Rab’inkil xyaab’ xkux
Sa’ jun ruchich’och’ b’ar wi wankeb’ naab’al xyaab’ kuxej jalan jalanq neke’xye, li qaChoxahil Yuwa’ kixb’aanu lix k’anjel re naq taqab’i xyaab’ xkux ut taqataaqe.
Eq’la chaq, li ras li wixaqil xk’e re jun hu li xtz’iib’a choq’ re lix na’ k’iila chihab’ chaq. Sa’ li hoonal a’an, li Hermana Homer toj ch’ina xqa’al a’an. Jun raqal li tz’iib’anb’il sa’ li hu naxye, “At inraarookil na’, chakuy inmaak naq ink’a’ xinwotz xnawom inch’ool anajwan—a’ut nakatinra.” Naq yooko chi wa’ak, xink’oxlak chirix a’an. Xinchunla, ut xintz’iib’a jun hu li xye, “At Awa’b’ej Nelson, chakuy inmaak naq ink’a’ xinwotz li waatin anajwan—a’ut nakatinra.” Maare ink’a’ jwal us a’an. Jo’kan ut naq arin wanko, ut sa inch’ool naq naru tinwotz li waatin wochb’eeneb’ ajwi’ li ak xe’aatinak sa’ li ch’utam anajwan.
Naab’al chihab’ chaq anajwan xkohin sa’ jun ch’ina so’sol ch’iich’, ch’e’b’il xb’aan jun li winq toj ak’ xliceens re ch’e’ok so’sol ch’iich’. Xwulak xq’ehil kub’eek chaq, ut xk’ehe’ qaliceens naq tookub’eeq. A’b’an naq yooko chaq chi nach’ok chi ch’och’ kiwab’i jun esil kiyehe’ re laj ch’e’ol so’sol ch’iich’ ut a’an naq tento “tixwaklesi wi’chik rib’ chiru choxa.” Laj ch’e’ol so’sol ch’iich’ kixka’ya laj tenq’anel re, li naxnaw b’ayaq chik chi ru; a’an kik’utuk toj taq’a, najt b’ar tookub’eeq raj wi’, ut kixye re, “Anajwan!”
Li qaso’sol ch’iich’ sa’ junpaat kireek’asi rib’ sa’ xtz’e’il ut taq’a, chirix a’an kitaqe’ wi’chik, toja’ naq kixyoob’ wi’chik li kub’eek ut koowulak chi maak’a’ xqak’ul ut kolb’il qix sa’ li na’ajej yooko wi’ chi xik. Chirix chik a’an xqanaw naq jalan chik li so’sol ch’iich’ kik’ehe’ xliceens re naq taawakliiq chiru ch’och’. Wi kiqab’i raj li k’a’ru kiyehe’ qe sa’ li esil, kooq’otok raj b’ar wi’ wan li so’sol ch’iich’ li yoo chaq chi nach’ok, ut moko koonajto’ ta raj chiru. Wiib’ li na’leb’ kixk’ut chiwu li kiqak’ul chaq sa’ li hoonal a’an: li xb’een a’an naq, sa’ xch’a’ajkilal li qayu’am, taqab’i naab’al chi xyaab’ kuxej li te’xyal xq’e chiqab’oqb’al. Li xkab’, jwal aajel ru naq taqab’iheb’ li xyaab’ kuxej li yaal neke’xye.
Xyaab’ kuxej jalan jalanq ru
Wanko sa’ jun ruchich’och’ b’ar wi’ naab’al chi xyaab’ kuxej neke’xsik’ ru qab’oqb’al. Jo’ sa li esilal, tuits, blogs, podcast, ut eb’ li na’leb’ naxk’e lix Alexa, xSiri, ut wankatq chik xkomoneb’, maare nach’a’ajko’ b’ayaq b’ar wan li xyaab’ kuxej li taqab’i. Wan tana’ sut naq naqasik’ xb’ehil qayu’am sa’ li yeechi’inb’il esil paapo ru, rik’in xk’oxlankil naq b’ar wan li neke’xye lix k’ihaleb’ li komon a’an li tz’aqal yaal. Wan chik hoonal naq, “nawiib’an ru qach’ool sa’ xyanq wiib’ chi na’leb’,”1 ut ink’a’ naqanaw b’ar wan li taqasik’ ru, ma li “ke malaj li tiq.”2 Wan sut, naq naqasik’ ru li us choq’ qe, jun ajwi’ chi xyaab’ kuxej naxik wi’ qach’ool re qab’eresinkil, malaj ka’ajwi’ li naqak’oxla a’an li naqaye naq us choq’ qe.
