Kapitulo 3

Kagawasan sa Pagpili, usa ka Mahangturon nga Baruganan

“Ang kabubut-on gihatag ngari kanatong tanan aron sa paghimo og importanting mga desisyon nga adunay kalabutan sa atong kaluwasan. Kadto nga mga desisyon makaapekto sa atong kalipay sa kahangturan.”

Gikan sa Kinabuhi ni Ezra Taft Benson

Ang pagpuyo ug pagtrabaho sa umahan, nakakat-on si Ezra Taft Benson mahitungod sa mga sangputanan sa maayong mga desisyon. Nahinumduman niya: “Nagtubo ako nga nagtuo nga ang pagkaandam ug ang abilidad sa pagtrabaho mao ang unang pinakaimportanting gikinahanglan sa malampusong pang-uma. Tinuoray, maalamong trabaho mao ang yawe. Gamita kini, ug ang imong mga kahigayunan sa paglampos maayo.”¹ Sa batan-ong edad, nakat-unan ni Ezra nga siya ug ang iyang pamilya adunay mas daghang makaon kon ilang pilion ang pag-amuma sa ilang tanaman. Iyang nakat-unan nga kon gusto siya nga ang pamilya magmalampuson sa ilang gatasan nga negosyo, kinahanglan siyang mohukom sa pagbangon og sayo kada adlaw aron gatasan ang mga baka.² Iyang nakita nga sa dihang iyang gihimo ang pagpili sa pagtrabaho og maayo, ang lokal nga mga mag-uuma mopatrabaho kaniya sa pagkuha sa mga rimulatsa ug sa paglabay sa ilang mga dagami.³ Iyang nakita nga ang mga pagsulay moabut bisan ngadto sa mga matinud-anon, apan iya usab nga nakita nga ang mga indibidwal ug ang mga pamilya makadesisyon sa pagtubag sa mga pagsulay sa paagi nga motabang kanila nga magmalipayon ug magmalampuson.⁴

Alang sa batan-ong Ezra Taft Benson, ang pipila sa mga sangputanan sa maayong mga desisyon masukod sa binalde nga gatas, sa mga trak nga puno sa dagami, ug sa dakong bayad alang sa usa ka adlaw nga pagtrabaho og maayo. Ang uban mas lisud nga sukdon apan mas malungtaron. Sama pananglit, ingon sa iyang na-obserbahan sa iyang mga ginikanan, iyang nakita ang hingpit nga kalipay, kalinaw, ug kalig-on nga miabut sa dihang ang mga sakop sa pamilya nagpili nga magmatinud-anon sa usag usa ug sa Ginoo.⁵ Iyang nakat-unan nga ang balaod sa ani—“bisan unsay igapugas sa tawo, mao usab kana ang iyang pagaanihon” (Mga Taga-Galacia 6:7)—magamit ngadto sa espirituhanong mga tinguha ingon man usab sa pisikal nga trabaho.

Uban niini nga kasinatian isip pundasyon, si Presidente Ezra Taft Benson kanunay nga nagpahinumdom sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw ug sa uban sa importansya sa kabubut-on—ang kagawasan sa “pagpili sa dalan nga ilang sundon.”⁶ Ang iyang mga pagtulun-an mahitungod sa baruganan sa kabubut-on naglakip og labaw pa kay sa usa ka pahinumdom lamang sa “pagpili tali sa husto ug sa sayop.”⁷ Namulong siya kalabut sa kabubut-on isip ang abilidad sa “paghimo og importanting mga desisyon nga adunay kalabutan sa atong kaluwasan” ug “makaapekto sa atong kalipay sa kahangturan.”⁸ Giawhag niya ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw ug ang uban sa paggamit sa ilang kabubut-on sa “paglihok sa ilang kaugalingon” nga dili magpaabut nga suguon diha sa tanang mga butang.⁹ Ang baruganan sa kabubut-on, miingon siya, “nagdagan ingon og bulawan nga hilo sa tibuok plano sa ebanghelyo sa Ginoo alang sa pagpanalangin sa iyang mga anak.”¹⁰

Ang premortal nga si Jesukristo misunod sa plano sa kaluwasan sa Langitnong Amahan, nga nagpatunhay sa atong kagawasan sa pagpili.

