2022
E ha’apa’o mau i tā te Atua ’e tāna ’ohipa
Novema 2022


13:53

E ha’apa’o mau i tā te Atua ’e tāna ’ohipa

Tītauhia i te tā’āto’ara’a ’ia tītau i tō tātou iho ’itera’a pāpū nō Iesu Mesia, ma te tāvaha i tō tātou mau hina’aro pae tino, ma te tātarahapa i tā tātou mau hara ’e ma te ha’apa’o mau i tā te Atua ’e tāna ’ohipa.

I te ’āva’e ’Ātopa i ma’iri, ’ua tonohia mātou te peresideni M. Russell Ballard ’e ’o Elder Jeffrey R. Holland i Peretāne, i reira ho’i mātou e toru i te tāvinira’a ’ei taure’are’a misiōnare. ’Ua fāna’o mātou i te ha’api’i ’e i te parau pāpū atu i te ta’ata, ’e i te ha’amehara ato’a i te ’ā’amu o te ’Ēkālesia i te mau motu Peretāne i te mātāmua ra, ’o tō’u tupuna tāne ïa ’o Heber C. Kimball ’e tōna mau hoa te mau misiōnare mātāmua.1

’Ua ha’uti mai te peresideni Russell M. Nelson ē, ’a tahi rā fa’auera’a ’ohipa ē, e toru ’āpōsetolo tē haere i te hō’ē ā ārea ’ua tāvini atu rātou ’ei misiōnare i tō rātou ’āpīra’a. ’Ua parau mai ’oia ē, ’ua hina’aro pauroa ’ia tonohia rātou i tō rātou misiōni i te mātāmua. Ma te mata ’ata’ata, ’ua fa’ata’a poto noa mai ’oia ē mai te peu e ’ite-fa’ahou-hia e toru ’āpōsetolo tei tāvini i roto i te hō’ē ā misiōni hau i te 60 matahiti i ma’iri, e fāri’i ato’a ïa rātou i te fa’auera’a ’ohipa mai teie.

Heber C. Kimball

Nō te fa’aineine nō teie fa’auera’a ’ohipa, ’ua tai’o fa’ahou vau i te Orara’a o Heber C. Kimball, tei pāpa’ihia e tōna mo’otua tamāroa ra ’o Orson F. Whitney, tei riro ato’a mai i muri iho ’ei ’āpōsetolo. Nā tō’u metua vahine iti i hōro’a mai iā’u i teie buka rahi, e hitu ti’ahapa noa tō’u matahiti. Tē fa’aineine ra mātou nō te ha’amo’ara’a o te mēnema ra This Is the Place [Teie te vāhi], i te 24 nō Tiurai 1947, nā te peresideni George Albert Smith.2 I hina’aro ’oia ’ia ha’api’i rahi atu ā vau i te parau nō tō’u tupuna ra ’o Heber C. Kimball.

E parau hōhonu i roto i teie buka, tei parauhia ē nā te peresideni Kimball, e mea faufa’a rahi ho’i nō tō tātou ’anotau. Hou vau ’a fa’a’ite ai i te reira, e hōhora ri’i au i te ’ā’amu.

Tei roto te peropheta Iosepha Semita i te fare tāpe’ara’a nō Liberty, ’e tei ni’a i nā ’āpōsetolo e piti ra ’o Brigham Young ’e ’o Heber C. Kimball, te hōpoi’a e hi’o i te fa’ahaere-’ē-ra’a i te feiā mo’a i rāpae ia Missouri, ma te umeumera’a ri’ari’a mau. ’Ua tītauhia te haere-’ē-ra’a, te tumu rahi, nō te fa’auera’a taparahira’a ïa a te Tāvana Lilburn W. Boggs.3

Fātata e 30 matahiti i muri mai, ’ua paraparau Heber C. Kimball, i roto i te Peresidenira’a Mātāmua i terā tau, i te u’i ’āpī nō ni’a i te reira ’ā’amu, ’e ’ua ha’api’i ’oia ē : « E parau atu vau ia ’outou ē, e rave rahi o ’outou tē ’ite i te tau ē, e tae mai te mau pe’ape’a ato’a ’e te mau fifi ’e te hāmani-’ino-ra’a tē nehenehe e fa’aruru, nā reira ato’a te mau rāve’a e rave rahi roa nō te fa’a’ite ē e ha’apa’o mau ’outou i tā te Atua ’e tāna ’ohipa. »4

