Nimla rahok choq’ reheb’ li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’

Xb’aan li Elder Quentin L. Cook

Re lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol

Li rahok a’an li xb’eenil na’leb’ ut ajom reheb’ li musiq’ejil teneb’ank li ke’k’ehe’ sa’ qab’een xb’aan li qaraarookil profeet.

Ex was wiitz’in, a’in jun xnimal ru kutan sa’ xyu’am li ruchich’och’. Osob’tesinb’ilo chi wank sa’ li k’ojlajik sa’ roso’jik, rub’elaj li xkab’ xk’ulunik li Kolonel. Naq yoo chi tiklaak xk’ojob’ankil wi’chik li evangelio sa’ 1829, jun chihab’ ma nak’uub’aman chi tz’aqal li Iglees, kik’ule’ jun k’utb’esinb’il na’leb’ li q’axal raaro, li kixch’olob’ naq jun “sachb’a-ch’oolejil k’anjel” “ok re chi k’utmank.” Li k’utb’esinb’il na’leb’ a’in kixch’olob’ naq eb’ li te’ajoq re k’anjelak chiru li Dios neke’k’ehe’ xk’ulub’il choq’ re li k’anjel rik’in “li paab’aal, li yo’onink, li rahok ut li sahil ilok, chi junaj ru lix sa’ ru sa’ lix loq’al li Dios.” Li tz’aqal rahok, a’an “li saq ruhil rahok narahok wi’ li Kristo,” ut a’an lix rahom li Dios choq’ re chixjunileb’ li ralal xk’ajol.

Li nawaj xb’aanunkil sa’ li kutan a’in, a’an xk’utb’al xyaalal lix aajelil ru li rahok a’in sa’ li k’anjel re xjultikankil li evangelio, li k’anjel re li santil ochoch ut resil li junkab’al, ut sa’ li paab’ank sa’ junkab’al, li b’aanunb’il sa’ li ochoch ut tenq’anb’il xb’aan li Iglees. Li rahok choq’ re li Kolonel ut choq’ re li qas qiitz’in a’an li xb’eenil maatan ut teneb’ank re rilb’aleb’ li qas qiitz’in, ut reheb’ li musiq’ejil teneb’ank li ke’k’ehe’ sa’ qab’een xb’aan li qaraarookil profeet, li Awa’b’ej Russell M. Nelson, sa’eb’ li jalok li ke’yehe’ resil sa’ 2018.

Lix k’anjeleb’ li misioneer re xch’utub’ankil Israel li jek’inb’il

Laa’in xink’e reetal sa’ insaajil chan ru naq li rahok naxk’am rib’ rik’in xjultikankil li evangelio. Naq junlaju chihab’ wan we, xink’ul li wosob’tesinkil rik’in jun li yuwa’b’ejil aj k’anjel, a’an ajwi’ lin yuwa’ch’in. Sa’ li osob’tesink a’an wan li aatin a’in: “Nakatwosob’tesi rik’in xnimal aarahom choq’ reheb’ laa was aawiitz’in, xb’aan naq tatb’oqe’q chixk’amb’al li evangelio sa’ li ruchich’och’ … re xk’amb’aleb’ li aamej rik’in li Kristo.”

Naq toj saajin chaq, xintaw ru naq re xwotzb’al li evangelio, aajel ru naq taawanq nimla rahok choq’ re chixjunileb’ li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’.

Naq jo’ jolomil aj b’eresinel xk’ehe’ qe li k’anjel re xtz’iib’ankil Predicad mi Evangelio o’laju chihab’ chaq, xqanaw naq aajel ru li rahok re xb’aanunkil li k’anjel re xjultikankil li evangelio sa’ li kutan a’in, jo’ chanru najter chaq. Li ch’ol 6, li na’aatinak chirixeb’ lix chaab’ilal li Kristo, sa’ li wan wi’ li tz’aqal rahok, ut junelik a’an li ch’ol li jwal nawulak chiruheb’ li misioneer.

