2018
Tuku Ke Tau Vahevahe Atu ʻEtau ʻIlo ki he Fakamoʻuí
April 2018


Tuku Ke tau Vahevahe Atu ʻEtau ʻIlo ki he Fakamoʻuí

Mei ha lea ʻi ha Konifelenisi Maʻá e Kakai Fefiné ʻi he ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí, “The Knowledge of a Savior” (Ko e ʻIlo ki he Fakamoʻui), naʻe fai ʻi he ʻaho 5 ʻo Mē 2017.

Ko ʻetau pōpoakí ko ha pōpoaki ʻo e melino, pea ko koe ʻa e talafekau ʻokú ne malangaʻi iá. Te ke lava ʻo fai ʻeni ʻi he ngaahi ākenga foʻou mo fakafiefia ʻo e tekinolosiá.

ʻĪmisi
tablet with christs image

ʻŪ taá mei he Getty Images; ʻĪmisi ʻo Kalaisí, tā fakatātaaʻi ʻe Heinrich Hofmann

Ko e Siasi kitautolu ʻo Sīsū Kalaisi, naʻe fokotuʻu ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. Naʻe fakahinohino ʻe he ʻEikí ʻEne kau ākongá ʻi he founga tatau, kuo fekauʻi kitautolu ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ke tau “ʻalu ki māmani kotoa pē, ʻo malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ki he kakai fulipē” (Maʻake 16:15).

Naʻe fakamatalaʻi mahino ʻe he palōfita ko Nīfaí e ngāue fakafaifekau mo e pōpoaki ko ʻení pea mo hono taumuʻá: “Pea ʻoku mau lea ʻia Kalaisi, ʻoku mau fiefia ʻia Kalaisi, ʻoku mau malanga ʻaki ʻa Kalaisi, ʻoku mau kikite ʻia Kalaisi, pea ʻoku mau tohi ʻo fakatatau mo ʻemau ngaahi kikité, ke ʻilo ʻe heʻemau fānaú ki he tupuʻanga ʻa ia te nau lava ke sio ki ai ke maʻu ai ha fakamolemole ʻo ʻenau ngaahi angahalá” (2 Nīfai 25:26).

ʻOku tau lau ʻi he tohi ʻa Mōsaiá fekauʻaki mo e founga naʻe fakatahatahaʻi ai ʻe he palōfita kuonga muʻa ʻi he Tohi ʻa Molomoná ko e Tuʻi ko Penisimaní ʻa hono kakaí mei he tukui fonuá kotoa ki he tafatafaʻaki ʻo e temipalé, ʻo ne fekau ke langa ha taua, peá ne akoʻi kinautolu. ʻI heʻene akoʻi kinautolú, naʻá ne kikiteʻi foki hotau kuongá: “Pea ko e tahá, ʻoku ou pehē kiate kimoutolu, ʻe hokosia ʻa e taimi ʻa ia ʻe mafola ai ʻa e ʻilo ki he Fakamoʻuí ʻi he puleʻanga, mo e faʻahinga, mo e lea, mo e kakai fulipē” (Mōsaia 3:20).

“Ko e ʻIlo ki he Fakamoʻuí”

Ko e taha ʻo e ngaahi meʻaʻofa maʻongoʻonga taha ke tau mataʻikoloaʻaki ʻi hotau ngaahi fāmilí mo foaki maʻá e niʻihi kehé “ko e ʻilo ki he Fakamoʻuí,” pe kia Sīsū Kalaisí.

ʻI he kamataʻanga ʻo e kuonga fakakosipeli ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá, naʻe maʻu ʻe he faʻahinga kotoa ʻo e tangatá ha tokoni pea lahi mo ha ngaahi fakalakalaka fakatekinolosia. Naʻe hoko ai e vahaʻa taimi ʻo e fakalakalaka lahi ʻi he ʻū nāunau ngāué mo e ʻū meʻangāue fakafetuʻutakí, ʻo lava ke fakakakato ai e kikite ʻa e Tuʻi ko Penisimaní.

ʻI heʻeku hoko ko ha mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, naʻe ui ko ha fakamoʻoni makehe “ki he huafa ʻo Kalaisí ʻi he māmaní kotoa” (T&F 107:23) mo ha ngaahi fatongia pau ʻi he Kōmiti ki he Tafaʻaki Fetuʻutaki mo e Kakaí mo e Ngaahi Tokoni Fakafetuʻutakí, ʻoku malava ai ke u tokanga taha ki hono fakakakato ʻo e kikite ko ʻení—ke fakamafola e “ʻilo ki he Fakamoʻuí” ʻi he funga ʻo e māmaní kotoa—ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi fakalakalaka fakatekinolosia fakamuimui tahá.

