2009
Fakavaʻe ki he Fiefiá
Sune 2009


Taimi Feʻinasiʻakí

Fakavaʻe ki he Fiefiá

“ ʻOku faʻu mo pukepuke ʻa e … ngaahi fāmili ʻoku fiefiá ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e tuí, lotú, fakatomalá, [mo e] faʻa fakamolemolé” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongoongo ki Māmani”).

ʻOku hanga ʻe ha fakavaʻe ʻo fokotuʻu ha tuʻunga pau mo mālohi ʻe lava ke langa ai ha faʻahinga meʻa. ʻOku langa ʻa e ngaahi fale mo e ngaahi ʻapi lahi ʻi ha ngaahi fakavaʻe.

ʻI he taimi naʻe kamata langa ai ʻe he Kāingalotu ʻo e Siasí ʻa e fakavaʻe ʻo e Temipale Sōlekí, naʻa nau fakatoka ha makaʻone lahi ʻo matolu ʻaupito. Naʻe taʻu ʻe nima ʻenau faʻu hono fakavaʻe naʻe fute ʻe valu (2.4-m) hono lolotó. ʻI heʻenau fanongo ki he ʻalu ange ʻa e kau sōtiá, naʻa nau tanu ʻa e fakavaʻé ʻaki ha kelekele ke fūfuuʻi. ʻI heʻenau fakamaʻa kimui ange ʻa e kelekelé mei he fakavaʻé, naʻa nau ʻiloʻi kuo ngaue ia mo mafahifahi. Naʻe ʻiloʻi ʻe he Kāingalotú he ʻikai lava ʻe he fakavaʻe kuo mafahifahí ʻo pukepuke ʻa e temipalé. Ko ia naʻa nau toʻo leva ʻa e fakavaʻe makaʻoné kae fetongi ʻaki ha ngaahi konga maka kalānite lalahi. ʻI he ʻosi hono fokotuʻu ʻo e fakavaʻe mālohi ko iá, naʻe kamata langa leva ʻe he kau ngāué ʻa e ngaahi holisi ʻo e temipalé.

ʻOku tatau pē hono fie maʻu ʻe he temipalé ha fakavaʻe maka kalānite fefeká mo hono fie maʻu ho fāmilí ha fakavaʻe mālohi ke mou langa aí. Naʻe folofola ʻa e ʻEikí, “Langa ʻi heʻeku maká, ʻa ia ko ʻeku ongoongoleleí” (T&F 11:24). ʻOku kau ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻa e tuí, lotú, fakatomalá, mo e faʻa fakamolemolé. ʻI hoʻo langa ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení, te ke maʻu ai ha fakavaʻe mālohi ke tokoniʻi koe mo ho fāmilí ke mou tuʻu mālohi maʻu pē.

ʻEkitivitií

Toʻo ʻa e peesi K14 mei he makasiní. Kosi ʻo toʻo e ʻū kātí. Tuku fakatahaʻi e ʻū kaati fakatātaá pea tuku fakatahaʻi e ʻū kaati foʻi leá. Toʻo ha kaati ʻe taha mei he ongo fokotuʻunga kātí takitaha. Kapau ʻoku hoa e ongo kātí, fakamatala ki he founga ʻe lava ke ke tokoni ai ki ho fāmilí ke nau fai e meʻa ko iá, peá ke tauhi leva ʻe koe ʻa e ongo kātí. Kapau ʻoku ʻikai ke hoa e ongo kātí, kamata ha ongo fokotuʻunga foʻou ke tuku ki ai e ʻū kaati taʻetauhoá. Hokohoko atu pē hono fai e vaʻingá ke lava ʻe he tokotaha kotoa ʻo toho ha ongo kaati. Ko ʻene ʻosi pē ʻa e ongo ʻuluaki fokotuʻunga kātí pea kati e ongo fokotuʻunga hono uá ʻo kei hokohoko atu pē vaʻingá kae ʻoua kuo fakatauhoa kotoa e ʻū kātí.

