֆ Սմիթը, որը Նավուի քաղաքագլուխն էր և Նավուի քաղաքային խորհուրդը «Nauvoo Expositor»-ի և տպագրական հաստոցի, որի վրա այն տպվում էր, փակման հրաման արձակեց: «Nauvoo Expositor»-ը հակամորմո- նական լրագիր էր, որը զրպարտում էր Մարգարեին և մյուս Սրբերին և կոչ էր անում չեղյալ հայտարարել Նավուի կանոնադրությունը: Քաղաքի պաշտոնյաները վախենում էին, որ այդ հրատարակությունը անկարգություններ կառաջացնի: Ի հետևանք քաղաքագլխի և խորհրդի որոշման, Իլինոյսի իշխանությունները Մարգարեի, նրա եղբայր Հայրումի և Նավու քաղաքի մյուս պաշտոնյաների դեմ խռովության անհիմն մեղադրանք հարուցեցին: Իլինոյսի նահանգապետ Թոմաս Ֆորդը հրաման արձակեց, որ այդ տղամարդիկ դատվեն Քարթեջում Իլինոյս՝ գավառի կենտրոնում, և նրանց խոստացավ պաշտպանություն: Ջոզեֆը գիտեր, որ եթե գնար Քարթեջ, նրա կյանքը մեծ վտանգի տակ կլիներ խաժամուժի կողմից, որը սպառնամ էր նրան:

Հավատալով, որ խաժամուժը միայն իրենց էր ուզում, Ջոզեֆն ու Հայրումը որոշեցին մեկնել դեպի արևմուտք՝ իրենց կյանքը պահպանելու համար: Հունիսի 23-ին նրանք անցան Միսսիսիպի գետը, բայց այդ օրը՝ ավելի ուշ, Նավուից եղբայրները գտան Մարգարեին և ասացին նրան, որ զորքերը կներխուժեն քաղաք, եթե նրանք չհանձնվեին իշխանություններին Քարթեջում: Մարգարեն համաձայնվեց անել այս՝ հույս ունենալով խաղաղեցնել ինչպես կառավարական պաշտոնյաներին, այնպես էլ խաժամուժին: Հունիսի 24-ին Ջոզեֆ և Հայրում Սմիթները մնաս բարով ասացին իրենց ընտանիքներին և Նավու քաղաքի մյուս պաշտոնյաների հետ հաջորդ օրը գնացին Քարթեջ՝ կամավոր հանձնվելով գավառի պաշտոնյաներին Քարթեջում: Եղբայրներին սկզբնական մեղադրանքի համար երաշխավորությամբ ազատ արձակելուց հետո, նրանց դեմ կեղծ մեղադրանք հարուցվեց Իլինոյս նահանգի դեմ դավաճանության մեջ, ձերբակալվեցին և բանտարկվեցին Քարթեջի բանտում՝ լսման սպասելու համար: Երեցներ Ջոն Թեյլորը և Վիլլարդ Ռիչարդսը՝ Տասներկուսի միակ անդամները, ովքեր այդ ժամանակ միսիայում չէին ծառայում, կամավոր միացան նրանց:

1844 թվականի հունիսի 27-ին եղբայրների փոքր խումբը լուռ և անմխիթար նստած էր բանտում: Տղամարդկանցից մեկը խնդրեց Երեց Թեյլորին, որը գեղեցիկ տենորային ձայն ուներ, իրենց համար երգել: Շուտով հնչեց նրա ձայնը երգելով. «Մի խեղճ թափառական Մարդ վշտոտ, հաճախ էր հանդիպում ճամփիս մոտ, նա այնպես խոնարհ էր աղերսում սփոփանք, որ չէի կարողանում «ոչ» ասել երբեք»²: Երեց Թեյլորը հիշում էր, որ երգը «շատ համապատասխանում էր այդ պահի մեր զգացմունքներին, քանի որ մեր բոլորիս հոգիները ճնշված էին, մռայլ ու տխուր»³:

Քիչ անց, կեսօրին, ժամը հինգից հետո, գրոհայինների մի մեծ խումբ հարձակվեց բանտի վրա, հրացաններից կրակելով ներ- սում գտնվող մարդկանց վրա: Մի քանի րոպեի ընթացքում ստոր գործն արված էր: Հայրում Սմիթն առաջինը գնդակահարվեց և գրեթե անմիջապես մահացավ: երեց Ռիչարդսը հրաշքով ստացավ միայն մակերեսային վերք, իսկ Երնց Թեյլորը չնայած լուրջ վիրավոր էր, կենդանի մնաց և հետագայում դարձավ Եկեղեցու երրորդ Նախագահը: Մարգարե Ջոզեֆը վազեց դեպի պատուհանը և մահացու գնդակ ստացավ: Վերականգման Մարգարեն և նրա եղբայր Հայրումն իրենց արյամբ կնքեցին իրենց վկայու- թյունները:

Ջոզեֆ Սմիթի ուսմունքները

Աստված պահպանեց Ջոզեֆ Սմիթին մինչև նրա երկրային առաքելությունն ավարտվեց:

1842 թվականի օգոստոսին Ջոգեֆ Սմիթն ասաց. «Իմ զգացումներն այն Են ներկա պահին, որ որքան որ Ամենազոր Տերը պահպանել է ինձ մինչև այսօր, Նա կշարունակի պահպանել ինձ, Սրբերի միասնական հավատքով և աղոթքներով մինչև որ ես լիովին իրականացնեմ իմ առաքելությունն այս կյանքում և այնպես ամուր հաստատեմ քահանայության լրիվության տնտեսությունը վերջին օրերին, որ երկրի և դժոխքի բոլոր զորությունները երկրի և դժոխքի բոլոր զորությունները երբեք չկարողանան հաղթել նրան»⁴:

1843 թվականի հոկտեմբերին Մարգարեն ասաց. «Ես մրցակցության եմ հրավիրում ողջ աշխարհին կործանելու Աստծո գործը, և ես մարգարեանում եմ նրանք երբեք չեն ունենա զորություն սպանելու ինձ մինչև իմ աշխատանքը չավարտվի և ես պատրաստ լինեմ մեռնելու»⁵:

1844 թվականի մայիսին Մարգարեն ասաց. «Աստված ինձ միշտ կպահպանի մինչև իմ առաքելությունն ավարտվի»⁶:

1844 թվականի հունիսին Մարգարեն ասաց. «Ես չեմ ափսոսում իմ սեփական կյանքը: Ես պատրաստ եմ զոհ մատուցվել այս ժողովրդի համար, քանզի ինչ կարող են անել մեր թշնամիները: Միայն սպանել մարմինը և այդ ժամանակ նրանց զորությունը վերջանում է: Ամուր կանգնեք եղբայրներ, երբեք մի վախեցեք: Մի ձգտեք փրկել ձեր կյանքը, քանզի նա, ով վախենում է մեռնել ճշմարտության համար, կկորցնի հավերժական կյանքը: Համբերեք մինչև վերջ և մենք հարություն կառնենք և կդառնանք Աստվածների պես, և կթագավորենք սելեստիալ արքայություններում, իշխանություններում և հավերժական տիրապետություններում»⁷:

1844 թվականի հունիսի 27-ին Քարթեջիբանտում Ջոգեֆ Սմիթը էմմա Սմիթին մի շտապ նամակումգրեշ է. «Ես շատ հնազանդ եմ իմ ճակատագրին, գիտենալով, որ ես արդարացված եմ և արել Եմ լավագույնը, ինչ կարելի էր անել: Հաղորդիր իմ սերը երեխա- եերին և բոլոր իմ ընկերներին… իսկ ինչ վերաբերում է դավաճանությանը, ես գիտեմ, որ ես չեմ գործել ոչինչ և նրանք չեն կարող ապացուցել ոչ Սի նման բան, այսպիսով դու չպետք է որեէ երկյուղներ ունենաս, որ որեէ վնաս կարող է պատաեել այդ պատճառով: Թող Աստված օրենի Ճեզ բոլորիդ, Ամեն»⁸:

Նախքան իր մահը Ջոզեֆ Սմիթը շնորհեց Տասներկու Առաքյալներին յուրաքանչյուր քահանայության բանալին և զորությունը, որ Աստված կնքել էր իր վրա:

Վիլֆորդ Վուդրուֆը՝ Եկեղեցու չորրորդ Նախագահը, հիշու՛մ է. «[Ջոզեֆ Սմիթը] իր կյանքի վերջին ճմեռը՝ մոտ երեք կամ չորս ամիս անցկացրեց Տասներկուսի Քվորումի եետ՝ նրանց ուսուցանելով: Դա միայն մի քանի ծառայության ժամեր չէին ուսուցանելով նրանց ավետարանի արարողությունները, այլ նա անցկացնում էր օր- օրի ետեից, շաբաք-շաբաթի ետեից, ամիս-ամսվա ետեից սովորեցնելով նրանց և մի քանի ուրիշների Աստծո արքայության բաները»⁹:

Վիւֆորդ Վուդրուֆը 1844 թվակաեի մարտիե Աոաթյալեերի հեա Ջոզեֆ Սմիթի հաեդիպմաե մասիե ասել է. «Հիշում Եմ վերջին խոսքը, որ [Ջոզեֆ Սմիթը] այդ առիքով տվեց մեզ իր մաեվանից առաջ… Նա ոտքի էր կանգնած մոտ երեք ժամ: Սենյակը կարծես լցված էր սպառող կրակով, նրա դեմքը սաթի պես պայծառ էր և նա եագված էր Աստծո զորությամբ: Նա մեզ բացատրեց մեր պարտականությունը: Նա բացատրեց մեզ Աստծո այս մեծ աշխատանքի լրիվությունը և մԵզ արված դիտողություննԵրում նա ասաց. «Ես կնքել եմ իմ գլխին յուրաքանչյուր բանալին, յուրաքանչյուր զորությունը, յուրաքանչյուր կյանքի և փրկության սկզբունքը, որն Աստված երբեէ տվել է որեէ մարդու, որը երբեէ ապրել էերկրի երեսին: եվ այս սկզբունքներն ու այս Քաեանա- յությունը և զորությունը պատկանում են այս մեծ և վերջին տնտեսությանը, որը երկնքի Աստվածը մեկնել է Իր Ճեռքը՝ երկրի վրա եաստատելու եամար: Այժմ,- ասաց նա, դիմելով Տասներկուսին - ես կնքել եմ Ճեր գլխին յուրաքանչյուր բանալի, յուրաքանչյուր զորություն և յուրաքանչյուր սկզբունք, որոնք Տերը կնքել է իմ գլխի վրա»: եվ շարունակելով, նա ասաց. «Ես ապրել եմ այսքան երկար՝ մինչե ներկա ժամանակը, ես եղել եմ այս ժողովրդի մեջ և այս մեծ գործի ու փրկագնման աշխատանքի մեջ: ես փափագում էի տեսնել այս տաճարը կառուցված: Բայց ես երբեք չեմ ապրի տեսնելու այն ավարտված, բայց դուք կտեսնեք՝ դուք կտեսնեք.…»:

Սեզ այս ձևով դիմելուց հետո նա ասաց. «Ես ասում եմ ձեզ, այս արքայության բեռն այժմ ձեր ուսերին է դրված, դուք պետք է կրեք այն ոդջ աշխարհում և եթե դուք չանեք դա, դուք կանիծվեք»¹⁰:

Տասներկուսի Քվորումի անդամներն արձանագրեշ են. «Սենք [Տասներկուսս].… ներկա էինք խորհրդակցությունում մարտի վերջին անցյալ [1844] թվականին, որը տեղի ունեցավ Նավու քաղաքում…

Այս խորհրդակցությունում Ջոզեֆ Սմիթը կարծհս հոգով որոշ չափով ճնշված էր երևում և իրևն ազատություն տալով, սիրտը բացևց մեզ.… «եղբայրներ, Տերը հրամայում է ինձ արագացնել աշխատանթը, որով մևնթ զբաղված ենթ. … Մոտակայում մի կարևոր իրադարձություն պետթ է տեղի ունենա: Կարող է իմ թշնամիները սպանեն ինձ: եվ այն դեպթում, եթե դա տեղի ունենա և բանալիներն ու զորությունը, որոնթ իմ վրա են, եթե չտրվեն ձեզ դրանթ կկորչեն երկրից: Բայց եթե ես միայն կարողանամ հաջողությամբ դնել այն ձեր գլուխների վրա, ապա թող ես ընկնեմ որպես զոհ մարդասպանի ձեռթից, եթե Աստված կհան- դուրժի դա, և ես կարող եմ գնալ այս կյանթից ամենայն հաճույթով և բավականությամբ, գիտենալով որ իմ գործն արված է և հիմթը դրված է, որի վրա Աստծո արթայությունը պիտի կառուցվի ժամանակների լրության այս տնտեսությունում:

Այսուհետև այս եկեղեցու կառավարման պատասխանատվությունը պետթ է դրվի Տասներկուսի ուսերի վրա մինչև դութ կնշա- նակեթ ուրիշներին փոխարինելու ձեզ: Ձեր թշնամիները չեն կարող սպանել ձեզ բոլորիդ միանգամից և եթե ձեզանից որևէ մեկը սպանվի, դութ կարող եթ դնել ձեր ձեռթերն ուրիշների վրա և լրացնել ձեր թվորոումը: Այսպես կարող է այս զորությունն ու այս բանալիները հավերժացվել երկրի վրա».…

երբեթ չենթ մոռանա նրա զգացումները կամ այս առիթով ասված նրա խոսթերը: Այսպես խոսելուց հետո, նա շարունակեց թայլել հատակով ասելով. «Քանի որ ես փոխանցել եմ իմ ուսերի բեռը, ես այնպես թեթև եմ զգում ինչպես խցանը: Ջգում եմ, որ ագատ եմ: ես շնորհակաւ եմ Աստծուն այս ազատման համար»¹¹:

Փարլի Փ. Պրաաը՝ Տասներկուսի Քվորումի անդամ, դրել է. «Այս մեծ ու հիանալի մարդն առաջնորդվեց ժամանակ առ ժամանակ նախթան իր մահը կանչել Տասներկուսին միասին և ուսուցանել նրանց արթայությանը վերաբերող բոլոր բաները՝ արարողություններն ու Աստծո կառավարումը: Նա հաճախ էր նշում, որ նա դնում էր հիմթը, բայց Տասներկուսին էր մնում ավարտել կառուցումը: Նա ասել է. «Ես չգիտեմ, թե ինչու, բայց ինչ-որ պատճառով ինձ ստիպում են արագացնել իմ նախապատրաստությունները և Տասներկուսին շնորհել բոլոր արարողությունները, բանալիները, ուխտերը, օժտումները և թահանայության կնթող արարողությունները և այսպիսով նրանց առջև դնել օրինակ բոլոր բաներում՝ կապված սրբության [տաճարի] և այնտեղի օժտումների հետ»:

«Այս անելուց հետո, նա չափազանց ուրախացավ, քանզի, ասաց նա, ^րը պատրաստվում է ձեր ուսնրի վրա զննլ բեռը և ինձ միառժամանակ հանգիստ թողննլ, և նթն նրանք սպաննն ինձ, շարունակեց նա, Աստծո արքայությունը կշարունակի առաջ գլորվել, քանի որ ես այժմ վերջացրեցի այն գործը, որը դրված էր իմ վրա, հանձնելով ձեզ բոլոր բաներն արքայության կառուցման համար ըստ երկնային տեսիլքի և ըստ այն օրինակի, որն ինձ ցույց է տրվել երկնքից»¹²:

ԲրիգամՅանգը՝ եկԱղԱցու երկրորդ Նախագահը, սովորենում էր. «Ջոզեֆը մեր գլխին շնորհեց բոլոր բանալիները և զորությունները, որոնք պատկանում էին Առաքյալությանը, որն ինքն էր կրում, նախքան նա կվերցվեր այս կյանքից և ոչ ժի մարդ կամ մարդկանց խումբ չեն կարող մտնել Ջոզեֆի և ^ասներկուսի միջև այս կամ գալիք աշխարհում: Որքան հաճախ էր Ջոզեֆն ասում ^ասներկուսին. «ես դրեցի հիմքը և դուք պետք է կառուցեք դրա վրա, քանի որ ձեր ուսերին է դրված արքայությունը»¹³:

Մարգարե Ջոզեֆ Սմիթն ու նրա եղբայր Հայրումն ապրեցին մեծ և մահացան մեծ ավետարանի իրենց վկայությունների համար:

Ինչպես արձանագրված է Վարդապետացուն և Ուխտերի 135.1-6 հատվածներում Ջոն Թեյըորը, երր ծառայում էր Տասներկուսի Քվորումամ գրեց. «Կնքելու համար այս գրքի և Մորմոնի Գրքի վկայությունը, մենք հայտարարում ենք Ջոզեֆ Սմիթ Մարգարեի և Հայրում Սմիթ հայրապետի նահատակության մասին: Նրանք սպանվեցին Քարթեջի բանտում, 1844 հունիսի 27-ին, ցերեկվա ժամը հինգի սահմաններում, զինված ամբոխի կողմից,- սև ներկված,- բաղկացած 150-200 հոգուց: Հայրումը սպանվեց առաջինը և հանգիստ վայր ընկավ՝ բացականչելով. Ես մեռած եմ: Ջոզեֆը սպանվեց, պատուհանից դուրս ցատկելու փորձի ժամանակ՝ բացականչելով. Ով Տեր իմ Ասաված: Արդեն մահացած՝ նրանց երկուսի վրա էլ դաժանաբար կրակեցին, և երկուսն էլ ստացան չորսական գնդակ:

Ջոն Թեյլորը և Վիլլարդ Ռիչարդսը, երկուսն էլ ^ասներկուսից, միակ մարդիկ էին սենյակում այդ ժամանակ. առաջինը՝ ծանր վիրավորվել էր չորս գնդակից, բայց ներկայումս ապաքինվել է. վերջինս, Աստծո նախախնամությամբ, ազատվել էր, առանց նույնիսկ իր պատմուճանի վրա մի անցքի:

Ջոզեֆ Սմիթը՝ Տիրոջ Մարգարեն և Տեսանողը, ավելի շաա բան արնց այս աշխարհի մարդկանց փրկության համար, թան որհէ այլ մարդ, որը հրբհէ ապրհլ է նրա վրա, բացի միայն Հիսուսից: Քսան աարինհրի կարճ ժամանակահատվածում նա առաջ բհրհց Մորմոնի Գիրթը, որը նա թարգմանեց Աստծո պարգհով ու զորությամբ, և որը նրա միջոցով հրատարակվեց երկու աշխարհամասերում. հավիտենական ավետարանի լրիվությունը պարունակող այդ գիրթը նա ուղարկեց դեպի աշխարհի չորս կողմերը. նա առաջ բերեց այն հայտնություններն ու պատվիրանները, որոնթ կազմում են այս Վարդապետություն և Ուխտեր գիրթը և շատ այլ իմաստուն փաստաթղթեր ու հրահանգներ՝ մարդկանց զավակների օգտի համար. նա հավաթեց բազմահազար Վերջին Օրերի Սրբերի, հիմնադրեց մի մեծ թաղաթ և համբավ ու անուն թողեց, որը չի կարող կորչել: Նա ապրեց փառթով և մահացավ փառթով՝ Աստծո և իր ժողովրդի աչթի առաջ. և ինչպես հին ժամանակների Տիրոջ օծյալներից շատերը, նա կնթեց իր առաթելությունը և իր գործերը սեփական արյամբ. և այդպես արեց նաե նրա եղբայրը՝ Հայրումը: Կյանթում նրանթ անբաժան էին, մահվան մեջ էլ նրանթ չառանձնացան:

Երբ Ջոզեֆը գնում էր Քարթեջ՝ հանձնվելու օրենթի թվացյալ պահանջներին, իր սպանությունից երկու-երեթ օր առաջ նա ասաց. Ես գնում եմ ինչպես գառը՝ մորթվելու. սակայն ես հանգիստ եմ, ինչպես ամառային առավոտը. իմ խիղճը մաթուր է Աստծո առաջ և բոլոր մարդկանց առաջ: Ես կմեռնեմ անմեղ, և այնուամենայնիվ, իմ մասին կասվի,- նա սպանվեց սառնարյուն ձեով: Այդ նույն առավոտյան, երբ Հայրումը պատրաստ էր գնալու,- կարելի է ասել՝ մորթվելու. այո, թանգի դա այդպես էր,- նա կարդաց հետնյալ պարբերությունը Մորմոնի Գրթից, Եթերի գրթի տասներկուերորդ գլխի վերջում, և ծալեց էջն այդ մասում.

“Եվ Աղավ այնպԱս, որ Աս աղոթԱցի Տիրոջը, որ նա շնորհ տար հԱթանոսնԱրին, որ նրանք կարողանային դրություն ունԱնաը եվ Աղավ այնպԱս, որ ՏԱրն ասաց ինձ. երԱ նրանք դրություն չունԱ- նան, դա քԱդ համար նշանակություն չունի, դու ԱղԱշ Աս հավատարիմ. ուստի, քո հանդԱրձնԱրը մաքուր կդարձվԱն: եվ քանի որ դու տԱսար քո թոզաթյունը, դու ուժԱղ կդարձվԱս, մինչն իսկ նստԱյու այն տԱղում, որը Աս պատրաստԱշ Ամ իմ Հոր ապարանքնԱրում: եվ այժմ Աս.… մնաք բարով Ամ հղում հԱթանոսնԱրին, այո, ն նան իմ ԱղբայրնԱրին, որոնց Աս սիրում Ամ, մինչն մԱնք կհանդիպԱնք Քրիստոսի ատյանի աոաջ, որտԱղ բպոր մարդիկ կիմանան, որ իմ հանդերձներն արաաավորված չեն ձեր արյունով: Կտակարարները մահացել են, և նրանց կտակն ուժի ժեջ է:

Հայրում Սմիթը 1844 փետրվարին դարձել էր քառասունչորս տարեկան, իսկ Ջոզեֆ Սմիթի երեսունութը լրացել էր 1843 դեկտեմբերին. և, այսուհետև, նրանց անունները կդասվեն կրոնի նահատակների թվում. և ամեն ազգի կարդացողի կհուշվի, որ Մորմոնի Գրքի և եկեղեցու այս՝ Վարդապետություն և Ուխտեր գրքի համար վճարվել է տասնիներորդ դարի լավագույն արյունը, որպեսզի դրանք առաջ բերվեն՝ այս քանդված աշխարհի փրկության համար. և որ, եթե կրակը կարող է խանձել կանաչ ծառը, Աստծո փառքի համար, որքան հեշտությամբ այն կայրի չոր ծառերը՝ այգին ապականությունից մաքրելու համար: Նրանք ապրեցին փառքի համար. նրանք մահացան փառքի համար. և փառքն է նրանց հավերժական վարձքը: Դարեդար նրանց անունները պիտի անցնեն սերունդներին, որպես գոհարներ սրբագործվածների համար»¹⁴:

Ջոզեֆ Սմիթը կատարեց իր երկրային առաքելությունը և իր արյամբ կնքեց իր վկայությունը

Բրիգամ Յանգը հայաարարԱց. «Չնայած թշնամին ուժ ուներ սպանելու մեր մարգարեին, այսինքը սպանելու նրա մարմինը, մի՞թե նա չիրականացրեց այն բոլորը, որը կար նրա սրտում իրագրծելու իր օրում: Որքան հավաստիորեն, որ ես գիտեմ, նա արեց դա»¹⁵:

Բրիդ ամ Յանգը նան սովորեցրեւ է. «Ո՞վ էր ազատում Ջոզեֆ Սմիթին իր թշնամիների ձեռքից մինչև իր մահվան օրը: Դա Աստված էր, չնայած նա մահվան եզրին էր հասնում կրկին ու կրկին անգամ, որպեսզի ամենայն հավանականությամբ մարդկության մոտ, չփներ ոչ մի կասկած նրա փրկվելում: Երբ նա բանտում էր Սիսսուրիում և ոչ մի մարդ չէր սպասում, որ երբևէ նրանց ձեռքից կազատվեր, ես ունեի Աբրահամի համատքր և ասազի Եղբայրներին՝ ինչպես կենդանի է Տեր Աստված, նա կազատվի նրանց ձեռքից: Չնայած նա մարգարեացել էր, որ չի ապրի մինչև 40 տարեկան, այնուամենայնիվ մենք բոլորս հույսեր էինք փայփայում, որ այն լիներ կեղծ մարգարեություն և մենք կպահեինք նրան մեզ հետ հավետ: Սենք կարծում էինք մեր հավատքը կհրկարացնհր նրա կյանքը, բայց մենք սխալվում էինք, նա ի վնրջո նահատակ դարձավ հանուն իր կրոնի: Ես ասացի ամնն ինչ լավ է, այժմ վկայությունը լիովին ուժի մնջ է, նա կնքնց այն իր արյամբ»¹⁶:

Վիլֆորդ Վուդրուֆը վկայել է. «Ես հատուկ զգացումներ ունեի նրա մահվան մասին և այն ձևի մասին, թե ինչպես վերցվեց նրա կյանքը: Ես զգում էի, որ եթե.… Ջոզեֆը ցանկություն ունենար, նա ուզի կհարթեր դեպի Ռոքի լեռներ: Բայց այդ ժամանակից ի վեր ես լիովին հաշտվել եմ այն մտքի հետ, որ դա ծրագրի համաձայն էր, որ դա պահանջվում էր նրանից, որպես այս տնտեսության գլխավորի, որ նա պետք է իր արյամբ կնքեր իր վկայությունը և այստեղից գնար հոգևոր աշխարհ՝ կրելով այս տնտեսության բանալիները՝ բացելու այն առաքելությունը, որն այժմ իրականացվում է «հոգևոր բանտում» ավետարանը քարոզելու միջոցով»¹⁷:

ՋոզեֆՖ. Սմիթը՝ Եկեղեցու վեցերորդ Նախագահը սովորեցրել է. «Ի՞նչ է մեզ սովորեցնում [Ջոզեֆ և Հայրում Սմիթի] նահատակությունը: Սա մեծ դաս է, որ «որտեղ որ կտակ կա, հարկավոր է որ կտակարարի մահը մեջ մտնի», (Եբրայեցիս Թ.16), որ ուժ ունենա: Բացի այդ նահատակների արյունն իսկապես Եկեղեցու սերմն է: Տերը թույլ տվեց այդ զոհաբերությունը, որպեսզի այդ առաքինի և արդար մարդկանց վկայությունը կանգնի որպես ապացույց այլասերված և անարդար աշխարհի դեմ: Բացի այդ, նրանք նաև օրինակ էին հրաշալի սիրո, որի մասին խոսում է Քակիչը. «1չ ով նրանից ավելի սեր չունի, որ մեկն իր անձը դնե իր բարեկամների համար» (ԺԵ.13): Այն հրաշալի սերը, որ նրանք ցույց տվեցին Սրբերի և աշխարհի հանդեպ, երկուսի կողմից էլ իրականացրեց և արտահայտեց նրանց համոզմունքը, նախքան դեպի Քարթեջ ճամփորդությունը սկսելը, որ նրանք գնում էին դեպի իրենց մահը. … Նրանց խիզախությունը, նրանց հավատքը, նրանց սերը մարդկանց հանդեպ անսահման էին, և նրանք տվեցին բոլորն ինչ ունեին իրենց ժողովրդի համար: Այդպիսի նվիրվածությունն ու սերը կասկած չի թողնում նրանց մտքում, ովքեր վայելել են Սուրբ Հոգու ընկերակցությունը, որ այս բարի և անկեղծ մարդիկ իսկապես Տիրոջ լիազորված ծառաներն էին:

Այս նահատակությունը միշտ եղել է ոգեշնչում Տիրոջ ժողովրդի համար: Այն օգնել է նրանց իրենց անձնական փորձություններում, տվել է նրանց քաջություն հետևել արդարության ուղուն և իմանալ ու ապրել ճշմարտությամբ և պետք է ընդմիշտ պահվի Վերջին Օրերի Սրբերի սրբազան հիշողության մեջ, ովքեր սովորել Են մեծ ճշմարտություններ, որոնք Աստված հայտնի է դարձրել Իր ծառա Ջոզեֆ Սմիթի միջոցով»¹⁸:

Ջորջ ԱւբԱրսւ Սւքիթը՝ Եկեղեցու որերորդ Նախագահը, հայտարարել է. «Ջոզեֆ Սմիթը կատարեց իր առաքելությունը և երբ եկավ ժամանակը, երբ նա դեւք առ դեւք դուրս եկավ մահվան հետ, նա ասաց. «Ես գնում՛ ելք ինչպես գառը՝ մորթվելու, սակայն ես հանգիստ ելք, ինչպես ամառային առավոտը, իւք խիղճը մաքուր է Աստծո առաջ և բոլոր մարդկանց առաջ: Ես կմեռնեմ՛ անմեղ, և այնուամենայնիվ իւք մասին կասվի,֊նա սպանմեց սառնարյուն ձևոմ [Տես ՎևՍԻ 135:4]: Նա չվախեցավ կանգնել մեր երկնային Հոր հաճելի դատարանի առջև և պատասխանել մարմնում արված գործերի համար: Նա չվախեցավ իր դեմ հարուցված մեղադրանքին, որ նա խաբում էր ժողովրդին և վարվում նրանց հետ անարդար: Նա չէր վախենում իր կյանքի առաքելության արդյունքից և գործի վերջնական հաղթանակից, որը նա գիտեր, որ աստվածային ծագում ուներ և որի համար նա տվեց իր կյանքը»¹⁹:

Գորդոե Բ. Հիեքյիե՝ Եկեղեցու աասեհիեգերորդ Նախագահը Վկայեշ է. «Արքան վստահ էր [Ջոզեֆ Սմիթը] այն գործին որն առաջնորդում էր, որքան համոզված իր աստվածատուր կոչումով, որ նա դրեց դրանք իր սեփական կյանքի արժեքից վեր: Իր մոտալուտ մահվան մասին կանխագիտությամբ, նա հանձնվեց նրանց, ովքեր անպաշտպան մատնեցին նրան խաժամուժի ձեռքը: Նա կնքեց իր վկայությունն իր կյանքի արյամբ»²⁰:

Առաջարկներ ուսումնասիրելու ն ուսուցանելու համար

Օգտագործեք այս մտքերը թե՝ գլուխն ուսումնասիրելու և թե՝ ուսուցանելու համար: Որպես լրացուցիչ օգնություն՝ տե՛ս vii-xii էջերը:

• Ջոզեֆ և Հայրում Սմիթի սպանվելուց ոչ շատ առաջ Երեց Ջոն Թեյլորը երգեց «Սի խեղճ թափառական Սարդ վշտոտ» հիմնը 562 էջ: Կարդացեք կամ երգեք այս հիմնի խոսքերը (Hymns, no.29): Ի՞նչու էր սա այդ հանգամանքների համար համապատասխան հիմն:

• Վերընթերցեք այն մտքերը, որոնք վկայում են, որ Ջոզեֆ Սմիթը շնորհեց քահանայության բանալիները Տասներկու Առաքյալներին 654-567 էջեր: Ինչո՞ւ եք կարծում, Առաքյալները կարևոր համարեցին վկայել այս փորձառությունների մասին: Ա՞րն է ձեր վկայությունը Եկեղեցու Նախագահության հաջորդականության վերաբերյալ:

• Ուսումնասիրեք Ջոն Թեյլորի պատմությունը Ջոզեֆ և Հայրում Սմիթի նահատակության մասին 567-569 էջեր: Ինչպե՞ս կարող եք պաշտպանել այն միտքը, որ Ջոզեֆ Սմիթը «ավելի շատ բան արեց այս աշխարհի մարդկանց փրկության համար, քան որևէ այլ մարդ, որը երբևէ ապրել է նրա վրա, բացի միայն Հիսուսից»: Նախքան Քարթեջի բանտը գնալը, Հայրումը կարդաց Եթեր 12.36-38 և ծալեց այդ էջը: Ինչպե՞ս է այդ հատվածը վերաբերվում Ջոզեֆին և Հայրումին: Ինչպիսի՞ն են ձեր զգացումները, երբ կարդում եք այն զոհաբերությունների մասին, որոնք Ջոզեֆ և Հայրում Սմիթն արեցին Հիսուս Քրիստոսի մասին իրենց վկայության համար:

• Կարդացեք վերջին օրերի մարգարեների վկայությունները 459-571 էջերում: Երախտագիտության և վկայության ի՞նչպիսի խոսքեր կարող եք ավելացնել նրանց խոսքերի վրա:

Թեմային աոեչվող սուրբ գրություններ. Եբրայեցիս Թ. 16-17, ՎևՈԻ 5.21-22, 98.13-14, 112.30-33, 136.37-40

Հղումներ

1. Quoted in declaration of the Twelve Apostles (undated draft), reporting Mar. 1844 meeting; in Brigham Young, Office Files 1832-78, Church Archives, The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, Salt Lake City, Utah.

2. “A Poor Wayfaring Man of Grief,” Hymns, no. 29.

3. John Taylor, quoted in History of the Church, 7:101; from John Taylor, “The Martyrdom of Joseph Smith,” in Historian’s Office, History of the Church ca. 1840s–1880, p. 47, Church Archives.

4. History of the Church, 5:139–40; from a discourse given by Joseph Smith on Aug. 31, 1842, in Nauvoo, Illinois; reported by Eliza R. Snow; see also appendix, page 562, item 3.

5. History of the Church, 6:58; from a discourse given by Joseph Smith on Oct. 15, 1843, in Nauvoo, Illinois; reported by Willard Richards; see also appendix, page 562, item 3.

6. History of the Church, 6:365; from a discourse given by Joseph Smith on May 12, 1844, in Nauvoo, Illinois; reported by Thomas Bullock.

7. History of the Church, 6:500; from a discourse given by Joseph Smith on June 18, 1844, in Nauvoo, Illinois. The compilers of History of the Church combined verbal reports by several eyewitnesses into a single account of the discourse.

8. Letter from Joseph Smith to Emma Smith, June 27, 1844, Carthage Jail, Carthage, Illinois; Community of Christ Archives, Independence, Missouri; copy in Church Archives.

9. Wilford Woodruff, Deseret News: Semi-Weekly, Dec. 21, 1869, p. 2.

10. Wilford Woodruff, Deseret Semi-Weekly News, Mar. 15, 1892, p. 2; punctuation modernized.

11. Declaration of the Twelve Apostles (undated draft), reporting Mar. 1844 meeting; in Brigham Young, Office Files 1832–78, Church Archives.

12. Parley P. Pratt, “Proclamation to The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints,” Millennial Star, Mar. 1845, p. 151.

13. Brigham Young, quoted in History of the Church, 7:230; paragraph divisions altered; from a discourse given by Brigham Young on Aug. 7, 1844, in Nauvoo, Illinois.

14. Doctrine and Covenants 135:1–6.

15. Brigham Young, Deseret News, Apr. 30, 1853, p. 46; italics deleted.

16. Brigham Young, discourse given on Aug. 1, 1852, in Salt Lake City, Utah; in Historian’s Office, Reports of Speeches ca. 1845–85, Church Archives.

17. Wilford Woodruff, Deseret News, Mar. 28, 1883, p. 146.

18. Joseph F. Smith, “The Martyrdom,” Juvenile Instructor, June 1916, p. 381; punctuation modernized; paragraph divisions altered.

19. George Albert Smith, in Conference Report, Apr. 1904, p. 64; spelling modernized.

20. Gordon B. Hinckley, in Conference Report, Oct. 1981, pp. 6–7; or Ensign, Nov. 1981, p. 7.

1844 թվականի հունիսի 27-ի կեսօրին զինված ամբոխը գրոհեց Քարթեջի բանար՝ Իլինոյս՝ սպանելով Մարգարե Ջոզեֆ Սմիթին և Հայրում Սմիթին:

Վիջֆորդ Վադրուֆը հիշում էր, որ Մարգարե Ջոգեֆ Սմիթը «իր կշանթի վե՛րջին ձմեոը, մոա երեթ, թե չորս ամիս անցկացրեց Տ՛ասներկ՛ուսիթվորումի հեա՝ նրանց ուսուցանելով… Նա անցկացրեց օր-օրի եաեից, շաբաթ-շաբաթվա եաեից և ամիս-ամսվա եաեից»:

Բրիգամ Յանգ

Ջորջ Աւբերտ Սմիթ