“ʻI he Puleʻanga, mo e Faʻahinga, mo e Lea, mo e Kakai Fulipē”

ʻI he hisitōliá, naʻe hoko e ngaahi fakalakalaka ʻi he pākí mo hono faʻu ʻo e letioó mo e TV ke malava ai ʻo fakamafola ki he funga ʻo e māmaní e pōpoaki ʻo hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí. ʻOku lahi ha ngaahi sīpinga ʻo e meʻá ni, ʻoku ʻi ai hanau niʻihi ʻoku tau kei manatuʻi pē.

ʻI loto ʻi he taʻu ʻe 10 ʻo e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí, mo e mahina kimuʻa pea fokotuʻu e Siasí, naʻe paaki ha tatau ʻe 5,000 ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Talu mei ai, kuo laka hake ʻi he 175 milioná e ngaahi tatau kuo pākí.

ʻI ha faʻahinga pongipongi Sāpate pē, te ke lava ai ʻo fanongo pe mamata ʻi he fakamafola ʻo e Hivá mo e Folofolá, ʻa ia kuo mei aʻu ki he tuʻo 5,000 hono fakamafolá. Naʻe fakahoko e fuofua fakamafolalea fakahangatonu he letioó ʻi he 1929. Naʻe fakahoko e fuofua fakamafolalea ʻo e konifelenisi lahí ʻi he TV ʻi he 1949.

Ko e mālié, ʻi he 1966, naʻe kamata ai e lea ʻa Palesiteni Tēvita O. Makei (1873–1970) fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻoku ʻamanaki ke hokó: “ʻE lava ʻe he ngaahi ʻilo māʻolunga peheé, ʻo tatau ai pē ki hano tāpuekina pe fakaʻauha e tangatá, ʻo ʻai e fatongia ʻo e tangatá ʻi hono puleʻi kinautolú ko e fatongia kāfakafa taha kuo tuku ke fakahoko ʻe he tangatá. … ʻOku fonu e kuongá ni ʻi ha ngaahi fakatuʻutāmaki taʻefakangatangata, kae pehē ki he ngaahi meʻa ʻe malava ʻo hoko ʻoku teʻeki ʻiloá.”1

ʻI he 1974, naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo (1895–1985) ʻene mata meʻa-hā-mai ki ha ʻaho ʻe hoko mai: “Kuo tāpuekina ʻe he ʻEikí e māmaní ʻaki ha ʻū … satelaite lahi. ʻOku fokotuʻu māʻolunga kinautolu ʻi he langí, ke tufaki e mālohi fakasatelaité ki he tapa kotoa pē ʻo e māmaní. Ko hono moʻoní ko e ʻū satelaite ko ʻení ko e kamataʻanga pē ia ʻo e ngaahi meʻa kuo tokateu ki he fakamafola fakaemāmani lahi ʻi he kahaʻú. … ʻOku ou tui ʻoku vēkeveke ʻa e ʻEikí ke tuku ki hotau nimá ha ngaahi ʻilo fakatekinolosia foʻou ʻoku ʻikai ha misi ki ai ʻa kitautolu ʻoku ʻikai mataotaó.”2

ʻI he ngaahi fakalakalaka fakatekinolosia ʻi he fetuʻutakí mo e mītiá ʻoku vave ʻene hoko hili hono fokotuʻu ʻo e ʻinitanetí, hangē kuo tau fakamoʻoniʻi ʻi hotau kuongá hono fakakakato e ngaahi kikite ʻa e Tuʻi ko Penisimaní, Palesiteni Makeí, mo Palesiteni Kimipoló.

ʻOku ʻi ai foki mo ha sīpinga mahino hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi tekinolosia ko ʻení ki hono langa hake e puleʻanga ʻo e ʻEikí ʻi he māmaní. ʻOku ou fie vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo e meʻá ni mo kimoutolu.

LDS.org mo e Mormon.org

ʻI he 1996, naʻe kamata fakaʻaongaʻi ai ʻe he Siasí e ʻinitanetí ko ha founga fetuʻutaki. Talu mei ai, ʻoku fakafuofua ki ha ngaahi uepisaiti ʻe 260 ʻa e Siasí kuo fokotuʻu, kau ai mo e ngaahi uepisaiti ʻoku maʻu ʻi he lea fakafonua ʻo e meimei fonua kotoa pē ʻoku nofo ai e kau mēmipa ʻo e Siasí.

