’A ’ahu na i tō ’ahu ’una’una, e Ziona
’Ia hi’opo’a tātou tāta’itahi i tā tātou mau ’ohipa mātāmua roa, i te pae tino ’e i te pae vārua, ma te ateate ’e te pure.
E tāpa’o ta’a ’ē te mau parabole nō te ’aravihi hau a’e a te Fatu Iesu Mesia nō te ha’api’i i te ta’ata. ’Ia hi’o mai terā noa, e mau ’ā’amu ïa te mau parabole a te Fa’aora nō te fa’aau i te mau parau mau pae vārua i te mau mea ’e te mau ’ohipa e tupu i te tāhuti nei. ’Ei hi’ora’a, ’ua ’ī te mau ’evanelia o te Faufa’a ’Āpī i te mau ha’api’ira’a e fa’aau nei i te bāsileia o te ao ra i te hō’ē huero sinapi,1 i te hō’ē poe tao’a rahi,2 i te hō’ē fatu ’e tāna mau rave ’ohipa i roto i te ’ō vine,3 i nā paretenia hō’ē ’ahuru,4 ’e tē vai atu ra. I roto i tā te Fatu tāvinira’a i te fenua nō Galilea, tē parau nei te pāpa’ira’a mo’a ē « ’aita roa rā e parau parabole ’ore i parauhia e ana ia rātou. »5
Te aura’a, ’aore rā te parau tei mana’ohia nō te hō’ē parabole, ’aita ïa e parau-māramarama-hia. ’Aita, e ha’amāpiha noa te ’ā’amu i te parau mau hanahana i te feiā ’apo mai te au i te fāito o tō rātou fa’aro’o i te Atua, tō rātou iho fa’aineinera’a pae vārua ’e tō rātou ineine ’ia ha’api’i. Nō reira, tītau-roa-hia ’ia fa’a’ohipa te hō’ē ta’ata i tōna ti’amāra’a pae mōrare ’e ’ia fa’aitoito i te « ani, i te ’imi ’e i te pātōtō »6 nō te ’ite mai i te mau parau mau i roto i te parabole.
Tē pure māite nei au i te Vārua Maita’i ’ia ha’amāramarama ia tātou tāta’itahi ’a feruri ai i te faufa’a rahi o te parabole nō te ’ōro’a fa’aipoipora’a hui ari’i.
Te ’ōro’a fa’aipoipora’a hui ari’i
« Tāmau atu ra Iesu i te paraura’a atu i te parau parabole ia rātou, nā ’ō atu ra,
« E au te bāsileia o te ao i te hō’ē ari’i, i tei fa’atupu i te ’ōro’a fa’aipoipora’a nā tāna tamaiti.
« ’E ’ua tono atu ra i te mau tāvini e ti’i i te feiā i parauhia ra e haere mai i te ’ōro’a ; ’e ’aita rātou i tae mai.
« ’Ua tono atu rā ’oia i te tahi mau tāvini ’ē ā, nā ’ō atu ra, ’A ta’o atu i te feiā i parauhia ra, Inaha, ’ua nahonaho ta’u ’amura’a, ’ua ti’apa’ihia ta’u mau pua’atoro ’e tau mau pua’a fa’a’amu, ’ua nahonaho roa ; ’a haere mai i te ’ōro’a fa’aipoipora’a.
« ’Aita rā rātou i ha’apa’o mai, haere ’ē atu ra te tahi i tāna ra ’āua, ’e te tahi i tāna ra ho’ora’a. »7
I tahito ra, hō’ē taime ’oa’oa rahi i roto i te orara’a ’āti Iuda, ’o te ’ōro’a fa’aipoipora’a ïa—e ’ōro’a e haere hō’ē hepetoma te maoro, ’aita ana’e e piti. E tītauhia te fa’anahora’a rahi nō taua ’ohipa ra, ’e e fa’aara-a’ena-hia te mau manihini, ’e e fa’aha’amana’ora’a tē fa’ataehia i te mahana mātāmua nō te ’ōro’a. Te tītaura’a manihini a te hō’ē ari’i i tōna mau ta’ata i te hō’ē fa’aipoipora’a mai teie, e hi’ohia ïa mai te hō’ē fa’auera’a. Noa atu rā, e rave rahi manihini tei poro’ihia i roto i teie parabole tei ’ore i haere mai.8
« Te pāto’ira’a i te haere i te ’ōro’a a te ari’i, e [’ohipa] fa’a’orurehau ïa i te […] mana ari’i ’e e fa’aha’eha’ara’a i te tino o te ari’i fa’atere ’e tāna tamaiti […] Te haere-’ē-ra’a te hō’ē ta’ata i tōna ’āua ’e te tahi i tāna [’imi’imira’a moni] »,9 e tāpa’o ïa nō te hapera’a tā rāua mau ’ohipa e rave mātāmua roa ’e nō te tāu’a-’ore-ra’a rahi i te hina’aro o te ari’i.10
Tē parau fa’ahou nei te parabole :
« ’Ua parau atu ra ’oia i tāna mau tāvini, ’Ua nahonaho te ’ōro’a fa’aipoipora’a nei, ’āre’a te feiā i parauhia ra, ’aora ïa i au.