Tē parau fa’ahou nei Heber : « Nō te fa’aruru i terā mau fifi e tae mai, e tītauhia tō ’outou iho ’ite nō te parau mau o teie ’ohipa. Nō te huru rahi ho’i o teie mau fifi, te tāne ’e te vahine ’aita tōna terā ’ite ’aore rā terā ’itera’a pāpū, e hi’a ai. Mai te mea ’aita tō ’outou ’itera’a pāpū, ’a ora ma te parauti’a ’e ’a pi’i i te Fatu ’e ’eiaha e fa’aea [ē tae noa ai] e [noa’a] mai te reira. ’Ia ’ore ’outou e nā reira, e’ita ïa e mau ia ’outou… E tae mai te tau e’ita e noa’a i te hō’ē tāne ’e i te hō’ē vahine ’ia fa’a’oroma’i nā ni’a i tō vetahi ’ē māramarama. ’Ia arata’ihia te ta’ata tāta’itahi e te māramarama i roto iāna… ’Aita tā ’outou ra, e’ita ïa e mau ia ’outou ; nō reira ’a tītau i terā ’itera’a pāpū nō Iesu ’e ’a tāpi’i i te reira, ’e ’ia tae mai te tau tāmatara’a ra, e’ita ïa ’outou e turori ’e e marua. »5

Tītauhia tō tātou tāta’itahi ’itera’a pāpū nō te ’ohipa a te Atua6 ’e nō te ti’ara’a niu o Iesu Mesia. Tē fa’ahiti nei te tuha’a 76 nō Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a i te parau nō nā hanahana e toru ma te fa’aau i te hanahana tiretiera i tō te mahana. ’E te hanahana teretetiera i tō te ’āva’e.7

E mea au ’ia ha’apa’ohia, ’oia ho’i, nō te mahana iho tōna māramarama, tō te ’āva’e rā, e mea fa’aho’a noa ïa, e « māramarama tīpe’e » Nō ni’a i te bāsileia teretetiera, tē parau nei te ’īrava 79 ē : « ’O rātou teie ’o tei ’ore i itoito i roto i te ’itera’a pāpū nō Iesu. » E’ita te bāsileia tiretiera e noa’a ia tātou ’e e’ita tātou e ora i pīha’i iho i te Atua te Metua nā ni’a i te māramarama tīpe’e ; tītauhia tō tātou iho ’itera’a pāpū nō Iesu Mesia ’e nō tāna ’evanelia.

Tei roto tātou i te hō’ē ao tē tupu rahi ra te ’ohipa ’ino8 ’e tē fāriu ’ē ra te ’ā’au i te Atua nō te mau ha’api’ira’a a te ta’ata nei.9 Te hō’ē hi’ora’a pāpū i roto i te mau pāpa’ira’a mo’a nō te māna’ona’ora’a a Heber C. Kimball nō ni’a i te ’itera’a pāpū nō te ’ohipa a te Atua ’e nō Iesu Mesia, e ’itehia ïa i roto i te parau a’o a Alama i tāna e toru tamaiti—ia Helamana, Sibelona ’e Korianotona.10 E piti tamaiti tāna tei ha’apa’o mau i tā te Atua ’e tāna ’ohipa. Te hō’ē rā tamaiti tei rave i te mau fa’aotira’a ’ino. Iā’u nei, te faufa’a rahi o te parau a’o a Alama, ’o te mea ïa ē, ’ua hōro’a ’oia i te reira ’ei metua tāne nō te maita’i o tāna iho mau tamari’i.

Te māna’ona’ora’a mātāmua o Alama, mai ia Heber C. Kimball, ’ia roa’a ïa i te tama tāta’itahi te hō’ē ’itera’a pāpū nō Iesu Mesia ’e ’ia ha’apa’o mau i tā te Atua ’e tāna ’ohipa.

I roto i tā Alama ha’api’ira’a i tāna tamaiti ia Helamana, e parau fafau rahi tāna ia rātou « ’o tē ti’aturi i te Atua, e pāturuhia ïa rātou i roto i tō rātou mau tāmatara’a, ’e tō rātou mau fifi, ’e tō rātou mau ’ati, ’e e fa’ateiteihia rātou i te mahana hope’a ra. »11