Te u vahevahe atu ha sīpinga angamaheni ʻe ua ʻo e ngaahi uepisaiti ko ʻení. ʻUluakí, ko e LDS.org, ʻa ia naʻe fokotuʻu ʻi he 1996, ʻoku ʻi ai hano kau mēmipa foʻou ʻe toko 24 miliona tupu ʻi he taʻu pea ʻoku fakaʻavalisi ki he toko 1 miliona tupú ʻi he uike ʻa e tokolahi ʻo kinautolu ʻoku nau ʻahia ʻa e pēsí. ʻOku maʻu heni ʻe ha kāingalotu tokolahi e nāunau fakalēsoni ke akoʻí mo e ngaahi lea ʻo e konifelenisi lahi kuo ʻosí. Ko hono uá ko e Mormon.org, ko ha uepisaiti naʻe fokotuʻu ke fakafeʻiloaki e ongoongoleleí ki hotau ngaahi kaungāʻapí mo e ngaahi kaungāmeʻa ʻoku ʻikai ke nau kau ki he Siasí. ʻOku ʻahia ʻe ha toko 16 miliona tupu ʻa e uepisaiti ko ʻení ʻi he taʻu.

ʻŪ Polokalama ki he Telefoni Toʻotoʻó

ʻĪmisi
phone with mobile apps

ʻAtá mei he Getty Images

Ko e moʻoni ʻoku makimo e fakalakalaka fakatekinolosiá, ʻo fie maʻu ai ha ngāue mo ha ʻū nāunau lahi ki hono feau iá. ʻI hono faʻu ʻo e smartphone, ʻoku malava ai ke fakafehokotaki mo maʻu ha ngaahi fakamatala lahi ʻi ha device ʻoku toʻotoʻo pē. ʻOku fokotuʻutuʻu ha konga lahi ʻo e fakamatala ko ʻení ʻi ha ngaahi polokalama pe “apps.” Naʻe tukuange mai ʻi he 2007 ʻa e fuofua polokalama naʻe faʻu ʻe he Siasí.

ʻOku lahi ha ngaahi sīpinga lelei ʻetau ngāue ʻaki e ʻū polokalama ʻi he telefoni toʻotoʻó ke fakamafola ʻaki ʻetau “ʻilo ki he Fakamoʻuí.” He ʻikai te u fakamatalaʻi atu e founga hono fakaʻaongaʻi ʻo e ʻū polokalama lahi ʻoku faingofua hono maʻú, ka ko ha ngaahi sīpinga ʻeni ʻe niʻihi ʻo e ʻū polokalama ʻoku ngalingali ke mou angamaheni mo iá:

  • Gospel Library

  • Mormon Channel

  • LDS Tools

  • LDS Music

  • Fuʻu ʻAkau Fakafāmilí

ʻOku tā tuʻo lahi hono fakaʻaongaʻi e ʻū polokalama ko ʻení ʻe ha kakai ʻe laumiliona ʻi he uike.

Mītia Fakasōsialé

Ko e ʻuhinga ʻo e mītia fakasōsialé ko ha ngaahi tekinolosia fakakomipiuta ʻoku malava ai ʻe he fakafoʻituituí mo e ngaahi kautahá ʻo mamata, faʻu, mo vahevahe ha ngaahi fakamatala mo ha fakakaukau ʻi ha ngaahi feituʻu pe netiueka kehekehe.

Naʻe kamata ʻe he Siasí ʻi he 2010 nai hono ngāue ʻaki ʻo e mītia fakasōsialé ke fakahoko ʻaki hono fakamafola ʻo e “ʻilo ki he Fakamoʻuí.” Ko ha founga fetuʻutaki vave mo faingofua ʻeni. ʻOku taʻefakatataua e vave ʻo ʻene liliú.

Ko e angamaheni ʻo e mītia fakasōsialé, ko e taimi pē oku ongoʻi ai ʻe ha taha ʻoku feangai pe fiemālie ʻi hono fakaʻaongaʻi ha polokalama ʻe taha, ʻoku hoko atu leva ki ha meʻa ʻoku foʻou, lahi, pe lelei angé.

