Ang Kinabuhi ug Pangalagad ni Howard W. Hunter

Niadtong Hunyo 6, 1994, ang adlaw human si Howard W. Hunter na-set apart isip Presidente sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, mipadangat siya og duha ka mga pagdapit. Namulong gamit ang tono sa malumong pag-awhag, siya miingon:

“Una sa tanan, gusto nakong dapiton ang tanang mga miyembro sa Simbahan sa pagpakabuhi nga maghatag og dugang pagtagad sa kinabuhi ug ehemplo ni Ginoong Jesukristo, ilabi na gayud sa gugma ug paglaum ug kalooy nga Iyang gipakita. Ako nag-ampo nga unta atong tagdon ang usag usa nga dunay dugang nga kamabination, pagtahud, kamapainubsanon ug pailub ug pagpasaylo.”¹

Ang pag-awhag sa mga tawo nga mosunod sa ehemplo sa Manluluwas mao ang gitutukan sa mga pagtulun-an ni Presidente Hunter sulod sa mga dekada. “Palihug hinumdumi kining usa ka butang,” siya miingon pipila ka tuig sa sayo pa. “Kon ang atong mga kinabuhi ug atong hugot nga pagtuo nakasentro kang Jesukristo ug sa iyang gipahiuli nga ebanghelyo, wala gayuy magpabiling kanunay nga sayop. Sa laing bahin, kon ang atong mga kinabuhi wala makasentro sa Manluluwas ug sa iyang mga pagtulun-an, walay laing kalampusan ang mahimong kanunay nga sakto.”²

Ang ikaduhang pagdapit ni Presidente Hunter mao nga ang mga miyembro sa Simbahan moambit sa mas hingpit nga paagi sa mga panalangin sa templo:

“Akong dapiton usab ang mga miyembro sa Simbahan sa pag-establisar sa templo sa Ginoo isip mahinungdanon nga simbolo sa ilang pagkamiyembro ug mao ang langitnong dapit alang sa ilang pinakasagrado nga mga pakigsaad. Mao gayud kini ang labing tinud-anay nga tinguha sa akong kasingkasing nga ang matag miyembro sa Simbahan mahimong takus sa templo. Manghinaut ako nga ang matag hamtong nga miyembro mahimong takus—ug magdala—og usa ka magamit nga rekomend sa templo, bisan ang gilay-on sa templo dili makatugot sa miyembro nga magamit dayon o sa kanunay ang rekomend.

“Magmahimo kita nga usa ka katawhan nga nagtambong ug mahigugmaon sa templo. Magdali kita og adto ngadto sa templo ingon ka kanunay kon itugot sa panahon ug salapi ug personal nga mga kahimtang. Dili lamang kita moadto alang sa atong mga nangamatay nga kaliwat, apan kita usab moadto alang sa personal nga panalangin sa pagsimba sa templo, alang sa pagkasagrado ug kaluwasan nga ihatag sulod niadtong gibalaan ug gipahinungod nga mga bong-bong. Ang templo usa ka dapit sa katahum, usa kini ka dapit sa pinadayag, usa kini ka dapit sa kalinaw. Balay kini sa Ginoo. Kini balaan ngadto sa Ginoo. Kinahanglan nga kini balaan ngari kanato.”³

Si Presidente Hunter mipadayon sa paghatag og gibug-aton niining duha ka mga pagdapit sa tibuok niyang pagserbisyo isip Presidente sa Simbahan. Bisan tuod nga ang iyang panahon isip Presidente milungtad lang og siyam ka bulan, kini nga mga pagdapit nakapadasig sa mga miyembro sa Simbahan sa tibuok kalibutan nga mahimong mas Kristohanon ug magtinguha sa mga panalangin sa templo uban sa mas dakong debosyon.

Sinugdanan

Sa tunga-tunga sa mga 1800, ang mga katigulangan ni Howard W. Hunter sa upat ka lain-laing mga nasud mipasakop sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Sa habig sa iyang inahan, kini nga mga katigulangan naggikan sa Denmark ug Norway. Human milalin gikan sa ilang mga yutang natawhan, apil sila sa kinaunhang mga nagpuyo sa Mount Pleasant, Utah. Usa sa kaliwatan niining matinud-anong mga pioneer, si Nellie Rasmussen, mao ang nahimong inahan sa usa ka propeta.

Sa habig sa iyang amahan, si Howard adunay karaang panulundon didto sa Scotland ug sa New England. Kadtong mipasakop sa Simbahan misakripisyo sa hilabihan, apan kasagaran nila wala na mopadayon sa ilang pagkamiyembro human sa pipila ka tuig. Ang pagkahimugso ni John William (Will) Hunter niadtong 1879 mitimaan sa pagsugod sa ikatulong henerasyon sa linya sa mga Hunter nga wala na sa Simbahan. Ug bisan pa man niana si Will Hunter nahimong amahan sa usa ka propeta.

Sa dihang si Will Hunter nag-8 anyos ang pangidaron, ang iyang pamilya mibalhin ngadto sa Boise, Idaho. Mga 16 ka tuig human niana, nahimamat ni Will si Nellie Rasmussen sa dihang si Nellie miistar sa usa ka tiya ug tiyo didto sa Boise. Wala madugay nagsugod og pangulitawo si Will kang Nellie, ug human sa duha ka tuig mitanyag siya nga makigminyo. Dugay-dugay nga nagduha-duha si Nellie, apan mipadayon si Will, ug sa katapusan gidawat ni Nellie ang iyang tanyag. Ang magtiayon gikasal didto sa Mount Pleasant, Utah, ug mibalik sa Boise aron maghimo sa ilang panimalay. Ang ilang unang anak, si Howard William Hunter, natawo sa Boise niadtong Nobyembre 14, 1907. Ang ilang laing anak, usa ka anak nga babaye nga ginganlan og Dorothy, natawo pagka-1909.

batan-ong Howard W. Hunter — Si Howard W. Hunter sa bata pa

Nagtukod og Pundasyon alang sa Kinabuhi

Sa panahon sa pagkahimugso ni Howard, ang Simbahan adunay usa lamang ka gamay nga branch sa Boise. Ang inahan ni Howard usa ka aktibong miyembro sa branch nga mipadako sa iyang mga anak diha sa ebanghelyo. Kabahin niya, si Howard miingon, “Kanunay siya nga matinud-anon. … Miserbisyo siya isip presidente sa Primary ug sa [Young Women]. Mahinumdom ko nga mosimba kauban ni mama, usahay sa wala pa ang naiskedyul nga oras sa mga miting, ug dayon magpabilin inigka human aron makompleto niya ang iyang trabaho.”⁴ Bisan tuod nga ang amahan ni Howard dili miyembro sa Simbahan, wala siya mosupak sa pag-apil sa pamilya ug usahay motambong sa sakrament miting kauban nila.

Agig dugang sa paggiya sa iyang mga anak sa pagkaaktibo sa Simbahan, si Nellie Hunter mitabang nila nga makaugmad og lig-ong pundasyon sa relihiyon diha sa panimalay. “Si mama ang naggiya sa pagtudlo kanamo sa ebanghelyo,” nahimumdom si Howard. “Tungod kadto sa iyang pagtudlo nga kami nakakat-on sa pag-ampo. … Nakadawat ko og pagpamatuod isip bata tungod sa pagtudlo sa akong mama.”⁵

Ang Boise Branch nahimong ward niadtong 1913, pipila ka adlaw sa wala pa ang ikaunom nga adlawng natawhan ni Howard. Duha ka tuig human niana, sa dihang si Howard otso anyos na, naghinam-hinam siya nga mabunyagan. “Gibati nako ang kahinam bahin sa posibilidad,” miingon siya. Apan, ang iyang amahan dili mosugot. Nahinumdom si Howard, “Si papa … mibati nga kinahanglan pa kong maghulat hangtud nga mahibalo na ko kon unsay gusto nakong padulngan sa kinabuhi. Ganahan ko nga mabunyagan, bisan kon ang panahon miabut ug milabay nga wala kana nga panalangin.”⁶

Tungod kay si Howard wala man mabunyagi, dili siya maordinahan nga usa ka deacon sa dihang nag-12 anyos na siya. “Nianang higayuna, tanan nakong mga amigo naordinahan na nga deacon,” miingon siya. “Tungod kay dili pa man ko opisyal nga miyembro sa Simbahan, dili nako mabuhat ang daghang butang nga ilang gihimo.”⁷ Si Howard nasagmuyo gyud pag-ayo nga dili siya makapaambit sa sakrament: “Milingkod ko sa mga sakrament miting kauban ang laing batang mga lalaki. Sa dihang oras na alang kanila nga mopaambit sa sakrament, mouk-ok ko sa akong lingkuranan. Gibati nako nga walay labut.”⁸

Giduol pag-usab ni Howard ang iyang amahan, niining higayuna kauban sa iyang 10 anyos nga igsoon, nga si Dorothy: “Misugod [kami] og parayeg sa among amahan aron tugutan kami nga mabunyagan. Nag-ampo usab kami nga mouyon na siya. Hilabihan ang among kalipay sa dihang sa katapusan misugot ra siya.”⁹ Dul-an sa lima ka bulan human nga si Howard nag-12 anyos na, siya ug si Dorothy nabunyagan sa usa ka pampublikong swimming pool. Sa wala madugay human niana, si Howard naordinahan nga usa ka deacon ug mipaambit sa sakrament sa unang higayon. “Nahadlok ko, apan naghinam-hinam nga makabaton sa pribilehiyo,” nahimumdom siya.¹⁰ Lakip sa iyang uban pang mga katungdanan, bombahan ni Howard ang mga bellow alang sa organ ug maghaling aron mainitan ang chapel sa tugnaw nga mga kabuntagon sa Dominggo. “Usa ka bag-ong kalibutan ang nabuksan ngari nako samtang nagkat-on ko sa mga responsibilidad sa pagkamiyembro sa Simbahan ug naghupot sa priesthood,” miingon siya.¹¹

Isip batan-on, si Howard miapil sa Boy Scout troop sa iyang ward ug naningkamot og maayo aron maangkon ang kinatas-ang ganti—ang Eagle Scout. Sa dihang duol na sa iyang tumong, nalambigit siya sa usa ka inamigo nga kompetisyon. “Duha kami nga nagkompetensya nga mahimong unang Eagle Scout sa Boise,” nahinumdom siya.¹² Ang laing batan-on unang nakahuman sa mga kinahanglanon, apan daw natagbaw ra si Howard nga mahimong ikaduha nga makaangkon sa ganti.¹³

Nakat-unan ni Howard nga magkugi sa sayong bahin sa kinabuhi. Gitabangan niya ang mga biyuda ug ubang mga silingan, naninda og mga newspaper, ug mitrabaho sa rantsohan sa iyang tiyo. Sa pagdako na niya, ang iyang trabaho naglakip sa pagka-caddy sa golf course, paghatud og mga telegrama, ug pagtrabaho sa usa ka botika, sa newspaper, sa hotel, sa department store, ug sa art store.

Si Dorothy Hunter miingon nga ang iyang igsoon dunay “ambisyon nga molampus” ug dunay “lantip nga panghunahuna.”¹⁴ Agig dugang niining mga kinaiya, siya maloloy-on ug manggihatagon. Nahimumdom sa iyang maamumahong mga paagi, miingon si Dorothy, “Si Howard gusto kanunay nga mohimo og maayo ug magbinuotan. Usa ka talagsaong igsoon, iya kong gibantayan. Mabination siya sa among inahan ug amahan.”¹⁵

Si Howard maloloy-on usab sa mga hayop. “Ang matag saag nga iring makakaplag og kadangpan diha sa among balay, bisan pa sa mga pagsupak sa pamilya,” miingon siya.¹⁶ Usa ka higayon pipila ka batang mga lalaki nga silingan midagmal sa usa ka iring pinaagi sa pag-itsa niini ngadto sa kanal duol sa balay sa mga Hunter. Matag higayon nga mokatkat kini aron makagawas, ibalik kini og itsa sa batang mga lalaki. Sa wala madugay miagi si Howard ug miluwas sa iring. “Naglubog na lang kini didto nga hapit na mamatay,” nahinumdom si Dorothy, “ug gidala niya kini sa balay.”¹⁷

“Dili na kini mabuhi pa,” miingon ang iyang inahan.

