O Le Alofa—o le Ute lea o le Talalelei
E le mafai ona tatou alolofa moni i le Atua pe afai tatou te le alolofa i ē o loo tatou malaga faatasi i lenei faigamalaga o le olaga.
Ou uso ma tuafafine pele, a o auauna atu lo tatou Faaola i tagata, sa fesiligia o Ia e le loia suesue, “Le Aoao e, o le fea poloaiga o i le tulafono ua sili?”
O loo tusia e Mataio le tali a Iesu:
“E te alofa atu i le Alii lou Atua ma lou loto atoa, ma lou agaga atoa, ma lou manatu atoa.
“O le poloaiga muamua lena ma le sili.
“E faapena foi lona lua, E te alofa atu i le lua te tuaoi, ia pei o oe lava ia te oe.”1
O loo faaiuina e Mareko le tala i le fetalaiga a le Faaola: “E leai lava se tasi poloaiga e sili i na poloaiga.”2
E le mafai ona tatou alolofa moni i le Atua pe afai tatou te le alolofa i ē o loo tatou malaga faatasi i lenei faigamalaga o le olaga. E faapena foi, e le mafai ona tatou alolofa atoatoa i o tatou uso a tagata pe afai tatou te le alolofa i le Atua, le Tama o i tatou uma. Ua tau mai e le Aposetolo o Ioane ia i tatou, “O lenei foi le poloaiga ua tatou maua mai ia te ia, o lē alofa i le Atua [e] alofa foi o ia i lona uso.”3 O i tatou uma o fanau agaga a lo tatou Tama Faalelagi ma, ona o lena tulaga, ua avea ai i tatou uma ma uso ma tuafafine. A tatou manatua pea lenei upumoni, o le a faigofie lava ona tatou alolofa atu i fanau uma a le Atua.
O le mea moni, o le alofa o le ute lea o le talalelei ma o Iesu Keriso o lo tatou Faataitaiga. O lona soifuaga o se talatuu o le alofa. O ē mamai na Ia faamaloloina, o ē mafatia na Ia siitiaina, o ē agasala na Ia faaolaina. I le faaiuga, na fasiotia o Ia e tagata leaga. Ae o loo tatagi pea mai le mauga o Kolokota upu nei: “Lo’u Tamā e, ia e faamagaloina atu ia te i latou; aua ua latou le iloa le mea ua latou faia”4—o le faailoaga silisili lea i la le tino o le agalelei ma le alofa.
O loo i ai le tele o uiga o loo faailoa atu ai le alofa, e pei o le agalelei, onosai, lē manatu faapito, malamalama, ma le faamagalo atu. I a tatou fegalegaleaiga uma, o nei uiga ma isi uiga o le a fesoasoani ia iloa ai e isi le alofa o loo i totonu o o tatou loto.
E masani lava o lo tatou alofa o le a faaalia i a tatou fegalegaleaiga i aso uma ma le tasi ma le isi. O le mea sili ona taua o lo tatou tomai e iloa ai le manaoga o se isi tagata ona tali atu lea i ai. Ou te faamemelo i taimi uma i le lagona faamamai o loo faaalia i le solo puupuu lea:
Sa ou tagi i le po
Ona o le po o le vaai
O le manaoga o se tasi ua ou tauaso ai;
Ae ou te le’i
Lagonaina sina faanoanoa itiiti
Ona o sina agalelei teisi.5
Talu ai nei sa ou iloaina ai se faataitaiga ootia o le agalelei alofa—o se faataitaiga sa lei vaaia ni ona taunuuga. O le tausaga e 1933, ona o le Pa’u Tele o le Tamaoaiga, sa faigata ai ona maua ni avanoa faigaluega. O le nofoaga sa i le itu i sasae o le Iunaite Setete. Sa faatoa faauu mai lava Arlene Biesecker mai le aoga maualuga. Ina ua maea se sailiga faaumiumi mo se galuega, sa mulimuli ane ona mauaina se galuega i se falegaosi ofu o se su’isu’i. Sa totogi le aufaigaluega mo na o ofu taitasi sa sa’o ona latou su’iina atoa i aso taitasi. O le tele lava la o ofu latou te su’iina o le telē foi lena o o latou totogi.
