Xsumehomeb’ li tij
Li Yuwa’b’ej yoo chixk’aak’alenkil qix junelik, naxnaw ru li na’ajman choq’ qe, ut tooxtenq’a chi tz’aqal re ru.
Jun aajel ru ut aj k’ojob’anel ch’ool tzol’leb’ re lix evangelio li Jesukristo a’an naq li qaChoxahil Yuwa’ wan jun xrahom tz’aqal re ru choq’ reheb’ li ralal xk’ajol. Xb’aan lix rahom tz’aqal re ru, a’an moko ka’ajwi’ ta nokorosob’tesi jo’ chan ru li qajom ut li k’a’ru aajel ru choq’ qe, jo’ aj b’an wi’ lix nawom maak’a’ roso’jik. Jo’ kixye chi saqen ru li profeet aj Nefi: “Ninnaw naq [li Dios] naxraheb’ li ralal xk’ajol.”
Jun reetalil li rahom tz’aqal re ru a’an, a’an lix tz’aqonik li qaChoxahil Yuwa’ sa’ li k’a’aq re ru wan sa’ li qayu’am, us ta naq ink’a’ nokoru chirilb’al li naqak’ul ut ink’a’ naqataw ru. Naqasik’ lix choxahil b’eresihom ut lix tenq’ li Yuwa’b’ej rik’in li tijok chi anchal qach’ool ut chi maak’a’ qab’alaq’. Naq naqaloq’oni li qasumwank ut naqayal qaq’e chu wanko jo’ li qaKolonel, wan qak’ulub’ chireek’ankil rajlal li choxahil b’eresihom chiru lix wankilal ut lix musiq’ahom li Santil Musiq’ej.
Eb’ li loq’laj hu naxk’ut chiqu, “Xb’aan naq lee Yuwa’ ak naxnaw li k’a’ru nekeraj ru chi toj maji’ neketz’aama chiru,” ut a’an “naxnaw ru chixjunil li k’a’aq re ru, xb’aan naq chixjunil li k’a’aq re ru wan chi k’utk’u chiru lix naq’ ru.”
Li profeet aj Mormon a’an jun reetalil a’an. Kikam rub’elaj naq kiru chirilb’al li k’a’ru kik’ulman rik’in lix k’anjel. A’b’anan, kixtaw ru naq li Qaawa’ yoo chixb’eresinkil chi chaab’il. Naq kitoch’e’ xb’aan li Musiq’ej chiroksinkileb’ li perel ch’iich’ li kok’ ru re laj Nefi sa’ lix tz’iib’anb’il esil, laj Mormon kixtz’iib’a: “Ut ninb’aanu a’in choq’ re jun li chaab’il ajom; xb’aan naq jo’ka’in hasb’anb’il we, jo’ chanru li nak’anjelak wi’ lix Musiq’ li Qaawa’ li wan wik’in. Ut anajwan, inkʼaʼ ninnaw chixjunil li kʼaʼaq re ru; aʼbʼan li Qaawaʼ nanawok re chixjunil li kʼaʼaq re ru toj taachalq; joʼkan naq nakʼanjelak wikʼin re xbʼaanunkil joʼ chanru li rajom xchʼool.” Us ta laj Mormon ink’a’ kixnaw naq te’sachmanq li 116 perel hu tz’iib’anb’il, li Qaawa’ ak kixnaw ut kixkawresi jun na’leb’ re xnumsinkil li ch’a’jkilal a’an naab’al chihab’ rub’elaj naq kik’ulman.
Li Yuwa’b’ej yoo chixk’aak’alenkil qix junelik, naxnaw ru li na’ajman choq’ qe, ut tooxtenq’a chi tz’aqal re ru. Wan naq, li tenq’ a’an nak’eeman sa’ junpaat malaj chirix xnumik jun ch’ina hoonal naq naqapatz’ li choxahil tenq’. Wan naq li k’a’ru tiik jwal naqaj ru ink’a’ nasumeman jo’ naqoyb’eni, a’b’an naqataw ru naq li Dios wan rik’in xnimal ru osob’tesihom k’uulanb’il choq’ qe. Jo’kan ajwi’, wan naq eb’ li qajom tiikeb’ ink’a’ neke’k’eeman qe chiru li yu’am a’in. Tinch’olob’ rik’in oxib’ li seraq’ chan ru naq li qaChoxahil Yuwa’ naru chixsumenkil lix ninqal qatz’aam chiru a’an.