“Ma, kinahanglan natong sulayan,” miinsister si Howard.¹⁸

Miingon si Dorothy nga ila kining “gihabulan ug gibutang kini duol sa init nga oven ug gitambalan kini,” ug pinaagi niini nga pag-atiman ang iring naulian ug nagpuyo kauban sa pamilya sulod sa daghang katuigan.

Si Howard naordinahan nga teacher niadtong 1923, sa dayong pagtukod sa Boise Second Ward. Nagkinahanglan og laing dapit aron magkapundok, ug naglaum sa moabut nga pagtubo, ang lokal nga mga lider sa Simbahan misugyot sa pagtukod og stake tabernacle. Ang mga Santos sa Boise gihangyo nga motampo og $20,000 aron matukod ang building.¹⁹ Sa usa ka miting diin ang mga lider mihangyo og mga donasyon, ang batan-ong Howard W. Hunter maoy usa sa una nga mipataas sa iyang kamot ug misaad og tampo. Ang kantidad nga iyang gisaad nga itampo—$25—dako na nga kantidad niadtong 1923, labi na sa usa ka 15 anyos nga batan-on. “Nagtrabaho ko ug nagtigum hangtud nga nabayran nako ang tibuok nga kantidad nga akong gipasalig,” miingon siya sa kaulahian.²⁰ Ang tabernacle nahuman niadtong 1925, ug si Presidente Heber J. Grant miabut aron ipahinungod kini nianang pagka-Disyembre.²¹

Gikan sa bata pa ang pangidaron, gipakita ni Howard ang natural nga talento sa musika, ug isip tin-edyer nakakat-on siya sa pagtukar og pipila ka mga instrumento. Sa edad nga 16 nakaporma siya og kaugalingon niyang grupo sa musika, nga gitawag niya og Hunter’s Croonaders. Kini nga grupo kanunay nga mopasundayag atol sa mga sayaw, mga resepsyon, ug ubang mga kalihokan sa dapit sa Boise.

Sa dihang si Howard 19 anyos na, gihatagan siya og kontrata nga mopasundayag og musika sa usa ka barko [cruise ship] nga moadto sa Asya. Sulod sa unang duha ka bulan niadtong 1927, ang lima ka sakop nga banda mitukar alang sa mga panihapon ug mga sayaw samtang ang barko mitabok sa Pasipiko ug mihunong sa nagkalain-laing mga siyudad sa Japan, China, ug sa Pilipinas. Ang biyahe [cruise] usa ka makapalamdag nga kasinatian alang ni Howard, mitugot kaniya nga makakat-on kabahin sa ubang mga tawo ug sa ilang mga kultura. Bisan tuod nga gigahin niya ang iyang mga kinitaan sa pagsuroy-suroy ug sa mga souvenir, naghunahuna siya, “Ang kasinatian angay lamang sa unsay among nagasto.”²²

lima ka sakop nga banad — Si Howard W. Hunter, tunga, kauban ang Hunter’s Croonaders, 1927

Oras sa Dagkong mga Desisyon

Si Howard mipauli gikan sa biyahe [cruise] nga gisugat og malipayong balita nga ang iyang amahan nabunyagan samtang wala siya. Pagkasunod Dominggo, si Howard ug ang iyang amahan kuyog nga mitambong sa miting sa priesthood sa unang higayon. Usa ka maamumahong bishop ang miawhag ni Will Hunter nga magpabunyag, ug si Howard miingon nga “pinaagi kadto sa usa ka [home] teacher nga adunay mas dakong interes sa simbahan nga namugna diha kaniya.”²³

Human sa biyahe [cruise], dili sigurado si Howard sa iyang umaabut. Na-busy siya sa mga kalihokan kalabut sa musika ug ubang mga trabaho, lakip na sa iyang kaugalingong negosyo, apan walay usa niini nga trabaho nga adunay hayag nga padulngan. Sa dihang ang pagsugod og bag-ong negosyo napakyas pagka-Marso 1928, nakahukom siya nga mobisita og higala sa Southern California. Ang orihinal niya nga plano mao nga moistar lang og usa ka semana o duha, apan sa wala madugay nakahukom siya nga magpabilin ug mangita sa unsay iyang gihulagway nga “trabaho nga adunay oportunidad.”²⁴ Sa California niya nakita dili lamang ang usa ka trabaho apan ang iyang asawa usab, halapad nga mga oportunidad sa pagserbisyo sa Simbahan, ug usa ka panimalay sulod sa sobra sa tulo ka dekada.

Ang unang mga trabaho ni Howard sa California mao ang pagbaligya og mga sapatos ug pagtrabaho sa planta sa pagputos og mga citrus, diin sa ubang adlaw mokarga siya og 45 ug 50 ka tonelada nga mga kahil [orange] ngadto sa tren. “Wala ko mahibalo nga duna diay ingon niini ka daghang mga kahil [orange] sa kalibutan,” miingon siya nga sagol komedya. Usa ka adlaw siya adunay “terible nga gutlo” kay kinahanglan siyang mohan-ay sa mga suha [lemon] sumala sa kolor, ug dili siya makakita og kalainan sa yellow ug sa green kay color blind man siya. “Sa wala pa matapos ang adlaw abi nako og mabuang na ko,” nahinumdom siya.²⁵

Human sa duha ka semana sa planta sa citrus, si Howard mi-aplay og trabaho sa bangko didto sa Los Angeles, nga daling mi-hire ug misugod sa pag-promote kaniya. Mipadayon gihapon siya sa iyang mga kalihokan kalabut sa musika, mitukar kauban sa nagkadaiyang mga banda inigka-gabii. Pagka-Septyembre 1928, mga unom ka bulan human mibalhin si Howard ngadto sa California, ang iyang pamilya nagkahiusa sa dihang ang iyang mga ginikanan ug igsoong babaye mibalhin didto.

Sa batan-on pa siya, si Howard misimba apan wala magtuon og maayo sa ebanghelyo. Sa California mas mihatag siya og pagtagad sa pagtuon sa ebanghelyo. “Ang unang higayon nga nagkainteres ko sa ebanghelyo nahitabo sa klase sa Sunday School [sa] Adams Ward nga gitudloan ni Brother Peter A. Clayton,” nahinumdom siya. “Grabe ang iyang kahibalo ug abilidad sa pagdasig sa mga batan-on. Nagtuon ko sa mga leksyon, nagbasa sa mga assignment gawas sa klase nga gihatag niya namo, ug miapil sa pagpamulong bahin sa gi-assign nga mga hilisgutan. … Naghunahuna ko niining panahona sa akong kinabuhi isip panahon nga nagsugod na ko sa pagkasabut sa mga kamatuoran sa ebanghelyo. Sa kanunay ako adunay pagpamatuod sa ebanghelyo, apan sa kalit lang nagsugod na ko sa pagkasabut.”²⁶ Alang ni Howard, ang mga kasinatian nianang klase sa Sunday School maoy sinugdanan sa tibuok kinabuhi nga paghigugma alang sa pagtuon sa ebanghelyo.

Si Howard nalingaw nga makig-uban sa laing mga young adult sa dapit sa Los Angeles. Dungan silang mosimba, usahay motambong og duha o tulo ka ward sa usa ka Dominggo, ug miapil og nagkadaiyang mga kalihokan. Usa niadtong mga kalihokan adunay malungtarong epekto alang ni Howard. Pipila ka bulan human sa iyang pag-abut sa California, siya ug pipila ka mga higala mitambong og sayaw sa Simbahan ug dayon miadto sa baybayon aron moubog sa dagat. Nianang pagkagabii, nahimamat ni Howard si Clara May (Claire) Jeffs, kinsa ka-date sa usa sa iyang mga higala. Si Howard ug Claire sa wala madugay nagkagustohay sa usag usa nga milambo ngadto sa gugma.

Nag-date sila og pipila ka higayon niadtong 1928 ug nahimong mas seryuso pagkasunod tuig. “Siya adunay light brown nga buhok ug matahum kaayo nga babaye,” miingon si Howard sa kaulahian. “Siguro ang butang nga nakapadani gayud nako mao ang kalig-on sa iyang pagpamatuod.”²⁷ Usa ka gabii sa tingpamulak niadtong 1931, dul-an sa tulo ka tuig human sila nagkita, gidala ni Howard si Claire sa usa ka lugar nga nag-umbaw sa Pacific Ocean. Didto mitanyag siya og kaminyoon, ug gidawat ni Claire. Nahinumdom si Howard:

“Mibiyahe kami ngadto sa Palos Verdes ug miparking duol sa pangpang aron makakita mi sa mga balud gikan sa Pasipiko ug mohampak ngadto sa mga bato ubos sa kahayag sa takdol nga buwan. Naghisgut kami bahin sa among mga plano ug gisul-ob nako ang diamante nga singsing sa iyang tudlo. Mihimo kami og daghang mga desisyon nianang gabhiona ug pipila ka lig-ong mga resolusyon kalabut sa among kinabuhi.”²⁸

Kadto nga mga resolusyon nakaimpluwensya ni Howard aron mohimo og makapausab sa kinabuhi nga desisyon upat ka adlaw sa wala pa ang kasal. Human makapasundayag ang iyang banda nianang gabhiona, iyang gihipus ang iyang mga instrumento ug wala na gayud motukar pa isip trabaho. Ang paghatag og musika alang sa mga sayaw ug mga party “makapahinam gayud,” miingon siya, “ug dako ang akong kinitaan,” apan mibati siya nga kabahin sa pamaagi sa kinabuhi dili haum sa kinabuhi nga iyang gilantaw alang sa iyang pamilya. “Nagbilin kini og kahaw-ang sa usa ka butang nga akong ganahan, [apan] ang desisyon wala gayud mahayi,” miingon siya paglabay sa mga katuigan.²⁹ Ang iyang anak nga si Richard nakabantay, “Kanunay kong maghunahuna kabahin sa talagsaong disiplina (gitawag nako kini og lig-ong determinasyon) nga gikinahanglan aron talikdan ang butang nga ganahan kaayo niya kay iyang gihatagan og bili ang butang nga mas importante pa.”³⁰

Mga Hagit ug mga Panalangin sa Unang mga Katuigan sa Kaminyoon

Si Howard ug Claire naminyo sa Salt Lake Temple niadtong Hunyo 10, 1931, ug mibalik sa Southern California aron sugdan ang ilang kinabuhi nga magkauban. Ang mga kahimtang sa negosyo sa Estados Unidos nagkalisud tungod sa Great Depression, ug pagka-Enero 1932, ang bangko nga gitrabahoan ni Howard napugos sa pagsira. Sulod sa misunod nga duha ka tuig nagtrabaho siya sa nagkadaiyang mga trabaho, naningkamot nga masustiniran ang ilang mga panginahanglan. Siya ug si Claire determinado nga mahimong independente kutob sa mahimo, apan human sa usa ka tuig ilang gidawat ang pagdapit nga mopuyo og kadiyot kauban sa mga ginikanan ni Claire.