I se tasi aso e lei leva ona amata i le falegaosi ofu, sa fetaiai ai Arlene ma se tulaga sa ia le mautonu ma lē fiafia ai. Sa ia saofai i lana laau su’isu’i ma taumafai e tatoso mai i fafo filo i sana taumafaiga sa le faamanuiaina e faauma le ofu sa ia galue ai. Sa foliga mai na leai ma se tasi e fesoasoani atu ia te ia, ona o loo taufai faananati uma isi tagata su’isu’i ia faauma le tele o ofu latou te mafaia. Sa lagona e Arlene le leai o se faamoemoe. Sa amata ona ia tagi leleoa.
Sa faasaga mai i le isi pito o Arlene ia Bernice Rock. Sa matua o ia ma sa tele atu sona potomasani o se su’isu’i. A o matauina ai le faanoanoa o Arlene, sa tuua ai e Bernice lana lava galuega sa fai ae alu atu i talaane o Arlene, ma tuu atu ma le agalelei ia te ia faatonuga ma se fesoasoani. Sa ia nofo ai lava seia oo ina maua e Arlene le toafimalie ma sa mafai ai ona faamaeaina ma le manuia le ofu. Ona toe foi atu lea o Bernice i lana masini, ae ua misia le avanoa e faamaea ai le tele o ofu sa mafai ona ia faia, pe ana ia le fesoasoani atu i se isi tagata.
I lenei lava faatinoga e tasi o le agalelei alofa, na avea ai Bernice ma Arlene o ni uo mamae. Mulimuli ane sa tau fai faaipoipo uma i laua ma fai ni fanau. I se vaimea o le 1950, na tuu atu ai e Bernice, o le sa avea ma se tagata o le Ekalesia se kopi o le Tusi a Mamona ia Arlene ma lona aiga. I le 1960, sa papatisoina ai Arlene ma lona toalua ma le la fanau o ni tagata o le Ekalesia. Mulimuli ane sa faamauina i latou i se malumalu paia o le Atua.
O se taunuuga o le agaalofa na faaalia e Bernice lea na ia tuu ai mea sa ia naunau i ai ae fesoasoani atu i se tasi sa ia le iloaina ae sa le fiafia ma manaomia le fesoasoani, ua anoanoai ai nei tagata taitoatasi, o e uma o soifua ma maliliu, o loo olioli nei i sauniga faaola o le talalelei.
O aso uma o o tatou olaga tatou te maua ai ni avanoa e faaali atu ai le alofa ma le agalelei ia i latou o siomiaina i tatou. Sa saunoa Peresitene Spencer W. Kimball: “E tatau ona tatou manatuaina o i latou tatou te fetaui i ai i pakaga taavale, ofisa, lifi, ma soo se mea lava, o ni vaega na o tagata ua tuu mai e le Atua ia i tatou ia alolofa ma auauna atu i ai. E itiiti lava sina lelei mo i tatou pe afai tatou te talanoa e uiga i usoga lautele o tagata ae e le mafai ona tatou manatu ia i latou o loo siomiaina i tatou o ni o tatou uso ma ni tuafafine.”6
E tele lava ina le mafaufauina le oo mai o ni avanoa tatou te faaali atu ai lo tatou alolofa. O se faataitaiga o sea avanoa na faaali mai i se tusiga a se nusipepa ia Oketopa 1981. Sa ou matua fiafia lava i le alofa ma le agalelei na faamatala mai i le tala lea na ou teuina ai le tusiga i au faila mo le silia i le 30 tausaga.