Jo’ aj k’amol resil li Kolonel, lix k’ihaleb’ li misioneer neke’reek’a li rahok a’in, ut naq neke’reek’a, osob’tesinb’il lix k’anjeleb’. Naq eb’ li komon neke’ok chixtawb’al ru li rahok a’in, li aajel ru re xtenq’ankil li Qaawa’ sa’ xk’anjel, taa’uxmanq lix k’anjel li Qaawa’.

Laa’in xin’osob’tesiik chi tz’aqonk jun sut naq kik’utun xkomon li rahok a’in. Naq yookin chaq chi k’anjelak jo’ Awa’b’ej re li Area Islas Pacificas, xinixb’oq jun sut li Awa’b’ej R. Wayne Shute. Jo’ saaj winq, a’an kixb’aanu jun lix mision sa’ Samoa. Moqon, kisutq’i Samoa jo’ awa’b’ej re mision. Naq xinixb’oq chiru telefono, yoo chaq chi k’anjelak jo’ awa’b’ej re li santil ochoch sa’ Apia, Samoa. Jun reheb’ lix saajil misioneer naq kiwan chaq jo’ awa’b’ej re mision, a’an li Elder O. Vincent Haleck, li wan anajwan choq’ Awa’b’ej re Area sa’ li Mar Pacifico. Li Awa’b’ej Shute k’a’jo’ naq naxra ut naroxloq’i laj Vince Haleck ut chixjunil lix junkab’al. Lix k’ihaleb’ li rech alal wankeb’ sa’ li Iglees, a’ut lix yuwa’ laj Vince, laj Otto Haleck xk’ab’a’, lix yuwa’chin li junkab’al a’an (a’aneb’ aj Aleman ut aj Samoa), moko komon ta sa’ li Iglees. Li Awa’b’ej Shute kixnaw naq tinwanq sa’ li ch’utub’aj-ib’ re oqech, ut sa’ jalaneb’ chik li ch’utam sa’ li Samoa Americana, ut kixpatz’ we ma taaruuq tinkanaaq sa’ rochoch laj Otto Haleck, ut maare tinruuq chixwotzb’al li evangelio rik’in a’an.

Laa’in, wochb’een li xMary li wixaqil, xookana rik’in laj Otto ut li xDorothy, li rixaqil, sa’ lix chaq’al ru ochoch. Chirix naq xoowa’ak, kin’aatinak b’ayaq chirix li evangelio, ut kink’e xb’oqb’al laj Otto naq taach’utlaaq rik’ineb’ li qamisioneer. A’an chaab’il xch’ool, a’b’an kixye chi ch’olch’o ru naq ink’a’ naraj. Kixye naq nasaho’ xch’ool naq naab’al reheb’ li ralal xk’ajol wankeb’ choq’ aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan. A’ut kixye naq junjunq reheb’ lix xe’ xtoon lix na’ ke’wan choq’ pastor evangelico sa’ Samoa, ut kireek’a naq tento sa’ xb’een a’an xtaaqenkil lix paab’aaleb’ laj Kristiano jo’ chanru naq ke’xpaab’ eb’ a’an. A’ut qamiiw qib’ naq koowan.

Moqon, naq li Awa’b’ej Gordon B. Hinckley yoo chaq chixkawresinkil rib’ re rosob’tesinkil li santil ochoch sa’ Suva, Fiji, a’an kixtz’aama chiru lix tz’iib’anel, aj Don H. Staheli, naq tinixb’oq sa’ Nueva Zelandia re xsik’b’al xna’aj. Li Awa’b’ej Hinckley kiraj elk chaq Fiji sa’ so’sol ch’iich’ ut xik sa’ Samoa Americana re xk’ulb’aleb’ laj Santil Paab’anel. Ke’xpatz’ we chirix jun hotel li ke’roksi chaq junxil. Laa’in kinpatz’ ma naru tintaw jalan chik na’ajej. Li Hermano Staheli kixye, “Laa’at li awa’b’ej re area, us ajwi’ a’an.”

