Mga Martir Nga Naghupot sa Hugot nga Pagtuo

duha ka ginapos nga lalaki nga bitayonon

Sa ting-init sa 1915, si Rafael Monroy nagserbisyo isip presidente sa usa ka branch nga adunay mga 40 ka Santos sa San Marcos, Hidalgo, Mexico. Pagka Hulyo 17, usa ka grupo sa rebeldeng mga tropa ang misulong sa balangay, nagtukod og punoang buhatan diha sa dakong balay sa sentro sa lungsod, ug mibungat nga si Rafael, usa ka mauswagon nga rantsero, mohatag kanila og karne sa baka. ¹

Sa panghinaot nga matagbaw ang mga tropa, si Rafael mihatag og usa ka baka aron ihawon. ² Human sa paghatod ni Rafael sa baka, ang pipila sa iyang mga silingan misugod sa pagpakig-istorya sa mga rebelde. Usa ka silingan, si Andres Reyes, wala malipay mahitungod sa nagkadaghan nga mga Santos sa dapit. Daghang mga Mexican ang supak sa mga impluwensiya sa langyaw sa ilang nasod, ug si Andres ug ang uban diha sa lungsod nasuko sa mga Monroy tungod sa pagbiya nila sa ilang tinuohan nga Katoliko aron mopasakop sa usa ka simbahan nga dako kaayo og kalambigitan sa Estados Unidos. ³

Sa pagkadungog niini, gisundan sa mga sundalo si Rafael sa pagbalik niya sa balay ug gidakop siya sa iyang paglingkod aron mamahaw. Sila mimando kaniya sa pag-abli sa tindahan sa pamilya, mipasangil nga siya ug ang iyang bayaw nga Amerikano mga kolonel sa mga Carrancista nga kasundalohan kinsa nagtago og mga armas aron gamiton batok sa mga Zapatista.

Diha sa tindahan, si Rafael ug ang mga tropa nakakita ni Vicente Morales, laing miyembro sa Simbahan, nga nagtrabaho isip katabang. Nagtuo nga siya usab usa ka sundalo nga Carrancista, ang mga tropa midakop kaniya ug misugod sa pagrikisa sa tindahan samtang sila nangita sa mga armas. Si Rafael ug si Vicente nangaliyupo sa ilang kainosente, gipasalig sa mga tropa nga dili sila mga kaaway.

Ang mga sundalo wala motuo kanila. “Kon dili ninyo ihatag namo ang inyong mga armas,” miingon sila, “amo kamong bitayon gikan sa kinatas-ang punoan sa kahoy.”

Gidala sa mga sundalo ang duha ka lalaki ngadto sa taas nga punoan sa kahoy ug gilabyog ang mga pisi ngadto sa lig-on nga mga sanga. Dayon ilang gikaw-it sa liog ang pangbitay nga pisi ngadto sa duha ka lalaki. Kon si Rafael ug Vicente mobiya sa ilang relihiyon ug moapil sa mga Zapatista, ang mga sundalo miingon, sila himoong gawasnon.

“Ang akong relihiyon mas mahal nako kay sa akong kinabuhi,” miingon si Rafael, “ug ako dili makabiya niini.”

Ang mga sundalo mibira sa mga pisi hangtod si Rafael ug Vicente nabitay ug nawad-an sa panimuot. Ang mga rebelde mibuhi dayon sa mga pisi, ug gipaulian ang kalalakin-an, ug mipadayon sa pagpaantos kanila. ⁴

Balik sa tindahan, ang mga rebelde mipadayon sa ilang pagpangita og mga armas. Ang inahan ni Rafael, si Jesusita, ug ang iyang asawa, si Guadalupe miinsister nga walay mga armas. “Ang akong anak nga lalaki usa ka malinawon nga tawo!” Miingon si Jesusita. “Kon dili man, sa inyong hunahuna makit-an kaha ninyo siya sa iyang panimalay?” Sa dihang ang mga sundalo mimando na usab sa pagtan-aw sa mga armas sa pamilya, ang mga Monroy mikuha sa mga kopya sa Basahon ni Mormon ug sa Biblia.

“Dili kana mga armas,” miingon ang mga rebelde.