Na faailoa i le tusiga o se malaga tuusao a le Alaska Airline mai Anchorage, Alaska, i Seattle, Uosigitone—o se malaga e 150 le pasese—na toe liliu atu i se aai maotua i Alaska ina ia mafai ona aumai se tamaitiiti na tuga lona manuaga. Sa motu le uaua o le lima o le tamaitiiti e lua tausaga le matua ina ua pa’u i luga o se fasi tioata a o taalo ai i talaane o lona fale. O le aai lea e 450 maila i saute o Anchorage ma sa mautinoa lava sa le’i i ai i le ālāvaa. Peitai, sa auina atu e fomai sa i ai i le faalavelave se talosaga atuatuvale mo se fesoasoani, ma o lea sa toe liliu atu ai le vaalele e piki mai le tamaitiiti ma ave o ia i Seattle ina ia mafai ai ona togafiti i se falemai.
Ina ua tulaueleele le vaalele e latalata i le aai maotua lea, sa faailoa atu e fomai i le pailate sa matuai leaga le alu o le palapala o le tama e ono le mafai ai ona saofia le malaga i Seattle. Sa faia se faaiuga ina ia lele atu i le isi 200 maila (320 km) e ese mai le ālāvaa e agai i Juneau, Alaska, le aai pito lata ane o loo i ai se falemai.
Ina ua uma ona momoli atu le tamaitiiti i Juneau, na toe agai atu le malaga i Seattle, lea ua tele itula ua tuai ai mai le taimi faatulagaina. Sa leai ma se pasese na faitio, e ui o le toatele o i latou o le a misi ni fonotaga ma ni malaga fesootai a vaa. O le mea moni, a o alu pea minute ma itula, sa ao ni a latou tupe, ma maua ai se aofaiga tele mo le tamaitiiti ma lona aiga.
A o lata ina tulaueleele le vaalele i Seattle, sa pati fiafia le pasese ina ua faasilasila atu e le pailate ua ia maua se tala mai le leitio o le a manuia le tamaitiiti.7
Ou te mafaufau i upu o le mau: “O le alofa mama o le alofa le pona lea o Keriso, … ma o soo se tasi e maua ua i ai ia te ia i le aso gataaga, o le a lelei ia te ia.”8
Uso e ma tuafafine, o nisi o o tatou avanoa silisili e faaali atu ai lo tatou alolofa o le a i ai lea i totonu o puipui o o tatou lava fale. O le alofa e tatau ona i ai i le totonugalemu o le olaga faaleaiga, ae o nisi taimi e le o i ai. O loo tele naua le le onosai, tele naua le fefinauai, tele naua fetauaiga, ma tele naua loimata maligi. Sa fesili ma le faanoanoa Peresitene Gordon B. Hinckley: “Aisea e avea ai [tagata] e [sili] ona tatou alolofa i ai ma tagata e tele ina talafo i ai a tatou upu malolosi? Aisea [tatou] te tautatala ai i nisi taimi e peiseai tatou te faamoemoe e matua faamanualia lagona o isi?”9 Atonu e eseese lava tali i nei fesili mo i tatou taitoatasi, ae o le mea moni, e le afaina po o a na mafuaaga. Afai tatou te tausia le poloaiga ia fealofani, e tatau lava la ona tatou taulimaina le tasi ma le isi i le agalelei ma le faaaloalo.
O le mea moni o le a i ai taimi e manaomia ai ona tuu atu le aoaiga. Peitai, ia tatou manatua le fautuaga o loo maua i le Mataupu Faavae ma Feagaiga—e faapea, pe a talafeagai ai mo i tatou ona aoai se isi tagata, a mavae, ona tatou faaali atu lea o se alofa faateleina.10
Ou te faamoemoe o le a tatou taumafai i taimi uma ina ia manatu ma nofouta i mafaufauga ma lagona ma tulaga o i latou o siomiaina i tatou. Ia aua ne’i o tatou faatiga pe faifai atu. Ae, ia tatou agaalofa ma faamalosiau atu. E tatau ona tatou faaeteete ina ia tatou lē faaumatiaina le talitonuga o le isi tagata e ala i a tatou upu soona lafo po o amioga.
E tatau ona fuifuilua faatasi le faamagalo atu ma le alofa. I o tatou aiga, faapea foi ma a tatou uo, e ono i ai ni lagona faamanualiaina ma feeseeseaiga. Ou te toe fai atu, e le afaina po o le a le itiiti o le faafitauli. E le mafai ma e le tatau lava ona tuu atu i le tiapolo na te faateteleina ma oo atu ai ina faaumatiaina. O le tuuaia o isi e tumau ai le tiga. Ua na o le faamagalo atu e faamaloloina ai.
