“Ko Hoʻo Fakafonu Fakalaumālie Fakaʻahó,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú, ʻAokosi 2021, 26–27.
Lesoni Fakataumuʻa ʻo e Efiafi ʻi ʻApí
Ko Hoʻo Fakafonu Fakalaumālie Fakaʻahó
ʻOku malava ʻe he fanga kiʻi meʻa iiki mo faingofuá ʻo ʻomi ha ngaahi ola fakaofo mo liliu moʻui!
ʻOkú ke ongoʻi nai ʻokú ke anga ʻaki ʻa hono fakahoko e ngaahi ngāue fakaʻaho ʻo e ongoongoleleí ka ʻoku ʻikai pē ha liliu ia? ʻOku poupouʻi kitautolu kotoa ke tau fakaʻaongaʻi ha taimi ʻi he folofolá he ʻaho kotoa pē pea mo faʻa lotu. Ka ko e taimi ʻe niʻihi ʻe lava ke faingataʻa ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi lelei ʻo e fanga kiʻi tōʻonga fakaʻaho ko ʻení.
Neongo ʻoku ngali taʻe-mahuʻinga ʻa e fanga kiʻi tōʻonga faingofua hangē ko e lotu fakafoʻituituí mo e ako fakaʻaho ʻo e folofolá, ka ʻoku nau maʻu e mālohi ke tākiekina e meʻa ʻe hoko ʻi hoʻo ʻahó—mo hoʻo moʻuí.
Fekumi ki ha helu pelesitiki, ko ha paipa, mo ha tokotaha ʻoku mōmoa hono ʻulú ʻoku loto ke tokoni—kuo taimi e lēsoni fakatātaá!
Meʻa ke Faí
-
Fakamoʻui e paipá ke manifi pē tafe ʻa e vaí. ʻI he tuʻunga ko ʻení, ko e kalāvité pē ʻokú ne tākiekina e feituʻu ke tafe ki ai e vaí. Fakamatala ki hoʻo fāmilí ʻoku tatau ʻa e kalāvité mo ʻetau ngāue fakaʻahó. Ka ʻe lava ʻe ha fakafonu fakalaumālie fakaʻaho ʻo fakatupu ha ola fakaofo ʻi he feituʻu ʻoku huʻu ki ai ʻetau moʻuí, ʻo hangē pē ko hono liliu ʻe he helu kuo fakaiviá ʻa e tafe ʻa e vaí.
-
Helu tuʻo 10 ʻaki e helu pelesitikí ho ʻulu (pe ko e ʻulu ʻo ha mēmipa ho fāmilí). ʻOmi leva ʻa e helú ke ofi ki he vai ʻoku tafe manifí (kae ʻikai pā ki he vaí). Sio leva ki ha meʻa mālie. Ka tonu e meʻa kotoa, ʻoku totonu ke ngaofe ʻa e vaí ki he helú!
Ko e saienisí ia ka ʻoku ʻikai ko ha faimana. Ko e taimi ʻokú ke toutou helu ai ho ʻulú, ʻoku fakatahataha e mālohi fakaʻuhilá ki he helú ʻi he faʻunga ʻo ha fanga kiʻi ʻilekituloni iiki. Ko e taimi ʻokú ke ʻomi ai e helú ke ofi ki he vaí, ʻoku hanga ʻe he fanga kiʻi ʻilekituloni iiki ko ia kuo fakatahatahá ʻo fusi mai ʻa e vaí, ʻo ne ofeʻi ia!
-
Toe ʻahiʻahi pē ʻa e fakatotoló, ka ke helu tuʻo taha pe tuʻo ua pē ho ʻulú he foʻi takai ko ʻení. ʻOku ʻikai ke tānaki heni ha ʻilekituloni feʻunga ke ofeʻi ai ʻa e vaí. Ka ko hono fakahoko ia ʻo tuʻo 10 pe 20 pe 30, ʻe lava ke ne tānaki ha mālohi fakaʻuhila lahi fau!
Fehuʻi ki hoʻo fāmilí pe ko e hā ʻa e faikehekehe ʻi he ongo fakatotoló, pea ʻoku felāveʻi fēfē ia mo ʻetau ngaahi tōʻonga fakalaumālie ʻi he toenga ʻo e ʻahó (pe uiké, pe ko e moʻuí). Hili iá pea toe fakahoko fakaʻosi pē ʻa e fakatotoló ʻi he founga totonú he ʻoku fakalata ia!
Ko e Mālohi ʻo ha Fakaivia he ʻAho Kotoa Pē
Kuo akonaki mai ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē: “Ko e sīpinga fakalaumālie ʻo e fanga kiʻi meʻa iiki mo faingofuá, ʻi hono ʻomi ʻo e ngaahi meʻa lalahí, ʻoku maʻu ai ʻa e māteaki tuʻu maʻu mo taʻeueʻia, pea mo ha ului ʻoku kakato ange ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí.”1
Hangē pē ko e fanga kiʻi ʻilekituloni iiki ʻoku fakatahataha ʻi he helú, ʻoku ʻi ai ha fanga kiʻi ʻekitivitī fakalaumālie ʻe lava ke tau fakahoko he ʻaho kotoa pē ke fakatupulaki ai ʻetau fakamoʻoní. Ko e ngaahi fakaivia fakalaumālie ko ʻení ʻe lava pē ko ha ngaahi meʻa kehekehe ia: ako e folofolá, lotu fakafoʻituitui, maʻu e sākalamēnití, ʻalu ki he seminelí. Fakamatalaʻi ange ko e ngaahi meʻa fakaʻaho ko iá ʻe ngali siʻisiʻi ia, ka ʻe lava ʻe he ngaahi fakaivia fakalaumālie ko iá ʻo fai ha fuʻu liliu lahi, neongo kapau ko e liliu ko iá ko hono ofeʻi siʻisiʻi pē hoʻo moʻuí ki he hala ʻoku totonú (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:33).
Kole ki hoʻo fāmilí ke nau lisi ha ngaahi founga ʻe lava ke mou tānaki ai ha fanga kiʻi fakaivia fakalaumālie iiki ʻi he toenga ʻo e ʻahó mo e uiké. ʻE lava ke mālohi feʻunga pē ʻa e ngaahi tākiekina fakalaumālie ʻoku fakahoko maʻu pē ʻi hoʻo moʻuí ʻo fai ha meʻa ne mei taʻemalava!