Li qalal iitz’inb’ej kib’oqe’ chi k’anjelak jo’ misioneer sa’ li Mision Francia Paris. Naq yoo chixkawresinkil rib’, xkoho chirix chixloq’b’aleb’ li raq’ li taaroksi sa’ lix mision, xkamiis, lix saak, lix korb’aat, ut lix kalsetin, ut lix chump. A’ut, li chump li kiraj a’an moko wan ta sa’ li kutan a’in xb’aan naq jalan lix nimal. A’b’anan, laj k’anjel sa’ li k’ayib’aal a’an kixye naq taawulaq rik’ineb’ chiru wiib’ oxib’ xamaan ut naq tz’aqal tixq’axtesi sa’ li CCM aran Provo naq toj maji’ naxik li qalal aran Francia. Kiqatoj li chump ut ink’a’ chik kook’oxlak chirix a’an.
Li qalal ki’ok sa’ li CCM sa’ li po junio, ut lix chump kik’eeman re naq b’ayaq chik xxikik sa’ li po agosto. Moko kixyal ta chirix li chump, ut junpaat kixk’uula sa’ lix b’oolx rik’in li raq’ ut li k’a’aq re ru chik wan re.
Naq yoo chaq chi chalk li hab’al q’e aran Paris, b’ar wi’ yoo chi k’anjelak li qalal, a’an kooxtz’iib’a ut kixye qe naq kirisi lix chump ut kixyal chirix, a’b’an kixk’e reetal naq ka’ch’in chirix. Jo’kan ut, ki’ajman naq taqataqla b’ayaq chik xtumin re naq taaruuq chixloq’b’al jun chik lix chump aran Paris, ut jo’kan kixb’aanu. Rik’in b’ayaq injosq’il, kintz’iib’a ut kinye re naq tixsi li chump, xb’aan naq ink’a’ taaruuq chiroksinkil.
Moqon kiqak’ul jun lix correo electrónico: “Mas ke arin. … Li iq’ chanchan naq na’ok sa’ li qatib’el ut nanume’, us ta lin ak’ chump jwal chaab’il ut aal. … Xink’e li jun chik re jun misioneer li wan sa’ li qochoch, ut kixye naq yoo chaq chi tijok re tixtaw chan ru tixk’ul junaq chaab’il chump. A’an jun komon sa’ li Iglees chiru yal junjunq chihab’, ut ka’ajwi’ wan xna’ … ut li misioneer li kikub’sin re xha’ yookeb’ chixtenq’ankil sa’ lix mision, jo’kan naq li chump, a’an xsumenkil jun li tij, ut k’a’jo’ xnimal xsahil inch’ool xb’aan a’an.”
Li qaChoxahil Yuwa’ kixnaw naq li misioneer a’an yoo chaq chi k’anjelak aran Francia chiru 10,000 kiloom rik’in li rochoch ut kiraj ru jun li ak’ chump re xnumsinkil li nimla ke re Paris, a’b’an moko wan ta xtumin re xloq’b’al. Li qaChoxahil Yuwa’ ak kixnaw ajwi’ naq li qalal tixk’ul rik’in li k’ayib’aal t’ikr re Provo,Utah, jun li chump li ka’ch’in taakanaaq choq’ re. Kixnaw naq eb’ li wiib’ chi misioneer te’k’anjelaq aran Paris ut naq li chump a’anaq xsumenkil xtuulan ut xkawil tij jun misioneer li wan jun rajom ru sa’ junpaat.
Li Kolonel kixk’ut:
“Ma ink’a’ tab’i’ nak’ayimank wiib’aq li kok’ xul chi jun sentaaw? Ut maajun reheb’ taat’ane’q sa’ ch’och’ chi ink’a’ ta taraj li qaYuwa’.
“Ut laa’ex, toj ajlanb’ileb’ chixjunil li rismal lee jolom.
“Mexxiwak b’i’, q’axal terto eetz’aq chiru naab’aleb’ li kok’ xul.”