Sa’ junpaat kinb’oq li Awa’b’ej Shute ut kinye re naq maare jun sut chik taaruuq taqasik’ xk’eeb’al jun musiq’ejil osob’tesink re li qamiiw, aj Otto Haleck. Sa’ li jun sut a’in, li misioneer a’anaq li Awa’b’ej Gordon B. Hinckley. Laa’in kinpatz’ ma us raj naq chiqajunilo li yooko chi b’eek rochb’een li Awa’b’ej Hinckley tookanaaq sa’ rochocheb’ laj Haleck. Li Awa’b’ej Hinckley ut li rixaqil, lix rab’in, xJane xk’ab’a’, ut li Elder Jeffrey R. Holland ut li rixaqil jo’kan ajwi’ toohe’rochb’eeni. Li Awa’b’ej Shute, rochb’een lix junkab’al, ke’xkawresi chixjunil.

Chirix li k’anjel re rosob’tesinkil li santil ochoch sa’ Fiji, koowulak aran ut kook’ule’ rik’in chaab’ilal. Koo’aatinak sa’ li ewu a’an rik’in k’iila mil reheb’ li komon aj Samoa, ut chirix a’an koowulak sa’ rochocheb’ laj Haleck. Naq kooch’utla chi wa’ak sa’ li kutan jun chik, li Awa’b’ej Hinckley ut laj Otto Haleck ak ramiiweb’ rib’. Ke’ok chi seraq’ik, ut kink’e reetal naq juntaq’eet li raatineb’ rik’in li waatin rik’in laj Otto numenaq jun chihab’ chaq. Naq laj Otto kixye naq nawulak chiru li qa’Iglees, a’ut kireek’a naq tento taakanaaq sa’ li iglees wan wi’, li Awa’b’ej Hinckley kixk’ojob’ li ruq’ sa’ xb’een xtel laj Otto ut kixye, “Otto, moko tz’aqal ta a’an; tento raj tatwanq choq’ komon sa’ li Iglees a’in. A’in lix Iglees li Qaawa’.” Chanchan naq kiru rilb’al chi t’ane’k chaq li kolb’a-ib’ aq’ej li wan chirix laj Otto, naq ki’aatinak chi saqen ru li Awa’b’ej Hinckley.

Rik’in a’in kitikla li tzole’k xb’aaneb’ li misioneer ut li musiq’ejil tuulanil, ut jun chihab’ chik chirix a’an kikub’e xha’ laj Otto Haleck ut kik’ojob’aman sa’ li Iglees. Jun chihab’ chik chirix a’an, eb’ laj Haleck ke’tz’ape’ sa’ junajil jo’ junkab’al sa’ li santil ochoch.

K’a’jo’ naq kitoch’e’ inch’ool sa’ li kutan a’an xb’aan xnimal lix rahom li Awa’b’ej Wayne Shute choq’ re li misioneer li kiwan chaq junxil sa’ xmision, li Elder Vince Haleck, ut lix nimal li rajom naq chixjunil li junkab’al aj Haleck te’wanq chi tz’apb’il sa’ junajil jo’ junelikil junkab’al.

Naq noko’aatinak chirix xch’utub’ankil Israel, tento taqajayali qach’ool rik’in xnimal li rahok a’in, ut taqakanab’ reek’ankil naq yal teneb’anb’ilo malaj naq wan qamaak wi ink’a’ naqab’aanu, ut taqeek’a b’an li rahok ut tootz’aqonq rik’in li Dios sa’ xwotzb’al li raatin, lix k’anjel, ut lix taqlankil li Kolonel rik’in chixjunil li ruchich’och’.

Jo’ komon, naru naqak’ut li qarahom choq’ re li Kolonel ut eb’ li qas qiitz’in sa’ chixjunil li ruchich’och’, rik’in xb’aanunkil li b’oqok. Li ak’ xtusulaleb’ li ch’utam sa’ domingo q’axal chaab’il choq’ reheb’ li komon re te’ruuq chi usaak sa’ xb’oqb’aleb’ li ramiiw ut eb’ li rech kab’al rik’in rahok naq te’chalq ut te’ril ut te’reek’a li wank sa’ li Iglees. Jun li ch’utam re li loq’laj wa’ak taawanq chi musiq’anb’il, ut nawoyb’eni naq jwal sant jo’ ch’olob’anb’il xb’aan li Elder Jeffrey R. Holland ewer, ut chirix a’an taawanq jun chik li ch’utam re 50 minuut li jayalinb’ilaq rik’in li Ak’ Chaq’rab’ ut li Kolonel, malaj rik’in li aatin re li jolomil ch’utub’aj-ib’, li na’aatinak ajwi’ chirix li Kolonel ut lix tzol’leb’.

