He Mea Nui te Kupu
Mā te kupu te horopaki e whakatakoto. Mā te kupu ō tātou whakaaro, kare ā-roto me ngā āhuatanga katoa e pā ai ki a tātou, ahakoa pai, ahakoa kino rānei, e whakakōrero.
E ngā teina, e ngā tuāhine, me ngā hoa huri noa i te ao, he maringanui nōku ki te kōrero atu ki tēnei whakaminenga nui, ko te nuinga he mema nō tō tātou Hāhi, ā, he hoa anō te tokomaha, ā, he tauhou anō ētahi e whakarongo mai ana. Nau mai!
Mā te kupu ēnei karere e tukuna atu ai ki te hunga whakarongo. Ka tukuna i te reo Ingarihi, ā, ka whakamāoritia ki ngā reo neke atu i te 100. Kua ōrite te tūāpapa i ngā wā katoa. He kupu. Ā, he mea nui te kupu. Kia toai au i taua kōrero. He mea nui te kupu!
Koia te tūāpapa e honotahi ai tātou ki a tātou; he tohu ēnā mō ō tātou whakapono, tikanga me ō tātou whakaaro. I ētahi wā ka kōrero ki te kupu; i ētahi atu wā ka whakarongo. Mā te kupu te horopaki e whakatakoto. Mā te kupu ō tātou whakaaro, kare ā-roto me ngā āhuatanga katoa e pā ai ki a tātou, ahakoa pai, ahakoa kino rānei, e whakakōrero.
Heoi, i ētahi wā he whakaaro kore, he taunu, ā, he mamae te kupu. Ina kōrerohia ake, tē taea te tango atu. Mā te kupu e taotū, e whakawhiu, e heu iho, ā, mā konei hoki e mea ai ngā mahi tūkino. He mea taumaha hoki ēnā ki runga i a tātou.
Kei tērā atu taha, mā te kupu e whakanui i te wikitōria, e whai tūmanako, ā, e akiaki. Mā te kupu tātou e akiaki ki te āta whakaaro anō, kia tīmata anō, ā, kia whakaritea houtia tō tātou haere. Mā te kupu ō tātou hinengaro e whakatūwhera ki te pono.
Koinā te take, i te tuatahi, he mea nui ngā kupu a te Ariki.
I te Pukapuka a Moromona, i tūpono atu a Arami te poropiti rātou ko tōna iwi i Amerika onamata ki ngā pakanga mutunga kore ki te hunga i takahia ai te kupu a te Atua, i whakapakekehia ō rātou ngākau, ā, i whakapokea tō rātou ahurea. “Ināianei ā, i te mea he kaha nui tō te kauhautanga i te kupu ki te ārahi i te iwi ki te mahi i ngā mea e tika ana—āe rā, i nui noa atu tōna kaha ki runga i ngā hinengaro o te iwi i tō te hoari, i tō tētahi atu mea rānei, kua meatia ki a rātou—nō reira whakaaro ake a Arami e tika pū ana kia whakamātauhia e rātou te tapatahi o te kupu a te Atua.”
Kei tua noa atu te “kupu a te Atua” i ērā atu o ngā meatanga. Kua pērātia mai i te orokohanganga rā anō o te ao i te kōrerotanga a te Ariki: “Tukua he māramatanga: kātahi ka ai he māramatanga.“
Mai i te Kaiwhakaora puta ai ēnei kupu tautoko i te Kawenata Hou: “Ka pahemo atu te rangi me te whenua, engari e kore aku kupu e pahemo atu.”
Me tēnei: “Ki te aroha te tangata ki ahau, ka pupuri ia i aku kupu: ā, ka aroha tōku Matua ki a ia, ā, ka haere māua ki a ia, ā, ka piritahi ki a ia.”
Nā Mere, te whaea o Ihu puta mai ai tēnei whakaaturanga māhaki: “Nana te pononga wahine a te Ariki; kia ai te meatanga ki ahau kia rite ki tō kupu.”