Sa’ jalan chik hoonal, naq eb’ li qajom tiikeb’ ink’a’ neke’k’eeman qe jo’ chanru naqoyb’eni, relik chi yaal a’an re qosob’tesinkil sa’ xraqik. Qayehaq, laj Jose, li ralal laj Jakob, kikaqaliik ut xik’ ki’ile’ xb’aaneb’ li ras toj reetal naq ke’xk’oxla xkamsinkil. A’b’anan, ke’xk’ayi jo’ jun loq’b’il moos aran Egipto. Wi sa’ junaq kutan junaq kristiaan kireek’a naq eb’ lix tij moko sumenb’ileb’ ta jo’ chanru naroyb’eni a’an, li kristiaan a’an kiru raj kiwan jo’ laj Jose. Chi yaal, li k’a’ru nak’utman jo’ jun rahilal kiwulak chi wank jo’ nimla osob’tesink choq’ re ut kixkoleb’ lix junkab’al chiru li we’ej. Moqon, chirix naq kiwulak chi wank jo’ jun aj jolominel aran Egipto, rik’in xnimal ru paab’aal ut chaab’il na’leb’ kixye reheb’ li ras:
“A’b’anan anajwan miraho’k lee ch’ool chi moko chexjosq’o’q rik’in naq xineek’ayi chaq, xb’aan naq kolok yu’am xinxtaqla wi’ chaq li Dios arin, cheru laa’ex.
“Ak xkab’ chihab’ anajwan xtiklajik li we’ej sa’ li na’ajej a’in ut toj oob’ chihab’ chik ink’a’ taa’uxq awk chi moko q’olok.
“Li Dios xtaqlank chaq we arin xb’een wa cheru laa’ex re naq ink’a’ taa’oso’q lee riyajil sa’ ruchich’och’, ut re ajwi’ xkolb’al lee yu’am rik’in xnimal kolb’a-ib’.
“Jo’kan b’i’, moko laa’ex ta li xextaqlank chaq we arin, a’ b’an li Dios.”
Naq wan chaq sa’ li universidad, ke’xk’e jun xchaab’il trab’aaj li qalal asb’ej b’ar wi taatrab’ajiq jun wa’leb’, b’ar wi’ naqak’oxla naq taaruuq raj naq taawulaq chi wank jo’ jun chaab’il trab’aaj chi junajwa chirix naq tixraq lix tzolb’al. Kik’anjelak chi anchal xch’ool sa’ li trab’aaj a’an chiru kaahib’ chihab’, k’a’jo’ naq naxb’aanu chi us lix k’anjel ut raab’il xb’aaneb’ li rech aj k’anjel ut eb’ li neke’jolomin re. Sa’ xraqik li kaahib’ chihab’, chanchan ta wi’ naq k’uub’anb’il chaq xb’aan li choxa (jo’ chanru naxk’oxla li qalal), li trab’aaj a’an wan aran ut a’an lix b’eenil taakanaaq raj sa’ li trab’aaj a’an, ut saqen ru ut ch’olch’o sa’ xk’a’uxl a’an naq a’an taakanaaq raj sa’ li trab’aaj a’an.
A’b’anan, ink’a’ ke’xk’e re li trab’aaj a’an. Maa’ani qe nokoru chixtawb’al ru k’a’ru kik’ulman. Kixkawresi chaq rib’ chi us, kitz’ile’ rix, wan re naab’al xnawom chirix li trab’aaj, ut kitijok rik’in x’anchalil xch’ool ut nimla yo’onihom! K’a’jo’ naq kiraho’ xch’ool, ut chixjunil li kik’ulman moko nokoru ta xpaab’ankil. K’a’ut naq kanab’anb’il xjunes xb’aan li Dios chiru lix tiikil ajom?
Kinume’ naab’al chihab’ toj reetal naq lix sumenkil kiwulak chi saqen ru. Wi kixk’ul raj li k’anjel a’an chirix lix raqik xtzolom, kixsach raj jun osob’tesink li kixjal xyu’am ut naq anajwan naqil naq a’an re rosob’tesinkil ut re xchaab’ilal maak’a’ roso’jik. Li Dios kixnaw chaq sa’ xtiklajik (jo’ junelik naxb’aanu) ut, sa’ li na’leb’ a’an, lix sumenkil naab’al li tiikil tij a’an naq ink’a’, re naq tixk’ul jun chik chaab’il sumehom jwal nim ru.
Wan naq lix sumenkil li tijok li naqasik’ chi tiik ut chi anchal qach’ool, moko nak’eeman ta sa’ li yu’am a’in.
Li Hermana Patricia Parkinson kiyo’la rik’in xchaab’ilal rilob’aal, a’b’an naq wan wuqub’ chihab’ re ki’ok chi mutz’o’k. Naq b’eleb’ chihab’ wan re, li xPat ki’ok chi xik sa’ jun li tzoleb’aal choq’ reheb’ laj tz’ap xik ut laj mutz’ aran Ogden, Utah, wan maare 145 kilom chiru li rochoch, jo’kan naq ki’ajman naq taakanaaq aran sa’ li tzoleb’aal, ut k’a’jo’ naq naxk’oxlaheb’ lix junkab’al, jo’ chanru naxb’aanu jun ch’ina xqa’al b’eleb’ chihab’ xyu’am.