Te u fakamatalaʻi nounou atu ha ngaahi mītia fakasōsiale ʻe nima ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe he Siasí ko ha ʻū founga fetuʻutaki:

1. ʻOku ngāue ʻaki ʻe ha kakai ʻe toko 2 piliona tupu e Facebook fakamāmani lahi. ʻOku fakatupulaki heni ʻe kinautolu ʻoku nau fakaʻaongaʻí honau ngaahi vā fakasōsiale mo e ngaahi kaungāmeʻa ʻi he ʻinitanetí.

2. Ko e Instagram ko ha uepisaiti fakasōsiale ia ʻoku nofotaha ʻi he ʻū taá mo e vitioó.

3. Ko e Pinterest ʻoku hangē ia ha papa fanongonongo ʻi he ʻinitanetí. ʻOku ʻi heni ha ʻū fakatātā ʻoku ui ko e “pins” ʻoku fakapipiki ki he palakipoé. ʻE lava pē ke hoko ʻeni ko ha ngaahi kupuʻi lea fakalaumālie pe ngaahi ʻata fakalotolahi.

4. Ko e Twitter ko ha netiueka fakasōsiale ia ʻoku lava ke feʻaveaki mo lau ai ʻe kinautolu ʻoku nau fakaʻaongaʻí ha ngaahi pōpoaki nounou feʻunga mo ha foʻi lea ʻe 280 ʻoku ui ko e “tweets.”

5. ʻOku ʻomi ʻi he Snapchat ha ʻū tā mo ha vitiō nounou ʻoku pulia ʻi he taimi pē ko iá pe ʻi ha houa ʻe 24 mei ai.

ʻOku tau fakaʻaongaʻi fakalukufua e ngaahi uepisaiti mītia fakasōsiale ko ʻení ʻi ha founga lelei.

Facebook

Te ke lava ʻo manatuʻi e pōpoaki lelei ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e loto-māfasiá ʻi ha konifelenisi ʻi he ngaahi taʻu kuohilí.3 Mei heʻene leá, naʻe faʻu ai ha foʻi vitiō naʻe ʻi he toko 2 miliona tupú hono kau mamata ʻi he Facebook pē, mo ha ngaahi likes, shares, mo ha ngaahi tohi lelei ʻe lauiafe tupu.4

Instagram

ʻĪmisi
grandson in the cockpit

ʻI ʻAokosi 2016, naʻe tuku atu ai ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ha foʻi vitiō ʻi he Instagram, ʻokú ne akoʻi ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ki hono mokopuna ko ʻĒlikí ʻi he—te ke lava ʻo mateʻi mai—nofoʻanga ʻo e pailaté ʻi he loto vakapuná!5 Naʻe lauafe tupu e kakai ne nau manakoa e foʻi vitiō ʻa Palesiteni ʻUkitofá ʻi he Instagram, pea lahi mo e ngaahi tohi lelei ki aí.

Naʻe pulusi ʻe he Siasí ʻi heʻenau ʻakauni Instagram ʻi Nōvema 2017 ha foʻi vitiō ʻo e tali ʻa ʻEletā Taleni H. ʻOakesi mo ʻEletā M. Lasolo Pālati ki ha fehuʻi ʻa ha kiʻi fefine ʻi he kakai lalahi kei talavoú fekauʻaki mo e ʻalu ʻa e tamaiki fefiné ʻo ngāue fakafaifekaú. Naʻe mamataʻi ʻa e foʻi vitiō ko ʻení ʻo laka ʻi he tuʻo 112,000.

Pinterest

ʻI he Pinterest, ʻe lava ke maʻu ai ʻe ha taha ha ngaahi pine (pins) ʻe laungeau mei he LDS.org pea toe lahi angé mei he kau mēmipa fakafoʻituituí, ʻokú ne ueʻi fakaluamālie e niʻihi kehé.

Hangē ko ʻení, ʻoku vahevahe ʻe ha tokolahi e ngaahi lea ʻa e kau palōfitá—mei he kuohilí mo e lolotonga ní. ʻOku pehē ʻe ha taha ʻo e ngaahi pine ʻo e ngaahi akonaki ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoní, “ʻOku fakafalala ʻa e meʻa lahi ʻi he moʻuí ki heʻetau tōʻonga fakakaukaú.”6

Twitter

Naʻe tuʻo 210,000 hono mamataʻi ʻo e tweet ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻi he pongipongi Toetuʻu ʻo e taʻu kuoʻosí. Naʻe fakamatalaʻi ai ʻe ʻEletā Petinā, ʻe lava ke hoko e pōpoaki nounou mo mahinongofua, hangē ko e, “ʻOku ʻikai ʻi heni ia: he kuo toe tuʻú” (Mātiu 28:6), ke ne fakahoko ha liliu lahi mo tuʻuloa.

