iVurevure Eso ka ra Vakayagataki Tiko ena iVola Oqo

E levu na veimataqali ivurevure e kau mai kina na ivakavuvuli nei Parofita Josefa Simici wili vata kei na History of the Church. Era vakarautaki na veivola tarava oqo me vukei kemuni mo ni kila vinaka na ivurevure oqo.

iVurevure ni nona iVakavuvuli na Parofita

Na ivakavuvuli nei Parofita Josefa Simici ena ivola oqo e tauri mai na veimataqali ivurevure oqo.

Vunau. Na ivola oqo e lavelave vakalevu mai na ivunau e solia o Parofita Josefa Simici. Na gaunisala e katoni kina na vunau oqo e duidui vakalevu mai na gaunisala e katoni kina na nodra vunau na Peresitedi ni Lotu e muri. Ko ira na Peresitedi ni Lotu era lako mai ni oti o Josefa Simici era vakayagataki ira na vunivola me ra lavetaka, ena ligaleka, na nodra vosa vei ira na lewe ni Lotu. Ena gauna sa tu vakarawarawa kina na iyaya ni katokatoni vakalivaliva me vaka na misini ni katokatoni kei na iyaloyalo yavala, era a vakayagataki me katoni vakadodonu ki na na veivosa kece sara ga era talaucaka mai na iliuliu ni Lotu.

Ia, ena nona bula voli o Josefa Simici, e a sega ni vakayagataki vakalevu sara na ligaleka. Ena vuku ni ka ko ya, era lavetaka kina, dau vakalevu ga ko ira na vunivola, iliuliu ni Lotu, kei ira eso tale na lewe ni Lotu na veivunau kece e solia, ena liga balavu, sega ni lavetaki vakadodonu sara ena kena e soli mai kina. E voleka ni veivosa kece nei Josefa Simici, e a solia ga mai, ka sega ni dua na tiki ni vosa vakarautaki, o koya gona, na ivakamacala era taura ko ira na vakarorogo vei koya, e lewena na ilavelave duadua ga ni vunau. Ia, e tiko tale eso na ilavelave balavu sara ni nona vosa na Parofita ka levu ga e vakaleleka ni itukutuku e talaucaka na Parofita. E kalouca ni sega na ilavelave ni levu na ivunau e vunautaka ko Josefa Simici. E sivia na 250 na ivunau e kilai ni vunautaka, na ilavelave se ivakamacala era lavetaka na vunivola se ko ira eso tale, e kovuta ga e 50 na ivunau mai vei koya e soli.

Tukutuku Volai. Eso na ivakavuvuli ni Parofita ena ivola oqo e tauri mai na itukutuku volai ka vakarautaka ko Josefa Simici me tabaki ena ivola ni veigauna ni Lotu, ka wili kina na Evening and Morning Star, Latter Day Saints’ Messenger and Advocate, Elders’ Journal, kei na Times and Seasons.¹ E a vola, se wiligusutaka me volai eso na itukutuku me tabaki. E vakatalega kina na nona dau vakarota vakalevu e dua na vunivola, dua tale na lewe ni Mataveiliutaki Taumada, se dua tale na tamata e vakabauta me vola e dua na itukutuku volai me baleta eso na veika vakatabakidua e vinakata me vunautaki. E dau qai sainitaka na Parofita na tiki ni vosa ko ya me vakadonuya me vakaraitaka na nona vakasama, ka tabaki e yacana. E dua na ivakaraitaki, na ivola oqo e lavetaka e vica na ivola ni edita e tabaki ena Times and Seasons ena 1842. Ni rauta e walu na vula ena yabaki ko ya mai na Feperueri ki na Okotova, e a edita tu kina ni niusipepa tabaki vagauna kei na itukutuku volai vakawasoma ka sainitaki “Ed” ko Josefa Simici. E dina ni so tale era dau veivuke ena volai ni levu na itukutuku oqo, e dau vakadonuya na Parofita ka tabaki ira ena yacana.