Mga Pagtulun-an ni Ezra Taft Benson

Ang kabubut-on—ang kagawasan sa pagpili—hinatag sa Dios, nga mahangturong baruganan.

Ako nagpamatuod nga kita anak sa usa ka mahigugmaong Dios, ang atong Langitnong Amahan (tan-awa sa Mga Buhat 17:29; 1 Ne. 17:36). Siya adunay dakong plano sa kaluwasan diin ang Iyang mga anak mahimong mahingpit sama Kaniya ug mahimong makabaton og hingpit nga kalipay sama sa Iyang natagamtam. (Tan-awa sa 1 Ne. 10:18; 2 Ne. 2:25; Alma 24:14; 34:9; 3 Ne. 12:48; 28:10.)

Ako nagpamatuod nga sa atong premortal nga kahimtang ang atong Magulang nga Igsoong Lalaki sa espiritu, nga mao si Jesukristo, nahimong ang giorden nang daan nga Manluluwas alang kanato diha sa plano sa kaluwasan sa Amahan. (Tan-awa sa Mosiah 4:6–7; Alma 34:9.) Siya mao ang nangulo sa atong kaluwasan ug mao lamang ang paagi kang kinsa kita makabalik ngadto sa atong Amahan sa Langit sa pag-angkon nianang kahingpitan sa kalipay. (Tan-awa sa Heb. 2:10; Mosiah 3:17; Alma 38:9.)

Ako nagpamatuod nga si Lucifer didto usab sa konseho sa langit. Naninguha siya sa pagguba sa kabubut-on sa tawo. Misukol siya. (Tan-awa sa Moises 4:3.) Dihay gubat sa langit, ug ang ikatulong bahin sa mga panon gisalikway nganhi sa yuta ug gihikawan og lawas. (Tan-awa sa Pin. 12:7–9; D&P 29:36–37.) Si Lucifer mao ang kaaway sa tanang pagkamatarung ug naninguha sa kaalautan sa tanang katawhan. (Tan-awa sa 2 Ne. 2:18, 27; Mosiah 4:14.)¹¹

Ang importanting hilisgutan diha nianang premortal nga konseho mao: Mahimo ba nga ang mga anak sa Dios dili pinugngan sa pagpili sa dalan nga ilang kinahanglan nga sundon, maayo o dautan, o sila ba gihulga ug gipugos sa pagkamasulundon? Si Kristo ug ang tanan kinsa misunod Kaniya mibarug alang sa unang tanyag—ang kagawasan sa pagpili; si Satanas mibarug alang sa naulahi—hulgaay ug pinugsanay.¹²

Giklaro sa mga kasulatan nga dihay dakong gubat sa langit, usa ka gubat kalabut sa baruganan sa kagawasan, ang katungod sa pagpili. (Tan-awa sa Moises 4:1–4; D&P 29:36–38; 76:25–27; Pin. 12:7–9.)¹³

Ang gubat nga nagsugod sa langit kalabut niini nga hilisgutan wala pa mahuman. Ang away nagpadayon diha sa natad sa panggubatan sa mortalidad.¹⁴

Ang kagawasan sa pagpili usa ka hinatag sa Dios nga mahangturong baruganan. Ang dakong plano sa kalingkawasan mao ang plano sa ebanghelyo. Walay hulgaay mahitungod niini, walay pugsanay, walay hadlukay. Ang tawo gawasnon sa pagdawat sa ebanghelyo o sa pagsalikway niini. Mahimo niyang dawaton kini ug unya mobalibad sa pagsunod niini, o mahimo niyang dawaton kini ug mosunod niini sa hingpit. Apan ang Dios dili gayud mopugos kanato sa pagsunod sa ebanghelyo. Mogamit Siya og pagdani pinaagi sa Iyang mga sulugoon. Siya motawag kanato ug Siya mogiya kanato ug Siya modani kanato ug moawhag kanato ug Siya mopanalangin kanato kon kita mosunod, apan Siya dili gayud mopugos sa tawhanong hunahuna. (Tan-awa sa Hymns, 1985, nu. 240.)¹⁵

Kini nga kinabuhi usa ka panahon sa pagsulay diin kita gawasnong mopili sa maayo ug sa dautan.