Snapchat

Naʻe faifai pea toki ʻasi kimuí ni mai ʻi he Snapchat ha ʻū tā mo ha ngaahi lea mei ha taha ʻo e Ngaahi Pōpoaki ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí naʻe fai ʻe Palesiteni Monisoní.

Ngaahi Fakatuʻutāmakí

Hili hono toki ʻoatu e ngaahi lelei kotoa ʻo e ngaahi tekinolosia foʻou ko ʻení mo hono fakaʻaliʻali atu e founga totonu hono ngāue ʻakí, ʻoku ou tui ʻoku lelei foki ke tau talanoa ki ha niʻihi ʻo e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻoku ʻalu fakataha mo iá.

ʻOku totonu ke tau ʻiloʻi kotoa e lahi ʻo e taimi ʻe lava ke tau fakaʻaongaʻi ʻi he mītia fakasōsialé pe ko hono fakaʻaongaʻi ʻo e ʻū polokalama ʻi he telefoni toʻotoʻó. ʻOku hoko foki hono ngāue ʻaki ʻo e mītia fakasōsialé ke ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ai e feohi mata-ki he-matá, ʻa ia ʻokú ne taʻofi ai e tupulaki ʻo e taukei fakasōsiale ʻo ha tokolahi ʻo ʻetau kakai kei talavoú.

He ʻikai lava ke tau fakasiʻia e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi meʻa ʻoku taʻefeʻungá. ʻOku fakautuutu e tokolahi ʻo e maʻunimā ʻi he ponokalafí ʻi he sosaietí, ʻa ia ʻokú ne uesia mo fakaʻatakoviʻi ai e kau mēmipa mo e fāmili ʻi he Siasí.

Te u ʻoatu mo ha ongo fakatuʻutāmaki ʻe ua ʻoku hoko, ʻa ia ʻoku meimei ke na uesia ʻa e tokotaha kotoa pē, kau ai e kau finemuí mo e ngaahi faʻē mo e ngaahi uaifi kei talavoú. ʻOku ou fakahingoa e ongo fakatuʻutāmaki ko ʻení ko e “moʻoni fakangalingalí” mo e “fakafehoanaki ʻoku holoki moʻuí.” ʻOku ou tui ko e founga lelei taha hono fakamatalaʻi e ongo fakatuʻutāmaki ko ʻení ko hono ʻoatu hano ngaahi sīpinga.

Ko hono ʻai fakalukufuá, ʻoku lava ke fakahaaʻi ʻe he ʻū tā ʻoku tuku atu ʻi he mītia fakasōsialé ʻa e moʻuí ʻi hono tuʻunga lelei tahá pea taimi ʻe niʻihi ʻi ha tuʻunga taʻe totonu. ʻOku faʻa fakafonu ʻaki ia ha ʻū ʻīmisi fakaʻofoʻofa ʻo e ʻapí, feituʻu ʻeveʻeva mālōloó, mo e founga feimeʻatokoní. Ko hono fakatuʻutāmakí, ko e fakaʻau ke loto siʻi ha kakai tokolahi ʻo pehē ʻoku ʻikai ke nau ʻi ha tuʻunga tatau mo e moʻoni fakangalingali ko ʻení.

ʻI hano ueʻi hoku ʻilamutú ʻe ha pine ʻi he Pinterest ʻo ha foʻi keke faiʻaho, naʻá ne tuku atu ai kimuí ni mai ʻene feinga ke fakatatau ki he meʻa naʻá ne sio aí. Naʻe ʻikai tuku ke ne ongoʻi lotomamahi ʻi he meʻá ni, ka naʻá ne fili ke poupouʻi e niʻihi kehé ʻaki ʻene tuku atu ʻene “Pinterest fail” (vakai, laʻita ʻo e pancake).

ʻĪmisi
pancake fail

Fakatauange pē te tau ako ke tau tūkuhua ange mo fakasiʻisiʻi ange e lotosiʻí ʻi heʻetau fehangahangai mo e ʻū ʻīmisi ʻoku nau fakahaaʻi e moʻoni fakangalingalí pea faʻa iku ai ki he fakafehoanaki ʻoku holoki moʻuí.