Wankeb’ li komon ixq sa’ li Komonil re Tenq’ank li xe’xpatz’ k’a’ut naq xe’xk’ul xteneb’ankil re “ch’utub’ank” rochb’eeneb’ li wankeb’ sa’eb’ li molam re li tijonelil. Wan raajelil ru a’in, ut li Awa’b’ej Nelson kixch’olob’ xyaalal a’in sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’ li toje’ xnume’. A’an kixye, “Relik chi yaal naq ink’a’ naru taqach’utub’ Israel chi maak’a’ lee tenq’ laa’ex.” Sa’ li kutan wanko wi’ wan li osob’tesink naq 30 por ciento reheb’ li misioneer anajwan ixqeb’. Rik’in a’in wan chik x’aajelil ru naq eb’ li komon ixq sa’ li Komonil re Tenq’ank te’xwotz li evangelio rik’in rahok. Li na’ajman ru, a’an naq chiqajunilo taqak’ul li qamusiq’ejil teneb’ankil rik’in rahok ut toq’ob’ank-u—li winq, li ixq, eb’ li saaj ut li kok’al—naq te’xwotz lix evangelio li Jesukristo. Wi k’utk’u li qarahom, lix chaab’ilal qach’ool, ut li qatuulanil, naab’al li te’k’ulub’anq re li qab’oqom. Eb’ li ink’a’ neke’xsik’ ru xk’ulub’ankil, toj te’wanq choq’ qamiiw.

Li k’anjel re li santil ochoch ut li resilal li junkab’alej re xch’utub’ankil Israel

Li rahok wan ajwi’ sa’ xch’oolil li qak’anjel sa’ li santil ochoch ut rik’in li resilal li xe’toonil, re xch’utub’ankileb’ laj Israel chi junpak’al li tz’apleb’ t’ikr. Naq nokotzolok chirixeb’ li ch’a’ajkilal ut lix yalb’aleb’ rix li qaxe’ qatoon, naniman li qarahom ut li qoxloq’ihom choq’ reheb’. Li qak’anjel sa’ li santil ochoch ut rik’in resilaleb’ li xe’toonil xkawresiman chi us rik’in li ak jalok li x’uxman sa’ xtusulaleb’ li ch’utam sa’ domingo, ut rik’in xjalb’al chan ru neke’xjal xna’aj li saaj sa’eb’ lix molam ut lix tzoleb’aaleb’. Rik’ineb’ li jalok a’in, k’a’jo’ wi’chik naq naru naqak’e qach’ool chi tzolok chirixeb’ li qaxe’ qatoon, ut taqach’utub’eb’ laj Israel li wankeb’ chi junpak’al li tz’apleb’ t’ikr. K’a’jo’ naq chaab’ilob’resinb’il li k’anjel re li santil ochoch ut re resileb’ li xe’toonil.

Li internet a’an jun li k’anjeleb’aal q’axal nim. Anajwan a’an li ochoch li wan choq’ xb’eenil na’ajej na’ux wi’ li k’anjel re resilal li xe’toonil. Eb’ li qasaaj komon k’a’jo’eb’ xseeb’al sa’ xb’aanunkil li k’anjel re xsik’bal resilaleb’ li xe’toonil, ut musiq’anb’ileb’ chixb’aanunkileb’ li kub’iha’ choq’ reheb’ lix xe’ xtoonaleb’ li ak xe’xtzol xraab’al ut roxloq’inkil. Chalen chaq li jalaak a’an, re naq eb’ li ani junlaju chihab’ xyu’ameb’ naru neke’xb’aanu li kub’iha’ choq’ reheb’ li kamenaq, eb’ li awa’b’ej re santil ochoch sa’ chixjunil li ruchich’och’ xe’xye resil naq k’iheb’ wi’chik li yookeb’ chi wulak. Li awa’b’ej sa’ jun santil ochoch xye qe, “K’iheb’ wi’chik li xe’chal chixb’aanunkil li kub’iha’, … ut rik’in naq neke’ru chi ok li saaj 11 chihab’ xyu’am, neke’chal naab’al chik li junkab’al. … Us ta q’axal saajeb’, chanchan neke’reek’a li oxloq’ink, ut neke’xnaw k’a’ru raajelileb’ ru li k’ojob’anb’il k’anjel li yookeb’ chixb’aanunkil. Ch’ina us rilb’al a’an!”