O se tamaitai lelei tele ua maliu sa ma feiloai i se tasi aso ae na te’i lava ua ia faamatala mai nisi o mea na faanoanoa ai. Sa ia talanoa e uiga i se faafitauli na tupu i le tele o tausaga na muamua ai ma sa aofia ai se faifaatoaga la te tuaoi, o le sa avea muamua ma se uo ae sa i ai se latou feeseeseaiga ma lona toalua i le tele o taimi. I se tasi aso sa talosaga atu ai le faifaatoaga pe mafai ona oso atu i se auala `alo i totonu o lona fanua e tau atu i lona fanua. I lea taimi sa taofi ai lana tala na faamatala mai ia te au ma, faatasi ai ma se leo gatete, na fai mai, “Tuagane Monson, ou te lei faatagaina o ia e sopo atu i lo matou fanua, i lena taimi ma soo se taimi lava, ae sa fai i ai e savali i le auala umi faataamilo e tau atu i lona fanua. Sa ou sese, ma ua ou salamo ai. Ua maliu o ia, ae maimau pe ana mafai ona ou fai atu ia te ia, ‘Ou te faatoese atu.’ Ou te moomoo maimau pe ana i ai se isi avanoa e toe agalelei atu ai.”
A o ou faalogo atu ia te ia, sa ou manatua le faamatalaga faanoanoa tele a John Greenleaf Whittier: “Mai upu faanoanoa uma lava a le laulaufaiva po o le peni, o upu lava nei e sili ona faanoanoa: ‘Maimau pe ana!’”11 Uso e ma tuafafine, a tatou taulimaina isi i le manatu alofa ma le agalelei, o le a tatou aloese mai ia faanoanoaga.
O loo faailoaina le alofa i le tele o ala iloagofie: se matafiafia, se talo atu, se faamatalaga agalelei, se faamālō. O isi faailoaga atonu e le iloa tele, e pei o le faaali atu o le fiafia i gaoioiga a isi, aoao atu o se mataupu faavae i le agalelei ma le onosai, asiasi atu i se tasi e ma’i pe nofofale. O nei upu ma amioga, ma le tele o isi, e mafai ona fesootai atu ai le alofa.
Sa talitonu Dale Carnegie, o se tusitala lauiloa Amerika ma se faiaoga iunivesite, e faapea ua i ai i totonu o tagata taitoatasi lava ia se “mana e faateleina ai le aofaiga atoa [o le] fiafia faalelalolagi … e ala i le fai atu o ni nai upu o le agaga faafetai faamaoni i se tasi ua tuuatoatasi pe ua lotovaivai.” Sa ia fai mai, “Masalo o le a galo ia te oe taeao ni upu agalelei e te faia i le asō, ae e faatauaina e le tagata na e faia i ai i lona olaga atoa.”12
E mafai ona tatou amata nei, i le aso nei lava, ona faailoa atu le alofa i fanau uma a le Atua, pe o i latou o tagata o o tatou aiga, a tatou uo, nisi tatou te masani, po o ni tagata ese. A tatou ala ae i taeao uma, ia tatou naunau e tali atu i le alofa ma le agalelei i soo se [tagata] tatou te fetaui i ai i le ala.
Ou uso e ma tuafafine, o le alofa o le Atua mo i tatou e le mafai ona malamalama i ai. Ona o lenei alofa, na Ia auina mai ai Lona Alo, o le sa lava Lona alofa ia i tatou na foai mai ai Lona soifua mo i tatou, ina ia tatou maua le ola e faavavau. A tatou malamalama i lenei meaalofa lemafaatusaliaina, o le a tumu o tatou loto i le alofa mo lo tatou Tama e Faavavau, mo lo tatou Faaola, ma mo tagata uma. Tau ina ia faapena o lau tatalo faatauanau lea i le suafa paia o Iesu Keriso, amene.