“Mga Tubag ngadto sa mga Pangutana kabahin sa Sekswal nga Panamastamas,” Liahona, Ago. 2022.
Mga Tubag ngadto sa mga Pangutana kabahin sa Sekswal nga Panamastamas
Pinaagi ni Jesukristo, adunay paglaom ug pagkaayo. Ania ang pipila ka mga paagi nga kita makatabang ug dili makapasakit niadtong naapektohan sa sekswal nga panamastamas.
Ang sekswal nga pagpanamastamas usa ka halapad nga problema nga makaingon sa grabeng kadaot sa mga anak sa Dios. Ang tukma nga mga estatiskita sa kalibotan tungod sa panghitabo sa sekswal nga pagpanamastamas alang sa kalalakin-an ug kababayen-an lisod makit-an,1 apan ang mga banabana sa Estados Unidos nagpakita nga 44 porsyento sa kababayen-an ug 25 porsyento sa kalalakin-an mga biktima sa sekswal nga panamastamas. 2
Samtang kita nakat-on kabahin sa sekswal nga panamastamas ug maghiusa diha sa atong mga paningkamot sa pagtabang sa mga nakasugakod ug ituboy ang pagtahod sa uban, kita makatabang sa pagpakunhod sa sekswal nga kabayolente sa tibuok kalibotan.
Unsa man ang sekswal nga panamastamas?
Ang sekswal nga panamastamas mao kon ang usa ka tawo mopugos sa bisan unsang supak sa buot nga sekswal nga kalihokan diha sa laing tawo nga wala ang iyang permiso o pagtugot. Ang sekswal nga pag-atake usa ka bug-at nga sala.3 Ang mga malapason misupak batok sa Dios, milapas sa balaod sa kaputli ug mitratar sa ilang mga biktima isip mga butang aron matagbaw ang hinakog nga mga tinguha. Sila mobaliwala ug molapas sa kabubut-on sa ilang biktima, ang pagkuha sa ilang katungod sa pagbuhat ug dili pagaaghaton. Kadtong kinsa mopwersa o mopugos sa usa ka tawo ngadto sa pakighilawas nalambigit sa usa sa labing personal ug malupigon nga matang sa kabayolente.
Kon kita maghunahuna sa sekswal nga panamastamas, kita sa kasagaran maghunahuna sa usa ka malapason nga nagpahipi diha sa ngitngit nga kadalanan, andam sa pagpanamastamas. Naila kini isip gilugos sa wala hiilhing tawo. Apan, kadaghanan sa sekswal nga panamastamas mahitabo diha sa naestablisar nga mga relasyon diin ang usa ka kapikas, sakop sa pamilya, kauban sa date, higala, o ubang kaila mibaliwala sa konsepto sa pagtugot.4
Subo lang, nga sa uban nga mga kultura ang konsepto sa pagtugot dili komon nga natudlo, ug kon ang media mohulagway sa pisikal nga kasuod, ang pagtugot kanunayng gibaliwala o gipakita nga dili importante o dili tinguhaon. Ang pagbaliwala sa pagtugot dili gayod madawat ngadto sa Dios.
Unsa ang pagtugot ug kanus-a kini gilapas?
Ang Pagtugot mao ang usa ka pulong nga may kalabotan ngadto sa kabubut-on. Ang kabubut-on mao ang gahom nga hinatag sa Dios sa pagbuhat ug dili aghaton sa paglihok (tan-awa sa 2 Nephi 2:14, 16, 26; Moises 7:32). Kita gitudloan sa pagtahod sa kabubut-on sa uban ug dili ibaliwala kini pinaagi sa pagpamugos, o pagpwersa (tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 121:39–44; Moses 4:3).
Ang Pagtugot gigamit sa nagkadaiyang konteksto, sama sa legal, etikal, social science, ug sa mga natad nga medikal. Pananglitan, ang usa ka doktor dili moopera sa inyong lawas kon dili mangayo una sa inyong klaro nga gihatag nga pagtugot.
Diha sa konteksto sa pisikal nga pagbati ug sekswal nga kasuod, ang pagtugot nagpasabot nga ang usa ka tawo kinahanglan andam, gawasnon, ug klaro nga mouyon sa paghikap, paghalok, o sa bisan unsa pang buhat nga suod. Kon dili, siya [lalaki o babaye] giaghat ug wala mitugot.
Importante kining masabtan nga ang pagtugot dili mahimong ihatag kon:
-
Ang usa ka tawo natulog, walay panimuot, o ubos sa impluwensiya sa ilimnong makahubog, drugas, o mga tambal.