Ninnaw naq eb’ laj k’amol b’e sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al ut li saaj toj te’xyal xq’e re taab’aanumanq li k’anjel re li santil ochoch ut re resileb’ li xe’toonil. Eb’ li ixq sa’ li Komonil re Tenq’ank ut eb’ li winq sa’ li tijonelil naru neke’xb’aanu lix k’anjeleb’ sa’ li santil ochoch ut re xsik’b’al resilal lix xe’toonaleb’ xjuneseb’ rib’, ut rik’in xtenq’ankileb’ ut xmusiq’ankileb’ li kok’al ut li saaj chixch’utub’ankileb’ laj Israel li wankeb’ chi junpak’al li tz’apleb’ t’ikr. A’in k’a’jo’ x’aajelil ru sa’ li ochoch, ut sa’ li hilob’aal kutan. Ninye xyaalal eere naq wi naqab’aanu rik’in rahok li k’ojob’anb’il k’anjel choq’ reheb’ li qaxe’ qatoon, kawresinb’ilaqeb’ ut kolb’ilaqeb’ rix li qasaaj ut eb’ li qajunkab’al sa’ jun ruchich’och’ li yoo chi nimank wi’ li maa’usilal. Ninch’olob’ ajwi’ xyaalal naq li Awa’b’ej Russell M. Nelson xk’uleb’ li k’utb’esinb’il na’leb’ li q’axal ninq xwankileb’ chirixeb’ li santil ochoch ut li k’anjel li na’uxman aran.

Xkawresinkileb’ li junkab’al ut eb’ li komon, chi wank rik’in li Dios

Rik’in li ak’ na’leb’ chirix xtzolb’al ut xyu’aminkil li evangelio sa’ li ochoch, ut eb’ li k’anjeleb’aal li k’eeb’ileb’ xb’aan li Iglees, k’a’jo’ naq eb’ li junkab’al ut eb’ li komon neke’ru chixkawresinkil rib’ chixk’ulb’al ut chi wank rik’in li Dios.

Naq jun li winq ut jun li ixq neke’tz’ape’ sa’ junajil sa’ li santil ochoch, neke’ok sa’ lix santil k’anjelil li sumlaak sa’ li ak’ ut junelikil sumwank, a’an jun xk’anjelil li tijonelil. Sa’ wiib’al neke’xk’uleb’ li osob’tesink ut li wankilal re xb’eresinkil li k’a’ru taa’uxmanq sa’ lix junkab’aleb’. Eb’ li ixq ut eb’ li winq jalan jalanqeb’ xk’anjel, jo’ tz’iib’anb’il sa’ “Li Junkab’al: Jun Jek’inb’il Aatin choq’ re li Ruchich’och’,” a’ut juntaq’eet ru lix loq’al ut lix aajelil ru lix k’anjeleb’. Chi juntaq’eeteb’ wankeb’ xwankil chixk’ulb’al li k’utb’esinb’il na’leb’ choq’ re lix junkab’aleb’. Naq neke’k’anjelak sa’ junajil rik’in rahok ut tiikilal, lix b’aanuhomeb’ taa’osob’tesiiq chaq sa’ choxa.

Eb’ li te’ajoq re xnawb’al li rajom xch’ool li Qaawa’ choq’ reheb’ ut choq’ reheb’ lix junkab’aleb’ tento te’xk’e xch’ool chixsik’b’al li tiikilal, li tuulanil, li chaab’il ch’oolej, ut li rahok. Li tuulanil ut li rahok a’aneb’ reetalileb’ li neke’sik’ok re li rajom xch’ool li Qaawa’, ut mas wi’chik wi choq’ reheb’ lix junkab’aleb’.