Niadtong Marso 20, 1934, ang unang anak nila ni Howard ug Claire natawo, usa ka anak nga lalaki nga ilang ginganlan og Howard William Hunter Jr. ug gitawag og Billy. Niana nga summer ilang nabantayan nga daw nagluya si Billy. Ang mga doktor mi-diagnose niya nga dunay anemia, ug kaduha mihatag og dugo si Howard aron i-abuno, apan ang kondisyon ni Billy wala molambo. Dugang mga eksamin nagpakita og grabe nga problema sa tinai diin ang mga doktor mirekomendar og operasyon. Si Howard nahinumdom: “Gidala ko ngadto sa kwarto diha sa lamesa tupad niya ug mihatag og dugo atol sa operasyon. Pagkahuman, ang mga doktor dili madasigon.”³¹ Tulo ka adlaw human niana, ang pito ka bulan nga si Billy namatay samtang ang iyang mga ginikanan naglingkod tupad sa iyang higdanaan. “Grabe ang among kaguol ug truma samtang mibiya kami sa ospital sa lawom nga kagabhion,” misulat si Howard.³² “Grabe kini nga hampak ngari kanamo.”³³

Duha ka bulan sa wala pa matawo si Billy, si Howard nakatrabaho sa Los Angeles County Flood Control District. Ang iyang trabaho didto mipaila kaniya sa legal nga mga dokumento ug mga pamaagi sa korte, ug nakahukom siya nga mopadayon og trabaho isip abogado. Ang pagtuman niana nga tumong nagkinahanglan og mga katuigan sa determinasyon ug kakugi. Kay wala makahuman og undergraduate degree, kinahanglan ni Howard nga mokompleto og daghang mga klase sa dili pa siya dawaton sa eskwelahan sa abogasiya. Gikuha niya ang mga klase sa gabii kay kinahanglan niyang magpadayon og trabaho. Bisan sa iyang mga katuigan sa eskwelahan sa abogasiya, mipadayon siya sa pagtrabaho nga full-time. “Ang pagtrabaho sa tibuok adlaw ug pag-eskwela magabii, ug, idugang pa, ang pagpangita og oras aron makatuon dili sayon nga buluhaton,” siya misulat.³⁴ “Komon na alang nako nga magtuon hangtud sa lawom nga kagabhion.”³⁵ Nagpadayon si Howard naianang grabe nga iskedyul sulod sa lima ka tuig, sa katapusan migradwar pagka-1939 nga ikatulo sa iyang klase.

Samtang si Howard nag-eskwela og abogasiya, duha pa ka anak nga lalaki ang natawo nila ni Claire ug niya—si John pagka-1936 ug si Richard pagka-1938. Tungod sa trabaho ni Howard sa Flood Control District, ang pamilya nakapalit og gamay nga balay.

Bishop sa El Sereno Ward

Niadtong 1940, mga usa ka tuig human migradwar si Howard sa abogasiya, gitawag siya nga moserbisyo isip bishop sa bag-ong gihimo nga El Sereno Ward sa California. Nasurprisa niini nga calling, miingon siya, “Kanunay kong naghunahuna nga ang usa ka bishop mas edaran, ug nangutana ko kon unsaon nako pagkahimong amahan sa ward sa batan-on nga edad nga traynta y dos.” Ang kapangulohan sa stake mitubag pinaagi sa pagpasalig niya nga mahimo siyang “haum sa buluhaton.” Bisan kon gibati ni Howard nga nabug-atan, siya misaad, “Buhaton nako ang akong pinakamaayo.”³⁶ Iyang gituman kana nga saad uban sa dakong pasalig, inspirasyon, ug kalooy atol sa iyang sobra sa unom ka tuig nga pagserbisyo isip bishop.

Sa makausa pa, giatubang ni Howard ang bug-at nga gipangayo sa iyang iskedyul ug kusog, apan iyang gibati nga ang iyang serbisyo nagdala og daghang mga panalangin isip bugti. “Akong nabantayan ang akong kaugalingon nga napuno sa bug-at nga mga responsibilidad,” siya miingon. “Usa kadto ka mahimayaon nga buhat ug dakong panalangin.”³⁷

Usa ka dinaliang panginahanglan sa bag-ong ward mao ang pagpangita og dapit nga kapundukan. Ang bishopric miabang og pipila ka mga kwarto sa usa ka lokal nga building, ug ang mga miyembro sa ward nagsugod sa pagtigum og mga pundo alang sa ilang kaugalingong meetinghouse. Ang pagtukod sa mga building sa Simbahan gipugngan tungod sa Ikaduhang Gubat sa Kalibutan, apan ang mga miyembro sa ward nagpaabut ug nagpadayon sa pagtigum og kwarta. Alang sa usa ka kakuhaan og pundo, nga nailhan isip “proyekto sa sibuyas” miadto sila sa usa ka planta sa atsara [pickle] aron maghiwa og mga sibuyas. Ang baho sa mga sibuyas magpabilin, nga nakapaaghat ni Bishop Hunter sa pagpangomedya, “Sayon ra nga mailhan sa sakrament miting kon ang usa ka tawo naghiwa og mga sibuyas.”³⁸

Ang ubang kakuhaan og pundo naglakip sa paghiwa og repolyo sa usa ka planta sa sauerkraut ug pagputos ug pagbaligya og sobra nga cereal alang sa pamahaw. “Alegre kini nga mga adlaw dihang manag-uban kaming nagtrabaho, mga tawo sa tanang matang ug abilidad nagsuporta sa bishopric sa pagtigum og mga pundo aron sa pagtukod og chapel,” nahinumdom si Bishop Hunter. “Ang among ward sama sa usa ka dako, malipayon nga pamilya.”³⁹ Human sa hilabihang pagpailub ug sakripisyo, ang tumong nga kaugalingong meetinghouse sa ward sa katapusan natuman ra niadtong 1950, dul-an sa upat ka tuig human nga si Howard na-release isip bishop.

Ang pagka-bishop atol sa Ikaduhang Gubat sa Kalibutan nakahatag og talagsaong mga hagit. Daghang lalaki nga mga miyembro sa ward nagserbisyo sa military, mibiya sa mga pamilya nga walay mga bana ug mga amahan sa panimalay. Ang kakulang sa mga lalaki nakahatag usab og mga hagit sa pagbutang og mga tawo diha sa mga calling sa Simbahan. Isip resulta, parte sa iyang katungdanan isip bishop, si Howard miserbisyo usab isip Scoutmaster. “Kami adunay grupo sa buotan nga batan-ong mga lalaki nga dili mahimong pasagdan,” miingon siya. “Nagtrabaho ko kauban sa batan-ong mga lalaki sulod sa dul-an sa duha ka tuig ug hilabihan ang ilang pag-uswag.”⁴⁰

Si Howard na-release isip bishop niadtong Nobyembre 10, 1946. “Mapasalamton ko kanunay alang niini nga pribilehiyo ug sa unsay akong nakat-unan niadtong mga katuigan,” miingon siya. Bisan kon ang kasinatian “lisud sa kasagaran,” siya ug si Claire “mapasalamaton alang sa mga mithi nga nahatagi niini sa among pamilya.”⁴¹ Nagpahayag og pasalamat alang sa serbisyo ni Bishop Hunter, usa ka miyembro sa ward misulat: “Iyang gipundok ang among gamay nga ward sa hiniusang paningkamot ug mitudlo kanamo sa pagtuman sa mga tumong nga daw layo ra namong makab-ot. Nagtrabaho kami isip usa ka ward, nag-ampo kami isip usa ka ward, nagdula kami isip usa ka ward, ug nagsimba kami isip usa ka ward.”⁴²

Bisan kon si Howard na-release niadtong 1946, ang iyang espesyal nga relasyon sa mga miyembro sa El Sereno Ward nagpadayon. Ang iyang anak nga si Richard miingon nga “hangtud sa katapusan sa iyang kinabuhi, padayon siya nga adunay kontak nila ug nasayud kon asa sila ug kon unsay ilang mga kahimtang. Sa higayon nga mobiyahe siya sa dapit diin [nagpuyo] ang usa sa mga miyembro sa karaang ward, iya silang kontakon. Ang iyang gugma alang sa mga miyembro sa ward milungtad sa iyang tibuok nga kinabuhi.”⁴³

Pagmatuto sa usa ka Pamilya ug Pag-ugmad og Trabaho

Si Howard ug si Claire Hunter mahigugmaong mga ginikanan nga nagtudlo sa ilang mga anak og mga hiyas, responsibilidad, ug kaimportante sa ebanghelyo. Sa wala pa gitakda sa Simbahan ang Lunes sa gabii alang sa family home evening, ang pamilya Hunter migahin nianang gabii isip panahon alang sa pagtudlo, pagsaysay og mga istorya, pagdula, ug mag-uban sa pagpanuroy. Kon ang pamilya mobiyahe, usahay moadto sila sa mga templo aron si John ug Richard makapahigayon og proxy nga mga pagbunyag alang sa mga patay. Si Howard ug ang iyang anak nga mga lalaki malingaw usab nga maghimo og mga model train, magkamping, ug magbuhat og ubang mga kalihokan nga mag-uban sa gawas.

Si Howard nagtrabaho og full time ug nag-eskwela og abogasiya sa dihang sila si John ug Richard natawo, ug gitawag siya pagka-bishop sa dihang bata pa kaayo sila—nag-edad og kwatro ug dos—mao nga ang pag-ugmad og lig-on nga pamilya nagkinahanglan og dugang debosyon gikan ni Claire. Iyang gihatag kana nga debosyon nga malipayon. “Ang akong tinguha ug labing dako nga ambisyon … mao ang mahimong usa ka maayo nga asawa, mahimong maayong tig-atiman sa panimalay, ug mahimong maayo gayud nga inahan,” miingon siya. “Nagkugi kami og maayo aron magpabilin ang among anak nga mahiduol sa Simbahan; ang mga bata ug ako adunay talagsaong mga oras nga magkauban.”⁴⁴ Si Howard kanunay nga mohatag og pasidungog kang Claire alang sa iyang impluwensya ug mga sakripisyo sa pagpadako sa ilang mga anak.

Atol sa mga katuigan sa pagmatuto sa pamilya ug pagserbisyo sa mga calling sa pagpangulo sa Simbahan, si Howard nakaugmad usab og malampusong pangabogasiya. Nagtrabaho sa kasagaran uban sa mga kliyente sa negosyo ug korporasyon, nahimo siyang labihan ka respetado nga abogado sa Southern California. Napili siya nga moserbisyo sa hunta direktiba [board of director] sa sobra sa duha ka dosena ka mga kompanya.