Na iVola. Na ivola oqo e lavetaka mai na levu na ivola e vola ko Josefa Simici se wiligusutaka me volai. Na ivola oqo e lavetaki talega mai na ivola e vakadonuya ka sainitaka ko Josefa Simici ka vakarautaki vakatikina ga se taucoko mai vei ira eso ka vakatulewa kina ko koya.

iVolaniveisiga. Na nona iVolaniveisiga na Parofita e ivurevure momona ni nona ivakavuvuli. E dina ni rabailevu na nona ivolaniveisiga, e sega ni dau volavola vakalevu kina ko koya. E kena isosomi, sai koya, e dusimaka, me ra volavola kina na vunivola ena nona lewa, me vukei koya me rawa ni qarava na nona itavi dau vakatotolotaki. Ni voleka tiko ni vakamatei, e tukuna, “Ena tolu na yabaki sa oti e tiko vei au na ivola tukutuku ni noqu ivakarau kei na veika au cakava, niu a vakaitavitaki ira eso na vunivola vinaka, yalodina, ka mamakutu: era dau lako vata kei au ena veivanua kece, ka ra maroroya vinaka na noqu isitori, ka ra vola na ka au kitaka, ki vei ga au gole kina kei na veika au tukuna.”² Era dau vakacuruma na itukutuku ena ivolaniveisiga, ko ira na nona vunivola na Parofita ena ikatolu ni tamata, kei na imatai ni tamata me vaka sara ga e volavola tiko ko Josefa Simici.

Na ka era vakananuma eso tale. Na ivola oqo e lavetaki kina na nodra nanuma na rogoca na Parofita ni vosa ka oti era qai vakacuruma na nona vosa ena nodra ivolaniveisiga kei na so tale na ivola. Ni oti na nona mate na Parofita, era a cakacaka sara vakaukauwa na iliuliu ni Lotu kei ira na dauniveikamakawa, me ra vakasokumuna vata ka maroroya na tukutuku vakaoqo, ka vakacuruma na veika e se bera ni volai me baleta na Parofita. Na ivurevure oqo, e vakayagataki ga, kevaka o koya e maroroya tu na itukutuku oqo, e a rogoca sara ga na veika e vola tu.

iVolanikalou. Na ivola oqo e lavetaka mai na veivakavulici kei na volavola nei Josefa Simici ka ra a qai vakacurumi me ivolanikalou ena Vunau kei na Veiyalayalati kei Na Mataniciva Talei. Na volavola vakacurumi oqo e okati kina na ivakavuvuli e solia ena lesoni vakaivunau, na raivotu kei na ivola kei na veitukutuku tale eso e vola tu. Na ivola oqo, e lavetaka mai na veivakavulici kei na volavola, mai na ivola vakacurumi me ivolanikalou oqo, ena gauna era dikevi kina, ni ra na vukea na kena rai e loma, na ivunau e vakaraitaki ena ivola oqo.

iTukutuku ni Lotu

E levu na vunau kei na nona volavola o Parofita Josefa Simici e okati tu ena ivola oqo e lavetaki mai na History of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, ka vakatokai tiko ena ivola oqo me History of the Church.³ Na imatai ni ono na ivola ni History of the Church e vakaraitaka na History of the Church i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai mai na kena ivakatekivu me yacova na mate nei Josefa Simici. Na isitori e vakamacalataka taumada na veika e yaco kei na ka e sotava, ena nona bula kei na nona veiqaravi ko Josefa Simici. Oqo e dua na ivurevure bibi ni itukutuku vakaisitori me baleta na nona bula na Parofita kei na nona ivakavuvuli ka vakakina na tubu ni Lotu ena gauna e liu.