Us ta chixjunil li na’leb’ a’an maare useb’ roksinkil, li k’a’ru naqak’ul naxk’ut chiqu naq moko junelik ta yaal neke’xye. Li sik’b’il ru xb’aan lix naab’alil li komon moko a’an ta li us junelik. Xkanab’ankil qib’ chi tatzto sa’ xyi wiib’ chi na’leb’ moko nokoxk’am ta sa’ junaq li b’e. Li k’a’ru naqak’oxla naq moko ch’a’aj ta rajlal nokohe’xk’am sa’ li k’a’ru ink’a’ aajel ru. Rab’inkil jun ajwi’ chi xyaab’ kuxej malaj xk’eeb’al reetal jun ajwi’ chi na’leb’ naru naxram li qilob’aal. Xkanab’ankil qib’ ka’ajwi’ sa’ li naqak’oxla nokoxk’am sa’ xq’ojyinil li qak’a’uxl ut taawanq xwarjik qak’a’uxl. Wi ink’a’ naqak’e reetal chi us, maare taqab’iheb’ li jalan xyaab’ kuxej li neke’xk’e qayanq ut te’xnajtob’resi li evangelio chiqu, ut took’ame’q sa’eb’ li na’ajej b’ar wi ch’a’ajkaq xxaqab’ankil li paab’aal, li paapoq ru, ut taawanq li rahilal ut maak’a’aq li sahilal chiru.
Rab’inkil li xyaab’ kuxej li ink’a’ us
Ink’utaq cheru li nawaj xyeeb’al rik’in jun eetalil wan sa’eb’ li loq’laj hu. Eb’ li neke’taqsink tzuul neke’xye naq sa’ xnajtil ru xteramil waqxaqib’ mil li metro nayeeman re naq a’an “xna’aj li kamk” xb’aan naq, sa’ li teramil a’an na’ok chi oso’k’ li iq’. Wan jun na’ajej sa’ musiq’ej chanchan lix na’aj li kamk. Wi naqanumsi naab’al qahoonal sa’eb’ li na’ajej b’ar wi’ maak’a’ paab’aal, eb’ li xyaab’ kuxej chanchan naq chaab’il li neke’xye te’xmaq’ chiqu li riq’ul li musiq’ej li aajel ru choq’ qe.
Sa’ lix Hu Laj Mormon naqil ru lix seraq’ laj Korihor, li kixyu’ami jun na’leb’ chanchan a’an. K’a’jo’ naq nasaho’ chaq xch’ool xb’aan naq nawb’il chaq ru xb’aan li tenamit, xb’aan naq lix k’utum sa choq’ reheb’ “xb’aan naq nasahob’resin tz’ejwalejil k’a’uxlej.”3 Kixye chaq naq eb’ li nab’ej yuwa’b’ej ut eb’ li profeet neke’xk’ut chaq jo’maajo’il na’leb’ kanab’anb’il chaq xb’aaneb’ xyuwa’eb’ re naq ink’a’ ach’ab’anb’ilaqeb’ ut re naq maak’a’ te’xnaw.4 Kixye naq li tenamit naru te’xb’aanu raj li k’a’ru te’raj xb’aan naq ach’ab’anb’ileb’, xb’aan naq lix taqlahom li Dios ka’ajwi’ naxrameb’ lix b’e ut yal k’oxlanb’ileb’ ru.5 Sa’ xnawom xk’a’uxl, lix paab’ankil lix tojb’al rix li maak li kixb’aanu li Jesukristo choq’ re a’an yal “xk’oxlahom jun waxil ru k’a’uxlej,” li nachal chaq rik’in xpaab’ankil jun li k’a’aq re ru ink’a’ ilb’il ru.6
Laj Korihor xiikil kixjalb’ehi xch’ooleb’, ut kik’ame’ chiru li taqenaqil aj tij ut chiru li xb’eenil aj raqol aatin sa’ xb’een li ch’och’. Aran kiwakli rik’in “ninqi taqenaqil aatin,” kixhob’eb’ rix laj tij ut eb’ laj tzolonel, ut kixpatz’ jun eetalil. Ut kik’ehe’ re jun eetalil. Kikana sa’ memil. Ut chi jo’kan laj Korihor kixk’e reetal naq kib’alaq’iik, ut sa’ xk’oxlankil lix chaq’al ru yaalalil li kixtz’eqtaana chaq ru, kiraho’ xch’ool ut kixye chi joka’in, “Junelik xinnaw.”7
Chirix a’an laj Korihor kib’eek sa’ li junjunq chi ochoch re xtz’aamankil xtzakemq toj reetal naq kikam chi ye’q’inb’il xb’aan jun ch’uuteb’ aj Tzoramita.8 Sa’ xraqb’al li seraq’ a’in wan jun xnimal k’a’uxlej: “Ut chi jo’kan naqil naq laj tza moko tixtenq’a ta li ralal xk’ajol sa’ roso’jik li kutan, chi seeb’ b’an naxkeloheb’ taq’a sa’ xb’alba’.”9