Naq junlaju chihab’ kiwan re, kikana chi tz’aqal mutz’. Li xPat kisutq’i sa’ li rochoch chi junajwa naq o’laju chihab’ xyu’am re taatzoloq sa’ lix kab’il tzoleb’aal. Chirix a’an xko’o sa’ li universidad ut kirisi jun xtzolom chirix li ch’a’ajkilal re aatinak ut li psicología, ut chirix xk’eeb’al xch’ool chi anchalil, ke’xk’ul sa’ li nimla tzoleb’aal b’ar wi’ kiru chirisinkil jun xtzolb’al chirix li patología re aatinak. Li xPat natrab’ajik anajwan rik’ineb’ 53 aj tzolonel ut naxjolomi kaahib’ aj k’utunel b’ar wi’ wan lix tzoleb’aal. A’an aj eechal re li rochoch ut wan lix b’eleb’aal ch’iich’, eb’ li ramiiw ut eb’ lix junkab’al neke’xb’eresi naq naraj ru k’ame’k li xPat.
Naq lajeeb’ chihab’ xyu’am, ak ke’xk’uub’ naq te’xcho’ li xPat re xtenq’ankil naq ink’a’ taasachq li rilob’aal. Lix na’ xyuwa’ junelik ke’xye re chi tz’aqal li k’a’ru taak’ulmanq rik’ineb’ laj b’anonel, a’b’an ink’a’ nanawman k’a’ut naq ink’a’ ke’xye re li k’a’ru taab’aanumanq sa’ li na’leb’ a’an. Naq lix na’ xyuwa’ ke’xye re naq k’uub’anb’il li na’leb’ a’an, li xPat, “kiraho’ tz’aqal xch’ool,” chan xna’. Li xPat xko’o sa’ junpaat sa’ jun chik warib’aal, a’b’an kisutq’i chaq moqon ut rik’in b’ayaq xjosq’il kixye reheb’ lix na’ xyuwa’, “Nawaj xyeeb’al wiib’ oxib’ waatin eere. Laa’in ninnaw, li Dios naxnaw, ut laa’ex ajwi’ tento ajwi’ naq teenaw. Tinkanaaq chi mutz’ li wu chiru li rela’ lin yu’am!”
Junjunq chihab’ chaq anajwan, li xPat xko’o sa’ California chirula’aninkileb’ lix junkab’al li wankeb’ aran. Naq toj wan chaq chirix kab’l rik’in li ralal li ras li wan re oxib’ chihab’, a’an kixye re, “Tía Pat, k’a’ut naq ink’a’ nakapatz’ re li qaChoxahil Yuwa’ naq tixk’e aawe li ak’ xsa’ aawu? Xb’aan naq wi nakapatz’ re li qaChoxahil Yuwa’, a’an tixk’e aawe yalaq k’a’ru taawaj. Ka’ajwi’ tento taapatz’ re.”
Li xPat kixye naq li patz’om a’an kixsach xch’ool, a’b’an kixsume, “Us, wan naq li qaChoxahil Yuwa’ ink’a’ nak’anjelak chi jo’ka’an. Wan naq, naraj naq taatzol k’a’ruhaq, ut jo’kan naq ink’a’ naxk’e aawe chixjunil li nakawaj. Wan naq na’ajman oyb’enink. Li qaChoxahil Yuwa’ ut li Kolonel neke’xnaw chi us chiruheb’ anihaq chik li k’a’ru us choq’ qe ut k’a’ru na’ajman choq’ qe. Jo’kan ut, moko taak’eheq ta aawe chixjunil li k’a’ru nakawaj sa’ li hoonal naq nakawaj.”