Sa iyang propesyon, nailhan si Howard tungod sa iyang kaligdong, tukma nga panghunahuna, klaro nga pag-istorya, ug pagkamakiangayon. Nailhan usab siya nga “abogado sa mga tawo”—usa ka tawo nga “daw kanunay nga adunay panahon ug interes sa pagtabang sa mga tawo sa ilang mga problema.”⁴⁵ Usa ka abogado miingon nga si Howard “mas nagpakabana nga makita ang mga tawo nga matabangan sa ilang panginahanglan kay sa mabayran siya alang niini.”⁴⁶

Pamilya Hunter — Si Howard ug si Claire Hunter kauban sa ilang mga anak nga sila si John ug Richard

Presidente sa Pasadena California Stake

Niadtong Pebrero 1950, si Elder Stephen L Richards ug si Elder Harold B. Lee sa Korum sa Napulog Duha mibiyahe ngadto sa California aron tungaon ang paspas nga mitubo nga Pasadena Stake. Ilang giinterbyu ang daghang kalalakin-an sa stake, lakip na ni Howard. Human sa mainampuong pagkonsiderar kon kinsa ang gusto sa Ginoo nga moserbisyo isip presidente sa stake, hapit na sa tungang gabii ilang gipatawag si Howard ug mipadangat sa tawag ngadto kaniya. Si Elder Richards ug si Elder Lee misulti kaniya nga matulog og maayo ug patawagon nila sa sayo sa buntag uban sa iyang rekomendasyon alang sa mga magtatambag. “Mipauli ako nianang gabhiona, apan wala ko makatulog,” miingon si Howard. “Ang calling bug-at. Si Claire ug ako nag-istoryahanay sulod sa taas nga panahon.”⁴⁷

Human mapaluyohi si Presidente Hunter ug ang iyang mga magtatambag, nagsugod sila sa pagtimbang-timbang sa mga panginahanglan sa stake. Taas nga prayoridad alang sa bag-ong kapangulohan sa stake mao ang pagtabang sa mga miyembro nga makaugmad og espirituhanong kalig-on. Usa ka problema mao nga ang mga pamilya wala na kaayo magkahiusa, tungod kay nalambigit sila sa daghan kaayo nga mga kalihokan. Human mag-ampo ang mga lider ug magtinambagay, ilang gibati nga hatagan og gibug-aton ang family home evening ug itagana ang mga Lunes sa gabii alang sa mga pamilya. Tanang mga building sa Simbahan sa stake sirad-an sa Lunes sa gabii, ug “walay laing mga kalihokan ang ipahigayon nga mobalda nianang sagradong gabii,” mipasabut si Presidente Hunter.⁴⁸

Sayo sa iyang pagserbisyo, si Presidente Hunter ug ang ubang mga presidente sa mga stake sa Southern California nakighimamat ni Elder Stephen L Richards aron hisgutan ang programa sa seminary alang sa mga estudyante sa high school. Si Presidente Hunter nahinumdom, “Si [Elder Richards] mipasabut nga gusto nilang sulayan ang usa ka eksperimento sa sayo sa buntag nga mga klase sa seminary [early-morning seminary classes] sa dapit diin ang balaod wala maghatag og released time [gikan sa eskwelahan] alang sa religious education.”⁴⁹ Si Presidente Hunter napili nga chairman sa usa ka komitiba nga nagtuon sa posibilidad sa ideya. Human makompleto ang pagtuon, ang komitiba mirekomendar sa pagpaila sa sayo sa buntag nga seminary alang sa mga estudyante sa tulo ka mga high school. Sa dihang batan-on pa, ang anak ni Presidente Hunter nga si Richard kabahin sa eksperimento sa sayo sa buntag nga seminary. Nahinumdom siya, “Naghunahuna kami kon duna bay nayabag nga magklase og alas 6:00 sa buntag, apan nahimo kini namong paboritong oras sa adlaw, diin magkapundok kami isip mga higala sa Simbahan ug magkat-on.”⁵⁰ Kini nga programa sa wala madugay gipadangat ngadto sa ubang mga estudyante ug mao ang nag-unang bersyon sa programa nga sayo sa buntag nga seminary alang sa mga kabatan-onan sa Simbahan.

Atol sa Oktubre 1951 nga kinatibuk-ang komperensya, ang unang kapangulohan nakighimamat sa mga presidente sa stake gikan sa Southern California aron ipahibalo ang ilang tinguha nga magtukod og templo sa Los Angeles. Ang posibilidad nga makabaton og templo sa duol nakahatag og dakong kalipay—ug magkinahanglan og dakong sakripisyo, tungod kay ang mga miyembro gihangyo nga motampo og $1 million aron kini matukod. Sa pagbalik ni Presidente Hunter sa California, nakighimamat siya sa mga lider sa stake ug sa ward ug miingon, “Hatagi ang mga tawo og oportunidad nga makadawat og dagkong mga panalangin pinaagi sa paghatag og ubay-ubay ngadto sa templo.”⁵¹ Sulod sa unom ka bulan, ang mga miyembro sa Southern California misaad og $1.6 million aron matukod ang templo, nga napahinungod niadtong 1956.

Kapangulohan sa Pasadena Stake — Mga lider sa Pasadena Stake, 1950. *Wala ngadto sa tuo:* Daken K. Broadhead, unang magtatambag sa kapangulohan sa stake; Howard W. Hunter, presidente; A. Kay Berry, ikaduhang magtatambag; ug Emron “Jack” Jones, clerk.

Agig dugang sa pagtampo og mga kwarta alang sa templo ug ubang mga building sa Simbahan, ang mga miyembro boluntaryong mitrabaho. Sa pagtukod og mga meetinghouse, si Presidente Hunter migahin og daghang mga oras sa pagtabang sa pagpala, pagmartilyo, o pagpamintal. Dugang pa, ang mga miyembro boluntaryong mitrabaho alang sa mga proyekto sa welfare sa Simbahan, nga naglakip sa mga poultry, mga tamnanan og citrus, ug mga cannery. Sulod sa walo ka tuig, si Presidente Hunter gisangunan sa pagdumala sa buhat sa 12 ka mga stake niini nga mga proyekto, ug kasagaran siya mismo motabang og trabaho. “Wala gayud siya mohangyo ni bisan kinsa sa pagbuhat og butang o modawat og buluhaton nga dili niya mismo buhaton,” usa ka higala nakabantay.⁵² Mga katuigan human niana, isip sakop sa Korum sa Napulog Duha, si Elder Hunter miingon:

“Wala pa gayud ako sukad makaapil og proyekto sa welfare nga dili lingaw. Nakakatkat na ko og mga kahoy ug nakapamu-po og mga suha [lemon], nakapanit og prutas, naka-operate og boiler, nakapangalsa og mga kahon, nakapangdiskarga og mga trak, nakapanglimpyo og cannery, ug liboan pa ka mga butang, apan ang mas mahinumduman nakong mga butang mao ang pagkatawa ug ang pagkanta ug ang maayong pakigdait sa mga tawo nga apil sa pagserbisyo sa Ginoo.”⁵³

Niadtong Nobyembre 1953, si Presidente ug Sister Hunter ug ubang mga miyembro sa Pasadena Stake mibiyahe ngadto sa Mesa Arizona Temple aron mohimo og buhat sa ordinansa. Nobyembre 14 ang ika-46 nga adlawng natawhan ni Presidente Hunter, ug sa wala pa magsugod ang sesyon nianang adlawa, ang presidente sa templo mihangyo kaniya nga mamulong niadtong nagpundok sa chapel. Sa kaulahian misulat siya kabahin niini nga kasinatian:

“Samtang namulong ko sa kongregasyon, … ang akong amahan ug inahan misulod sa chapel nga nagsul-ob og puti. Wala koy ideya nga ang akong amahan andam na alang sa iyang mga panalangin sa templo, bisan tuod nga ang akong Mama taudtaud nang nagpaabut niini. Hilabihan ang akong emosyon nga wala na ko makapadayon sa pagpamulong. Si Presidente Pierce [ang presidente sa templo] miduol nako ug mipasabut sa hinungdan sa pagkabalda. Sa dihang ang akong amahan ug inahan miabut sa templo nianang buntaga ilang gihangyo ang presidente nga dili mohisgut kanako nga anaa sila didto tungod kay gusto nila nga surprisa kadto sa adlawng natawhan. Usa kini ka adlawng natawhan nga wala gayud nako makalimti tungod kay nianang adlawa na-endowed sila ug ako adunay pribilehiyo nga makasaksi sa ilang sealing, ug human niadto na-selaed ko ngadto nila.”⁵⁴

Mga tulo ka tuig human niana, ang mahangturong mga bugkos sa pamilya ni Presidente Hunter nakompleto sa dihang si Dorothy na-sealed ngadto sa iyang mga ginikanan sa bag-ong napahinungod nga Los Angeles California Temple.

Isip presidente sa stake, si Howard nangulo uban sa gugma. Usa ka babaye nga miserbisyo sa usa ka calling sa stake miingon, “Bation nimo nga gidayeg ug gikinahanglan. … Iyang gihimo ang mga tawo nga responsable kon makadawat sila og calling, apan kon magkinahanglan sila sa iyang opinyon ug tambag, kanunay siya nga anaa. Nasayud kami nga anaa ang iyang tibuok nga suporta ug interes.”⁵⁵ Usa sa iyang mga magtatambag nahinumdom, “Iyang gidayeg ang mga tawo sa ilang mga nahimo ug gitugutan silang matuman ang taas nga gilauman kanila.”⁵⁶ Usa ka miyembro sa stake kinsa miingon nga si Presidente Hunter mao ang iyang labing impluwensyal nga magtutudlo mipasabut, “Kini nga tawo naghigugma sa uban pinaagi sa pagbutang nila sa taas nga prayoridad, pinaagi sa pagpaminaw aron masabtan sila, ug pinaagi sa pagpaaambit sa iyang mga kasinatian sa uban.”⁵⁷

Sa tinglarag sa 1959, si Howard W. Hunter nangulo sa Pasadena Stake sulod sa sobra sa siyam ka tuig, naghatag og serbisyo nga nakapanalangin sa mga kinabuhi sa liboan ka mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Southern California. Ang iyang pangalagad hapit na mokaylap sa pagpanalangin sa mga miyembro sa Simbahan sa tibuok kalibutan.

Korum sa Napulog Duha

“Ikaw magpamatuod sa akong ngalan, … ug ikaw mopadala sa akong pulong ngadto sa mga kinatumyan sa yuta” (D&P 112:4).

Niadtong Oktubre 9, 1959, taliwala sa mga sesyon sa kinatibuk-ang komperensya sa Salt Lake City, nahibaloan ni Howard nga si Presidente David O. McKay gustong makigkita kaniya. Dali siyang miadto sa Church Administration Building, diin mainiton siyang gitimbaya ni Presidente McKay ug miingon, “Presidente Hunter, … ang Ginoo namulong. Gitawag ka nga mahimong usa sa iyang linain nga mga saksi, ug ugma paluyohan ka isip sakop sa Konseho sa Napulog Duha.”⁵⁸ Kalabut niana nga kasinatian, si Howard misulat:

“Dili ko makapasabut sa pagbati nga miabut kanako. Nakahilak ko ug dili ko makasulti. Wala pa gayud nako mabati sukad ang ingon ka hingpit nga kamapainubsanon samtang naglingkod sa atubangan niining bantugan, malumo, mabination nga tawo—ang propeta sa Ginoo. Iya kong gisultihan unsa kadako nga kalipay ang madala niini sa akong kinabuhi, ang talagsaong pakig-uban sa kaigsoonan, ug nga human niini ang akong kinabuhi ug panahon ipahinungod isip sulugoon sa Ginoo ug nga human niini ako maiya na sa Simbahan ug sa tibuok kalibutan. … Iya kong gigakos ug mipasalig kanako nga ang Ginoo mohigugma kanako ug ang Unang Kapangulohan ug ang Konseho sa Napulog Duha mosuporta kanako inubanan sa pagsalig. … Ako [siyang gisultihan] nga malipayon nakong ihatag ang akong panahon, ang akong kinabuhi, ug tanan nga anaa kanako ngadto niini nga pagserbisyo.”⁵⁹

Pagbiya gayud ni Howard sa opisina ni Presidente McKay, miadto siya sa iyang kwarto sa hotel ug mitawag ni Claire, kinsa didto sa Provo nga nagbisita sa ilang anak nga si John ug sa iyang asawa ug sa ilang anak. Sa sinugdanan si Howard naglisud sa pagsulti. Sa dihang sa katapusan nasultihan niya si Claire bahin sa calling, pareho silang napuno sa emosyon.

Pagkasunod adlaw, atol sa sesyon sa Sabado sa buntag sa kinatibuk-ang komperensya, si Howard William Hunter gipaluyohan isip sakop sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles. “Akong gibati … nga ang kabug-at sa kalibutan anaa sa akong mga abaga,” miingon siya bahin nianang higayuna. “Samtang ang komperensya nagpadayon dili gayud ako komportable ug naghunahuna kon ako bang mabati nga mao kini ang akong tukmang dapit.”⁶⁰

Si Presidente McKay mitawag kang Elder Hunter nga mamulong sa sesyon sa Dominggo sa hapon sa komperensya. Human sa daklit nga pagbalik og lantaw sa iyang kinabuhi ug paghatag sa iyang pagpamatuod, siya miingon:

“Dili ko mangayo og pasaylo alang sa mga luha sa akong mga mata niini nga okasyon tungod kay ako nagtuo nga namulong ko atubangan sa akong mga higala, ang akong mga kaigsoonanan sa Simbahan, kansang mga kasingkasing nagpitik sama sa akoa karon, uban sa kahinam alang sa ebanghelyo ug alang sa pagserbisyo sa uban.

