Fānaú mo e Toʻu Tupú:Ko Ha Tokanga ki he Moʻui Fakaʻahó
ʻŪ tā ʻa Randy Collier
Mahalo ʻe fakaʻohovale kiate koe ʻa e ʻikai fakakau ʻi he polokalama Fānaú mo e Toʻu Tupú ha lisi vakaiʻi fakaikiiki ʻo e taumuʻa kotoa pē ʻoku totonu ke ke ngāueʻí. ʻOkú ke lolotonga fakahoko pē ha ngaahi meʻa fakaofo lahi! Ka naʻe faʻu ʻa e founga fakafoʻituitui ko ʻení ke tokoniʻi koe ke ke toe ofi ange ki he Fakamoʻuí ʻi ha ngaahi founga ʻoku ueʻi fakalaumālie ʻe hoʻo ngaahi fie maʻú mo e manakó.
Ko e tefitoʻi taumuʻa ʻo e Fānaú mo e Toʻu Tupú ke tokoniʻi koe ke fakamālohia hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí. ʻOku akoʻi mai ʻe he Luke 2:52 ko e taimi naʻe kei talavou ai ʻa Sīsū Kalaisí, naʻá Ne tupulaki ʻi he poto “mo e lahi, pea naʻe ʻofeina ia ʻe he ʻOtuá mo e tangatá.” Naʻá Ne maʻu ha moʻui potupotutatau, pea te ke lava foki ke maʻu mo ia. ʻI hoʻo tokanga ki he ngaahi tuʻunga fakalaumālie, fakasōsiale, fakatuʻasino, mo fakaʻatamai hoʻo moʻuí, ʻe lava ke ke hoko ʻo tatau mo e Fakamoʻuí.
Toʻo mei he Beside Still Waters, tā fakatātaaʻi ʻe Simon Dewey
Founga ʻOku Ngāue Aí
ʻOku poupouʻi ʻe he Fānaú mo e Toʻu Tupú koe ke ke tupulaki fakalaumālie, fakasōsiale, fakatuʻasino, mo fakaʻatamai ʻaki hoʻo kau ki hono ako ʻo e ongoongoleleí, ngāue tokoní mo e ngaahi ʻekitivitií, pea mo e fakalakalaka fakafoʻituituí.
Ako ʻo e Ongoongoleleí
Hangē pē ko e “tupulaki ʻa e poto” ʻa e Fakamoʻuí (Luke 2:52), te ke lava foki mo koe ʻo tupulaki ʻi hoʻo ʻilo mo e mahino ki he ongoongoleleí. ʻE tokoni ʻa e tefitoʻi moʻoni kotoa pē ʻo e ongoongoleleí ʻokú ke akó ke ke ʻiloʻi ʻa e founga ʻe lava ai ʻe he Fakamoʻuí ʻo fakamālohia mo tāpuekina koe ʻi he tapa kotoa pē hoʻo moʻuí.
ʻOku lahi fau e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻe lava ke tau fakaʻaongaʻi ke tau ako lahi ange ai ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí pea hoko ʻo hangē ko e Fakamoʻuí. Hangē ko ʻení, ʻoku ʻomi ʻe he lotú, ako e folofolá, mo e Laumālié ʻa e fakavaʻé. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe hoʻo fāmilí mo e kau taki ʻo e Siasí ke ke ako lahi ange ai ki he Fakamoʻuí. ʻE lava ke tataki ʻe he naunau fakalēsoni Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Aú mo e seminelí ʻa hoʻo akó. ʻI hoʻo fakaʻaongaʻi hoʻo ngaahi maʻuʻanga tokoní ke ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí, ʻe tupulaki hoʻo vā fetuʻutaki mo Iá.
Ngāue Tokoní mo e Ngaahi ʻEkitivitií
Ko e tokoni ki he niʻihi kehé ko e taha ia e ngaahi meʻa tefito ne fakahoko ʻe he Fakamoʻuí ʻi he taimi naʻá Ne ʻi māmani aí. ʻI hoʻo fekumi ki ha ngaahi founga faingofua mo angamaheni ke ke tokoni ai ki he niʻihi ʻi hoʻo fāmilí mo e tūkui koló, ʻokú ke muimui ai ki Heʻene tā sīpingá mo fakapapau ke ke hoko ʻo hangē ko Iá.
ʻE ala tokoni ʻa e ngaahi ʻekitivitī fakakulupu ʻoku ʻuhingamālié ke ke ʻiloʻi ai mo e toʻu tupu kehé ʻa e ngaahi founga ke tokoni ki he niʻihi kehé kae pehē foki ke mou tupulaki fakalaumālie fakataha ai. ʻOku fakatupu moʻui lelei ʻa e ngaahi ʻekitivitī ʻoku fakafiefia mo langaki moʻuí. Pea ko e taimi te mou fakatahataha fakakulupu mai ai ko e Kāingalotu kei talavou mo tui faivelenga ʻo e Siasí, ʻe lahi ange meʻa te mou ako mo aʻusiá ʻi haʻo fakahoko fakafoʻituitui pē ia.