ʻOku hā mahino ʻoku ʻikai ko ha fakaʻilonga pē ʻeni ʻo hotau kuongá, kae fakatatau ki he ngaahi lea ʻa Paulá, naʻe hoko foki ia ʻi he kuonga kuohilí: “Ka ko ʻenau fuofua ʻa kinautolu … ʻo fakatatau ʻa kinautolu kiate kinautolú, ko e fai vale ia” (2 Kolinitō 10:12).

Naʻe toe ʻomi foki ʻe ʻEletā J. Tevini Koanesi ʻo e Kau Fitungofulú ha faleʻi lelei, “ʻOku tau fakamamahiʻi kitautolu ʻi heʻetau feʻauʻauhí mo e fakatataú. ʻOku hala ʻetau fakafuofuaʻi hotau mahuʻingá tuʻunga ʻi he ngaahi meʻa ʻoku tau fai pe ʻikai maʻú kae pehē ki he fakakaukau ʻa e niʻihi kehé. Kapau ʻe fie maʻu ke tau fakafehoanaki, tau fakafehoanaki muʻa e tuʻunga ne tau ʻi ai he kuohilí, ki he tuʻunga ʻoku tau ʻi ai he ʻaho ní—mo e tuʻunga ʻoku tau fie ʻi ai he kahaʻú.”7

Tuku ke u vahevahe atu ha taha ʻo e ngaahi fakapulipuli homau fāmilí, mei he laʻitā fakafāmili ko ʻeni (vakai ki he peesi hokó) naʻe faitaaʻi ʻi ha ngaahi taʻu kimuʻa pea toki ʻiloa e mītia fakasōsialé. Kapau naʻe faitaaʻi ʻeni ʻi he kuongá ni, mahalo ʻe tuku atu ia, ʻokú ne fakafofongaʻi ha fāmili ʻo ha tamaiki tangata fakaʻofoʻofa mo angalelei ʻe toko fā ʻoku nau vala tatau, ʻoku nau fiefia ʻi he faingamālie ke faitā fakataha mo e fāmilí. Te mou fie fanongo ki he talanoa moʻoní?

ʻĪmisi
Stevenson family photo

ʻOku ou kei manatuʻi pē e tā mai hoku uaifí. “Keuli, ko fē koe? Ko kimautolu ʻeni ʻi he fale faitaá. Kuo mau maau kotoa ki he faitaá. Kuo teʻeki faingofua hono teuteuʻi kotoa e tamaiki tangatá, ke nau vala taha, mo māú. ʻOkú ke mei aʻu mai?”

Ka naʻe ngalo ia ʻiate au pea naʻe teʻeki ke u mavahe au mei ʻōfisi! Naʻá ku tōmui ʻaki ha haafe houa, pea naʻe ʻikai fuʻu lelei e meʻa kotoa ʻi he ʻikai ke u ʻi aí, pea naʻe moveuveu.

Ko e hā e meʻa naʻe hokó? Naʻe lele holo hoku foha lahi ʻo ne maʻu ha fuʻu ʻāpele, naʻá ne toli ha fanga foʻi ʻāpele, peá ne kamata tolo ʻaki ia e tamaiki tangata kehé. Naʻá ne tolongi ʻaki ha foʻi ʻāpele e tuʻa homa foha fika tolú ʻo ne tō ki lalo, pea naʻe kamata ke ne tangi.

Lolotonga iá, naʻe tangutu hoku foha fika ua ko Palaiení, pea naʻe kiʻi tō hake e vaʻe hono talausesé ki ʻolunga. Naʻe sio e kauleka kehé ʻokú ne tui ʻe ia ha sitōkeni sipoti lanu hinehina, kae ʻikai ko e sitōkeni lotu naʻe tuku ʻe heʻene faʻeé ke ne tuí. Naʻe ʻeke ange ʻe heʻene faʻeé, “Ko e hā naʻe ʻikai ke ke tui ai e sitōkeni lotú?”

Naʻá ne talaange, “ʻOku ʻikai ke u saiʻia au ai. ʻOku fakatupu veli ia.”

Pea lolotonga ʻena talanoa mo ʻene faʻeé, naʻe lele holo homa foha taʻu uá ʻo humu ʻi ha meʻa, peá ne tō ʻo toto hono ihú. Naʻe hafu e totó ʻi hono falani hiná, pea tau maʻu ia ai. Ne u toki aʻu atu ʻi he taimi ko iá. Ko e founga pē ʻe taha ke kei ʻasi fakaʻofoʻofa ai e laʻitaá ko hono fulihi e falaní ki mui, ke pulia e totó mei he meʻafaitaá.