Tento sa’ xb’een li junjunq xchaab’ilob’resinkil rib’, ut wank chi k’ulub’ej re xk’ulb’al li osob’tesink ut li sumwank, ut xkawresinkil rib’ chixk’ulb’al li Dios. Tento naq took’anjelaq chi yalb’il qaq’e ut chi xaqxooqo chiqajunqal, re naq te’wanq li qochoch choq’ muheb’aal chiruheb’ li kaq-sut-iq’ li wankeb’ chiqasutam ut choq’ “jun santil na’ajej re paab’aal.” Eb’ li na’b’ej yuwa’b’ej tento sa’ xb’eeneb’ xtzolb’aleb’ li ralal xk’ajol rik’in rahok. Eb’ li junkab’al li nujenaqeb’ rik’in rahok a’aneb’ nimla sahil ch’oolejil, wankeb’ tz’aqal choq’ choxa sa’ ruchich’och’.

Li b’ich li q’axal nawulak chiru lin na’ a’an “Naq nawan rahok.” Rajlal naq narab’i li xb’een aatin, “Ch’ina us li qochochnal naq nawan rahok,” natoch’e’ xch’ool ut na’ok chi yaab’ak. Jo’ kok’al, kiqak’e reetal naq kama’an li ochoch li wanko wi’; q’axal k’eek’o xch’ool a’an re taawanq chi jo’kan.

Rochb’een rilb’al naq wan li rahok sa’ li ochoch, li Awa’b’ej Nelson x’aatinak ajwi’ chirix xk’eeb’al xramb’al li k’anjeleb’aal li neke’ramok qe rik’in li qak’anjel li aajel ru. Jun jalok li maare taatenq’anq re chixjunileb’ li junkab’al, a’an xk’eeb’al reetal naq li internet, li kok’ k’anjeleb’aal, ut li kaxlan mu te’wanq choq’ moos chiqu, ut ink’a’ choq’ b’atz’uul, ut maajun wa jo’ aj taqlahom qe. Li pleet choq’ re li raameb’ chixjunil, ut k’a’jo’ wi’chik raameb’ li kok’al, napleetiman sa’ li ochoch. Jo’ na’b’ej yuwa’b’ej, tento taqab’aanu weent naq li k’a’ru wan sa’eb’ li k’anjeleb’aal chaab’ilaq, usaq choq’ re xchihab’eb’ li kok’al, ut naq tixk’am rib’ rik’in li rahok li naqaj naq taawanq sa’ li ochoch.

Li k’utuk li na’uxman sa’ li qochoch tento taawanq chi ch’olch’o ru ut chi saqen ru, a’ut tento ajwi’ naq taa’eek’amanq li musiq’ej ut li sahil ch’oolejil, ut naq nujenaqaq rik’in rahok.

Ninyeechi’i eere naq wi naqajayali qib’ rik’in li qarahom choq’ re li Kolonel ut lix tojb’al rix li maak xb’aan, wi naqak’e a’an choq’ xch’oolil li qak’anjel re xch’utub’ankil Israel sa’ xka’pak’alil li tz’apleb’ t’ikr, re rilb’aleb’ li qakomon, ut re xkawresinkil qib’ chixk’ulb’al li Dios, taach’inanq xwankil laj tza, ut li sahil ch’oolejil ut li tuqtuukilal re li evangelio tixnujob’resi li qochoch rik’in li rahok jo’ li narahok wi’ li Kristo. Ninch’olob’ xyaalaleb’ li yeechi’ihom a’in ut ninch’olob’ xnawom inch’ool chirix li Jesukristo ut lix mayej re xtojb’al rix li qamaak, sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.

Eb’ li raqalil

1. Tzol’leb’ ut Sumwank 4:1, 5.

2. Moroni 7:47

3. Chi’ilmanq “La caridad y el amor,” Predicad Mi Evangelio: Una guía para el servicio misional (2019), edición revisada, 124.