Fakalakalaka Fakafoʻituituí
ʻOku tokanga lahi ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi kiate koe mo e tuʻunga ʻokú ke aʻusiá. ʻI hoʻo fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ke ke hoko ko e tokotaha ʻoku finangalo e Tamai Hēvaní ke ke aʻusiá, te ke lava ke toe ofi ange ai kiate Ia mo Hono ʻAló.
ʻOku makehe ʻa e tokotaha kotoa, pea ʻoku totonu ke fakatefito hoʻo ngaahi taumuʻa ke ke tupulakí ʻi hoʻo ngaahi fie maʻú. Hangē ko ʻení, kapau ʻokú ke fie ako ke poto hono tā ʻo e ngaahi himí ʻi he pianó, te ke lava ke fokotuʻu ha taumuʻa ke ke fakaangaanga ai he ʻaho kotoa pē. Kapau ʻokú ke fie maʻu ke toe lelei ange hoʻo ako e folofolá, te ke lava ke fokotuʻu ha taimi pau he ʻaho kotoa pē ke ke laukonga ai. Fekumi ki he tataki ʻa e Laumālié ke ke fokotuʻu ha palani ʻe lelei taha maʻaú.
Ko e Fānaú mo e Toʻu Tupú ʻOku Maʻau Ia
Ko e tokotaha ʻoku ʻaonga taha ki aí ko koe! ʻI hoʻo fokotuʻu hoʻo ngaahi taʻumuʻa ke ako mo moʻui ʻaki e ongoongoleleí, kau ki he ngāue tokoní mo e ngaahi ʻekitivitií, pea tupulaki fakafoʻituituí, te ke ako lahi ange ai fekauʻaki mo koe pea mo ho tuʻunga totonú. ʻE ngali faingataʻa ʻa e ngāue ko ia ke hoko ko ha ākonga ʻo Sīsū Kalaisí, ka ko e taumuʻa mohu tāpuekina taha ia te tau lava ke fokotuʻu maʻatautolú.
Ngāueʻi ʻe ha Ongo Māhanga Fefine ʻa e Fānaú mo e Toʻu Tupú
Kuo kamata ke mamata ʻa e kakai kei talavou hangē ko koe mo aú ki he ngaahi tāpuaki ʻo e feinga ke hoko ʻo hangē ko Sīsū Kalaisí ʻi heʻenau moʻui fakaʻahó. Ko Tānika mo Natasa R., 15, mei ʻOhaiō, USA, ko ha ongo māhanga fefine ia naʻá na fakakaukau ke fakahoko ʻa e meʻa pē ko iá. Ko e tangataʻeiki ʻa Tānika mo Natasá mei Taileni, pea koeʻuhí ʻokú na faʻa ʻaʻahi ki hona fāmili ʻi aí, ne na fakakaukau ai ke na ako lahi ange fekauʻaki mo e meʻatokoní mo e lea faka-Tailení.
Ne fokotuʻu ʻe Tānika ha taumuʻa ke ne ako ke poto ʻi hono ngaohi ʻo e supo faka-Tailení. Naʻá ne fakatau mai e ngaahi meʻa ne fie maʻú pea naʻá ne akoako ha ngaahi founga feimeʻatokoni foʻou mo ʻene tangataʻeikí. Ne fakaʻamu ʻa Natasa ke ne ako ke poto ʻi he fetuʻutaki mo hono fāmili ʻi Tailení, ko ia naʻá ne fokotuʻu leva ha taumuʻa ke ne ako ha foʻi lea faka-Taileni foʻou he ʻaho kotoa pē. Naʻá ne fakaʻaongaʻi ha uepisaiti ke tokoni ki heʻene ako leá pea naʻá ne akoako mo ʻene tangataʻeikí ʻa e anga hono puʻaki ʻo e ngaahi foʻi leá.
Lolotonga hono ngāueʻi ʻe Tānika mo Natasa ʻena taumuʻá, naʻá na fakaʻamu ke vahevahe ʻa e meʻa naʻá na akó mo e kau finemui kehe ʻi hona uōtí. Naʻe tokoni ʻena kau takí ke fokotuʻutuʻu ha ʻekitivitī ke na ako lahi ange ai fekauʻaki mo Taileni. ʻI he ʻekitivitií, ne ngaohi ai ʻe Tānika ha supo maʻá e tokotaha kotoa pē lolotonga iá ne akoʻi ʻe Natasa ha ngaahi foʻi lea faka-Taileni kiate kinautolu.