Mā te whakapono me te ū ki te kupu a te Atua e whakatata atu ai tātou ki a Ia. I whakaaria mai e Tumuaki Russell M. Nelson,“Ki te rangahau koutou i Ana kupu, ka nui ake tō āhei kia rite ki a Ia.”
Kei te hiahia tātou kia rite ki a Ia, pērā i tā te hīmene, “kia nui atu te manaaki me te tapu—kia nui ake, e te Kaiwhakaora, te rite ki a koe”?
Ka whakaahuatia i tōku hinengaro a Hōhepa Mete e tūturi ana e whakarongo ana ki ngā kupu a tōna Matua i te Rangi: ”[E Hōhepa,] Ko Taku Tama Arohaina tēnei. Whakarongo ki a Ia!”
Kei te “whakarongo ki a Ia” i roto i ngā kupu karaipiture, engari kei te tukuna ērā e tātou kia takoto noa i runga whārangi, kei te mōhio rānei tātou kei te kōrero Ia ki a tātou? Ka panoni tātou?
Kei te “whakarongo ki a Ia” i roto i ngā whakakitenga mōu ake me ngā ākinga o te Wairua Tapu, i roto i ngā whakautu inoi, me aua wā anō mā Ihu Karaiti anake, mā roto i te mana o Tana Whakamārietanga, ō tātou taumahatanga e hiki, e tuku mai ki a tātou te murunga hara me te rangimārie, me te awhi a tātou “i roto i ngā ringaringa o tōna aroha.“
Tuarua, he mea nui ngā kupu a ngā poropiti.
Kei te poropititia e ngā poropiti e pā ana ki te atuatanga o Ihu Karaiti. Kei te whakaako ērā i Tana rongopai me te whakaatu mai i Tōna aroha mō te katoa. E whakaatu atu ana au, nā, kei te whakarongo, kei te kōrero tō tātou poropiti a Tumuaki Russell M. Nelson i te kupu a te Ariki.
E whai pukenga ana a Tumuaki Nelson ki te whakairo kupu. Kua kī ake ia, “Me ū ki te ara kawenata,“ “Whakahuia a Iharaira,“ “Tukua te Atua kia kaha,“ “Hangaia ngā piriti o te māramatanga,“ “Tukua ngā whakawhetai,“ “Whakanuia ake tō whakapono i a Ihu Karaiti,“ “Whakamaua tō whakaaturanga,“ ā, “Kia meinga hei kaihohou i te rongo.“
Inātata nei kua tonoa tātou e ia kia “Tikitiki o Rangi ngā whakaaro.“ “Ina wero mai te rangirua,“ ko tāna, “kia Tikitiki o Rangi ō whakaaro! Ina whakamātauhia e te whakawai, kia Tikitiki o Rangi ō whakaaro! Ina hē ngā mahi a ētahi atu, kia Tikitiki o Rangi ō whakaaro! Ina mate moata tētahi, kia Tikitiki o Rangi ō whakaaro. …Ina tau iho ngā taumahatanga o te oranga ki runga ki a koe, kia Tikitiki o Rangi ō whakaaro! I a koe e whakaaro Tikitiki o Rangi ana, ka āta panoni tō ngākau, … ka titiro houtia atu koe ki ngā whakamātautau me ngā tauaro, …[ā] ka nui ake tō whakapono.”
“Ina whakaaro Tikitiki o Rangi tātou, ka kite tūturu tātou i ngā mea i tō rātou āhua tūturu.” E whakahirahira ana taua tirohanga i roto i tēnei ao e pīkauria ana ki te rangirua me te tautohetohe.
I kōrero a Erata George Albert Smith, i mua noa atu i tana tū hei Tumuaki o te Hāhi, e pā ana ki te whakaaetanga ki te poropiti me te aro ki ana kupu. Ko tāna: “He mea tino tapu … te haepapa e tangohia ake ki runga ki a tātou i te aranga ake o ō tātou ringa. … Ko te tikanga ia … ka tū tātou ki muri i a ia; ka inoi tātou mōna; … ā, ka ngana tātou ki te whakatīnana i ana tohutohu e pērā ana ki ngā tohutohu a te Ariki.” Kia pēnei kē te kupu, ka āta ū tā tātou mahi i ngā kupu a te poropiti.