Sa pagkahapon, ang mga Zapatista midala ni Rafael ug Vicente ngadto sa ilang punoang buhatan, diin ila usab nga gitanggong ang mga igsoon ni Rafael—si Jovita, Lupe, ug Natalia. Nakuyawan si Lupe sa hitsura ni Rafael. “Rafa, nagkadugo ang imong liog,” misulti siya ngadto niya. Miadto si Rafael sa lababo diha sa kwarto ug nanghilam-os. Kalma siyang tan-awon ug ingon og wala masuko, bisan pa man sa tanang nahitabo.

Pagkataud-taod, gidad-an ni Jesusita ang iyang mga anak og pagkaon. Sa wala pa siya mobiya, si Rafael mitunol kaniya og usa ka sulat nga iyang gisulat ngadto sa usa ka kapitan sa Zapatista nga iyang nailhan, nangayo sa iyang tabang sa pagpruweba sa iyang kainosente. Gidawat ni Jesusita ang sulat ug milakaw sa pagpangita sa kapitan. Ang mga Monroy ug si Vicente mipanalangin dayon sa ilang pagkaon, apan sa wala pa sila nakakaon, nakadungog sila og mga kanaas sa mga tunob ug mga armas sa gawas sa pultahan. Ang mga sundalo mitawag kang Rafael ug Vicente, ug ang duha ka lalaki migawas sa kwarto. Diha sa pultahan, si Rafael mihangyo kang Natalia nga mouban niya sa paggawas, apan ang mga gwardiya mitukmod kaniya balik sa sulod.

Ang managsoong babaye nagtinan-away sa usag usa, ang ilang mga kasingkasing puno sa kakulba. Adunay kahilom diha kanila. Dayon ang mga buto sa pusil milanog sa kagabhion. ⁵

Sa gabii sa pagsulong sa mga Zapatista sa San Marcos, si Jesusita de Monroy nagpadulong aron makig-istorya sa usa ka lider sa rebelde, malaomon nga siya makatabang kaniya nga mapagawas ang iyang binilanggo nga mga anak, sa dihang nadungog niya ang makaalaot nga mga buto sa pusil. Nagdali sa pagbalik ngadto sa bilanggoan, nakaplagan niya ang iyang anak nga lalaki nga si Rafael ug ang isigka Santos sa Ulahing mga Adlaw nga si Vicente Morales nga patay na, mga biktima sa mga bala sa rebelde.

Si Rafael Monroy ug ang iyang pamilya — Gikan sa wala: Si Rafael Monroy nga nagkupot sa iyang anak nga babaye nga si María Concepción; Guadalupe Hernández de Monroy, asawa ni Rafael; iyang igsoong babaye nga si Natalia; iyang inahan, si Jesusita Monroy; ug ang iyang igsoong mga babaye nga si Jovita ug Lupe.

Karon, usa ka tuig human sa kamatayon sa iyang anak nga lalaki, si Jesusita nagpuyo gihapon sa San Marcos. Sa unang Dominggo sa Hulyo 1916, ang mga Santos mipahigayon og miting sa pagpamatuod, ug ang matag miyembro sa branch mihatag og pagsaksi sa ebanghelyo ug sa paglaom nga gihatag niini ngadto kanila. Dayon, niadtong Hulyo 17, ang anibersaryo sa pagpamatay, nagpundok sila pag-usab aron sa paghinumdom sa mga martir. Nanganta sila og himno mahitungod sa Ikaduhang Pag-anhi ni Jesukristo, ug mibasa si Casimiro og kapitulo gikan sa Bag-ong Tugon. Laing miyembro sa branch ang mitandi ni Rafael ug Vicente ngadto sa martir nga si Esteban, kinsa namatay alang sa iyang pagpamatuod ni Kristo. ⁶

Si Jesusita nagpabilin nga usa ka haligi sa hugot nga pagtuo alang sa iyang pamilya. “Ang among mga kasub-anan hilabihan kabug-at,” siya mipasalig ni Presidente Pratt, “apan lig-on ang among hugot nga pagtuo, ug kami dili gayod mosalikway niini nga relihiyon.” ⁷