Ngaahi Fakakaukau ki he Taimi Feʻinasiʻakí

  1. ʻOku fakamālohia au mo hoku fāmilí ʻe he tui ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Tokoni ki he fānaú ke ako maʻuloto ʻa e “Kapau ʻoku mou maʻu ʻa e tuí ʻoku mou ʻamanaki lelei ki ha ngaahi meʻa ʻoku ʻikai mamata ki ai, ʻa ia ʻoku moʻoni” (ʻAlamā 32:21). Fakaʻaliʻali e fika 240 ʻi he Ngaahi Fakatātā ʻo e Onogoongoleleí (Sīsū ko e Kalaisí), pea fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí ki heʻetau tui ʻokú Ne moʻui neongo ʻoku ʻikai ke tau sio kiate Ia. ʻOku tau falala kiate Ia mo feinga ke muimui Heʻene ngaahi fekaú. Kimuʻa he taimi feʻinasiʻakí, kumi mai ha ngaahi talanoa mei he folofolá mo ha ngaahi fakatātā ʻoku nau fakaʻaliʻali hono tokoniʻi e kakaí ʻe heʻenau tui kia Sīsū Kalaisí ke tauhi e ngaahi fekaú ʻi he ngaahi taimi faingataʻá. Hangē ko ʻení: fika 102 ʻi he Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí (Ko Hono Foʻu ʻo e ʻAʻaké), 112 (Ko Hono Tāmateʻi ʻe Tēvita ʻa Kolaiaté), 114 (ʻOku Fakafisi ʻa Taniela ke Ala ki he Kakanoʻi Manu mo e Uaine ʻa e Tuʻí), 125 (Ko ʻĒseta), 210 (Ko Sīsū mo e Kau Tangata Toutaí), 301 (Ko e Mavahe ʻa e Fāmili ʻo Līhaí mei Selusalemá), 313 (Kau Talavou ʻe Toko Uaafé). ʻOange ha fakatātā ki he kalasi takitaha, pea fakaafeʻi e kau faiakó ke fai e ʻū talanoá pea fakamamafaʻi e founga naʻe fakahā ʻaki ʻe he kakaí ʻenau tuí. Tukuange ke fakakaukauʻi ʻe he kalasi takitaha ha faʻahinga tūkunga te nau fehangahangai ʻo fie maʻu ai ʻenau tuí. Kole ange ke nau fakamatala ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu ʻe Sīsū Kalaisi ʻi he tūkunga ko iá. Fakaafeʻi e kalasi takitaha ke nau fai e talanoa ko ia he folofolá mo e faʻahinga tūkunga ʻoku ʻi ai he ʻaho ní. Hivaʻi ʻa e “Te u Muimui ʻIate Ia ʻi he Tuí” (Liahona, Fēpueli. 2003, K16).

  2. ʻOku fakamālohia au mo hoku fāmilí ʻe he lotú. Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha kiʻi meʻangāue fakaʻuhila pe ko hano fakatātā. Fakamatalaʻi ange ʻe toki lava pē ke aʻu e ʻuhilá ki ai ʻi he taimi ʻoku fakahoko ai ki ha maʻuʻanga ʻuhila. Talaange ki he fānaú ʻoku fie maʻu ke tau fehokotaki mo ha “maʻuʻanga ivi” ka tau maʻu ha mālohi fakalaumālie. Ko hotau maʻuʻanga mālohi fakalaumālié ʻa e Tamai Hēvaní, pea ʻe lava ke tau fehokotaki mo Ia ʻi he lotú. Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 7–13 (ko ha tamasiʻi ʻoku lotu) pe 1-9 (ko ha taʻahine ʻoku lotu) mei he sila fakatātā ʻa e Palaimelí pea akoʻi ange ʻe lava ke tau lotu ke tokoni mai ʻa e Tamai Hēvaní ʻi heʻetau ngaahi palopalemá mo ʻetau ngaahi filí. Fai e talanoa ki he lotu ʻa Mōsaia ki ha tokoni ke ne ʻiloʻi pe naʻe totonu ke ne tukuange hono ngaahi fohá ke ō ʻo malanga ki he kau Leimaná (vakai, Mōsaia 28:1–6). Kole ki he fānaú ke nau ngāue fakataha ke ʻiloʻi e tali ʻa e ʻEikí ʻi he veesi 7. Fai ʻa e talanoa ki he lotu ʻa Siosefa Sāmita ke ʻiloʻi e siasi ke ne kau ki aí (vakai, Siosefa Sāmita—Hisitōliá 1:7–18). Toe kole pē ki he fānaú ke nau ngāue fakataha ke ʻilo e tali ʻa e ʻEikí ʻi he veesi 19. Fakamatala ki ha meʻa naʻe hoko tonu kiate koe pea fakamoʻoni ki hono tali hoʻo ngaahi lotú. Fakaafeʻi e fānaú ke fai ʻenau lotu fakatāutahá ʻi he ʻaho takitaha he uiké ni.

Ngaahi tā fakatātā ʻa Beth M. Whittaker

Lau e Folofolá

Lotu

Ngāué

Vaʻingá

Tokoní

ʻAlu ki he Lotú

Efiafi Fakafāmili ʻi ʻApí

Taimi Kaí

Paaki