Li chaab’il xyaab’ kuxej
Xb’aan naq li qaChoxahil Yuwa’ naraj li chaab’ilal choq’ qe, a’an naxb’aanu naq tooruuq chirab’inkil xyaab’ xkux. Rajlal naru naqab’i ru chiru lix musiq’ahom li Santil Musiq’ej. Li Santil Musiq’ej, a’an roxil li komon sa’ roxichal li Dios. A’an naxch’olob’ xyaalal li Yuwa’b’ej ut li K’ajolb’ej,10 taqlanb’il re “xk’utb’al chiqu chixjunil li k’a’aq re ru,”11 ut “tixk’ut chiqu chixjunil li k’a’aq re ru tento taqab’aanu.”12
Li Musiq’ej naraatinaheb’ li junjunq chi komon sa’ jalanq re ru ut maare sa’ naab’al sut, ut a’an naru taaraatina junaq li komon chi naab’al re ru ut chi jo’q’ehaq. Li nak’ulman rik’in a’an, a‘an naq chiru chixjunil qayu’am yooqo chixtzolb’al naab’al chi na’leb’ chan ru naq a’an nokoraatina. Wan naq, a’an taa’aatinaq sa’ li “qak’a’uxl ut sa’ li qach’ool,”13 rik’in jun xyaab’ kuxej moko josq’ ta chi moko kaw ta na’aatinak, a’b’an ut, na’ok “toj sa’ xchamaleb’ xch’ool li neke’ab’ink chaq re.”14 Wan sut naq li raatin naru “tixram li qak’a’uxl” malaq “tixkuj rib’ … sa’ li qeek’ahom.”15 Wan sut naq “taaxamnaq lix sa’ qach’ool.”16 Wan sut chik naq a’an naxnujob’resi li qaam rik’in sahil ch’oolejil, ut naxkutanob’resi li qak’a’uxl,17 malaj na’aatinak tuqtuukilal sa qach’ool.18
Xtawb’al lix yaab’ xkux
Taqataw xyaab’ xkux li qaYuwa’ sa’ naab’al chi na’ajej. Naqataw naq nokotijok, sa’ xtz’ilb’al rixeb’ li loq’laj hu, naq nokowulak sa’eb’ li ch’utam re li Iglees, naq noko’oken chi aatinak chirix li paab’aal, malaj naq nokoxik sa’ li santil ochoch. Relik chi yaal, taqataw sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’ a’in.
Anajwan xqaxaqab’ xwankileb’ o’laju chi komon winq jo’ profeet, aj ilol na’leb’, ut aj k’utbesinel. Lix musiq’ejileb’ ut li ak xe’xyu’ami neke’xk’e jun saqenkil ilob’aal li naqaj ru sa’ junpaat. Li esil neke’xwotz junpaat xtawb’aleb’ ru ut saqen ru naq neke’xye. Neke’xye li b’ar wan naraj li Dios chiqanaw, maak’a’ naxye ma ajb’il ru xb’aan li ruchich’och’, malaj ink’a’.19
Xsik’b’al lix yaab’ xkux a’ yaal b’ar chi na’ajej a’an chaab’il, a’b’an xsik’b’al sa’ naab’al chi na’ajej a’an jwal chaab’il wi’chik chi us. Ut naq naqab’i, tento taqataaqe li b’e yoo chixk’utb’al chiqu. Li apostol aj Santiago kixye, “B’aanuhomaq li naxye li aatin, ut ink’a’ chik’ojlaaq eech’ool ka’ajwi’ rik’in rab’inkil.”20 Li Awa’b’ej Thomas S. Monson kixk’ut a’in: “Nokoyo’lek. Noko’oyb’enink. Naqab’i li xyaab’ kuxej moko josq’ ta chi moko kaw ta na’aatinak. Naq na’aatinak, eb’ li ixq ut li winq li wankeb’ chaab’ileb’ xna’leb’ neke’ab’ink.”21
Naq li b’eresink nab’ay chi wulak
Naq xinyoob’ chaq trab’ajik sa’ li yu’am, xpatz’e’ we ut re li Hermana Homer naq taqak’ulub’a raj xjalb’al li qak’anjel xk’ehe’ chaq qe. Sa’ li hoonal a’an, xqak’oxla naq jwal nimla k’a’uxlej xsik’b’al ru a’an. Xootzolok chaq chirix, xookuyuk sa’, ut xootijok, a’b’an li qasumenkil kib’ay chi wulak. Sa’ xraqik, xqil k’a’ru taqab’aanu ut xkoho chi uub’ej. Naq xqab’aanu, xqeek’a li tuqtuukilal ut moko xoob’ay ta chixnawb’al naq jwal chaab’il li xqasik’ xb’aanunkil.
