Mga Kapanguhaan
Edukasyon alang sa Self-Reliance
Pagpili og mga tahas [role] ug i-drama ang mosunod.
FACILITATOR: Welcome, sa tanan! Sultihi mi sa inyong mga ngalan ug gamay nga mahitungod sa inyong kaugalingon.
KWAME: Ah, ako si Kwame. Bag-o lang kong nauli sa misyon, nangita ko og pangasaw-unon, bisan unsa ra ang akong trabaho.
CONSUELO: Ako si Consuelo; minyo ko ug dunay duha ka gagmayng anak nga mga lalaki; gitabangan nako ang akong bana sa iyang fruit stand.
MEKALA: Ug ako si Mekala. Single mother ko nga dunay anak nga babaye nga sais anyos. Nagtrabaho ko og full-time sa pagpanglimpyo og mga hotel.
ROBERT: Ako si Robert, minyo ko ug dunay lima ka anak, ug nagserbisyo ko karon isip bishop, apan naglisud ko sa pagpangita og maayong trabaho.
FACILITATOR: Okey, maayo. Nganong nia mong tanan dinhi?
KWAME: Gusto lang ko nga maka-eskwela. Ang tanan nakong kompanyon sa misyon mangiskwela og college inig uli nila, ug mao sad ni ang akong gusto.
ROBERT: Nanghinaut gyud ko nga maka-loan sa Perpetual Education Fund—dili ba mao kini ang ipasabut niini?
CONSUELO: Ang propeta miingon sa pagkuha og maayong edukasyon kutob sa mahimo, mao nga giingnan nako ang akong bana nga kinahanglan kong mobuhat niini.
MEKALA: Ah, nagkinahanglan lang ko og mas maayong trabaho aron mas ma-self-reliant ko, ug wala kaayo koy mga kahanas [skill].
FACILITATOR: Okey, daw daghan ta og mga rason sa pag-anhi dinhi. Sa pagtinabangay mas maayo ta og mahimo. Mekala, importante kaayo ang imong giingon. Sultihi pa mi og dugang.
MEKALA: Taas gyud ang akong oras sa trabaho ug gamay ra kog panahon sa akong anak. Ug akong nakita nga dili ko makakita og mas maayong trabaho kon walay ubang mga training. Mao nga nagkinahanglan ko og edukasyon aron makaangkon og mga kahanas. Giingnan ko sa akong bishop nga mao kini ang dapit.
FACILITATOR: Husto ka, Mekela! Sa pagkatinuod, mao nay hinungdan nga nia tang tanan dinhi. Dili lamang kini bahin sa edukasyon. Kahibulongan ba? Kini nga grupo makatabang nato sa pagplano aron makakuha og mga training o edukasyon, apan ang katuyoan mao ang pag-angkon og mga kahanas, makakuha og mas maayong trabaho, ug modako ang atong kinitaan. Tingali ang pinaka-importante mao, nga sulod sa 12 ka semana, makakat-on kita og mga baruganan, mga kahanas, ug mga gawi nga makatabang nato nga mahimong tinuoray nga self-reliant. Mao nga mas labaw pa kini kay sa pag-eskwela.
ROBERT: Ug unsa man kanang PEF loan?
FACILITATOR: Kon inyong makita nga gikinahanglan gyud ninyo nga mag-loan, sigurado nga naa kini, ug kitang tanan mahibalo kon unsaon kana sa paghimo. Apan unsa kaha kon makakuha mo sa training nga inyong gikinahanglan nga dili na mag-loan? Kon ingon man niana nan wala kay utang.
CONSUELO: Makatabang ba ni namo nga makasulod og unibersidad?
FACILITATOR: Kon mao na ang husto nga dapit sa pag-angkon og mga kahanas nga inyong gikinahanglan aron makakuha og maayong trabaho, nan oo. Apan usahay ang usa ka degree gikan sa unibersidad dili maoy modala nato sa mga trabaho sa atong ekonomiya.
ROBERT: Tinuod kana. May nailhan kong mga doktor nga nag-drive lang og taxi.
KWAME: Gusto lang ko nga dunay masugdan. Namaligya lang ko diha sa kadalanan sa wa pa ko magmisyon. Wala koy mga kahanas sa pagpanarbaho.
CONSUELO: Ah, nia ba kita aron magkat-on bahin sa mga trabaho o edukasyon?
FACILITATOR: Kanang duha! Gusto nato nga mahimong self-reliant, di ba? Mao nga atong kat-unan ang importanting mga baruganan sa self-reliance. Sugdan nato kini pinaagi sa paghukom kon unsa nga matang sa trabaho ang makahatag nato og kinitaan nga makahimong self-reliant.