Ko e meʻa naʻe hokó, lolotonga e kei lele holo ʻa homa foha lahí mo tolo holo e ʻāpelé, naʻá ne tō ki lalo ʻo ʻilonga lahi e lanu ʻo e musié ʻi hono tuí. ʻI he laʻitaá, ʻokú ne ʻai hono nimá ʻo fakapuliki ʻaki e lanu ʻo e musié.

Ko homa foha fika tolú, naʻa mau tali ʻi ha meimei miniti ʻe 20 koeʻuhí ke ʻoua ʻe toe kula hono matá ʻi heʻene tangí.

Kae pehē foki ki hono fulihi ki mui e toto naʻe tau ʻi he falani ʻo homa foha siʻisiʻi.

Ko homa foha fika uá leva, naʻá ne ʻai hono ongo nimá ʻo fakapuliki ʻaki e konga kimuʻa hono sitōkeni sipoti hinehiná koeʻuhí kae hoa tatau e meʻa kotoa.

Ko aú, naʻe tauteaʻi ʻa Keuli he naʻe hoko kotoa e ngaahi meʻa ko ʻení koeʻuhí ko ʻeku tōmui atú.

Ko ia ai, ko e taimi te mou vakai ai ki he laʻitā fakaʻofoʻofa ko ʻeni homau fāmilí mo pehē, “Ko e hā ʻoku ʻikai ke tau lava ai ʻo maau mo faitā fakafāmili lelei hangē ko kinautolú?” kuo mou ʻilo e meʻa naʻe hokó!

Mītia Fakasōsialé mo e Ngāue Fakafaifekaú

ʻĪmisi
pointing at tablet

ʻAtá mei he Getty Images

Hangē ko ia ʻoku mou meaʻí, ʻoku fie maʻu ke tau tokanga ki he ngaahi fakatuʻutāmakí, kau ai e moʻoni fakangalingalí mo e fakafehoanaki ʻoku holoki moʻuí. Ko e angamahení ʻoku ʻikai faʻa fakafiefia e māmaní ʻo hangē ko ʻene ʻasi ʻi he mītia fakasōsialé. Ka neongo iá, ʻoku lahi ha ngaahi lelei kuo hoko pea ʻe hoko ʻo fakafou ʻi he ngaahi polokalama fetuʻutaki ko ʻení.

ʻI he 2017 naʻe ʻomi ai ʻe he Potungāue Ngāue Fakafaifekaú ha fakahinohino foʻou ʻe niʻihi fekauʻaki mo e ngaahi founga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ai e mītiá ʻi he ngāue fakafaifekaú. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni fakaʻilekitulōnika ʻoku tau maʻú ʻi ha ngaahi founga mālohi, faingofua, mo lelei ʻaupito.

ʻOku lahi e ngaahi founga ke fakaʻaongaʻi ai e tekinolosiá ʻi ha ngaahi founga totonu mo fakalaumālie. ʻOku totonu ke tau fai e meʻa kotoa pē te tau lavá ke akoʻi ki he toʻu tangata kei tupu haké e founga hono fakaʻaongaʻi totonu e tekinolosiá pea fakatokanga mo fakaʻehiʻehi mei hono fakaʻaongaʻi taʻetotonú kae pehē ki he ngaahi fakatuʻutāmaki ʻoku fekauʻaki mo iá. ʻOku totonu ke tokoni ʻeni ke ne fakapapauʻi mai kiate kitautolu ʻe lahi ange e ngaahi lelei ʻo e tekinolosiá ʻi he ngaahi fakatuʻutāmaki ʻoku fekauʻaki mo iá.

“Hono ʻIkai Fakaʻofoʻofa e Kau Talafekaú”

Lolotonga e taimi naʻá ku fakalaulauloto ai mo lotu fakamātoato ki he pōpoaki ko ʻení, naʻá ku ʻā pongipongia hake ʻi ha pongipongi ʻe taha mo ʻeku fakakaukau ki he ngaahi lea faingofua ʻo ha foʻi hiva: “Hono ʻikai fakaʻofoʻofa ʻa e kau talafekau ʻoku nau malangaʻi mai e ongoongolelei ʻo e melinó.”8

Ko ʻetau pōpoakí ko ha pōpoaki ʻo e melino, pea ko koe ʻa e talafekau lelei ʻokú ne malangaʻi iá. Te ke lava ʻo fai ʻeni ʻi he ngaahi ākenga foʻou mo fakafiefia ko ʻeni ʻo e tekinolosiá. ʻOku tau moʻui ʻi ha māmani makehe ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá mo maʻu e mālohi ke malanga ʻaki e ongoongolelei ʻo e melinó ʻi ha founga faingofua.