Gipakita si Abraham sa espiritung mga anak sa atong Langitnong Amahan sa wala pa sila mianhi sa yuta. Siya, usab, gipakita sa paglalang sa yuta, ug ang Ginoo miingon ngadto kaniya: “Ug kita mosulay kanila dinhi, aron pagsuta kon sila mobuhat ba sa tanan nga mga butang bisan unsa ang isugo sa Ginoo nga ilang Dios ngadto kanila. (Abraham 3:25.) Diha niana nga balaang pahayag nalangkob usab ang katungod sa pagpili.¹⁶

Kini nga kinabuhi usa ka pagsulay: usa ka pagsulay diin kamo ug ako mopakita sa kalig-on sa atong espiritu, usa ka pagsulay nga adunay mahangturong mga sangputanan alang sa matag usa kanato. Ug karon mao ang atong takna ug panahon—ingon nga ang matag henerasyon adunay ila—sa pagkat-on sa atong mga katungdanan ug sa pagbuhat niini.¹⁷

Nga ang Dios wala mahimuot sa kadautan tinuod. Nga Siya nagtinguha nga kini dili mahitabo tinuod usab. Nga Siya motabang niadtong kinsa mobatok niini tinuod. Apan nga Siya motugot sa pagkadautan nga mahitabo gayud ngadto sa Iyang mga anak dinhi sa mortalidad usa ka pruweba sa Iyang paghatag kanila sa ilang kagawasan sa pagpili, samtang nagtagana alang Kaniya og sukaranan alang sa ilang katapusang paghukom.¹⁸

Walay dautan nga si [Jesukristo] dili makapugong. Ang tanang mga butang anaa sa Iyang mga kamot. Kini nga yuta Iyang tinuod nga ginsakupan. Apan nagtugot Siya sa dautan aron kita makapili tali sa maayo ug sa dautan.¹⁹

Ang kinabuhi maoy usa ka panahon sa pagsulay sa mahangturong pagpuyo sa tawo, ang panahon nga siya gihatagan … sa katungod sa pagpili tali sa husto ug sa sayop … Diha niana nga mga pagpili nag-agad ang dakong mga sangputanan, dili lamang niini nga kinabuhi, apan, gani labaw pa kaimportante, sa kinabuhi nga umaabut. Adunay mga utlanan diin si Satanas dili makaadto. Sulod niini nga mga utlanan, siya sa pagkakaron gitugutan sa pagtanyag og dili matarung nga kapilian ngadto sa matarung nga mga baruganan sa Dios, sa ingon nagtugot sa mga tawo sa pagpili tali sa maayo ug sa dautan ug sa ingon niana matino ang kahimtang nga ilang pagapuy-an sa sunod nga kinabuhi.²⁰

Gigamit nato ang atong kabubut-on sa paghimo og mga desisyon nga nagtino sa atong kalipay karon ug hangtud sa kahangturan.

Ang Dios nahigugma kaninyo ingon nga Siya nahigugma sa tanan Niya nga mga anak, ug ang Iyang tinguha ug katuyoan ug himaya mao ang pagpabalik kaninyo ngadto Kaniya nga putli ug walay lama, ingon nga nakapamatuod sa inyong mga kaugalingon nga takus sa usa ka mahangturong hingpit nga kalipay diha sa Iyang presensya.

Ang inyong Amahan sa Langit mahunahunaon kaninyo. Naghatag Siya kaninyo og mga sugo aron sa paggiya kaninyo, sa pagdisiplina kaninyo. Naghatag usab Siya kaninyo sa inyong kabubut-on—ang kagawasan sa pagpili—“aron sa pagsuta kon [kamo] mobuhat ba sa tanan nga mga butang bisan unsa nga [Iyang] isugo.” (Abr. 3:25.) Ang iyang gingharian dinhi sa yuta maayo pagkahan-ay, ug ang inyong mga lider madasigong motabang kaninyo. Hinaut nga kamo mahibalo nga anaa kaninyo ang among makanunayong gugma, among kabalaka, ug mga pag-ampo.