« E teienei, ’a haere i te mau ’ē’a rarahi ra, ’e te feiā ato’a i ’itea atu ia ’outou ra, e ta’o atu e haere mai i te ’ōro’a fa’aipoipora’a.
« Haere atu ra taua mau tāvini ra i te mau ’ē’a rarahi ra, ’e ’ua ope ato’a mai ra i tei ’itea-ato’a-hia ia rātou ra, te maita’i ’e te ’ino ; ’ī roa a’era taua ’ōro’a fa’aipoipora’a ra i te manihini. »11
Te peu i terā mau tau, e hōro’a ïa te ta’ata fa’ari’i o te ’ōro’a fa’aipoipora’a—i roto i te parabole, ’o te ari’i ïa—i te ’ahu nō te mau manihini. Teie mau ’ahu fa’aipoipora’a, e mau ’ahu tano noa ïa, e ’ō’omo te mau ta’ata ato’a e tae mai. ’Aita fa’ahou ïa e patu ta’ata, ’aita e ti’ara’a, e pārahi ïa te ta’ata i reira ma te ’aifāito.12
’Aita e taime nō te ta’ata tei tītau-manihini-hia i ni’a i te mau ’ē’a rarahi ’ia haere mai i te fa’aipoipora’a, ’aita ato’a ho’i e rāve’a, nō te ho’o mai i te ’ahu tano nō te ’ōro’a. ’E nō reira, ’ua hōro’a paha ïa te ari’i i te mau manihini i tōna iho mau ’ahu. ’Ua fāna’o pauroa i te rāve’a nō te ’ahu i te ’ahu nō te ari’i.13
I te tomora’a te ari’i i roto i te piha fa’aipoipora’a, ’ua hi’o ’oia i te mau ta’ata ’e ’ua haru ’oi’oi tōna mata i ni’a i te hō’ē manihini tei ’itea-maita’i-hia ’aita i ’ō’omo i te ’ahu fa’aipoipora’a. ’Ua fa’ahaerehia mai terā ta’ata, ’e ui a’era te ari’i : « E hoa, e aha ’oe i tae mai ai i’ō nei ’aore e ’ahu fa’aipoipora’a ? ’Aita atu ra āna e parau. »14 Te uira’a a te ari’i ’oia ho’i : « Nō te aha ’oe i ’ore i ’ō’omo i te ’ahu fa’aipoipora’a, ’ua hōro’ahia ho’i te reira ia ’oe ? »15
E ti’a roa ’ia parau ē ’aita te ’ahu o terā ta’ata i tano nō teie ’ohipa ta’a ’ē, ’e terā parau ē « ’Aita atu ra āna e parau », e fa’a’itera’a ïa ’ua ’ite terā ta’ata ’ua hape iho ā ’oia.16
Tē fa’a’ite nei Elder James E. Talmage i teie ha’api’ira’a nō te aura’a o te ’ohipa a terā ta’ata : « ’Ia parauhia te hapa o terā manihini i ’ore i ’ahu iāna, e hapa nō te tāu’a ’ore ’e te fa’atura ’ore mau, ’aita rā e ’ohipa māinaina atu ā, e mea pāpū ïa ’ia hi’ohia teie ’ohipa. I te ha’amatara’a e mea māna’ona’o ’e te fa’atura te ari’i i teie ta’ata, i te uiuira’a nāhea pa’i ’ōna i te tomora’a ’e ’aita e ’ahu fa’aipoipora’a. ’Āhani ’ua fa’ata’a mai terā manihini i te tumu nō te reira, ’aore rā ’āhani e ha’amāramaramara’a tano tāna, e parau mai iho ā ïa ’oia ; ’āre’a tē parauhia ra ē, ’ua vai mū noa ’oia. ’Ua fa’atae-fa’ahepo-’ore-hia te mau tītaura’a i te mau ta’ata ato’a e ’itehia e tāna mau tāvini ; e tomo rā rātou tāta’itahi nā te ’ūputa o te aora’i ; ’e hou ’a haere ai i te piha ’ōro’a, i reira te ari’i e haere tino roa mai, e ’ahu rātou tāta’itahi i te ’ahu tano ; nō terā rā hapa, e au ē, ’ua tomo mai ’oia nā te tahi atu vāhi ; ’e nō te ’ore ’oia i nā mua i te feiā tīa’i ’ūputa, e hiutira (ta’ata tomo noa) ïa. »17