Ug dayon atong desisyunan kon unsa nga training o edukasyon ang makatabang nato nga mahimong kwalipikado nianang trabahoa. Dayon atong susihon kon unsaon nga makagasto nianang edukasyon ug unsaon nga molampus sa pag-eskwela. Magtinabangay kita sa pagkab-ot sa atong mga tumong.
ROBERT: Maayo kini. Hangtud karon, naghunahuna lang ko nga moeskwela, apan wa kaayo ko maghunahuna nganong moeskwela gyud ko.
KWAME: Daw makahatag ni nako og direksyon. Mao diay nga gipadala ko dinhi sa akong quorum president!
MEKALA: Apan magsilbi ba gayud kini? Morag desperado na gyud ko, ug gisulayan na nako ang ubang paagi nga makakuha og edukasyon kaniadto.
FACILITATOR: Ah, maningkamot tang tanan, ug magtinabangay. Apan mituo ko nga magsilbi kini. Mituo gayud ako nga ang Ginoo gusto nga mahimo kitang self-reliant ug magmalampuson. Gusto Niya nga makakat-on kita ug molambo. Ug Siya dunay gahum sa pagtabang kanato. Ang Pag-ula tinuod, sa temporal ug sa espirituhanong mga butang. Ug ang mga grupo sa self-reliance nakatabang og daghang tawo sama nato. Unsay inyong hunahuna? Mahimo ba nato kini? Ato bang sulayan? Aniay sugilanon sa usa ka tawo:
EMELDA: Ang akong pagka-top student dili butang nga utang nako sa akong kaugalingon; utang nako kini sa Simbahan! Nasayud ko nga Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw makadala nako sa mas taas nga espirituhanong dapit, apan wala gyud ko maghunahuna nga moabli kini sa akademikanhong mga oportunidad ngari nako.
Ang pagkat-on sa ebanghelyo sa tinuoray usa ka pagpahigmata kanako. Tungod niini nakaamgo ko nga ako ang responsable sa kaugalingon nakong kapalaran. Bisan unsa pay kasamtangan natong kahimtang ug atong bation, wala koy pagduda nga ang Langitnong Amahan dunay nindot nga mga plano alang nato.
Balik sa pahina 4
“Moadto ug Mobuhat” nga Magkat-on
Pagpuli-puli og basa sa mosunod nga mga paragraph.
Sa usa ka tradisyunal nga klase, kasagaran nagsunod kita niining pattern: (1) Mosulod kita ug molingkod, kasagaran sa walay pagpangandam sa atong bahin. (2) Ang teacher ang mosulti. (3) Maningkamot ta sa pagpaminaw ug pagkat-on. (4) Usahay motubag ta sa pangutana. Ug dayon (5) mamauli ta.
Sa atong grupo sa self-reliance, sundon nato ang lahi nga pattern.
Pundasyon
Mo-report
Magkat-on
Mamalandong
Mo-commit
MOLIHOK sa matag adlaw uban sa pagkamay-tulubagon
Atol sa semana, maglihok ta. Buhaton nato ang unsay atong gi-commit nga buhaton sa miagi nga miting sa grupo. Managpangutana kita, mo-testing og mga ideya, ug magkat-on gayud.
Dayon, sa dili pa ang miting sa grupo, ribyuhon natong tanan ang workbook ug ang atong mga commitment ug mosulod nga andam ug sa hustong oras.
Atol sa unang bahin sa matag miting sa grupo gahinan nato og panahon ang pagtutok sa Foundation nga baruganan o gawi. I-commit usab nato ang pagtudlo niini ngadto sa atong pamilya ug sa uban.
Sunod, atong i-report ang atong mga commitment, magkat-on gikan sa usag usa, ug mangitag paagi nga molambo.
Dayon, moadto kita sa pagkat-on. Dinhi, atong suhiron ang mga ideya ug mga kahimanan nga atong gikinahanglan nga “moadto ug mobuhat” atol sa semana. Managhisgut kita, motan-aw og mga video, magkat-on, ug magpraktis.
Human sa magkat-on nga bahin, mohunong kita ug mamalandong. Mahimo kining usa ka panahon alang sa inspirasyon ug mga tubag.
Sa katapusan, kita mo-commit sa usag usa. Atong ribyuhon unsay atong adtoon ug buhaton atol sa semana aron molambo ang atong kinabuhi.
Modala nato na og balik sa pagbuhat. Ang labing importante nga bahin niining pattern sa pagkat-on mahitabo panahon sa mga miting! Aron ta matabangan, magpili ta og usa ka “action partner” alang sa semana, ug sa matag adlaw kinahanglang kontakon nato kanang tawhana alang sa daklit nga pag-report kon unsay atong gihimo ug unsay atong nakat-unan. Mahimo ta nga mo-text o mogamit sa ubang mga opsyon sa komunikasyon. Dugang pa, ang atong pamilya maoy atong pinakamaayong kakuhaan sa tabang!