ʻOku tau maʻu e ngaahi lea fakaepalōfita ʻa e kau palōfita ʻi he kuonga muʻá, ʻa ia ʻokú ne fakaʻuhingaʻi lelei hotau taimí mo ʻomi ha fakahinohino ki hotau kuongá: “Pea ko e tahá, ʻoku ou pehē kiate kimoutolu, ʻe hokosia ʻa e taimi ʻa ia ʻe mafola ai ʻa e ʻilo ki he Fakamoʻuí ʻi he puleʻanga, mo e faʻahinga, mo e lea, mo e kakai fulipē” (Mōsaia 3:20).

ʻOku tau maʻu foki ha ngaahi lea mei he fakahā fakaonopōní, ʻoku lea mai mo ʻomi ha fakahinohino ki hotau taimí mo e ngaahi tūkungá. Te u lau mei he lea ʻa ʻEletā Petinaá: “Pea ʻoku ou tui kuo hokosia e taimi kiate kitautolu ko e kau ākonga ʻa Kalaisí ke tau fakaʻaongaʻi lelei ʻa e ngaahi meʻangāue fakalaumālie ko ʻení ʻi hono founga totonú kae mahuʻinga ange ke fakamoʻoni ki he ʻOtua ko e Tamai Taʻengatá, ʻEne palani ʻo e fiefiá Maʻa ʻEne fānaú, mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí, ko e Fakamoʻui ʻo e māmaní; ke malanga ʻaki ʻa hono moʻoni ʻo hono Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní; mo fakahoko ʻa e ngāue ʻa e ʻEikí.”9

ʻOku ou fakaafeʻi kimoutolu kotoa ke mou fakakaukau lahi ki homou fatongia ke malanga ʻaki e ongoongolelei ʻo e melinó ko ha kau talafekau lelei. Tuku ke tau takitaha fai hotau fatongia ke vahevahe mo e puleʻanga kotoa, faʻahinga, mo e lea, mo e kakai fulipē ʻetau “ʻilo ki he Fakamoʻuí.” Ko e founga lelei taha hono fai ʻení ko hano fakahoko tahataha ia ʻi ha founga makehe ʻoku lelei taha kiate koe mo hoʻo fāmilí. Fakatauange te mou maʻu kotoa ʻa e loto-toʻa ke fakamatala, pineʻi, saiʻia, vahevahe, fakaʻaliʻali, fakakaungāmeʻa, tweet, snap, mo fekumi ʻi ha founga te ne fakahikihikiʻi, fakalāngilangiʻi, mo fakaʻapaʻapaʻi ai e finangalo ʻo ʻetau Tamai Hēvani ʻofá mo ʻomi ki hotau ngaahi fāmilī, ʻofaʻangá, mo e ngaahi kaungāmeʻá ha ʻilo ki he Fakamoʻuí—kau ai ho ngaahi kaungāmeʻa ʻi he mītia fakasōsialé.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. David O. McKay, in Conference Report, Oct. 1966, 4.

  2. Spencer W. Kimball, “When the World Will Be Converted,” Ensign, Oct. 1974, 11, 10.

  3. Vakai, Jeffrey R. Holland, “Hangē ha Ipu Kuo Maumaú,” Liahona, Nōvema 2013, 40–42.

  4. Vakai, Jeffrey R. Holland, “Mormon Message: Like a Broken Vessel,” June 20, 2016, mormonnewsroom.org.

  5. Vakai, “President Uchtdorf Relates Flying to Gospel in Post and Video with Grandson,” Sept. 30, 2016, LDS.org.

  6. Thomas S. Monson, “Ko e Moʻui Mahutafeá,” Liahona, Sānuali 2012, 4.

  7. J. Devn Cornish, “ʻOku ou Lelei Feʻunga Nai? Te u Lava Nai?” Liahona, Nōvema 2016, 33.

  8. “How Lovely Are the Messengers,” hymnary.org.

  9. David A. Bednar, “Lōmakiʻi ʻa Māmani Fakafou ʻi he Mītia Fakasōsialé,” Liahona, ʻAokosi 2015, 50; vakai foki, David A. Bednar, “Sweep the Earth as with a Flood” (vitiō), LDS.org.

Paaki