-
Ang tawo walay intelektuwal nga kapasidad sa pag-uyon sa pakighilawas.
-
Ang tawo mas bata pa kay sa legal nga pangedaron nga makahatag og pagtugot.
-
Adunay tawo nga molipat, mopwersa, o mokontrolar sa ubang tawo.
Importante usab kini masabtan nga ang walay pagsupak dili pagtugot. Kon ang usa ka tawo dili mosupak sa pakighilawas o mohunong sa pagsupak, wala kini nagpasabot nga ang tawo mihatag og pagtugot. Ang mga psychologist miingon nga ang “pag-ungot” o dili kalihok tungod sa kahadlok maoy sagad nga mga reaksiyon ngadto sa supak sa buot nga paghikap.5
Agi og dugang, ang pagtugot kinahanglan nga magpadayon. Ang pagtugot og usa ka matang sa pisikal nga kasuod sa usa ka kahigayon wala nagpasabot og pagtugot sa samang kinaiya sa umaabot.
Sa unsang paagi ang sekswal nga panamastamas makaapekto sa mga nakasugakod?
Kon ang usa ka tawo nakalapas sa mga utlanan sa ubang tawo pinaagi sa supak sa buot nga pakighilawas, ang nakasugakod mahimong mag-antos sa daghang paagi.
“Samtang ang pipila ka matang sa abuso moresulta sa pisikal nga kadaot, ang tanang matang sa abuso makaapekto sa hunahuna ug espiritu. Ang mga biktima sa pag-abuso sa kasagaran manlimbasog sa mga pagbati sa kalibog, pagduhaduha, pagbati nga sad-an, kaulaw, walay salig, ug kahadlok. Mahimong mobati sila og kawalay mahimo, walay gahom, kalibog, nag-inusara, o nahilayo. Mahimong mokwestiyon sila sa gugma sa Langitnong Amahan ug sa ilang kaugalingong balaan nga bili.”6
Unsay akong buhaton kon ako giatake?
Hibaloi nga wala ka nag-inusara. Hinumdumi nga ang Langitnong Amahan nahigugma kanimo. Agig dugang ngadto sa oportunidad sa pag-ampo ug pagtinguha og kahupay ug pagpadayag gikan Kaniya, Siya usab naghatag og daghan pa nga mga paagi sa pagsuporta kanimo.
Pagtinguha og tabang. Pakig-istorya sa kasaligan nga mga higala, pamilya, mga lider sa Simbahan, o ubang indibidwal kinsa makahatag og siguridad ug suporta. Mahimong makakita ka og kalinaw ug mas dali nga pagkaayo samtang imong hisgotan ang imong kasinatian uban sa kasaligan nga mga indibidwal ug dapita sila sa pagsuporta kanimo sa imong panaw sa pagpadayon sa unahan.
Hibaloi nga dili kini imong sala. Mahimo nga mobati ka og kalibog, kahadlok, o kaulaw, apan dili ka mabasol sa buhat sa malapason.
Mangita og tabang. Ang imong pagkaayo mahimong mapahigayon pinaagi sa dugang nga mga kapanguhaan, sama sa:
-
Tukma nga medikal nga pag-amuma.
-
Propesyonal nga tambag.
-
Legal nga tambag.
-
Pakisayran sa mga materyal sa Simbahan ubos sa “Abuse” diha sa topics.ChurchofJesusChrist.org.
Pagtinguha og paglaom ug pagkaayo pinaagi ni Jesukristo. Sama sa gitudlo ni Elder Richard G. Scott (1928–2015) sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles, “Ang atong [Langitnong] Amahan naghatag og paagi sa pag-ayo sa mga sangpotanan sa mga buhat nga, pinaagi sa pagpuwersa, sayop nga paggamit sa awtoridad, o kahadlok sa uban, temporaryo nga mokuha sa kabubut-on sa giabusohan.” Siya mipasabot: “Ang hugot nga pagtuo kang Jesukristo ug ang Iyang makaalim nga gahom nagsangkap ngadto sa giabusohan og mga paagi nga mabuntog ang makalilisang nga mga sangpotanan nga nahimo tungod sa dili matarong nga buhat.”7 Ikonsiderar ang pagbasa og dugang gikan sa kinabuhi ug mga pagtulun-an ni Jesukristo aron masabtan kon sa unsang paagi nga Siya makatabang kanimo nga maalim.