’Ua parau te hō’ē ta’ata pāpa’i keresetiano, ’o John O. Reid ē, te pāto’ira’a o terā ta’ata ’ia ’ō’omo i te ’ahu fa’aipoipora’a, e hi’ora’a mau ïa nō tōna fa’atura ’ore i te ari’i ’e i tāna tamaiti. » E ’ere ē, ’ua ’ere noa ’oia i te ’ahu fa’aipoipora’a ; ’aita, ’ua mā’iti rā ’oia ’eiaha e ’ō’omo mai. ’Ua pāto’i ’oia, mai te ’orurehau, ’ia ’ō’omo i te ’ahu tano nō terā ’ohipa. I reira ra te pāhonora’a pāpū a te ari’i : « ’A ru’uru’u iāna i te rima ’e te ’āvae, ’a hōpara atu i rāpae i roto i te pōuri ; tei reira te ’oto ’e te ’au’aura’a niho. »18
’Aita te fa’aotira’a a te ari’i nō terā ta’ata i fa’atumu-nā-mua-hia i ni’a i te ’erera’a tōna ’ahu fa’aipoipora’a—’ua fa’aoti roa ho’i ’oia « ’eiaha e ’ō’omo mai. ’Ua hina’aro […] terā ta’ata i te tura nō te haerera’a i te ’ōro’a fa’aipoipora’a […] ’aita rā i hina’aro e pe’e i te peu a te ari’i. I hina’aro ’oia e rave i te mau mea mai tāna iho i hina’aro. Te mea ē ’aita tōna ’ahu tano, e fa’a’itera’a ïa nō tōna ’orurehau ’o roto, i te ari’i ’e i tāna mau arata’ira’a. »19
E rave rahi tei parauhia, e iti rā tei mā’itihia
’Ei reira te parabole e fa’aoti ai i teie ’īrava hōhonu mau : « E rave rahi ho’i tei parauhia: e iti rā tei mā’itihia. »20
E mea faufa’a rahi te fa’atanora’a tā Iosepha Semita i rave i ni’a i terā ’īrava nō te Mataio i roto i tāna ’īritira’a fa’auru nō te Bibilia : « E rave rahi ho’i tei parauhia, e iti rā tei mā’itihia ; nō reira e ’ere te tā’āto’ara’a tei ’ō’omo i te ’ahu fa’aipoipora’a. »21
Te tītaura’a manihini i te ’ōro’a fa’aipoipora’a ’e te mā’itira’a e ’āmui i te ’ōro’a, ’ua ’āpiti iho ā ïa, e mea ta’a ’ē rā. Nō te mau tāne ato’a ’e te mau vahine ato’a te tītaura’a manihini. E nehenehe roa ato’a te hō’ē ta’ata e fāri’i i te tītaura’a manihini ’e ’ia pārahi i roto i te ’ōro’a—’aita rā i mā’itihia nō te ’āmui, nō te mea ’aita tōna te ’ahu fa’aipoipora’a tano nō te fa’aro’o fa’afāriu i te Fatu Iesu ’e i tōna maita’i rahi ’e te hanahana. Nō reira, tē vai nei te pi’ira’a a te Atua ’e tā tātou iho pāhonora’a i terā pi’ira’a, ’e e rahi paha tei pi’ihia, e iti rā tei mā’itihia.22
Te mā’itira’ahia, e ’ere ïa i te ti’ara’a ta’a ’ē tei tu’uhia i ni’a ia tātou. ’Aita, nā ’outou ’e nā’u nei, i te hope’a, e mā’iti ’ia riro ’ei ta’ata mā’itihia nā roto i te fa’a’ohipara’a parauti’a o tō tātou ti’amāra’a mōrare.
E hi’o maita’i na i te parau mā’itihia i roto i teie mau ’īrava mātau maita’i nō Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a :
« Inaha, e rave rahi tei pi’ihia, e mea iti rā tei mā’itihia. ’E e aha te tumu ’aita rātou i mā’itihia ?