Ninnaw ru li xPat chiru naab’al chihab’ ut tojo’ chaq xinye re naq nasach inch’ool naq junelik kaw xch’ool ut wan xsahil xch’ool. A’an kixsume, “A’ut, maajun sut xatwan sa’ li wochoch wik’in, pe’ yaal? Wan ajwi’ lin hoonal. Wan naq nakub’e inch’ool chi numtajenaq ut k’a’jo’ naq ninyaab’ak.” A’b’anan kixye ajwi’, “Naq kin-ok chixsachb’al li wilob’aal, jalan choq’ we a’an, a’b’an kinnaw naq li qaChoxahil Yuwa’ ut li Kolonel wankeb’ rik’in lin junkab’al ut wik’in laa’in. Kiqab’eresi jo’ chanru kooru chixb’aanunkil chi us ut, sa’ lin k’oxlahom, kiqab’aanu chi chaab’il. Chirix chixjunil, wankin jo’ jun kristiaan li ki’el chi uub’ej, ut sa’ chixjunil innumsihom wan xsahil inch’ool. Najultiko’ we naq li ruq’ a’an kiwan sa’ chixjunil li k’a’aq re ru. Eb’ li neke’xpatz’ we wi wan injosq’il xb’aan naq mutz’in, ninsume reheb’, “Ani tab’i’ aj-ik’in tinjosq’o’q? Li qaChoxahil Yuwa’ wan wik’in; moko injunes ta wankin. A’an wan junelik wik’in.”
Sa’ li ch’a’ajkilal a’in, li rajom li xPat re xk’ulb’al li rilob’aal moko taak’eemanq ta sa’ li yu’am a’in. A’b’an lix ch’ol aatin, li kixtaw ru rik’in lix yuwa’, a’an: “A’in ajwi’ taanume’q.”
Li Awa’b’ej Henry B. Eyring kixye: “Sa’ li hoonal a’in li Yuwa’b’ej naxnaw aawu, naxnaw li nakaweek’a, ut naxnaw li neke’raj ru sa’ musiq’ej ut sa’ tib’elej chixjunileb’ li wankeb’ chasutam.” Li xnimal ru yaalalil a’in aj k’ojob’anel ch’oolej naru natawman sa’eb’ li oxib’ seraq’ xinwotz eerik’in.
Ex was wiitz’in, wan naq naqak’ul xsumenkileb’ li qatij sa’ junpaat rik’in li k’a’ru yooko chiroyb’eninkil. Wa naq moko neke’qak’ul ta xsumenkil li qatij jo’ chanru naqoyb’eni, a’b’an chirix xnumik li kutan naqatzol naq li Dios ak xkawresi chaq choq’ qe xnimal ru osob’tesink chiru li xqak’oxla naq taqak’ul sa’ xb’eenil. Ut wankeb’ ajwi’ li qatiikil patz’om chiru li Dios moko taqak’ul ta xsumenkil sa’ li yu’am a’in. Jo’ kixye li Elder Neal A. Maxwell, “Li paab’aal ajwi’ naraj xyeeb’al naq k’ojk’ooq qach’ool chiru li hoonal yeeb’il xb’aan li Dios.”
Wanko sa’ xyaalalil naq, jo’ naraj a’an ut sa’ lix hoonal a’an, li qaChoxahil Yuwa’ toorosob’tesi ut tixtuqub’ chixjunil li k’a’ru naxyot’ qach’ool, chixjunil li moko tiik ta, ut chixjunil li naxkub’si qach’ool.
Joʼ kixye li rey aj Benjamin: “Ut joʼkan wiʼchik, nawaj raj naq chekʼoxla li osobʼtesiik ut li sahoʼk chʼoolej wankebʼ wiʼ li nekeʼpaabʼank rehebʼ lix taqlahom li Dios. Xbʼaan naq kʼehomaq reetal, osobʼtesinbʼilebʼ saʼ chixjunil li kʼaʼaq re ru, re li yuʼam aʼin joʼ ajwiʼ re li musiqʼej; ut wi nekeʼkuyuk chi tiikebʼ chi paabʼank toj saʼ rosoʼjik, nekeʼkʼuleʼ chaq saʼ choxa, re naq chi joʼkan teʼruuq chi wank rikʼin li Dios saʼ sahil chʼoolejil li maajoʼqʼe naʼosoʼ. Aay, chijultikoʼq, chijultikoʼq eere naq yaal li kʼaʼaq re ru aʼin; xbʼaan naq li Qaawaʼ Dios xyehok re.”
Ninnaw naq li Dios narab’i li qatij. Ninnaw naq jo’ Yuwa’b’ej aj rahonel ut chixjunil naxnaw, a’an naxsume li qatij chi tz’aqal re ru, jo’ chanru lix chaab’il nawom maak’a’ rosojik ut rik’in k’a’aq re ru li taawanq choq’ re qachaab’ilal ut re qosob’tesinkil. Ninch’olob’ xyaalal a’an sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.