Ang pagkaplag og kalinaw ug pagkaayo mahimong taas, ug lisod nga proseso,apan kini posible pinaagi ni Jesukristo. Siya miantos sa “mga kasakit ug mga pagtintal sa matag matang” ug modala “sa mga sakit ug mga balatian sa iyang katawhan … nga siya [mahimo] nga masayod … unsaon pagtabang [kanato] sumala sa [atong] mga kahuyang”(Alma 7:11-12).
Unsaon nako pagtabang ang usa ka tawo nga gipanastamasan [sexual assault]?
Samtang ang kasinatian sa matag nakasugakod sa sekswal nga panamastamas mahimong magkalainlain, ania ang pipila ka mga paagi nga ikaw makatabang.
Paminaw uban ang gugma ug kalooy. Ipahayag ang imong pagpakabana ug tinguha sa pagtabang kanila. Sutaa kon sila anaa ba sa hinanali nga peligro ug tabangi sila nga makakita og siguridad ug kadangpan.
Mokonektar kanila. Tabang sa pagkonektar kanila ngadto sa medikal nga pag-atiman, propesyonal nga tambag, o ubang mga kapanguhaan sa komunidad, sama sa sentro sa krisis sa pagpanglugos, nga motabang sa nakasugakod.
Awhaga sila. Awhaga sila sa pagreport sa pag-abuso ngadto sa tukma nga mga awtoridad. Ang pagreport sa pag-atake o abuso sa imong kaugalingon mahimong usa ka legal nga kinahanglanon sa inyong nasod ilabi na kon kamo usa ka lider sa Simbahan. Sa uban nga mga nasod, ang Simbahan nag-establisar og usa ka kompedensyal nga linya alang sa pag-abuso nga motabang sa mga presidente sa stake ug mga bishop sa pagreport sa pag-atake [assault] ug sa pagsuporta sa nakasugakod.8
Suportahi sila. Ang mga nakasugakod usahay maghunahuna nga sila ang dunay sala sa pag-atake o pag-abuso. Tungod kay ang mga nakasugakod mahimong motuo nga sila nakalapas sa balaod sa kaputli ug kinahanglan nga maghinulsol, importante sa mga bishop, mga ginikanan, mga magtutudlo, mga lider sa kabatan-onan, ug sa uban nga moila sa mga timailhan sa pag-atake o abuso aron sila makahatag og suporta ug moawhag og pagkaayo.
Hinumdumi nga tungod kay gilapas ang kabubut-on sa mga nakasugakod, ang paghinulsol wala gikinahanglan. Ang Kinatibuk-ang Tamdanan nga Basahon namahayag: “Usahay ang mga biktima mobati nga naulaw o sad-an. Ang mga biktima dili sad-an. Ang mga lider dili mobasol sa biktima. Sila motabang sa mga biktima ug sa ilang mga pamilya nga makasabot sa gugma sa Dios ug sa pagkaayo nga moabot pinaagi ni Jesukristo ug sa Iyang Pag-ula (tan-awa sa Alma 15:8; 3 Nephi 17:9).”9
Pagmabatyagon ngadto sa ilang mga panginahanglan. Ang mga nakasugakod mahimong dili komportable sa pisikal nga kontak sama sa paglamano o paggakos. Sila mahimong dili komportable nga makigkita nga mag-inusara uban sa usa ka lider. O sila mahimong mobati nga natanggong kon ang kwarto gamay kaayo o kon maglingkod ka tali kanila ug sa pultahan. Ang yanong mga pagkonsiderar makahimo og kalainan ngadto sa usa ka tawo nga nagtinguha og pagkaayo gikan sa makatruma nga kasinatian sa pag-atake.
Unsa ang pipila ka mga rekomendasyon alang sa mga malapason?
Ang uban nga makabasa niining artikulo mahimong moangkon nga sila nakalapas sa kabubut-on sa uban. Sila tingali nakagamit og pwersa o pagpamugos, tinuyo nga pagbaliwala sa mga utlanan, o nasayop sa pangagpas nga ang laing tawo nagtinguha og pisikal nga kasuod.
Kon kamo nakabuhat niini nga sala, ang mahinungdanong mga lakang naglakip sa kinahanglanon nga pagdawat sa responsibilidad, makigkita sa imong bishop, paghinulsol, mosunod sa legal nga mga awtoridad kon gikinahanglan, ug mangayo og tabang propesyonal. “Ang kaseryoso sa imong mga buhat mahimong magkinahanglan nga imong atubangon ang mga pagdisiplina nga sibil ug sa Simbahan. Apan ang hingpit nga paghinulsol makadala og matam-is nga kahupay sa kapasayloan, malinawon nga tanlag, ug usa ka gibag-o nga kinabuhi.”10