E fa’a’itera’a tā Alama i fāri’i ’e ’ua ’ite ’oia i te hō’ē melahi, e mea varavara rā terā huru ’ohipa. Te mea mātau a’e, ’o te mau mana’o ïa e tae mai, nā te Vārua Maita’i. E nehenehe te faufa’a o teie mau mana’o e tae mai e ’aifāito i te mau fa’a’itera’a a te melahi. ’Ua ha’api’i te peresideni Joseph Fielding Smith : « E mea faufa’a roa a’e te mau mana’o e tae mai i te vairua nō ’ō mai i te Vārua Maita’i ra, i te hō’ē ’ōrama. ’Ia paraparau te Vārua i te vārua, e mea pa’ari roa a’e ’ia tūmā i te putapū i ni’a i te vairua. »12

E haere ïa tātou i ni’a i tā Alama parau a’o i te piti o te tamaiti, ’o Sibelona. E mea parauti’a ’o Sibelona, mai tōna taea’e Helamana. Te parau a’o tā’u e hina’aro e tūra’i, ’o te Alama 38:12 ïa, tē tai’o nei : « ’A hi’o māite ē ’ua tāvaha ’oe i tō ’oe mau hina’aro pae tino ato’a, ’ia fa’a’īhia ’oe i te aroha. »

E mea ta’a ’ē roa terā parau tāvaha. ’Ia nā ni’a tātou i te pua’ahorofenua e fa’a’ohipa tātou i te tāvaha nō te fa’ahoro. Te ta’o huriaro (synonyme) maita’i ’oia ho’i e fa’atere, e ha’avī ’aore rā e ha’apae. Tē parau nei te Faufa’a Tahito ē ’ua tuō tātou ma te ’oa’oa i te ’itera’a ē e noa’a tō tātou tino ta’ata nei.13 E ’ere te tino i te mea ’ino—e mea nehenehe ’e te faufa’a—e mau hina’aro pae tino rā tē nehenehe e fa’ata’a ’ē ia tātou i te Atua ’e tāna ’ohipa, mai te mea ’aita e tāvaha-tano-maita’i-hia, ma te ha’afifi ho’i i tō tātou ’itera’a pāpū.

E parau tātou nō nā piti hina’aro pae tino ta’a ’ē—’a tahi, te ’iriā ’e te piti, te tai’ata.14 E au ’ia ha’apa’ohia ē ’aita ana’e rāua e tāvahahia ’aore rā e ha’avīhia, e nehenehe ïa e tupu te māuiui rahi o te ’ā’au, e nehenehe e iti mai te mana o te Vārua ’e e fa’ata’a ’ē ia tātou i te Atua ’e tāna ’ohipa. Tē hi’o nei te ’enemi i te mau rāve’a au ato’a nō te fa’a’ī i tō tātou orara’a i te hōho’a nō te hitahita ’e te faufau.

I roto i te tahi mau ’utuāfare, e ’ere i te peu varavara te tūpa’ira’a te tāne riri, ’aore rā te vahine riri i tōna hoa fa’aipoipo, ’aore rā te tamari’i. I te ’āva’e Tiurai ra, ’ua haere atu vau i Lonedona, i te hō’ē rurura’a i Peretāne nō te mau pupu i te ’āpo’ora’a rahi [United Kingdom All Party Parliamentary].15 ’Ua tūraihia te parau nō te ’ohipa ’āhitahita i ni’a i te mau vahine ’e te feiā ’āpī ’ei fifi rahi nā te ao nei. Hau atu i te ’ohipa ’āhitahita, ’ua haere ato’a vetahi i roto i te parau-’ino-ra’a. Tē fa’a’ite nei te poro’i nō ni’a i te ’utuāfare ē « te mau ta’ata ato’a […] ’o tei hāmani ’ino i tō rātou hoa fa’aipoipo ’e ’aore rā i tā rātou mau tamari’i […] ’ia tae i te hō’ē mahana e ti’a mau ā rātou i mua i te Atua ’ia ha’avāhia. »16

’Ua tūra’i pūai te peresideni Nelson i te reira inanahi po’ipo’i ra.17 E fa’aoti na ē noa atu ā ’ua hāmani ’ino tō ’outou nā metua ia ’outou, e’ita ’outou e hāmani ’ino i tō ’outou hoa fa’aipoipo ’aore rā te tamari’i i te tino, i te parau ’e i te manava.

I teie tau, te hō’ē fifi rahi ’o te mārōra’a ïa ’e te parau-’ino-ra’a nō ni’a i te mau fifi i roto i te tōtaiete. E rave rahi taime ’ua mono roa te ’īria ’e te parau-’ino-ra’a i te ferurira’a ’e te tāu’ara’a parau ’e te peu maita’i. E rave rahi tei fa’aru’e i te a’ora’a a te ’āpōsetolo matahiapo ra a te Fa’aora, ’o Petero, ’ia tītau i te huru o te Mesia mai te hitahita ’ore, te fa’a’oroma’i, te paieti, te aroha taea’e ’e te aroha i te ta’ata ato’a.18 I fa’aru’e ato’a rātou i te huru o te Mesia ra, te ha’eha’a.