“Presidente McKay, … akong gidawat, nga walay pagpanagana, ang tawag nga imong gihatag kanako, ug ako andam nga mopahinungod sa akong kinabuhi ug sa tanan nga ania kanako ngadto niini nga pagserbisyo. Si Sister Hunter miapil kanako niini nga saad.”⁶¹

Si Elder Hunter naordinahan nga usa ka Apostol niadtong Oktubre 15, 1959. Sa edad nga 51, siya ang pinakabata nga sakop sa Napulog Duha, kansang kasagarang edad nianang panahona dul-an na sa 66.

Sa nagsunod nga 18 ka bulan, si Elder Hunter kanunay nga mobiyahe sa California ug Utah samtang gihuman niya ang gikinahanglan nga trabahoon sa iyang pangabogado ug nangandam nga mobalhin. Usa sa iyang mga kliyente miingon nga “basin ang Simbahan mihimo og labihan ka makapadani nga tanyag” aron maagni siya nga mobiya sa ingon ka malampuson nga pangabogado. Kalabut niana, si Elder Hunter misulat sa iyang journal:

“Kadaghanan sa mga tawo wala makasabut nganong ang mga tawo sa atong tinuohan motubag sa mga tawag nga moserbisyo o mopasalig nga mohatag sa tanan nato. … Ako nalingaw sa hilabihan sa pagpangabogado, apan kini nga tawag nga miabut kanako mas importante pa kay sa pagpalambo sa akong trabaho o panguwarta.”⁶²

Ang apostolikanhong pangalagad ni Elder Hunter milungtad og sobra sa 35 ka tuig, ug atol nianang panahona mibiyahe sa hapit tanang nasud sa kalibutan aron sa pagtuman sa gisugo kaniya isip linain nga saksi ni Jesukristo (tan-awa sa D&P 107:23).

Ang Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles, 1965. Naglingkod sa wala ngadto sa tuo: Ezra Taft Benson, Mark E. Petersen (sa lingkuranan nga dunay kasayhan sa bukton), Joseph Fielding Smith (presidente sa korum), ug LeGrand Richards. *Nagbarug sa wala ngadto sa tuo:* Gordon B. Hinckley, Delbert L. Stapley, Thomas S. Monson, Spencer W. Kimball, Harold B. Lee, Marion G. Romney, Richard L. Evans, ug Howard W. Hunter.

Ang Genealogical Society sa Utah

“Kita kinahanglan … mohalad ngadto sa Ginoo … usa ka basahon nga naglangkob sa mga talaan sa atong mga patay, nga takus sa tanan nga pagdawat” (D&P 128:24).

Niadtong 1964 ang Unang Kapangulohan mitudlo ni Elder Hunter nga mahimong presidente sa Genealogical Society sa Simbahan, nga nailhan nianang higayuna nga Genealogical Society sa Utah. Kana nga organisasyon mao ang unang bersyon sa Family History Department sa Simbahan. Ang katuyoan niini mao ang pagpundok, pagpreserbar, ug pagpaambit sa impormasyon sa genealogy sa tibuok kalibutan. Si Elder Hunter nangulo sa society sulod sa walo ka tuig, ug atol nianang panahona iyang gidumala ang mga kausaban nga adunay malungtarong mga epekto sa pagpadali, paghan-ay, ug pagpalambo sa buhat sa family history.

Niadtong 1969 ang organisasyon nakatigum og “sobra sa 670,000 ka rolyo sa microfilm, nagrepresentar sa kapareho sa tulo ka milyon ka mga volume nga adunay 300 ka mga pahina ang matag usa.” Nakakolekta usab kini og “unom ka milyon nga kompletong mga rekord sa mga family group, usa ka card file index nga adunay 36 ka milyon ka mga indibidwal, ug usa ka koleksyon sa libro nga sobra sa 90,000 ka mga volume.”⁶³ Matag semana, mga 1,000 ka rolyo sa microfilm ang nadugang gikan sa tibuok kalibutan. Ang pagproseso niadtong mga rekord ug paghimo niini nga ma-access—alang sa pagsiksik ug alang sa buhat sa templo—labihan ka dako nga buluhaton. Ubos sa pagpangulo ni Elder Hunter, ang Genealogical Society nagsugod paggamit sa kinabag-ohang mga teknolohiya sa computer aron makatabang sa buhat. Usa ka manunulat ang nahinumdom nga ang society nahimong “inila sa kalibutan taliwala sa propesyonal nga mga organisasyon tungod sa progresibo niining mga kalihokan sa pagtipig og rekord.”⁶⁴

Si Elder Hunter na-release isip presidente sa Genealogical Society pagka-1972. Nag-summarize sa epekto sa iyang mga paningkamot, si Elder Richard G. Scott miingon, “Iyang gipahinungod ang mahinungdanong bahin sa iyang kinabuhi ngadto niana nga buhat ug miandam sa mga pundasyon ug direksyon diin ang Simbahan nagpadayon gihapon sa pag-ani sa mga benepisyo.”⁶⁵

Ang Polynesian Cultural Center

“Patalinghug kamo nga mga katawhan nga gikan sa layo; ug kamo nga anaa diha sa mga isla sa kadagatan, paminaw kamong tanan” (D&P 1:1).

Niadtong 1965 ang Unang Kapangulohan mitudlo kang Elder Hunter nga mahimong presidente ug chairman sa board sa Polynesian Cultural Center sa Laie, Hawaii. Nianang higayuna, ang center nabuksan sulod lamang sa 15 ka bulan ug nag-atubang og daghang mga hagit. Ang pagbisita sa mga turista ubos ra, ug ang mga tawo adunay lain-laing mga panglantaw kalabut sa mga tumong ug mga programa sa center. Usa ka semana human natudlo si Elder Hunter, miadto siya sa Laie ug nagsugod og mainampingong pagtuon bahin sa kalig-on ug mga panginahanglan sa center.

Ubos sa pagpangulo ni Elder Hunter, ang Polynesian Cultural Center nahimong usa sa pinakapopular nga bisitahan sa mga turista sa Hawaii, nga nabisitahan sa dul-an sa usa ka milyon ka mga bisita pagka-1971. Si Elder Hunter midumala usab sa dakong ekspansyon sa center ug sa mga programa niini. Importante usab, sa mga pulong ni Elder Hunter, mao nga ang center nakahatag og trabaho nga nagtugot sa “liboan ka mga estudyante gikan sa South Pacific [aron] matabangan nga makakuha og edukasyon, kadaghanan kanila dili unta makabiya sa ilang mga isla aron makaeskwela [sa laing paagi].”⁶⁶

Human mangulo sa Polynesian Cultural Center sulod sa 12 ka tuig, si Elder Hunter gi-release pagka-1976. Ang iyang pagserbisyo isip presidente nakatabang nga matuman ang mga pulong ni Presidente David O. McKay, kinsa miingon niadtong 1955 nga ang gamay nga village sa Laie adunay potensyal nga mahimong “usa ka tabang sa misyonaryo nga buhat, makaimpluwensya dili lamang sa liboan, dili napulo ka liboan, apan sa minilyon ka mga tawo nga moabut aron masayud kon unsa kini nga lungsod ug ang kamahinungdanon niini.”⁶⁷

Historian sa Simbahan

“Kini mao ang katungdanan sa tigsulat sa Ginoo, kinsa siya mitudlo, sa paghupot og usa ka kasaysayan, ug usa ka kinatibuk-an nga talaan sa mga butang sa simbahan nga nahitabo sa Zion” (D&P 85:1).

Niadtong Enero 1970, si Presidente David O. McKay namatay, ug si Joseph Fielding Smith gi-set apart isip bag-ong Presidente sa Simbahan Si Joseph Fielding Smith nagserbisyo isip Historian sa Simbahan sa miaging 49 ka tuig, ug sa dihang nahimo siyang Presidente sa Simbahan, gitawag si Elder Hunter nga maoy mohulip kaniya niana nga buluhaton. “Si Presidente Smith nahimong Historian sa Simbahan sulod sa daghang katuigan nga lisud mahunahuna nga ako mismo ang mopuli niana nga posisyon,” miingon siya.⁶⁸

Giatubang ni Elder Hunter kining bag-ong responsibilidad inubanan sa iyang naandan nga kadasig. “Ang buluhaton nga gihatag sa Ginoo pinaagi sa pagpadayag hilabihan ka mahagiton—sa pagtuman sa buluhaton sa pagkolekta ug pagsulat ug paghimo sa materyal nga magamit sa mga miyembro sa Simbahan,” miingon siya.⁶⁹ Ang Church News mireport nga ang Historian sa Simbahan mao ang “responsable sa pagtipig og rekord sa Simbahan, lakip na ang minutes, mga rekord sa templo, tanang mga ordinasyon, mga patriyarkal nga panalangin, ug … kasamtangang hinugpong nga kasaysayan sa Simbahan.”⁷⁰

Niadtong 1972, ang mga sakop sa Napulog Duha nakuhaan sa pipila sa ilang bug-at nga mga katungdanang pang-administratiba aron makagahin sila og dugang panahon sa ilang apostolikanhong pangalagad. Isip kabahin niana nga kausaban, si Elder Hunter na-release isip Historian sa Simbahan apan nagpadayon sa tahas nga tigtambag sa Historical Department sa Simbahan. “Mopabilin kini kanako sa posisyon nga mogiya apan makuhaan sa operational function,” misulat siya.⁷¹ Nagpadayon siya sa tahas nga tigtambag hangtud pagka-1978.

BYU Jerusalem Center — Ang Brigham Young University Jerusalem Center for Near Eastern Studies

Pagserbisyo didto sa Balaan nga Yuta

Si Howard W. Hunter nakapalambo og espesyal nga gugma alang sa Balaan nga Yuta sa dihang mibiyahe siya didto kauban ang iyang pamilya niadtong 1958 ug 1960. Atol sa iyang pagserbisyo isip Apostol, nakabalik siya sobra sa duha ka dosena ka mga higayon. “Ang iyang tinguha nga makaadto sa dapit diin naglakaw ug nagtudlo ang Manluluwas daw imposible nga matagbaw,” miingon si Elder James E. Faust sa Korum sa Napulog Duha.⁷²

Kay nasayud gayud sa mga problema sa rehiyon, si Elder Hunter nagdala og mensahe sa gugma ug kalinaw. “Ang mga Judeo ug mga Arabo parehong mga anak sa atong Amahan,” miingon siya. “Pareho silang mga anak sa saad, ug sa ingon kita isip usa ka simbahan walay habig nga labanan. Kita adunay gugma ug interes sa matag usa. Ang katuyoan sa ebanghelyo ni Jesukristo mao ang pagdala sa gugma, panaghiusa, ug panag-igsoonay sa kinatas-ang matang.”⁷³

Tunga-tunga sa1972 ug 1989, si Elder Hunter mituman og mahinungdanong mga buluhaton alang sa duha ka espesyal nga mga proyekto sa Jerusalem: ang Orson Hyde Memorial Garden ug ang Brigham Young University (BYU) Jerusalem Center for Near Eastern Studies. Sayo sa kasaysayan sa Simbahan—niadtong 1841—si Elder Orson Hyde sa Korum sa Napulog Duha mihalad og pagpahinungod nga pag-ampo didto sa Bukid sa Oliba, silangan sa Jerusalem. Niadtong 1972 ang Unang Kapangulohan mihangyo kang Elder Hunter nga sugdan ang pagpangita og posible nga mga luna aron makatukod og Orson Hyde memorial sa Jerusalem. Pagka-1975 ang siyudad sa Jerusalem mibukas sa paagi alang sa unsay mailhan sa katapusan nga Orson Hyde Memorial Garden, nga gitukod ibabaw sa Bukid sa Oliba.