I te mea ko au tētahi o ngā poropiti, matakite, kaiwhakakite 15 i whakaaehia inānahi nei e tō tātou Hāhi whānui, kei te hia kōrero atu mō tētahi āhua ōku e pā ana ki te whakaae ki te poropiti me te tauapo i ana kupu. Mōku ake, he rite ki tā te poropiti a Hākopa, nāna nei i te kōrero i tātaki, “I rongo au i te reo o te Ariki e kōrero mai ana ki ahau he mea nā te kupu.”
I tērā Oketopai Bangkok, Thailand māua ko taku hoawahine, a Melanie, i ahau e whakarite ana ki te whakatapu i te temepara 185 o te Hāhi. Mōku ake, he mea nui rawa tēnei. Koinei te temepara tuatahi i te mātārae tonga mā rāwhiti o Āhea. He tohunga rawa tana whakamahinga—he whare papaono e koru haere ana ki runga, “e renarena ana ngā angaanga” hei whare nō te Ariki. I te āta whakaaro ahau e pā ana ki te whakatapunga mō ngā marama maha. Ko te mea i tau ai ki roto i tōku wairua me tōku hinengaro koia kua tau mai te whenua ki roto i ngā ringa o ngā poropiti me ngā āpōtoro. I whakapuakina e Tumuaki Thomas S. Monson te temepara ā, nā Tumuaki Nelson te whakatapunga.
Nāku ngā karakia whakatapu i whakarite i ngā marama i mua. Kua whakamāoritia aua kupu tapu ki ngā reo 12. I te rite mātou. I pērā rawa ōku whakaaro.
I whakaohokia ake au i te pō i mua i te whakatapunga, kua raru taku ngākau, kua āwangawanga tōku wairua mō ki te karakia whakatapu. I ngana au kia kaua e aro ki taua āhuatanga, e whakaaro ana kua toka te karakia. Engari kīhai au i mahue i te Wairua. I rongo au i te ngarohanga atu o ētahi kupu, ā, nā runga i te whakakitenga tau mai ai aua kupu ki ahau, ā, i whakaurua atu ēnei kupu ki roto i te karakia e pātata ana ki te mutunga: “Kia whakaaro Tikitiki o Rangi tātou, e tukua ana Tōu Wairua kia whaikaha ai i roto i ō tātou oranga, me te ū hei kaihohou i te rongo i ngā wā katoa.” I te whakamaharatia au e te Ariki kia aro ki ngā kupu a tō tātou poropiti: “Kia Tikitiki o Rangi ngā whakaaro,” “tukua kia whaikaha ai te Wairua,” “me ū hei kaihohou i te rongo.” He mea nui ngā kupu a ngā poropiti ki te Ariki, ā, ki a tātou hoki.
Tuatoru, he mea nui rawa, arā, ko ā tātou ake kupu. Kia whakapono mai ki ahau, i tēnei ao e kikīa ana ki te emohi, he mea nui ā tātou kupu.
Ka ai ā tātou kupu hei mea tautoko, hei mea riri rānei, hei mea hari, hei mea tūkino rānei, hei mea aroha, hei mea takahi mauri rānei. I te mura o te ahi, ka koi rawa ngā kupu, ā, ka ngoto rawa ki te wairua—ā, ka mau tonu ki reira. Ka whai hā ā tātou kupu i runga ipurangi, pātuhi, pae pāpāho pāpori, tīhau rānei hei mea ora ake rā anō. Nō reira kia tūpato ki tāu e kī nei me te āhua e kīa ake ai. I roto i ō tātou whānau, mō ngā tāne, ngā wāhine me ngā tamariki, ka ai ā tātou kupu hei mea whakakotahi i a tātou, ka ai rānei hei mea whakawehe.
Anei ngā rerenga māmā e toru e taea te whakamahi hei tango atu i te ngau i ngā uauatanga me ngā taupatupatu, e hāpai ake ai, ā, e whakamana ai hoki tētahi i tētahi:
“Tēnā koe.”