Si Satanas naghunahuna usab kaninyo. Nagpasalig siya sa inyong kalaglagan. Dili siya modisiplina kaninyo uban sa mga sugo, apan hinoon nagtanyag og kagawasan sa “pagbuhat sa inyong kaugalingong gusto.” … Ang plano ni Satanas mao ang “buhata unsay inyong gusto karon ug unya na antusa ang sangputanan.” Nagtinguha siya nga ang tanan mahimong mauyamot sama kaniya [tan-awa sa 2 Nephi 2:27]. Ang plano sa Ginoo mao ang kalipay karon ug hingpit nga kalipay sa hangtud pinaagi sa pagsunod sa ebanghelyo.²¹

Gawasnon kita sa pagpili, apan dili kita gawasnon sa pag-usab sa mga sangputanan niadtong mga pagpili.²²

Sa klaro, may gamay nga pagsulay sa hugot nga pagtuo kon atong madawat dayon ang ganti sa matag maayong buhat, o diha-diha nga silot sa matag sala. Apan sa kaulahian adunay usa ka paghukom sa tanan, kana walay pagduha-duha.²³

Samtang ang usa ka tawo makabaton og pipila ka temporaryong kalipay sa sala, ang katapusang resulta mao ang pagkadili malipayon. “Ang pagkadautan dili mahitabo nga mahimo nga kalipay” (Alma 41:10). Ang sala nagmugna og pagsupak ngadto sa Dios ug makapaluya sa espiritu. Busa, maalamon ang usa ka tawo nga mo-eksamin sa iyang kaugalingon aron sa pagsuta nga siya nahiuyon sa tanang mga balaod sa Dios. Ang matag balaod nga gisunod nagdala og piho nga panalangin. Ang matag balaod nga gilapas nagdala og piho nga silot. Kadtong kinsa nabug-atan sa pagkawalay paglaum kinahanglan nga moduol ngadto sa Ginoo, tungod kay ang iyang yugo masayon ug ang iyang luwan magaan. (Tan-awa sa Mat. 11:28–30.)²⁴

Ang labing importanting katuyoan sa bisan unsa nga kinabuhi mao ang paghimo og mga desisyon. Samtang ang usa sa labing dako nga mga gasa sa Dios ngadto sa tawo mao … ang katungod sa pagpili, gihatagan usab niya ang tawo og responsibilidad alang niini nga mga pagpili … Gibutang nato ang atong kaugalingong mga kinabuhi diha sa direksyon sa kalampusan o kapakyasan. Tingali wala lamang kita mopili sa atong katapusang mga tumong, apan mahimo usab kitang motino ug mohukom alang sa atong mga kaugalingon, sa daghang mga sitwasyon, sa paagi nga atong makab-ot kadto nga mga tumong, ug pinaagi sa atong pagkugi o sa kakulang niini motino sa kakusog pinaagi diin kini makab-ut. Kini nagkinahanglan og indibidwal nga paningkamot ug kusog ug dili mahimo nga walay oposisyon o pagsupak.²⁵

Ang dangatan sa katawhan ug sa tanang sibilisasyon nag-agad kon ang tawo naggamit ba sa iyang … kabubut-on sa pagdumala sa iyang kaugalingon o sa pagbaliwala sa mahangturong mga balaod diha sa iyang kaugalingong kaalautan ug ang pag-ani sa mga sangputanan. Busa, ang tinuod nga mga hilisgutan sa karon, dili ekonomikanhon o politikanhon. Kini espirituhanon—nagpasabut nga ang tawo kinahanglan gayud nga makakat-on sa pagsunod sa mga balaod nga gihatag sa Dios ngadto sa katawhan.²⁶

Ang kabubut-on gihatag kanatong tanan aron sa paghimo og importanting mga desisyon nga adunay kalabutan sa atong kaluwasan. Kadto nga mga desisyon makaapekto sa atong kalipay sa kahangturan.²⁷

Ang atong mga desisyon naghimo kanato kon unsa kita. Ang atong mahangturong padulngan matino pinaagi sa mga desisyon nga ato pang pagahimoon.²⁸

Ang mga desisyon nga labing mahinungdanon nagkinahanglan sa atong mainampoong paningkamot.

Kon kita gikinahanglang maghimo og husto, Kristohanong mga desisyon, kinahanglan gayud nga kita una sa tanan mosunod aron kita makakab-ot ug makagamit nianang dili makita nga gahum nga kon wala kini walay tawo nga makahimo sa iyang labing maayo sa paghimo og desiyon.