Atol sa nagsunod nga pipila ka katuigan, si Elder Hunter mibiyahe sa Jerusalem sa daghang higayon aron makigsabut og mga kontrata alang sa memorial ug sa pagdumala sa desinyo ug pagtukod niini. Ang proyekto nakompleto niadtong 1979 ug gipahinungod nianang tuiga ni Presidente Spencer W. Kimball. Human mapahigayon ang mga tulumanon sa pagpahinungod, si Elder Hunter mipadayag sa iyang pagtuo nga ang memorial “makahatag og dakong epekto alang sa kaayohan sa pagpdangat og maayong imahe sa Simbahan.”⁷⁴

Bisan sa wala pa mahuman ang Orson Hyde Memorial Garden, si Elder Hunter nangita na og luna diin ang Simbahan makatukod og usa ka center alang sa study abroad program sa BYU. Ang center mohatag usab og dapit alang sa mga miyembro sa Jerusalem Branch. Ang pagdumala niini nga proyekto mahimong usa sa labing komplikado, sensitibong mga buluhaton sa pangalagad ni Elder Hunter.

Ang mga lider sa Simbahan mipili sa luna, apan ang pagkuha sa pagtugot alang sa pag-abang og yuta ug mga plano sa pagtukod nagkinahanglan og dul-an sa lima ka tuig sa unsay gihulagway ni Elder Hunter nga “walay katapusan nga trabaho.”⁷⁵ Human sa taas nga debate ug mga negosasyon, ang gobyerno sa Israel mitugot nga ipadayon ang pagtukod sa center.

Niadtong Mayo 1988 ang pagtukod hapit na mahuman ug ang pag-abang andam na aron mapirmahan. Nianang higayuna, si Howard W. Hunter nagserbisyo isip Akting nga Presidente sa Napulog Duha. Napaubos siya og seryuso nga operasyon sa likod sa miaging tuig ug dili makalakaw, apan bisan pa niana mibiyahe siya ngadto sa Jerusalem aron pirmahan ang pag-abang. Samtang anaa pa siya didto, ang mga estudyante sa BYU ug ang mga miyembro sa Jerusalem Branch mipahigayon og gamayng resepsyon aron ipahayag ang ilang pasalamat. Ang kasaysayan sa branch nagsaysay niining emosyonal nga talan-awon sa pagsugod sa resepsyon: “Kay nagpaalim gihapon gikan sa operasyon sa likod, si Presidente Hunter nag-wheelchair agi sa main entrance inubanan ni Presidente [Jeffrey R.] Holland [sa Brigham Young University] samtang ang choir mitimbaya kanila pinaagi sa pagkanta sa ‘The Holy City [Ang Balaan nga Siyudad].’”⁷⁶ Mga luha nangagas diha sa aping ni Presidente Hunter.

Pagka-Mayo 1989, si Presidente Hunter mibalik sa Jerusalem aron ipahinungod ang center. Kining tulumanon sa pagpahinungod mitapos sa usa ka dekada nga talagsaon niyang paningkamot ug sa uban aron ang gilauman nga adunay Jerusalem Center matinuod. “Si Presidente Howard W. Hunter … mao ang kanunayng nalambigit ug ang mahigugmaong tigbantay sa tore nianang proyekto gikan sa panahon nga kadto usa lamang ka damgo,” miingon si Elder Jeffrey R. Holland.⁷⁷ Sa pagpahinungod nga pag-ampo, si Presidente Hunter miingon:

“Kini nga building … gitukod aron mahimong balay niadtong nahigugma kanimo ug nagtinguha nga makaila kanimo ug mosunod sa mga lakang sa imong Anak, ang among Manluluwas ug Manunubos. Matahum kini sa tanang bahin, nagpakita sa katahum sa unsay girepresentar niini. O Amahan, nagpasalamat kami kanimo alang sa pribilehiyo sa pagtukod niini nga balay nganha kanimo alang sa kaayohan ug pagkat-on sa imong mga anak.”⁷⁸

Si Presidente Hunter sakay sa wheelchair — Si Presidente Hunter sa Brigham Young University Jerusalem Center for Near Eastern Studies, sa wala pa mopahinungod sa center

Ang Nagkadako nga Simbahan

“Ang Zion kinahanglan motubo sa katahum, ug diha sa pagkabalaan; ang iyang mga utlanan kinahanglan padak-an; ang iyang mga istaka kinahanglan lig-unon” (D&P 82:14).

Sa dihang si Howard W. Hunter gitawag nga Apostol niadtong 1959, adunay mga 1.6 ka milyon ka mga miyembro sa Simbahan. Atol sa nagsunod nga mga dekada, siya adunay mahinungdanong tahas sa talagsaong pagtubo sa Simbahan sa tibuok kalibutan. Sa gatusan ka mga Sabado ug Dominggo, mibiyahe siya sa mga stake aron sa paglig-on sa mga miyembro ug sa pagtawag og bag-ong mga lider. Nakighimamat usab siya sa mga opisyal sa gobyerno sa daghang mga nasud, mitabang sa pagbukas og mga oportunidad alang sa misyonaryo nga buhat.

Niadtong 1975, ang mga miyembro sa Simbahan misaka ngadto sa mga 3.4 ka milyon ug nagtubo sa labihan ka paspas sa Latin America. Sa ulahing bahin nianang tuiga, si Elder Hunter ug si Elder J. Thomas Fyans, usa ka Assistant sa Napulog Duha, gisangunan sa pagbahin sa 5 ka mga stake sa Mexico City. Human sa miting kauban ang mga lider sa area ug pagribyu sa impormasyon gikan sa mga presidente sa stake, si Elder Hunter midumala sa pag-organisar sa 15 ka mga stake gikan niadtong 5 ka mga stake—ang tanan sa usa ra ka Sabado ug Dominggo.⁷⁹ Sa wala kaayo paghatag og gibug-aton sa sitwasyon sama sa kasagaran, siya misulat, “Aduna ba kahay ingon ka grabe nga dinaghang pag-organisar sa Simbahan, ug naluya mi sa among pag-uli sa balay.”⁸⁰

Si Claire ug si Howard Hunter — Si Howard ug si Claire Hunter

Si Claire, usa ka Matinud-anong Kauban

“Ang akong asawa kanunay gayud nga malumo ug mahigugmaong kauban,” si Elder Hunter miingon sa dihang gitawag siya sa Korum sa Napulog Duha niadtong 1959.⁸¹ Sulod sa daghang katuigan, si Claire sa kasagaran mouban ni Elder Hunter sa iyang mga biyahe isip usa ka Apostol. Si Presidente Thomas S. Monson nakahinumdom sa usa ka higayon sa dihang nakaobserbar siya ni Claire nga mipakita sa iyang gugma sa mga bata sa Tonga: “Iyang kuhaon kadtong gagmayng mga bata sa Tonga ug ibutang ang matag usa sa iyang tuhod samtang makig-istorya siya kanila … ug dayon mopasabut sa mga magtutudlo sa Primary kon unsa sila ka bulahan nga makabaton sa oportunidad sa pagtudlo sa ingon ka bililhon nga gagmayng mga bata. Nasayud siya sa bili sa kalag sa tawo.”⁸²

Sa 1974 nga interbyu, si Elder Hunter miingon bahin ni Claire: “Sa among tibuok nga kaminyoon, … kanunay gayud siyang nagbarug sa kiliran uban sa gugma, konsiderasyon,ug pagdasig. … Nahimo siyang dako nga suporta.”⁸³

Sa panahon niana nga interbyu, si Claire nagsugod na pagsinati og seryusong mga hagit sa panglawas. Sa sinugdanan siya adunay grabe nga labad sa ulo ug panagsa nga pagkalimot ug pagkalibug. Human niana nag-antus siya og pipila ka ginagmay nga mga stroke nga nakapalisud kaniya sa pagsulti o paggamit sa iyang mga kamot. Sa dihang miabut siya sa punto nga manginahanglan og kanunay nga pag-atiman, determinado si Elder Hunter sa pag-atiman kaniya kutob sa iyang mahimo samtang nagtuman usab sa iyang mga responsibilidad isip sakop sa Korum sa Napulog Duha. Nakigsabut siya og tawo nga mobantay ni Claire sa adlaw, apan siya ang moatiman kaniya inigka-gabii. Si Elder Hunter nakalahutay og pipila ka kaugalingon niyang mga problema sa panglawas niining mga katuigan, lakip na ang ataki sa kasingkasing niadtong 1980.

Si Claire nag-antus og cerebral hemorrhage niadtong 1981 ug lain pagka-1982. Sa ikaduhang higayon baldado na kaayo siya nga ang mga doktor miinsister nga ibutang siya og usa ka care center aron makadawat siya og tukma nga pag-atimang medikal. Nagpabilin siya sa center sulod sa katapusang 18 ka bulan sa iyang kinabuhi. Atol nianang panahona, si Presidente Hunter mobisita kaniya dili mominus kausa matag adlaw gawas kon magbiyahe siya alang sa mga buluhaton sa Simbahan. Bisan tuod nga si Claire wala na makaila kaniya kadaghanan nianang panahona, padayon siyang mosulti kaniya sa iyang gugma ug mosiguro nga komportable siya. Usa ka apong lalaki miingon, “Kanunay siyang nagdali aron makita siya, aron makauban siya, aron maatiman siya.”⁸⁴ Nahinumdom sa pag-atiman sa iyang amahan alang sa iyang inahan, si Richard Hunter misulat:

“Ang akong inahan aduna sa labing maayo nga pag-atiman sa katapusan niyang mga katuigan sa kinabuhi tungod kay giatiman siya ni Papa. Ang tibuok pamilya nagtan-aw uban sa dakong pagdayeg ug pagtahud samtang maghimo si Papa sa iyang tahas isip tig-atiman. … Nakahinumdom ko sa kabug-at sa iyang gibati sa dihang ang doktor mipasidaan kaniya [nga] mahimong delikado ang mahitabo ni mama kon magpabilin siya sa balay ug dili masulod sa usa ka pasilidad nga dunay hanas nga mga nurse. Kon magpabilin siya sa balay, si papa mahimong mamatay sa iyang pagsulay sa pag-atiman kaniya tungod sa iyang kaugalingong pisikal nga limitasyon. Dayon si mama na lang ang mag-atiman sa iyang kaugalingon. Ang debosyon ni papa kang mama maoy usa sa mga butang nga kanunay nga nindot alang sa among pamilya.”⁸⁵

Si Claire namatay niadtong Oktubre 9, 1983. Nakaobserbar sa pag-atiman ni Elder Hunter samtang si Claire nag-antus sobra sa 10 ka tuig nga pagkasakit, si Elder James E. Faust miingon, “[Ang] kalumo nga makita sa ilang panag-istoryahay makapatandog ug makaapekto sa emosyon. Wala pa ko kakita og ingon nga ehemplo sa debosyon sa usa ka bana ngadto sa iyang asawa.”⁸⁶

Presidente sa Korum sa Napulog Duha

Si Presidente Kimball namatay niadtong Nobyembre 1985, ug si Ezra Taft Benson ang mipuli kaniya isip Presidente sa Simbahan. Si Marion G. Romney nahimong Presidente sa Korum sa Napulog Duha tungod kay mao ang pinaka-senior nga sakop sa korum. Tungod sa dili maayong panglawas ni Presidente Romney, si Elder Hunter, kinsa mao ang sunod sa seniority, gi-set apart isip Akting nga Presidente sa Napulog Duha. Nahimo siyang Presidente sa Napulog Duha niadtong Hunyo 1988, mga duha ka semana human sa kamatayon ni Presidente Romney.