Naʻe fakakau foki ʻe he ongo tautehiná ʻa hona kaungāmeʻa ko Kuleisí ʻi he ʻekitivitií. Naʻe ʻi ai ha taumuʻa fakafoʻituitui ʻa Kuleisi ke ne toe poto ange ʻi he lea ʻi he kakaí, ko ia naʻá ne fai leva ha fakaʻaliʻali ki he founga hono ngāue ʻaki ʻo e vaʻakau kaí (chopsticks) ke nau lava ʻo kai ʻaki ʻa e supó!
ʻI hono ako ʻe Tānika mo Natasa ʻena ngaahi taumuʻá pea ngāueʻi ia mo ʻena kau takí mo e kau finemui kehé, ne na malava leva ke palani ha pō fakalata ke na fiefia fakataha ai mo hona ngaahi kaungāmeʻá.
Ngaahi Tāpuaki ʻo e Kau ki he Fānaú mo e Toʻu Tupú
ʻOku vahevahe ʻe Tanika mo Natasa naʻá na maʻu ha ngaahi tāpuaki lahi mei heʻena feinga ke ako lahi ange fekauʻaki mo hona tukufakaholó pea mo hono fakafiefiaʻi ia fakataha mo hona fāmilí mo e kau finemui kehé. Ne ʻikai ke na aʻusia ia taʻe foua ha ngaahi faingataʻa. ʻOku fakamatala ʻe Natasa ʻo pehē, “Naʻá ku ʻi he akó lolotonga ʻeku ako e lea faka-Tailení, ne faʻa faingataʻa leva he taimi ʻe niʻihi ke maʻu ha taimi ke ako ai ia.” ʻOku pehē ʻe Tanika, “Naʻá ku kiʻi faingataʻaʻia ʻi hono ngaohi toko taha ʻa e supó ʻi he ʻekitivitií he naʻe ʻikai ke ʻi ai ʻeku tangataʻeikí.” Ka neongo e ngaahi faingataʻa ko iá, ne fakatou pehē ʻe he ongo tautehiná ne ʻaonga lahi ia.
ʻOku pehē ʻe Tanika, “Naʻá ku saiʻia ʻi heʻeku feohi mo ʻeku tangataʻeikí, pea naʻe tokoni ia ke u ongoʻi vāofi ange ai mo hoku fāmilí.” ʻOkú ne toe fakamatala foki ʻo pehē, “Ne tokoni ʻeku fokotuʻu mo tauhi ʻeku ngaahi taumuʻa fakafoʻituituí ke u toe vāofi ange ai mo Sīsū Kalaisi ʻaki ʻeku ʻiloʻi lelei ange ʻa e founga ke u tokoni ai kiate au mo e niʻihi kehé. Ne ʻikai ke u toe tangutu noaʻia holo hangē ko e ngaahi pō ʻe niʻihi, ka naʻe ʻi ai ha tuʻunga moʻui pau ke u muimui mo tauhi ki ai, pea ne u maʻu ai ha taimi lahi ange ke u fakakaukau kia Kalaisi.”
ʻOku pehē ʻe Natasa ne hoko ʻene fokotuʻu mo tauhi ʻene taumuʻá “ke u fakakaukau lahi ai ki he meʻa ne u fie maʻu mo fakaʻamu ke u faí ke u toe ofi ange ai kia Kalaisí.” ʻOkú ne toe fakamatala foki ʻo pehē neongo kuó ne hiki ki ha taumuʻa foʻou, ka naʻe ueʻi ia ke ne kei ako pē ʻa e lea faka-Tailení: “Ko ʻeku taumuʻa totonú ke ako ʻa e lea faka-Tailení koeʻuhí ke u lava ai ʻo lea ki hoku fāmili ʻi Tailení, pea ʻoku ou kei fie ako pē ʻa e lea faka-Tailení ke u lava ʻo talanoa kiate kinautolu.”
Ne tokoni ʻa e ngāue potupotutatau ʻa Tānika mo Natasa ki heʻena fakalakalaka fakafoʻituituí ke na ako lahi ange ai ki he ʻulungaanga fakafonua ʻo ʻena tangataʻeikí, fiefia fakataha mo e ngaahi kaungāmeʻá, pea toe ofi ange ai ki hona fāmilí mo e Fakamoʻuí—pea ko e taumuʻa kakato ia ʻo e Fānaú mo e Toʻu Tupú.
ʻE ala tokoni foki hoʻo kau ki he Fānaú mo e Toʻu Tupú ke ke tanumaki ai e ngaahi vā fetuʻutaki mo ho fāmilí, toʻu tupú mo e kāingalotu kehé, kae tautautefito ki he Fakamoʻuí ʻi hoʻo tokanga taha ki he founga ke ke aʻusia ai ʻa e lelei taha te ke ala lavá.