Hau atu i te ha’avīra’a i te ’īria ’e te tāvahara’a i te tahi atu mau hina’aro pae tino, tītauhia ’ia ora i te orara’a mā i te pae mōrare, maoti te ha’avīra’a i tō tātou mau mana’o, te mau parau ’e te mau ’ohipa. Tītauhia ’ia ’ape i te hōho’a faufau, ’ia hi’opo’a i te tanora’a o te mau mea e tīpe’ehia ra mai ni’a i te natirara i roto i te ’utuāfare, ’e ’ia ’ape i te mau huru ravera’a hara ato’a.

’Ua tae atu ra ïa tātou i ni’a i tā Alama parau a’o i tāna tamaiti ra ’o Korianotona. E ’ere ’oia mai tōna nā taea’e ia Sibelona ’e Helamana, ’ua ’ōfati Korianotona i te ture mōrare.

Nō te mea ’ua fa’aō Korianotona i roto i te vi’ivi’i, tītau-roa-hia ’ia ha’api’i Alama iāna nō ni’a i te tātarahapa. Tītauhia ’ia ha’api’i iāna nō ni’a i te teimaha o te hara ’e i muri iho, e nāhea i te tātarahapa.19

Nō reira, te parau ārai a Alama, ’oia ho’i ïa e tāvaha i te mau hina’aro pae tino, tāna rā parau a’o i tei ’ōfati i te ture, e tātarahapa ïa. ’Ua hōro’a te peresideni Nelson i te mau melo i te parau a’o rahi nō ni’a i te tātarahapara’a i te ’āmuira’a rahi nō ’Ēperēra 2019. ’Ua ha’apāpū ’oia ē, te tātarahapara’a tāmahana, e tuha’a mau ïa nō tō tātou orara’a. « E ’ere te tātarahapa i te ’ohipa nō te hō’ē noa taime ; e ’ohipa tau maoro rā. E tāviri te reira nō te ’oa’oa ’e te mana’o hau », tāna i ha’api’i. « ’O te tātarahapa tāmahana te ’ē’a i te vi’ivi’i ’ore, ’e nā te vi’ivi’i ’ore e fa’atae mai i te mana. »20 ’Āhani Korianotona i rave i te parau a te peresideni Nelson ra, e tātarahapa ïa ’oia i te taime ra iho ā ’oia e ha’amata ai i te feruri i te mana’o vi’ivi’i. E’ita ïa te mau ’ōfatira’a ture rahi e tupu.

Te parau a’o hope’a tā Alama i hōro’a i tāna nā tamaiti, e ha’api’ira’a tumu faufa’a roa ïa i roto i te mau pāpa’ira’a mo’a ato’a. Nō ni’a ho’i i te Tāra’ehara i fa’atupuhia e Iesu Mesia.

’Ua parau pāpū Alama ē e rave ’ē te Mesia i te hara.21 ’Āhani ’aita te tāra’ehara a te Fa’aora, e tītau ïa te parau tumu mure ’ore nō te parauti’a i te fa’autu’ara’a.22 Maoti te tāra’ehara a te Fa’aora te aroha e mana ai i ni’a i te feiā i tātarahapa, ’e nehenehe te reira e fa’ati’a ia rātou ’ia ho’i i mua i te aro o te Atua. E mea maita’i ’ia feruri maita’i i teie ha’api’ira’a tumu fa’ahiahia.

’Aita e ta’ata e nehenehe e ho’i i te Atua ra nā roto i tāna iho mau ’ohipa maita’i ; tītauhia ia tātou pā’āto’a ’ia fāna’o i te tusia a te Fa’aora. ’Ua hara pā’āto’a, ’e e mea nā roto noa i te tāra’ehara a Iesu Mesia e noa’a ai te aroha ’e e ora ai i pīha’i iho i te Atua.23