Si Presidente Hunter nagserbisyo isip Akting nga Presidente o Presidente sa Korum sa Napulog Duha sulod sa walo ka tuig ug tunga. Atol nianang panahona, ang tibuok kalibutan nga pangalagad sa Napulog Duha mipadayon sa paglambo samtang ang Simbahan mitubo gikan sa 5.9 ka milyon nga mga miyembro ngadto na sa 8.7 ka milyon, nga adunay mga ward o mga branch sa 149 ka mga nasud ug mga teritoryo. “Usa kini ka makapahinam nga panahon sa kasaysayan sa Simbahan,” miingon si Presidente Hunter niadtong 1988. “Karon, ang paglakaw dili na ingon ka paspas. Kinahanglan kitang modagan aron makagukod ug mapadayon ang buhat.”⁸⁷ Sa pagtuman sa responsibilidad nga mohatag og pagsaksi mahitungod kang Jesukristo ug pagtukod sa Simbahan sa tibuok kalibutan, si Presidente Hunter nangulo pinaagi sa ehemplo. Mibiyahe siya sa tibuok Estados Unidos ug ngadto sa sobra sa 25 ka laing mga nasud atol sa iyang pagserbisyo isip Presidente sa Napulog Duha.

Si Presidente Hunter mipadayon bisan sa daghang mga problema sa iyang panglawas. Niadtong 1986 napaubos siya sa operasyon sa kasingkasing, ug pagka-1987 napaubos siya sa operasyon sa likod. Bisan tuod nga naayo ang iyang likod, wala na siya makalakaw tungod sa nadaut nga ugat ug uban pang mga komplikasyon. Niana nga Oktubre, naglingkod siya sa wheelchair samtang naghatag sa iyang pakigpulong sa kinatibuk-ang komperensya. “Pasayloa ko nga magpabilin kong maglingkod samtang mopresentar ko niining pipila ka pakigpulong,” misugod siya. “Dili kini akong gusto nga mamulong gikan sa usa ka wheelchair. Akong nabantayan nga kamong tanan daw nalingaw sa komperensya nga naglingkod, mao nga akong sundon ang inyong ehemplo.”⁸⁸

Determinado nga makabalik og gamit sa iyang mga paa, si Presidente Hunter mipaubos sa usa ka grabe nga oras sa physical therapy. Sa sunod nga kinatibuk-ang komperensya, pagka-Abril 1988, hinay siyang milakaw padulong sa pulpito gamit ang walker. Pagka-Disyembre migamit siya og walker aron motambong sa sinemana nga miting sa Unang Kapangulohan ug sa Napulog Duha, ang unang higayon sa sobra sa usa ka tuig nga wala siya motambong gamit ang wheelchair. “Sa dihang misulod ko sa council room, ang kaigsoonan namarug ug namakpak,” miingon siya. “Kini ang unang higayon nga nakadungog ko og pamakpak diha sa templo. … Kasagaran sa mga doktor misulti kanako nga dili na gayud ako makabarug o makalakaw, apan napakyas sila sa pagkonsiderar sa gahum sa pag-ampo.”⁸⁹

Si Inis ug si Howard Hunter — Si Howard ug si Inis Hunter

Pagka-Abril 1990, sa pagtapos sa miting sa Korum sa Napulog Duha, si Presidente Hunter nangutana, “Aduna ba kaninyo nga gustong hisgutan ang laing butang nga wala sa agenda?” Sa dihang walay usa nga misulti, siya mipahibalo, “Nan, … kon wala nay gustong mosulti, naghunahuna lang ko nga pahibaloon kamo nga magminyo ko karong hapon.” Usa sa mga sakop sa Napulog Duha miingon nga ang pagpahibalo usa ka surprisa nga “ang tanan naghunahuna kon sakto ba ang ilang nadungog.” Si Presidente Hunter mipasabut sa iyang kaigsoonan, “Si Inis Stanton daan nang kaila gikan sa California. Nakig-istorya ko kaniya taud-taud na, ug nakahukom ko nga magminyo.”⁹⁰ Si Inis usa ka miyembro sa El Sereno Ward sa dihang si Presidente Hunter ang bishop. Ang ilang dalan nagkatagbo sa kaulahian sa dihang si Inis mibalhin sa Utah ug nahimong receptionist sa Church Office Building. Gikasal sila sa Salt Lake Temple niadtong Abril 12, 1990, ni Presidente Gordon B. Hinckley.

Dul-an na sa pito ka tuig ang milabay human sa kamatayon ni Claire. Si Inis nahimong tinubdan sa dakong kahupayan ug kalig-on ngadto kang Presidente Hunter atol sa iyang pagserbisyo isip Presidente sa Korum sa Napulog Duha ug Presidente sa Simbahan. Mokuyog siya kaniya sa kadaghanan sa iyang mga biyahe aron mahimamat ang mga Santos sa tibuok kalibutan.

Pagka-Pebrero 7, 1993, si Presidente Hunter miadto sa Brigham Young University aron mamulong atol sa usa ka fireside nga gitambongan sa 17,000 ka mga tawo. Mao pa lang ang pagsugod niya sa iyang pakigpulong sa dihang usa ka tawo midagan paingon sa atubangan, nagdala og briefcase sa usa ka kamot ug usa ka itom nga butang sa laing kamot. “Hunong diha!” ang tawo misinggit. Nanghulga siya nga pabuthon ang unsay iyang giangkon nga bomba gawas kon si Presidente Hunter mobasa og giandam na nga pamahayag. Si Presidente Hunter mibalibad ug lig-ong nagbarug sa pulpito sa tibuok higayon nga ang tawo mihulga kaniya. Samtang ang kahadlok ug kaguliyang milukop sa building, ang nanambong misugod sa pagkanta og “Salamat, O Dios, sa Propeta.” Human sa pipila ka minuto nga kakulba, duha ka security personnel ang midakop sa tawo, ug si Presidente Hunter gipakanaug aron maadto sa luwas nga dapit. Sa dihang nahibalik na ang kahapsay, mipahulay siya og kadali ug unya mipadayon sa iyang mga pakigpulong. “Ang kinabuhi adunay daghang mga hagit,” siya misugod, ug unya midugang, “sama sa gipakita bag-o lang.”⁹¹

Atol sa miaging 20 ka tuig, si Presidente Hunter nakalahutay sa daghang mga pagsulay, lakip na sa dili maayong panglawas ug sa katapusan sa pagkamatay ni Claire, kadaghan ma-ospital tungod sa iyang kaugalingong mga problema sa panglawas, ug grabe nga sakit ug kakulangan sa pisikal. Ang iyang mga pagtulun-an niadtong mga tuiga kasagaran nagtutok sa kalisdanan ug mipamatuod mahitungod sa Manluluwas nga si Jesukristo isip tinubdan sa kalinaw ug panabang sa panahon sa pagsulay. Sa usa ka wali siya nagtudlo:

“Ang mga Propeta ug mga Apostoles sa Simbahan nag-atubang … og personal nga mga kalisdanan. Ako moangkon nga nag-atubang ako og pipila, ug kamo sa walay pagduda mag-atubang og pipila sa inyong kaugalingon karon ug sa kaulahian sa inyong kinabuhi. Kon kini nga mga kasinatian makahimo kanatong mapainubsanon ug makapalambo kanato ug makatudlo kanato ug makapanalangin kanato, mahimo kining gamhanang mga instrumento sa mga kamot sa Dios sa paghimo kanato nga mas maayo nga mga tawo, sa paghimo kanato nga mas mapasalamaton, mas mahigugmaon, ug mas manggihunahunaon sa ubang mga tawo sa ilang kaugalingong mga panahon sa kalisud.”⁹²

Ang ingon nga mga pagtulun-an sama sa matang sa pagpahayag og gugma niadtong kinsa nag-antus. Ang dinasig nga mga pulong ni Presidente Howard W. Hunter nakapaawhag sa daghan nga modangup ngadto sa Manluluwas, sama sa iyang gibuhat mismo.

Presidente sa Simbahan

“Si Presidente Hunter usa sa labing mahigugmaon, Kristohanong lalaki nga among nailhan sukad. Ang iyang espirituhanong kalig-on tulukibon kaayo ingon nga dili matugkad. Kay ubos sa magiyahon nga impluwensya ni Ginoong Jesukristo isip Iyang linain nga saksi sulod sa daghang katuigan, ang espiritwalidad ni Presidente Hunter napalambo sa talagsaong paagi. Mao kini ang tinubdan sa iyang tibuok pagkatawo” (James E. Faust).⁹³

Niadtong Mayo 30, 1994, si Presidente Ezra Taft Benson namatay human sa dugay nga pagkasakit. Unom ka adlaw human niana, ang Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles nagtigum sa Salt Lake Temple aron i-organisar pag-usab ang Unang Kapangulohan. Tungod kay siya ang senior nga Apostol, si Howard W. Hunter gi-set apart isip Presidente sa Simbahan. Iyang gitawag sila si Gordon B. Hinckley ug Thomas S. Monson, kinsa nagserbisyo isip mga magtatambag ni Presidente Benson, nga mahimo niyang mga magtatambag.

Sila si Presidente Hunter, Hinckley, ug Monson — Si Presidente Hunter kauban sa iyang mga magtatambag sa Unang Kapangulohan: Presidente Gordon B. Hinckley (wala) ug Presidente Thomas S. Monson (tuo)

Sa usa ka press conference pagkasunod adlaw, si Presidente Hunter mihimo sa iyang unang mga pamahayag sa publiko isip Presidente sa Simbahan. “Ang atong mga kasingkasing napuno sa emosyon sukad sa kamatayon sa atong higala ug igsoon nga si Ezra Taft Benson,” misugod siya. “Akong gibati ang iyang pagkawala sa personal gayud nga paagi tungod sa bag-ong responsibilidad nga miabut kanako sukad sa iyang pagkamatay. Kadaghan ko naghilak ug nagtinguha sa akong Amahan sa Langit sa kinasingkasing nga pag-ampo uban sa tinguha nga makahimo ko sa pagtuman sa taas ug balaan nga calling nga karon ania na kanako.

“Ang akong labing dako nga kalig-on sa miaging mga oras ug mga adlaw mao ang akong malungtarong pagpamatuod nga kini buhat sa Dios ug dili sa tawo, nga si Jesukristo mao ang awtorisado ug buhi nga pangulo niini nga simbahan ug gigiyahan Niya kini pinaagi sa pulong ug sa buhat. Akong gipahinungod ang akong kinabuhi, akong kalig-on, ug ang tibuok kusog sa akong kalag sa pagserbisyo Kaniya sa hingpit.”⁹⁴

Human sa pagpahayag og gugma, si Presidente Hunter mihatag og duha ka mga pagdapit ngadto sa mga miyembro sa Simbahan. Ang una mao nga mahimong mas magkugi sa pagsunod sa ehemplo ni Jesukristo, ug ang ikaduha mao nga makaambit sa hingpit nga paagi sa mga panalangin sa templo (tan-awa sa pahina 1-3). Iya usab nga gidapit kadtong kinsa nasakitan, nanlimbasug, o nahadlok, sa “pagbalik [ug] tuguti kaming mobarug uban kaninyo ug mopahid sa inyong mga luha.”⁹⁵

Bisan pa man sa talandugon nga panglawas, si Presidente Hunter determinado nga mobuhat sa tanan kutob sa iyang mahimo aron mahimamat ug malig-on ang mga Santos. Duha ka semana human nahimong Presidente, mihatag siya sa iyang unang mahinungdanong mga pakigpulong, namulong ngadto sa bag-ong mga presidente sa misyon ug dayon ngadto sa sobra sa 2,200 ka mga misyonaryo. Sa ulahing bahin niana nga bulan miadto siya sa Carthage ug Nauvoo, Illinois, sa pagsaulog sa ika-150 nga anibersaryo sa pagkamartir nila ni Joseph ug Hyrum Smith. “Bisan asa kami moadto, ang mga tawo magpundok libut kaniya,” miingon si Presidente Gordon B. Hinckley. “Nakiglamano siya sa liboan, nga dunay partikular nga pahiyom kon ang mga bata magpundok aron motan-aw sa iyang mga mata ug mokupot sa iyang kamot.”⁹⁶