Usa sa labing dako nga mga desisyon niini nga panahon mao ang paghukom ni Joseph Smith nga sundon niya ang tambag ni Santiago: “Kon aduna man kaninyoy nakulangan og kaalam, papangayoa siya sa Dios, nga nagpanghatag ngadto sa tanang mga tawo sa madagayaon gayud ug sa walay pagpamoyboy, ug kini igahatag kaniya. Apan papangayoa siya nga may hugot nga pagtuo, walay pagduha-duha. Kay siya nga nagaduha-duha, sama sa balud sa dagat nga ginahandos ug ginakoso-koso sa hangin.” (Santiago 1:5–6.)

Ang tinuod gayud nga kaluwasan sa minilyon nga katawhan sa dispensasyon sa kahingpitan sa panahon nag-agad niana nga desisyon! Kinahanglan gayud nga atong ibutang sa hunahuna nga ang indibidwal importante ug nga kanang mga desisyon nga ilang gihimo mahimong makaapekto pag-ayo sa mga kinabuhi sa uban.²⁹

Ang Ginoo miingon, “Tuktok ug kini pagaablihan nganha kaninyo” (3 Nephi 14:7; Mateo 7:7). Sa lain nga pagkasulti, kini nagkinahanglan og paningkamot sa atong bahin.³⁰

Ang maalamong mga desisyon sa kasagaran mahimo human sa trabaho, pakigbisog, ug mainampoong paningkamot. Ang tubag sa Ginoo ngadto kang Oliver Cowdery nga walay epekto nga paningkamot nagtataw niini: “Apan, tan-awa, Ako moingon nganha kanimo, nga ikaw kinahanglan gayud nga magtuon niini diha sa imong hunahuna; unya ikaw kinahanglan nga mangutana kanako kon kini husto, ug kon kini husto Ako mohimo sa imong dughan nga moinit diha sulod kanimo; busa, imong mabati nga kini husto.” (D&P 9:8.)

Busa, magsugod kita, pinaagi sa pagsulti nga ang kinasingkasing nga paghangyo ngadto sa atong Amahan sa langit, magbaton og hugot nga pagtuo nga siya motubag sa atong mga pag-ampo, usa ka makahupay nga sukaranan diin magsugod. … Ang Ginoo dili mokuha og tubig gikan sa uga nga atabay, busa kinahanglan gayud nga kita mohimo sa atong bahin. Usahay ang pagsulay sa pagpangita og husto nga desisyon nagkinahanglan og daghan kaayong enerhiya, pagtuon, ug pag-antus.³¹

Sa mga desisyon nga may dakong importansya, ang pagpuasa inubanan sa pag-ampo makadala og dakong espirituhanong panan-aw.³²

Kita mga tinugyanan sa atong mga kaugalingon, ug ang Ginoo nagpaabut kanato sa pagbuhat og maayong mga butang sa atong kaugalingong kabubut-on.

Niadtong 1831 ang Ginoo misulti niini ngadto sa iyang Simbahan:

“Kay tan-awa, kini dili maayo nga Ako magsugo diha sa tanan nga mga butang; kay siya nga gipugos diha sa tanan nga mga butang, ang mao usa ka tapulan ug dili maalamon nga sulugoon; busa siya dili makadawat og ganti.

“Sa pagkatinuod Ako moingon, ang mga tawo kinahanglan nga matinguhaon nga moapil diha sa usa ka maayo nga katuyoan, ug mobuhat og daghan nga mga butang diha sa ilang kaugalingon nga gawasnon nga kabubut-on, ug magpahinabo sa daghan nga pagkamatarung;

“Kay ang gahum anaa kanila, diin sila mga tinugyanan ngadto sa ilang mga kaugalingon. Ug tungod kay ang mga tawo nagbuhat sa maayo sila dili mawad-an sa ilang ganti.

“Apan siya nga dili mobuhat sa bisan unsa nga butang hangtud nga siya mandoan, ug modawat sa mando uban sa maduha-duhaon nga kasingkasing, ug mosunod niini uban ang pagkatapulan, ang mao panghimarauton.” (D&P 58:26–29.)

Ang Ginoo gusto nga kita mogamit sa atong kabubut-on nga “matinguhaong moapil diha sa usa ka maayong katuyoan” (D&P 58:27).

Ang mga katuyoan sa Ginoo—ang dakong mga tumong—nagpadayon nga mao gihapon: ang kaluwasan ug ang kahimayaan sa iyang mga anak.