4. Chi’ilmanq Deuteronomio 6:5; Mateo 22:36–40.

5. Chi’ilmanq “Responsibilities of Elders Quorum and Relief Society Presidencies in Member Missionary and Temple and Family History Work,” taqlanb’il hu, 6 octubre, 2018.

6. Lin mama’ k’eeb’il chaq xwankil chirosob’tesinkileb’ li rimam li ke’wan sa’ jalaneb’ chik oqech. Kik’ehe’ we naq 11 chihab’ inyu’am, xb’aan naq yaj chaq a’an, ut k’oxlanb’il naq maare taakamq.

7. Rosob’tesihom li yuwa’b’ejil aj k’anjel k’eeb’il re laj Quentin L. Cook xb’aan li yuwa’b’ejil aj k’anjel aj Crozier Kimball, 13 octubre, 1951, Draper, Utah.

8. Li Awa’b’ej R. Wayne Shute kik’anjelak rochb’een li xLorna, li rixaqil, sa’ jalaneb’ chik li mision, sa’ Shanghai, China; Armenia; Singaporo; ut Grecia. Chirix xkamik li xLorna, kisumla rik’in xRhea May Rosvall, ut sa’ wiib’al ke’wan sa’ li Mision Brisbane Australia. Wuqub’ reheb’ lix b’eleb’ ralal xk’ajol wanjenaqeb’ sa’ li mision. Chiruheb’ li wiib’ chihab’ kik’anjelak wi’ jo’ awa’b’ej re mision sa’ Samoa, li Elder John H. Groberg yoo chi k’anjelak jo’ awa’b’ej re mision sa’ Tonga. Q’axal na’no ru li k’a’aq re ru ke’xk’ul xkab’ichaleb’.

9. Laj Otto Haleck kiwan choq’ komon aj k’amol b’e sa’ li iglees Congregational Christian Church sa’ Samoa, li kitikla rik’in li Sociedad Misionaria de Londres. Lix yuwa’ a’an aj Alemania, ut eb’ lix xe’ xtoon ke’el chaq Dessau Alemania.

10. Li Awa’b’ej Don H. Staheli yoo chi k’anjelak jo’ awa’b’ej re li Santil Ochoch sa’ Bountiful, Utah.

11. Li Awa’b’ej Gordon B. ut li Hermana Marjorie P. Hinckley, li xJane Hinckley Dudley lix rab’in, li Elder Jeffrey R. Holland ut li Hermana Patricia T. Holland, li Elder Quentin L. Cook ut li Hermana Mary G. Cook, ut li Hermano Don H. Staheli ke’wan aran.

12. Li Elder O. Vincent Haleck xye we naq lix yuwa’ kixtz’aama chiru laj Vince ut laj David li riitz’in, li kiwan ajwi’ sa’ jalan chik ch’och’, naq te’sutq’iiq sa’ kab’l ut te’wanq aran naq taawulaq li Awa’b’ej Hinckley. Li Elder Haleck naxye naq lix yuwa’ kixye, “Naru naq anjeleb’ a’in.” Kixye reheb’ li ralal naq wi taawanq aran jun li profeet, tento taawanq li ochoch chi tz’aqal re ru.

13. Li Awa’b’ej Hinckley kik’ule’ xb’aaneb’ laj jolominel tenamit re Samoa Americana, ut xb’aaneb’ k’iila mil aj Samoa sa’ li campo de futbol.

14. Aran Samoa ut sa’ chixjunil Polynesia, nak’utun li k’anjel re xjunajinkileb’ li junkab’al rik’in xjultikankil li evangelio.

15. Li Awa’b’ej Shute jwal raab’il ut oxloq’inb’il, ut ke’xtz’aama chiru naq taa’aatinaq sa’ lix funeral laj Otto Haleck sa’ 2006.

16. “Wan naq sa’ xtiklajik maare took’anjelaq xb’aan naq taqlanb’ilo malaj xb’aan naq teneb’anb’il sa’ qab’een xb’aanunkil, a’b’an naru naq li qak’anjel tixk’e junaq nim wi’chik ru na’leb’ sa’ qach’ool li tixb’aanu naq li k’anjel naqab’aanu a’anaq “jun li b’e q’axal wi’chik chaab’il” [1 Korintios 12:31]” (Joy D. Jones, “Sa’ xk’ab’a’ a’an,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2018).