E parau a’o fa’ahiahia ato’a tā Alama ia Korianotona nō tātou pā’āto’a tei nā roto ’e ’o tē nā roto atu i te ’ohipa nō te tātarahapara’a, ta’a ’ē noa atu te iti ’e te teimaha o te mau hara i ravehia e Korianotona. Tē tai’o nei te ’īrava 29 nō te Alama 42 : « ’E i teienei, e tā’u tamaiti, ’ua hina’aro vau ’eiaha ’oe e vaiiho i teie mau mea ’ia ha’ape’ape’a fa’ahou ia ’oe, ’e ’ia vaiiho i tā ’oe mau hara ’ia ha’ape’ape’a ia ’oe, ’oia i taua pe’ape’a ra ’o tē fa’aha’eha’a ia ’oe ’ia tātarahapa. »

’Ua ha’apa’o Korianotona i te parau a Alama ’e ’ua tātarahapa ’e ’ua tāvini maita’i. Maoti te tāra’ehara a te Fa’aora i matara ai te fa’aorara’a i te tā’āto’ara’a.

I te tau o Alama, i te tau o Heber, ’e i tō tātou ato’a nei paha tau, tītauhia i te tā’āto’ara’a ’ia tītau i tō tātou iho ’itera’a pāpū nō Iesu Mesia, ma te tāvaha i tō tātou mau hina’aro pae tino, ma te tātarahapa i tā tātou mau hara ’e ma te ’ite i te hau i roto i te tāra’ehara a Iesu Mesia ’e nā roto i te ha’apa’o mau i tā te Atua ’e tāna ’ohipa.

I roto i te hō’ē a’ora’a ’aita i maoro a’enei, ’e i teie fa’ahou ā po’ipo’i, ’ua parau te peresideni Russell M. Nelson : « Tē tāparu nei au ia ’outou ’ia amo i te hōpoi’a nō tō ’outou ’itera’a pāpū nō Iesu Mesia. ’A ha’a nō te reira. ’A fatu i te reira. ’A ha’apa’o i te reira. ’A aupuru i te reira ’ia tupu i te rahi. ’Ei reira e hi’o ai i te mau semeio e tupu i roto i tō ’outou orara’a. »24

E māuruuru rahi tō’u i te mea e fa’aro’o tātou i teienei i te peresideni Nelson. Tē parau pāpū nei au ē, ’o te peresideni Nelson te peropheta a te Fatu i tō tātou nei ’anotau. ’Ua here roa vau ’e tē ha’afaufa’a nei ho’i au i te fa’aurura’a rahi ’e te arata’ira’a tā tātou e fāri’i nā roto iāna.

’Ei ’āpōsetolo nā te Fatu ra Iesu Mesia, tē hōro’a nei au i tō’u ’itera’a nō te huru atua o te Fa’aora ’e te vaira’a mau o tāna tāra’ehara, nā roto i te i’oa o Iesu Mesia ra, ’āmene.

Fa’ata’ara’a

  1. Hi’o Ronald K. Esplin, « A Great Work Done in That Land », Ensign, 20 nō Tiurai 1987 : « I te 13 nō Tiunu, ’ua fa’aru’e ’o Elder Kimball, Orson Hyde, Joseph Fielding ’e te hoa o Heber ra ’o Willard Richards ia Kirtland nō te haere i Peretāne. I New York, i te 22 nō Tiunu, ’ua ’āmui ato’a mai nā ta’ata nō Tanata ra, ’o Isaac Russell, John Goodson ’e John Snyder ia rātou. ’Ua ho’o mai teie e hitu misiōnare i tā rātou tīteti nō te fano i Liverpool nā ni’a i te Garrick. » (Hi’o Heber C. Kimball papers, 1837–1866 ; Willard Richards journals and papers, 1821–1854, Church History Library, Salt Lake City.)

  2. Tei te pae hiti’a o te rā nō Roto Miti (Utah) te mēnema ra This is the Place (Teie te vāhi), i te ’ōmuara’a o te Emigration Canyon, ’e tē fa’ahanahana nei te reira i te 100ra’a o te matahiti nō te tāpaera’a te feiā mo’a i te ’āfa’a nō Roto Miti, i te 24 nō Tiurai 1847. I ni’a i te mēnema tē vai nei te hōho’a nō Brigham Young, Heber C. Kimball ’e Wilford Woodruff.