Kasagaran ang Ginoo naghatag kanato sa kinatibuk-ang mga tumong nga pagatumanon ug pipila ka mga giya nga sundon, apan nagpaabut siya kanato sa pagbuhat sa labing daghan sa mga detalye ug mga pamaagi. Ang mga pamaagi ug mga palakaw kasagaran mapalambo pinaagi sa pagtuon ug pag-ampo ug sa pagsunod aron atong maangkon ug masunod ang mga pag-aghat sa Espiritu. Ang mga tawo nga dili kaayo mauswagon sa espirituhanong paagi, sama kaniadto sa mga panahon ni Moises, gikinahanglan nga pagamandoan diha sa daghang mga butang. Karon kadtong abtik sa espirituhanong paagi nagtan-aw sa mga tumong, nagsusi sa mga giya nga gihan-ay sa Ginoo ug sa iyang mga propeta, ug unya mainampoong mobuhat —nga dili pagasugoon diha “sa tanang mga butang.” Kini nga kinaiya nag-andam sa mga tawo alang sa pagkadios. …

Usahay ang Ginoo malaumong nagpaabut sa iyang mga anak sa paglihok diha sa ilang mga kaugalingon, ug kon sila dili molihok, mawala kanila ang mas dakong ganti, ug mahimong pasagdan sa Ginoo ang tibuok kahimtang ug sila paantuson sa mga sangputanan o kon dili man iya kining ihulagway nga mas detalyado kon unsa ang ilang buhaton. Kasagaran, ako mahadlok, kon mas ihulagway niya kini, mas gamay ang atong ganti.³³

Kita kinahanglan nga “matinguhaong moapil” sa maayong mga katuyoan ug magbilin sa kalibutan og mas maayong lugar tungod kay kita nakapuyo niini.³⁴

Mga Sugyot alang sa Pagtuon ug Pagtudlo

Mga Pangutana

Sa unsa nga mga paagi kamo nakakita nga “ang gubat nga nagsugod sa langit … wala pa mahuman”? (Tan-awa sa seksyon 1.) Unsa ang atong mabuhat nga magpadayong mobarug nga lig-on diha sa baruganan sa kabubut-on?
Ang mga tawo kasagaran mahibulong ngano nga ang Dios nagtugot sa dautan nga maanaa sa kalibutan. Sa unsa nga paagi nga ang mga pagtulun-an ni Presidente Benson diha sa seksyon 2 nakatabang pagtubag niana nga pangutana?
Unsa ang atong mabuhat sa pagtabang sa mga kabataan ug mga kabatan-onan nga makasabut sa mga kamatuoran diha sa seksyon 3? Unsa ang atong mabuhat sa pagtabang sa mga kabataan ug sa mga kabatan-onan nga makasabut sa gibug-aton sa mga desisyon nga ilang gihimo?
Pamalandunga ang tambag ni Presidente Benson mahitungod sa paghimo og “husto, Kristohanong mga desisyon” (seksyon 4). Unsa ang inyong nakat-unan mahitungod sa ubanan og pag-ampo ang makugihong paningkamot sa paghimo og mga desisyon?
Unsa ang gipasabut niini nganha kaninyo nga kamo “matinguhaong moapil diha sa usa ka maayong katuyoan”? Sa unsa nga paagi nga ang inyong kinabuhi mausab kon kamo mohimo og maayong mga butang “sa [inyong] kaugalingong gawasnon nga kabubut-on” kay sa maghulat nga pagamandoan? (Tan-awa sa seksyon 5.)

May Kalabutan nga mga Kasulatan

Deuteronomio 11:26–28; Josue 24:15; 2 Nephi 2:14–16; Alma 42:2–4; Helaman 14:30–31; D&P 29:39–45; 101:78

Tabang sa Pagtudlo

Ang panaghisgot diha sa ginagmay nga mga grupo “mahatagan ang daghang tawo sa oportunidad nga makaapil sa leksyon. Ang mga indibidwal nga nagduha-duha sa pag-apil tingali makasulti sa ilang mga ideya diha sa ginagmay nga mga grupo nga dili nila masulti atubangan sa kinatibuk-ang pundok” (Pagtudlo, Walay Labaw ka Mahinungdanon nga Tawag [1999], 161).