Niadtong Oktubre 1, 1994, sa sesyon sa Sabado sa buntag sa kinatibuk-ang komperensya, ang mga miyembro sa Simbahan pormal nga mipaluyo kang Howard W. Hunter isip Presidente sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw ug isip propeta, manalagna, ug tigpadayag. Sa iyang pangbukas nga pakigpulong, si Presidente Hunter mibalik sa iyang mga pagdapit alang sa mga miyembro sa Simbahan sa pagsunod sa ehemplo sa Manluluwas ug sa “pagtan-aw sa templo sa Ginoo isip labing mahinungdanon nga simbolo sa inyong pagkamiyembro.”⁹⁷ Iyang gihatagan pag-usab og gibug-aton ang mga templo pagkasunod semana, sa dihang mibiyahe siya ngadto sa Florida aron ipahinungod ang Orlando Florida Temple. “Ang plano sa ebanghelyo nga gipadayag sa Ginoo dili kompleto kon wala ang templo,” mitudlo siya, “kay diha sa sulod niini gidumala ang mga ordinansa nga gikinahanglan alang sa Iyang plano sa kinabuhi ug kaluwasan.”⁹⁸

Pagka-Nobyembre, si Presidente Hunter namulong sa usa ka sibya sa satellite sa pagsaulog sa ika-100 nga anibersaryo sa Genealogical Society—usa ka kalihokan nga dunay espesyal nga kahulugan alang kaniya, kay nakadumala siya sa organisasyon gikan niadtong 1964 hangtud 1972. “Naghandum ko nga natingala sa mainampingon nga buhat nga gipahigayon sa Ginoo sa pagpalambo sa buhat sa templo ug sa family history,” miingon siya. Dayon siya namahayag, “Ako dunay kinatibuk-ang mensahe: Kini nga buhat kinahanglang mapadali.”⁹⁹

Si Presidente Hunter nagpadayon nga madasigong nagtrabaho hangtud sa katapusan sa tuig. Atol sa debosyonal sa Pasko sa Unang Kapangulohan, mipamatuod siya mahitungod sa Manluluwas ug mihatag pag-usab og gibug-aton sa kaimportante sa pagsunod sa Iyang ehemplo:

“Ang Manluluwas mipahinungod sa Iyang kinabuhi sa pagpanalangin sa ubang mga tawo. … Wala gayud [Siya] mohatag nga nagpaabut nga makadawat og balus. Siya mihatag sa gawasnon ug mahigugmaong paagi, ug ang Iyang mga gasa mao ang labing bililhon. Gihimo Niya nga ang buta makakita, ang bungol makadungog, ug ang bakol makalakaw; malimpyo ang mahugaw, maayo ang may kakulangan, ug gibuhi ang patay. Ang iyang mga gasa oportunidad ngadto sa mga gipasipad-an, kagawasan ngadto sa giulipon, kapasayloan ngadto naghinulsol, paglaum ngadto sa nagmagul-anon, ug kahayag diha sa kangitngit. Iyang gihatag kanato ang Iyang gugma, Iyang pagserbisyo, ug Iyang kinabuhi. Ug labing importante, Iyang gihatag kanato ug sa tanang mga mortal ang pagkabanhaw, kaluwasan, ug kinabuhing dayon.

“Kinahanglang maninguha kita nga mohatag sama sa Iyang paghatag. Ang paghatag sa kaugalingon usa ka balaan nga gasa. Mohatag kita isip paghinumdom sa tanang gihatag sa Manluluwas.”¹⁰⁰

Isip kabahin sa iyang pakigpulong, iya usab nga gikuha ang mensahe nga namantala sa usa ka magasin sa samang tuig nga gitawag siya isip Apostol:

“Niining Pasko, husaya ang panagbangi. Pangitaa ang nakalimtan nga higala. Isalikway ang pagduda ug hulipi kini og pagsalig. Paghimo og sulat. Hatag og malumo nga tubag. Awhaga ang kabatan-onan. Ipakita ang inyong kamatinud-anon pinaagi sa pulong ug sa buhat. Tumana ang gisaad. Ayaw paghambin og pagdumot. Pasayloa ang kaaway. Pangayo og pasaylo. Paningkamot nga makasabut. Susiha ang inyong gipangayo sa uban. Hunahunaa una ang laing tawo. Magmabination. Magmalumo. Katawa pa og gamay. Ipahayag ang inyong pasalamat. Timbayaa ang usa ka estranghero. Lipaya ang kasingkasing sa usa ka bata. Paglingaw sa katahum ug katalagsaon sa yuta. Isulti ang inyong gugma ug dayon balika kini pagsulti.”¹⁰¹

Pagkasunod semana si Presidente Hunter mibiyahe ngadto sa Mexico City aron i-organisar ang ika-2,000 nga stake sa Simbahan. Dise-nuwebe ka tuig na ang milabay didto sa Mexico City, iyang gidumala ang pag-organisar sa 15 ka mga stake gikan sa 5 ka mga stake sa usa lamang ka Sabado ug Dominggo. Si Presidente Gordon B. Hinckley mihulagway sa paghimo sa ika-2,000 nga stake isip “usa ka mahinungdanong nakab-ot sa kasaysayan sa Simbahan.”¹⁰²

Usa ka gabii atol niadtong mga bulana, ang anak ni Presidente Hunter nga si Richard didto sa Joseph Smith Memorial Building ug nakakita nga usa sa mga tigtimbaya nga nagsakay og wheelchair. “Akong makita nga bag-o kadto alang niya,” miingon siya. “Miadto ko aron makig-istorya niya ug miingon nga ang akong amahan dunay wheelchair nga pareha gayud sa iya. Miingon siya nako nga ang propeta sa iyang Simbahan duna usab sa samang wheelchair pareha gayud sa iyaha. Miingon siya nga kon ang propeta makahimo niini, nan tingali makahimo usab siya. Nakahatag kana niya og paglaum. Siguro si Papa pinangga sa kadaghanan. Siguro usa sa mga rason niana mao nga ilang makita nga nag-antus siya sama nila, ug nakalahutay siya niana nga pag-antus, ug nakahatag kana kanila og paglaum.”¹⁰³

Sa pagsugod sa tuig 1995, si Presidente Hunter mipahinungod sa Bountiful Utah Temple. Midumala siya og unom ka mga sesyon sa pagpahinungod sa wala pa maluya og maayo nga gidala siya sa ospital. Human siya makagawas pipila ka adlaw human niana, ang Simbahan miisyu og pamahayag nga siya dunay kanser sa prostate nga mikaylap sa iyang mga bukog. Si Presidente Hunter wala na mopakita sa publiko atol sa katapusang unom ka semana sa iyang kinabuhi, bisan tuod nga padayon siyang nakighimamat sa iyang mga magtatambag ug mipahigayon og buluhaton sa Simbahan didto sa iyang panimalay. “Mapasalamaton nga siya dunay oportunidad sa pagpahinungod [niana nga templo],” miingon si Presidente Gordon B. Hinckley, “ilabi na tungod sa iyang pangamuyo sa una nga ang mga miyembro sa Simbahan ‘motan-aw sa templo sa Ginoo isip mahinungdanong simbolo sa [ilang] pagkamiyembro.’”¹⁰⁴

Si Presidente Howard W. Hunter namatay niadtong Marso 3, 1995, sa edad nga 87. Ang iyang katapusang mga pulong, nga gilitok sa “labihan ka hinay, malumo nga tingog” ngadto niadtong anaa sa kilid sa iyang higdaanan, mao ang yano nga, “Salamat.”¹⁰⁵ Bisan tuod nga nahimo siya nga Presidente sa Simbahan sulod lamang sa siyam ka bulan, ang iyang impluwensya tiunay. “Ang mga miyembro sa Simbahan sa tibuok kalibutan nasuod na kaniya sa espesyal nga paagi isip ilang propeta, manalagna, ug tigpadayag,” miingon si Elder James E. Faust. “Ila siyang nakita nga ehemplo sa mga kinaiya sa Manluluwas mismo. Mitubag sila sa talagsaong paagi sa iyang propetikanhong mga mensahe sa paghimo sa atong kinabuhi nga mas Kristohanon ug sa paghimo sa atong mga templo nga sentro sa atong pagsimba.”¹⁰⁶

Atol sa lubong ni Presidente Hunter, si Presidente Gordon B. Hinckley miingon agig pasidungog:

“Usa ka talagsaong kahoy sa lasang natumba, nagbilin og kahaw-ang. Usa ka dako ug hilum nga kalig-on ang mibiya sa atong taliwala.

“Daghan na ang nasulti bahin sa iyang pag-antus. Sa akong pagtuo mas dugay pa ug mas sakit ug mas lawom kay sa nahibaloan ni bisan kinsa nato. Nakapalambo siya og taas nga paglahutay sa kasakit ug wala moreklamo bahin niini. Ang kamatuoran nga nabuhi siya og dugay usa gayud ka milagro. Ang iyang pag-antus nakapahupay ug nakapaminus sa kasakit sa uban nga nag-antus. Nahibalo sila nga nasabtan niya ang kabug-aton sa ilang mga gipas-an. Mitabang siya ngadto nila uban sa espesyal nga matang sa gugma.

“Daghan ang nasulti mahitungod sa iyang kamabination, kamahunahunaon, pagtahud sa uban. Kining tanan tinuod. Iyang gitugyan ang iyang kaugalingon ngadto sa sundanan sa Ginoo nga iyang gihigugma. Siya hilumon ug manggihunahunaon nga tawo. Apan madasig usab siya sa pagpahayag og lig-on ug maalamong mga opinyon. …

“Si Brother Hunter mabination ug malumo. Apan mahimo usab siyang lig-on ug makapaagni sa iyang mga pamahayag. … Nabansay siya sa abogasiya. Nahibalo siya unsaon pagpresentar ang usa ka butang. Iyang mapresentar ang iyang pangatarungan alang sa iyang mga ideya sa han-ay nga paagi. Mahimo niya ang pag-uswag gikan sa iyang pagpresentar sa iyang katarungan ngadto sa iyang konklusyon. Kon mosulti siya, maminaw kaming tanan. Ang iyang mga sugyot kasagaran maoy mopatigbabaw. Apan kon kini dili dawaton, makahimo ra siya sa pagbakwi sa iyang sugyot. …

“Sulod sa traynta y sais ka tuig na karon, nga nagdala sa katungdanan sa balaang pagka-apostol, ang iyang tingog nag-una ug kusganon sa pagpadayag sa mga pagtulun-an sa ebanghelyo ni Jesukristo ug mipadayon sa buhat sa Simbahan. Daghan na siya og naadtoan sa kalibutan isip tinuod ug makamao nga tigpangalagad diha sa pagserbisyo sa Agalon. …

“Si Howard W. Hunter, propeta, manalagna, ug tigpadayag, dunay lig-on ug sigurado nga pagpamatuod mahitungod sa buhing kamatuoran sa Dios, ang atong Mahangturong Amahan. Iyang gipadayag uban sa lig-ong pagtuo ang iyang pagsaksi mahitungod sa kabalaan ni Ginoong Jesukristo, ang Manunubos sa katawhan. Namulong siya uban sa gugma alang kang Propeta Joseph Smith, ug alang sa tanan niadtong misunod kaniya diha [sa] line of succession] hangtud sa kaugalingong panahon ni Presidente Hunter. …

“Unta ang Dios mopanalangin sa iyang handumanan alang sa atong dakong kaayohan.”¹⁰⁷