  3. E tai’ohia e 8 000 ē 10 000 feiā mo’a tei horo i rāpae ia Missouri i te ha’amatara’a o te matahiti 1839, nō te horo ’ē i te mau hāmani-’ino-ra’a a te mau pupu mūto’i turu ’e te huira’atira. I raro a’e i te arata’ira’a a Brigham Young ’e Heber C. Kimball, ’ua ha’amauhia te hō’ē tōmite nō te ha’aputu i te mau tauiha’a, nō te hi’o i te mau hina’aro ’e nō te ha’amau i te mau haere’a nō te tere 200 maile (320 km), e tere-horo-’ē-ra’a i Illinois. E mau ta’ata aumihi nō te ’oire nō Quincy tei hōro’a i te ha’apura’a nō teie feiā mo’a iti māuiui nō te hō’ē tau, e vāhi nohora’a ’e te mā’a. (Hi’o Saints : The Story of the Church of Jesus Christ in the Latter Days, vol. 1, The Standard of Truth, 1815–1846 [2018], 375–77 ; William G. Hartley, « The Saints’ Forced Exodus from Missouri », i roto Richard Neitzel Holzapfel and Kent P. Jackson, eds., Joseph Smith: The Prophet and Seer [2010], 347–89.)

  4. i roto Orson F. Whitney, Life of Heber C. Kimball: An Apostle, the Father and Founder of the British Mission (1945), 449 ; reta tei fa’ahuru-’ē-hia.

  5. I roto Orson F. Whitney, Life of Heber C. Kimball, 450.

  6. Hi’o Mose 1:39 ; hi’o ato’a « Te ’ohipa nō te fa’aorara’a ’e te fa’ateiteira’a », tuha’a 1.2 i roto i te Buka arata’i rahi : Te tāvinira’a i roto i te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te Mau Mahana Hope’a nei, ChurchofJesusChrist.org. E haere tātou i te Mesia ’e e tauturu tātou i te ’ohipa a te Atua nā roto i te orara’a i te ’evanelia a Iesu Mesia, te ha’apa’ora’a i te feiā tei hina’aro i te tauturu, te anira’a i te mau ta’ata ato’a ’ia fāri’i i te ’evanelia, ’e te tāhō’ēra’a i te mau ’utuāfare nō te tau a muri. Hi’o ato’a Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 110, ’o tē vauvau nei i te mau tāviri tei hōro’ahia mai nō te ’ohipa nō te fa’aorara’a.

  7. Hi’o ato’a 1 Korinetia 15:40–41.

  8. Hi’o Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 45:27.

  9. Hi’o Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 45:29.

  10. E tamaiti Alama nō te peropheta Alama. ’O ’oia te ha’avā rahi o te nūna’a ’e e tahu’a rahi ’e e peropheta ho’i. E semeio tei tupu i te fa’afāriura’a ’oia i tōna ’āpīra’a.

  11. Alama 36:3.

  12. Joseph Fielding Smith, « The First Presidency and the Council of the Twelve », Improvement Era, Novema 1966, 979.

  13. Hi’o Ioba 38:7.

  14. Hi’o Alama 39:9. Tē ha’api’i nei Alama ia Korianotona : « ’Eiaha e pe’e fa’ahou atu i te mau hina’aro vi’ivi’i o tō ’oe mata. »

  15. All-Party Parliamentary Group, Parliamentary sessions, Tuesday, July 5, 2022, « Preventing Violence and Promoting Freedom of Belief. »

  16. « Te ’utuāfare : E Poro’i i tō te Ao nei », ChurchofJesusChrist.org ; hi’o ato’a Patrick Kearon, « ’Ua ti’afa’ahou ’oia ma te ora i raro a’e i tōna pererau : E nehenehe tātou e hau atu i te feiā e hina’aro i te rē », Liahona, Mē 2022, 37–39.

  17. Hi’o Russell M. Nelson, « E aha te mea parau mau ? », Liahona, Novema 2022, 29.

  18. Hi’o 2 Petero 1:5–10.

  19. Hi’o Alama 39:9.

  20. Russell M. Nelson, « E nehenehe tātou e rave maita’i a’e ’e e ha’amaita’i ia tātou » Liahona, Mē 2019, 67, 68.

  21. Hi’o Alama 39:15.

  22. Hi’o Alama 42:16.

  23. Hi’o 2 Nephi 25:23.

  24. Russell M. Nelson, Facebook, 1 nō ’Ātete 2022, facebook.com/russell.m.nelson ; Twitter, 1 nō ’Ātete 2022, twitter.com/nelsonrussellm ; Instagram, 1 nō ’Ātete 2022, instagram.com/russellmnelson ; hi’o ato’a « Choices for Eternity » (purera’a ’ati ti’a i te ao nā te feiā ’āpī pa’ari, 15 nō Mē 2022), broadcasts.ChurchofJesusChrist.org.