« Nō te mea ’ua fa’atumuhia tō rātou ’ā’au i ni’a i te mau mea nō teie nei ao, ’e tē tītau nei rātou ’ia fa’aturahia rātou e te ta’ata. »23
Tē tiʼaturi nei au ē e mea ’ōhie roa te hope’a o teie mau ’īrava. ’Aita tā te Atua e tāpura feiā maimoa ’o tā tātou e feruri ē, maita’i ho’i e tu’uhia atu tō tātou i’oa ’ia tae i te hō’ē mahana. ’Aita ’oia e tā’ōti’a nei i te feiā « mā’itihia » i te tahi noa mau pu’era’a. ’Aita, nā tō tātou rā ’ā’au, tō tātou mau hia’ai, tā tātou fa’aturara’a i te mau fafaura’a ’e te mau ’ōro’a mo’a nō te ’evanelia, tā tātou ha’apa’ora’a i te mau fa’auera’a, ’e hau roa atu, te aroha ’e te tahiti’a tāra’ehara o te Fa’aora e fa’aoti ē, tei roto ānei tātou i te feiā mā’itihia e te Atua.24
« ’E ’ua itoito ho’i tātou i te pāpa’i ’e i te fa’aitoito i tā tātou mau tamari’i ’e tō tātou mau taea’e ato’a ’ia ti’aturi i te Mesia, ’e ’ia fa’a’āfarohia ho’i i te Atua ; ’ua ’ite ho’i tātou ē, nā roto i te maita’i e fa’aorahia ai tātou, hope noa atu ā te mau mea ato’a ’o tē mara’a ia tātou ’ia rave. »25
I roto i te apiapi o tō tātou orara’a tāmahana ’e te ’ārepurepu o teie nei ao tā tātou e ora nei, e ’ōnevanevahia paha tātou i te mau mea mure ’ore ’e te faufa’a roa a’e i te fa’arirora’a i te ’āreareara’a, te manuia, te tu’iro’o ’e te ti’ara’a teitei ’ei ’ohipa mātāmua roa nō tātou. E riro tō tātou māna’ona’ora’a tau poto i « te mau mea nō teie nei ao » ’e « ’e [te fa’atura a] te ta’ata » i te fa’a’ere ia tātou i tā tātou tuha’a matahiapo pae vārua, nō te hō’ē mea iti a’e i te mā’a pipi.26
Te parau fafau ’e te ’itera’a pāpū
Tē tāpiti nei au i te a’ora’a a te Fatu i tōna mau ta’ata tei fa’aorahia nā roto i te peropheta Hagai ra nō te Faufaa Tahito : « Tē nā ’ō mai ra Iehova Sabaota ra ; e ha’amana’o māite na i tō ’outou na mau haere’a. »27
’Ia hi’opo’a tātou tāta’itahi i tā tātou mau ’ohipa mātāmua roa, i te pae tino ’e i te pae vārua, ma te ateate ’e te pure, nō te hi’o e aha te mau mea i roto i tō tātou orara’a ’o tē ha’afifi i te mau ha’amaita’ira’a tinitini tā te Metua i te ao ra ’e te Fa’aora i ineine i te hōro’a ia tātou. ’E e mea pāpū ē e tauturu mai te Vārua Maita’i ia tātou ’ia hi’o ia tātou i tō tātou vaira’a mau.28
’Ia tītau ti’a tātou i te hōro’a pae vārua nō te mata e hi’o ’e te tari’a e fa’aro’o,29 tē parau fafau atu nei au e ha’amaita’ihia tātou i te ’aravihi ’e te mana’o fa’aoti nō te ha’apūai i tō tātou tū’atira’a ’e te fafaura’a i te Fatu ora. E fāri’i ato’a tātou i te mana nō te huru Atua i roto i tō tātou nei orara’a30—’e i te hope’a, e pi’ihia ai tātou ’e e mā’itihia ai nō te ’ōro’a a te Fatu.
« ’A ara, ’a ara, ’a ’ahu na i tō ’ahu ’una’una, e Ziona. »31
« ’Ia tupu noa ho’i Ziona i te ’una’unara’a ’e i te mo’ara’a e ti’a ai ; ’ia fa’arahihia tōna ra mau ’ōti’a e ti’a ai ; ’ia ha’apūaihia tōna ra mau titi ’e ti’a ai ; ’oia ïa, ’oia mau tē parau atu nei au ia ’outou na, ’ia ti’a mai Ziona i ni’a ’e ’ia ’ō’omo ho’i i tōna ra mau ’ahu nehenehe e ti’a ai. »32
Tē fa’a’ite ’oa’oa nei au i tō’u ’ite nō te hanahana ’e te pāpū ’e te ora o te Metua mure ’ore ’e o tāna Tamaiti here, ’o Iesu Mesia. Tē parau pāpū nei au ē ’o Iesu Mesia tō tātou Fa’aora ’e te Tāra’ehara, ’e tē ora nei ’oia. ’E tē fa’a’ite pāpū ato’a nei au ē, ’ua fā te Metua ’e te Tamaiti i te tamāroa ra ia Iosepha Semita, ’e ’ua ’ōmuahia te Fa’aho’i-Fa’ahou-Ra’a o te ’evanelia a te Fa’aora i te mau mahana hope’a nei. ’Ia tītau mai tātou tāta’itahi, ’e ’ia ha’amaita’ihia ho’i tātou, i te mata e hi’o ’e te tari’a e fa’aro’o, ’o tā’u ïa pure i tei i’oa mo’a o te Fatu Iesu Mesia, ’āmene.