Balik sa pahina 5
Ang PEF Preferred Lists
Pagpili og mga tahas ug i-drama ang mga mosunod.
FACILITATOR: Okey, maminaw tang tanan. Kining PEF Preferred List nagpakita og pipila ka pinakamaayong mga trabahong lokal, mga programa sa edukasyon, ug mga eskwelahan sa atong dapit. Kon gusto mo og PEF loan, kinahanglan mong mopili gikan niini nga lista.
CONSUELO: Ngano man?
FACILITATOR: Nindot nga pangutana. Kini nga lista nagpakita sa pinakamaayong mga trabaho sa atong dapit. Mao ni ang mga “preferred jobs“ [gipaburan nga mga trabaho] ug taas kaayo ang demand niini. Daghan niining trabaho anaa pa ug daghang tawo ang nadawat.
ROBERT: Ingon og mapuslanon kaayo kini. Kinsay naghimo niining lista?
FACILITATOR: Ang atong local self-reliance services manager ug ubang mga volunteer nag-research sa atong job market, gisusi ang dagan sa pagpanarbaho, ug nakigsulti gayud og daghang lokal nga mga employer. Nakita usab nila ang lokal nga mga eskwelahan ug programa nga nakatabang sa mga tawo nga makaangkon og kahanas nga gikinahanglan alang sa preferred jobs.
MEKALA: Ingon og gilista usab nila ang gidugayon sa mga programa ug ang mga gastuhon.
KWAME: Wow. Makapainteresado tan-awon nga ang ubang eskwelahan nagkinahanglan og kapin sa duha ka tuig ug ang uban 10 ka bulan ra nga humanon ang parehas ra nga programa.
CONSUELO: Ug ang gasto lahi-lahi gyud kaayo. Ambut kaha ngano?
FACILITATOR: Atong makat-unan ang daghan pa bahin sa mga gasto ug sa kamaayo [value] sa sunod nga mga semana. Apan ang inyong mga nakita importante. Dili tanang eskwelahan susama ang pagka-maayo!
MEKALA: Importante kana. Gusto ko og eskwelahan nga makatabang nako nga makakuha og maayong trabaho. Apan ang mas mubo nga kurso nga gamay ra og gasto importante usab.
FACILITATOR: Eksakto. Ang gipaburan nga mga eskwelahan ug programa mohatag og mga kahanas alang sa preferred jobs inubanan sa resonable nga gidugayon ug gasto. Angay nga daghan usab sila og mapatrabaho. Usa kini ka mapuslanon nga himan alang nato.
ROBERT: Makatabang ba kini bisan og wala ko magkinahanglan og PEF loan?
KWAME: Ah, oo. Magsugod ko gamit kini nga lista.
FACILITATOR: Nindot nga ideya. Ug kon dili ka makapili og trabaho, programa, o eskwelahan dinhi sa lista, makakita gihapon ka og mga tubag niining mga pangutanaha: unsang mga trabahoa nga taas ang demand, ug unsang mga programaha ug mga eskwelahan ang pinakamaayo alang nianang mga trabahoa. Unsay inyong hunahuna?
Balik sa pahina 6
Ang Akong Plano sa Trabaho sa Tulo ka Minuto
Pagpili og mga tahas ug i-drama ang mosunod.
MEKALA: Okey, karon nia ang akong plano sa trabaho sa tulo ka minuto. Ang unang bahin mao ang paglista sa akong pilianan nga trabaho. Dili pa gyud ko hingpit nga sigurado bahin niini apan nagkat-on ko og daghan ug mibati og dugang nga paglaum. Kini mao ang pagka-executive assistant, teacher, ug hotel management. Dayon ang sunod nga bahin …
ROBERT: Ang sunod nga bahin sa plano sa trabaho mao ang mga tawo nga akong gipakig-istoryahan. Para sa opsyon nga interpreter, nakig-istorya ko og mga tawo sa translation agency ug sa akong stake president, kinsa tighimo og daghang internasyunal nga mga buluhaton. Alang sa education administrator, nakakita lang ko og duha ka tawo sa pribadong mga eskwelahan kinsa makagahin og panahon uban nako. Ug sa opsyon nga negosyo nga bakery, nakig-istorya ko og upat ka lain-laing tag-iya og bakery, lakip sa akong tiya Ellen. Uban sa akong kasinatian sa negosyo, kini adunay makita nga mga posibilidad.
Ah, dunay mga pangutana o feedback para nako?