Li xqak’ul, a’an xtzolb’al naq wan hoonal naq li qasumenkil taab’ayq chi wulak. Maare xb’aan naq moko tz’aqal ta li hoonal, moko jwal aajel ta ru li sumeek, malaj xb’aan naq li Dios naxnaw naq laa’o taqanaw xsik’b’al li k’a’ru us. Li Elder Richard G. Scott kixk’ut naq tento raj naq naqab’antioxi li hoonal a’an ut kixye li yeechi’ihom a’in: “Naq k’ulub’ej laa yu’am ut li xasik’ ru chapb’il ru rik’in li naxk’ut li Kolonel ut aajel ru naq taab’aanu, kanab’ aawib’ ut yooqat chi xik chi uub’ej. … Li Dios moko tatxkanab’ ta chi xik chi uub’ej chi najt ru hoonal wi ink’a’ tixk’e chireek’asi laa ch’ool naq li xasik’ ru moko us ta.”22
Tento taqasik’ ru
Jo’kan b’i, tento taqasik’ ru b’ar wan sa’ xyanq chixjunil li xyaab’ kuxej taqapaab’. Ma taqataaqe li xyaab’ kuxej moko chaab’il ta li napuktesiik xb’aan li ruchich’och’, malaj taqak’e qach’ool a’ yaal chan ru naraj re xk’eeb’al rokik lix yaab’ xkux li qaYuwa’ re tooxb’eresi sa’ li sik’ok-u ut re naq tixkol qix sa’ li xuwajel ru? Wi naqayal qaq’e chixsik’b’al xyaab’ xkux, moko taach’a’ajko’q ta chiqu rab’inkil. Moko naraj ta naxye naq kawaq lix yaab’ xkux, a’b’an li qametz’ew taanumtaaq re rab’inkil. Li qaKolonel kixyeechi’i naq wi “naqab’i chi junjunqil li raqal ut taqab’i chi junjunqil lix na’leb’,” a’an “tixk’e qe chik xkomon.”23 Ninch’olob’ xyaalal naq yaal li yeechi’ihom a’in choq’ qe chiqajunqal.
Ka’ch’in chik ma jun chihab’ anajwan kikam li was sa’ jun toch’e’k sa b’eleb’aal ch’iich’. Li xb’eenileb’ xchihab’ laj Jwan nujenaqeb’ chi yeechi’ihom ut tawom kixk’ul. A’b’an naq ki’ok chi k’iik, lix toch’olil tib’el ut lix k’a’uxl moko natenq’an ta, ke’xch’a’ajkin chi naab’al lix yu’am. Us ta li k’irtesiik li yoo chiroyb’eninkil a’an moko kixk’ul ta chiru lix yu’am, laj Jwan kixchap xpaab’aal, kixsik’ ru kuyuk, chi anchal xch’ool toj sa’ roso’jik.
Anajwan ut, ninnaw naq laj Jwan moko tz’aqal ta re ru, a’b’an ninpatz’ sa’ inch’ool, k’a’ru kik’ehe’ re, re kiru chi kuyuk chi jo’kan. Naab’al xyaab’ kuxej ke’b’oqok re naq taawiib’anq xch’ool, a’b’an a’an kixsik’ ru ink’a’ xb’aanunkil. Sa’ xna’aj a’an, kixb’aanu chixjunil li kiru chixb’aanunkil re xchapb’al lix yu’am ut xk’eeb’al sa’ xyi li evangelio. Kixyu’ami lix yu’am chi jo’kan xb’aan naq kixnaw naq chi jo’kan tixtaw lix yaab’ xkux laj K’utunel re; kixyu’ami lix yu’am chi jo’kan xb’aan naq kixnaw naq chi jo’kan taatzole’q.
Xraqik
Ex was wiitz’in, sa’ jun ruchich’och’ b’ar wi wankeb’ naab’al xyaab’ kuxej jalan jalanq neke’xye, ninch’olob’ xyaalal naq li qaChoxahil Yuwa’ kixb’aanu lix k’anjel re naq taqab’i xyaab’ xkux ut taqataaqe. Wi naqayal qaq’e, a’an ut li Ralal te’xk’e li qamusiq’ahom li yooko chixsik’b’al, li qametz’ew aajel ru choq’ qe, ut li sahilal li naqaj chiqajunilo. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.