Sasaga ni Wai Savasava Vukei Kina e Milioni mai Aferika

Sa sivia ni ruasagavulu na yabaki na nona vakaitavi tiko na Lotu ena veicakacaka ni wai savasava ena sivia na 100 na matanitu. Mai Aferika walega, sa vakalougatataki na nodra bula e sivia ni va na milioni na tamata ena kena vakarautaki na tobu, ivakarau ni maroroi wai kei na kena veisoliyaki, kei na vakasavasavataki ni wai.

E dua na cakacaka vakaoqori a caka mai na yanuyanu o Idugo, ena baravi kei Mozambique. E vuqa vei ira na 15,000 na tamata era tiko ena yanuyanu oqo era cakacaka ena veiteitei vakamatavuvale, qoli ena Wasawasa Vakaidia, se cakacaka ena veitobu ni caka masima mai na waitui. E sega na wai, livaliva, gaunisala, se lori ena yanuyanu. E lakovi na yanuyanu ena boto era taya ga se bavelo.

Ena vicavata na senijiuri na ivurevure ga ni wainigunu e Idugo sai koya na tobu vovodea ka keli ga e liga. Sa dau vakasinaiti tu ga na tobu oqori ena lumilumi kei na benu. E rawa mai kina na wai vuvu, ka dredre ni yacovi. Ena draki ucauca, dau vuvu na wai, ka dau vakavuna na kolera, cokadra kei na mate tale eso.

Ni ra rogoca na daukaulotu ni tabana ni veivukei raraba me baleta na ituvaki ni bula mai Idugo, era sota vata kei ira na iliuliu vakaitikotiko mai kea. Era cakacakataka vata e dua na ituvatuva me vakarautaka na Tabana ni Veivuke Raraba ni Lotu na iyaya, iyaya ni cakacaka, kei na idusidusi me tara e 10 na tobu simede vakaisogo sitila, ka rawa ni ra gunu e 1,000 na tamata mai na dua. Era na vakarautaka na daukaulotu na veituberi ni tiko savasava kei na tiko bulabula, ka ra vakarautaka na lewenikoro na cakacaka kece sara e gadrevi ena kena tara ka maroroi tu na tobu kece.

Ena dua na vanua ni kena tailevu, era a vakaleleci mai kina ki yanuyanu e va na lori qereqere, 300 na taga simede, rua na lori nuku, sitila, kei na kisi ni simede caka ena sitila. Era qai colati kosova na yanuyanu na iyaya se vodo ena qiqidreti e liga. E vica vata na lewe ni Lotu mai Quelimane e Mozambique, era laki keba tu e yanuyanu ena tolu na vula me ra veivuke ena veivakavulici kei na cakacaka.

E caka na tobu me rawa ni vakadrodroi yani na wainiuca, ka kakua ni duka. Ena so na veitikotiko, era tara na vakaitikotiko kina na bai kau kei na sala simede wavokita na tobu, mai na simede era a vulica me ra cakava mai na iyaya e solia na Lotu.

Ena veisoqo eso, a soli kina na tobu vei ira na lewe ni veikoro yadua me nodra. E vica vata na lewe ni itikotiko era a cakacaka ena tara tobu era vakaraitaka na nodra vakavinavinaka ni sa rawa me ra kune cakacaka ena kila vakacakacaka eso era qai vulica vou—caka buloko, cakacakataki simede qai vakaukauwataki ena sitila, kei na vakayagataki ni iyaya ni cakacaka. Eso tale era vakaraitaka nodra vakavinavinaka ena nodra vulica na ivakarau ni veiliutaki.

Ena vulaiuca e tarava sa sega ni dua na ripote ni mate veitauvi ni wai e tukuni mai vei ira na veikorokoro e tiko kina na tobu.

Me vaka nodratou itukutuku na World Health Organization, e sivia ni dua na bilioni na tamata e vuravura raraba era sega ni rawata na wai savasava. Vinaka vakalevu ki na sasaga ni wai savasava ni Lotu, sa vakalailaitaki sobu kina na iwiliwili oya ena kena tuvalaki ka cakacakataki na veicakacaka oya, vakarautaki na tamata cakacaka me tara na kena tobu, tuberi, ka maroroi tiko na kena ivurevure sa caka oti tu.

Me ikuri ni veicakacaka ni vakasavasavataki wai e Aferika raraba, sa sauma talega na Lotu na veisasaga eso ni wai savasava e Esia, Amerika e Loma, Tokalau kei Iurope, Idia, Indonesia, na Veiyanuyanu ena Pasifika, Ceva kei Amerika, Cevaicake kei Esia, kei na veivanua tale eso e vuravura.