MEKALA: Asa niana nga mga opsyon ang magtugot nimo nga mas makaserbisyo sa imong calling sa Simbahan? Nasayud ko nga importante kini kanimo.
CONSUELO: Ug unsa ka daghan ang equipment nga gikinahanglan sa pagsugod sa bakery?
ROBERT: Nindot nga mga pangutana. Ah, naghunahuna ko nga daghan pa kog oras, apan ang gasto …
KWAME: Wow, nindot kini nga kalihokan, di ba? Mora og naa na sab ka sa misyon. Usa ka manager sa welding shop misulti nako kon giunsa niya sa pagkuha og training ug diin ug pila ang gasto niini. Ug dayon miingon siya nga ang pag-apprentice usa sa akong agian. Ang laing shop gani mitanyag nga mag-apprentice ko niya diha dayon, apan walay bayad, kana ang wala nako mahibaloi. Ug ang police academy nindot kaayo. Kinahanglan ko nga moeskwela sulod sa usa ka tuig ug dayon makig-uban sa ubang mga officer sa laing tuig. Mao nga mas dako ang gastuhon, apan ang sweldo upat ka pilo ang gidak-on kay sa akong gikita sukad. Kinahanglan nga mopili ko …
CONSUELO: Ug sa katapusan, kinahanglan nga mopili ko. Duha na lang kini karon, apan gitrabaho pa namo ni sa pamilya ug maayo kaayo kini. Akong trabahoon ang opsyon sa pagka-software specialist o pagka-medical technologist. Parehas ra kini og kitaon apan ang software specialist tingali mas maayo alang sa akong pamilya. Makatabang gihapon ko sa akong bana, ug ang pag-eskwela mas minus og tulo ka bulan …
KWAME: Ah, okey, hurot na ang oras. Naglambo kita!
Balik sa pahina 10
Buhat ug Commitment
Pagpili og mga tahas ug i-drama ang mosunod.
GROUP MEMBER 1: Mituo kami sa paghimo ug pagtuman sa mga commitment. Sa among grupo sa self-reliance, ang tanan namong gibuhat mao ang paghimo og mga commitment ug pag-report.
GROUP MEMBER 2: Sa katapusan sa miting sa grupo, among giribyu ang among mga gibuhat sulod sa semana ug gidugang ang among mga pirma sa pagpakita sa among commitment. Nagpili usab kami og “action partner.” Ang action partner mopirma sa workbook sa pagpanaad og suporta. Ug sa matag adlaw sa tunga-tunga sa mga miting, among gikontak ang among action partner sa pag-report sa among gibuhat ug aron matabangan kon gikinahanglan.
GROUP MEMBER 3: Sa tunga-tunga sa mga miting, among gimarkahan ang among kalamboan diha sa workbook ug gigamit ang mga himan nga gihatag, sama sa mga worksheet o ubang mga porma. Ug kon gikinahanglan namo ang dugang nga tabang, makapanawag mi sa among pamilya, mga higala, o sa facilitator.
GROUP MEMBER 4: Sa pagsugod sa among sunod nga miting, mobalik mi og mo-report sa among mga commitment. Kinahanglan nga usa kini ka komportable, impluwensyal nga kasinatian alang sa tanan. Samtang mag-report ang matag sakop sa grupo, hunahunaa kon sa unsang paagi siya natabangan pinaagi sa paghimo og mga commitment ug pag-report sa kalamboan.
GROUP MEMBER 1: Sa unang higayon nga mi-report ko sa akong mga commitment, nakaingon ko nga, “Lahi kini.” Nganong ang mga sakop sa akong grupo magpakabana man sa unsay akong gihimo? Dayon akong nahibaloan nga sila nagpakabana gayud. Ug kana nakatabang nako.
GROUP MEMBER 2: Akong nahibaloan nga dili ko gustong magmahay ang akong grupo. Mao nga naningkamot gyud ko nga matuman ang akong mga commitment. Dili ko sigurado kon mahimo ba kaha unta nako ang regular nga paglambo sa laing mga paagi. Ang pag-report sa matag miting nakatabang gayud nako sa akong mga prayoridad.
GROUP MEMBER 3: Dihang naghunahuna ko sa akong dalan paingon sa self-reliance, nahadlok ko kay usa kini ka dakong butang. Apan ang mga miting sa grupo nakatabang nako nga mabahin-bahin kini ngadto sa ginagmayng lakang. Ug akong gi-report ang matag lakang niini ngadto sa akong grupo. Dayon nakahimo ko og tinuoray nga kalamboan. Nagtuo ko nga kining kalampusan resulta sa pag-ugmad og bag-ong mga gawi.
Balik sa pahina 17