“Aroha mai, aroha atu.”
“Aroha nui au ki a koe” hoki.
Kaua e pupuri i ēnei rerenga māhaki mō tētahi wā motuhake, ō tētahi aituā rānei. Whakamahia aua mea i ngā wā katoa, i runga hoki i te pono, nā te mea he mea whaiwhakaaro ki ētahi atu. He mea ngutungutu kau noa te kōrero; kaua e whai i taua tauira.
Ka taea te kī “tēnā koe” i runga i te kopa whakapiki, i te tūnga waka, ki te mākete, i te tari, i tētahi rārangi tangata, i te taha rānei o ō tātou kiritata, hoa rānei. E taea ana te kī “aroha mai” ina hapa, ina mahue tētahi hui, ina wareware ki tētahi rā whānau, ina kite rānei i tētahi e mamae ana. Ka taea te kī “aroha au ki a koe” kātahi ka kawea e ērā kupu te karere “kei te whakaaro au mōu,” “he whakahira koe ki ahau,” “kei konei ahau mōu,” “ko koe tōku katoa” rānei.
Anei tētahi tauira i pā ai ki ahau anō. Me aro mai e ngā hoatāne. E ngā tuāhine, he āwhina tēnei ki a koutou. I mua i taku mahi i whakataungia mai nei ki ahau i te Hāhi, he nui taku hāereere mō taku kamupene. He nui taku ngaronga atu ki ngā pito pāmamao o te ao. I te mutunga o tōku rā, ahakoa i hea au, ka waea atu au ki te kāinga i ngā wā katoa. I ngā wā i whakautu ai taku hoa wahine i te waea, me taku tuku pūrongo ki a ia, he rite tonu te whakahua ake “kei te aroha au ki a koe.” Ia rā, ia rā, i meatia aua kupu anō nei he punga ki tōku wairua me taku whanonga; he mea tiaki i ahau mai i ngā rautaki kino. ”E aroha ana au ki a koe, e Melanie” e tohu ana tēnei i te whakawhirinakitanga i waenganui i a māua.
He rite tonu te kōrero a Tumuaki Thomas S. Monson, “Kei reira ngā waewae hei whakatū, ngā ringa hei pupuri, ngā hinengaro hei akiaki, ngā ngākau hei whakahihiko, me ngā wairua hei whakaora.” Ka pērātia e te kōrero “tēnā koe,” “aroha mai,” “aroha au ki a koe”
E ngā teina me ngā tuāhine, he mea nui kē te kupu.
E oati ana au mehemea ka “hākari ki ngā kupu a te Karaiti“ e ārahina atu ana ki te whakaoranga, ki ngā kupu a tō tātou poropiti e akiaki nei i a tātou, me ā tātou ake kupu e kōrero ana mō tō tātou ake tuakiri me ngā mea e utu nui ki a tātou, ka ringihia iho ngā mana o te rangi ki runga ki a tātou. “Ka kī atu ngā kupu a te Karaiti he aha ngā mea katoa hei mahi māu.“ Ko tātou ngā tamariki a te Matua i te Rangi, ā, ko Ia tō tātou Atua, ā, e hiahia ana Ia kia kōrero tātou ki “te arero o ngā anahera” mā runga i te mana o te Wairua Tapu.
E aroha ana au ki te Ariki a Ihu Karaiti. Ko Ia, i roto i ngā kupu a Īhāia i te Kawenata Tawhito, “Mīharo, Kaitohu, Te Atua kaha, Te Matua mutunga kore, Te Wheao o te Rangimārie.“ Ā, he pērā i tā te Āpōtoro a Hōani kōrero, ko te Karaiti Anō “te Kupu.“
Mō tēnei tāku e whakaatu ai i te mea he Āpōtoro kua karangatia ki te mahi tapu a te Ariki--kia whakapuakina Tana kupu--kua karangatia kia tū hei kaiwhakaatu motuhake Mōna. I runga i te ingoa o Ihu Karaiti, āmine.