17. Chi’ilmanq Tad R. Callister, The Infinite Atonement (2000), 5–8.

18. Eb’ li komon sa’ li Iglees tento te’xk’uub’ xna’leb’ rik’ineb’ li misioneer naq yookeb’ chixk’eeb’al xb’oqb’al anihaq.

19. Russell M. Nelson, “Lix tz’aqonikeb’ li komon ixq sa’ lix ch’utub’ankil laj Israel,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2018.

20. Li Awa’b’ej B.,”Jackson Wixom ut li Hermana Rosemary,”M. Wixom, awa’b’ej ut ixq aj jolominel re li Santil Ochoch re Lago Salado, esil taqlanb’il rik’in li jolomil awa’b’ejil re lix Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al, marzo 2019. Eb’ a’an ke’xye naq ke’ok chixloq’b’al xkomon chik li saqi aq’ej li kok’ choq’ re a’an.

21. Chi’ilmanq Russell,”M. Nelson, “Aatin sa’ xtiklajik,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2018.

22. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 131:1–4.

23. Chi’ilmanq “Li Junkab’al: Jun Jek’inb’il Aatin choq’ re li Ruchich’och’,” LDS.org.

24. “Li junjunq yuwa’b’ej a’an yuwa’b’ejil aj k’anjel re lix junkab’al ut li junjunq na’b’ej a’an jun na’b’ejil aj k’anjel re, juntaq’eeteb’ us ta jalan jalan xk’anjeleb’ jo’ na’b’ej yuwa’b’ej” (James E. Faust, “La voz profética,” Liahona, julio 1996, 6).

25. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 45:26–27; 88:91.

26. Chi’ilmanq Russell M. Nelson, “Li ok choq’ jun aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan jwal chaab’il,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2018.

27. Chi’ilmanq “Li ochoch chanchan choxa,” Eb’ li B’ich, 191.

28. “Naq nawan rahok,” Eb’ li B’ich, 190.

29. Re taatawmanq xkomon li rahok a’in, aajel ru xtaaqenkil li aatin sa’ Tzol’leb’ ut Sumwank 121:41–42:

    “Maajun wankilal chi moko tenebʼank naru malaj tento taaʼuxmanq saʼ xkʼabʼaʼ li tijonelil, kaʼajwiʼ rikʼin li qʼunbʼesink chʼoolej, rikʼin li najtil oybʼenink, rikʼin li qʼunal chʼoolej ut li tuulanil, ut rikʼin li rahok chi moko pakʼbʼil ta;

    “Rikʼin chaabʼil chʼoolej, ut li saq ruhil nawom, li taanimobʼresinq chi naabʼal re li aamej chi maakʼaʼ li kaʼpakʼalil ut chi maakʼaʼ li bʼalaqʼil.”

    Aajel ru naq ink’a’ te’jite’q li kok’al chi maak’a’ rajb’al. Re numtaak sa’ xb’een li majelal ut xmaak’a’il li na’leb’, na’ajman ru li tzole’k, ink’a’ li jite’k. Wi na’ux li maak, na’ajman ru li q’use’k (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 1:25–27).

30. Chi’ilmanq Russell M. Nelson, “Lix tz’aqonikeb’ li komon ixq sa’ lix ch’utub’ankil laj Israel,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre, 2018; chi’ilmanq ajwi’ Russell M. Nelson, “Juventud de Isreal,” (ch’utam choq’ reheb’ li saaj sa’ chixjunil li ruchich’och’, 3 junio, 2018), JuventuddeIsrael.

31. Naru naqaye naq li k’utuk sa’ li ochoch chanchan jun li ch’ina tzoleb’aal choq’ reheb’ li kok’al li jalan jalanq xchihab’eb’. Naq yooko chixtzolb’al li ch’ina al junlaju chihab’ xyu’am, ink’a’ naru naq ink’a’ taqak’e reetal li oxib’ chihab’ xyu’am.

32. Chi’ilmanq Jwan 17:3; 2 Nefi 31:20; Moroni 7:47.