E a vakarautaka ko Josefa Simici na isitori ka kena iotioti me yaco me History of the Church ena vulaitubutubu ni 1838 me sabaya kina na veitukutuku lasutaki e tabaki ena niusipepa kei na veivanua tale eso. E a vuni lomaleqa vakalevu ki vei koya na kena sa oti na isitori oqo. Ena yabaki 1843 e a kaya, “E vica ga na lesoni au leqataka mai na noqu isitori, ka sa bau dua sara ga na itavi e dredre.”⁴

Na History of the Church e yavutaki mai na nona vakanananu na Parofita, nona ivolaniveisiga, kei na so tale na nona ivola ga vakaikoya. E vakaraitaka na nona bula na Parofita e veisiga kei na veisoqo bibi ena History of the Church. E okati tale tu ga kina na ivola tukutuku ni nona vunau na Parofita, ilavelave ni ivakatakila e ciqoma, na volaitukutuku mai na ivola ni veigauna ni Lotu, na miniti ni koniferedi kei na so tale na itukutuku e maroroi tu.

E vakaitavitaki koya tu ga ko Josefa Simici ena kena vakarautaki ka dikevi na nona isitori me yacova ni mate. Ia, e vakasalataka me levu ga na cakacaka me ra cakava na tani ena nona veivakasalataki. E vuna oqo na nona dau digitaka me wilika se vosataka na nona vakanananu, mai na nona toqa sobu, kei na levu ni veika e vinakati me vakayacori ena gauna ni nona veiqaravi. Na nona isitori na Parofita ena ika 5 ni Jiulai, 1839, e vakacurumi tu kina, “Au wilika tiko na isitori, au tukuna, ka niu sega ni dau vakayagataka vakalevu na peni.”⁵

Ena June 1844 e sa volai na isitori ki na ika 5 ni Okosita, 1838. Ena valeniveivesu e Carthage, vo vakalailai tiko me mate e a tataunaka na Parofita vei Elder Willard Richards, na nona vunivola levu ena gauna ko ya, me tosoya tikoga na navunavuci ni biu vata na isitori.⁶ Eratou tomana tikoga na isitori ko Elder Richards kei na so tale na turaga ka ra a veivolekati sara kei na Parofita me vaka na ivakasala me yacova na mate nei Elder Richards ena 1854. E a qai vakaitavi ena kena biu vata na isitori se veivakasalataki taumada ko Elder George A. Smith, erau veitatacini ka itokani voleka sara nona na Parofita, ka a kacivi me iApositolo ena yabaki 1839 ka yaco me dauniveikamakawa ni Lotu ena yabaki 1854. E lewe levu talega era cakacaka ena valenivolavola ni veika makawa ni Lotu era veivuke ena kena vakasoqoni vata.

E dua na nodra itavi bibi na biuta vata na History of the Church na kena edita-taki ka vakarautaki na imatai ni itukutuku me okati ena isitori. Na nodra cakacaka, e okata na edita-taki, ni so na veisau lalai, ki na voleka ni veitukutuku kece taumada era okati tu ena History of the Church. Era vakadodonutaka na sipeli, veisautaki na pagitueti, matanivola lelevu kei na qarama, me duavata kecega na kena ivolavolai. Me kena ikuri, ena so na kisi, eratou vakayacora eso na veisau ki na itukutuku taumada ko iratou na biuta vata tiko na isitori. Na veisau oqo e rawa ni wasei ki na tolu ni iwasewase:

Biubiu vata na itukutuku. E levu na vunau nei Josefa Simici e a vola e sivia e dua na tamata. Ena so na gauna, eratou biuta vata e rua se levu tale na itukutuku ni vunau vata ga ko ya me dua ga na itukutuku ko iratou na vakaitavi tiko ena kena biuvata na History of the Church.
Veisautaki na itukutuku mai na ikatolu ni tamata kina imatai ni tamata. E levu na itukutuku ni ivakavuvuli kei na veika e vakayacora na Parofita e volai tu ena ikatolu ni tamata. Na ivola tukutuku oqo era a vakacuruma taumada ko ira na nona vunivola, ia eso na itukutuku e tauri mai na nodra ivola tukutuku tale eso, ka ra kila na Parofita, kei na italanoa mai na niusipepa. Eratou sa mani vola, na vakaitavi tiko ena kena biuvata na History of the Church, ena imatai ni tamata me vaka sara ga e volavola tiko na Parofita. Oqo e vinakati kina me veisau na nona volai tukutuku e dua e volavola tiko mai ena ikatolu ni tamata ki na imatai ni tamata.
Vakuri se Veisau na vosa se malanivosa. E levu na ka me kilai taumada ni nona ivunau na Parofita e lekaleka, sega ni vakaoti, ka yaco koso. Ena so na kena ivakaraitaki, eratou veisautaka na dauniveikamakawa ni Lotu na nona vunau na Parofita ka yavutaki mai na volai tukutuku e sa tu rawa, ka ratou kauta talega mai ena veika eratou nanuma kei na ka eratou donuya mai vata kei na Parofita. Na cakacaka oqo e oka kina na kena vakuri se veisautaki na vosa se malanivosa me vakacurumi ena vanua e lala tu ka vakamatatataka na kenai balebale.

Na kena biuvata kei na volai na History of the Church e vakayacori ena veivakasalataki kei na vakadikevi vaka-iapositolo. E a wili na isitori vei iratou na lewe ni Mataveiliutaki Taumada ka wili kina ko Peresitedi Brigham Young, kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, eso vei ira era a veikilai vakavoleka sara kei na Parofita ka ra a rogoca sara ga na vosa e volai tu ko ya mai na gusu ni Parofita. Ko iratou na iliuliu oqo eratou vakadonuya na ivola e volai ena liga me tabaki me History of the Church ena itabagauna e vavaca.

Ena Okosita, 1856 e a vakacavari na isitori ki na gauna ka mate kina ko Josefa Simici. E a tabaki vakaituvatuva na isitori ena vola ni veigauna ni Lotu ena ika 19 ni senijiuri me “iTukutuku kei Josefa Simici.”⁷ E muri, a qai editataka na itukutuku ko Elder B. H. Roberts, e dua na lewe ni Mataveiliutaki ni Vitusagavulu ka a tabaki ena maliwa ni yabaki 1902 kei na 1912 ena ono na ivola. E vakayacani me History of The Church of Jesus Christ of Latterday Saints.

Eratou vakadinadinataka na dodonu ni cakacaka ko iratou na biuta vata na isitori. E kaya ko Elder George A. Smith: “E qarauni sara vakavinaka na kena vakauti yani na vakasama ka sagai vakakaukauwa sara me vakaveivolekatitaki kei na nona itovo na Parofita; ia au sega ni kila mada me dua na vanua me duidui kina na nanuma, me vaka niu a rogoca e levu sara na nona vunau, kau veivolekati sara kei koya, ka matata vinaka tu na noqu nanuma na nona ivakavuvuli, kau kila vinaka na nona ivakavuvuli kei na nona inaki.”⁸

Erau vakatakila ko Elder George A. Smith kei Elder Wilford Woodruff: “E sa tu oqo e vuravura na iTukutuku nei Josefa Simici, ka keitou duavata ni sa sega ni dua na isitori e dodonu cake mai na kena oqo e sa tabaki oti. Eratou sa bau drakusi vinaka na dauniveikamakawa kei iratou na vunivola ena nodratou saga me dodonu vinaka na veika kece. Eratou vakadinadinataka, ena nodratou raica ka rogoca, e voleka, ni na veika kece, e a yaco ka volai tukutukutaki tu ena itukutuku, e levu vei ira era a volai ena gauna sara ga e yaco tiko kina, ia, ena vanua eratou sega ni tiko rawa kina, e tiko na nodratou veitaratara kei ira era a tiko rawa. Ia, mai na gauna e mai mate kina o Parofita Josefa, e a mai vakaraici yani vakavinaka na kena vakadodonutaki na Isitori, ena nona dikeva vakavinaka ko Peresitedi Brigham Young, ka qai vakadonuya.

“O koya gona, keitou, wasea oqo na neitou ivakadinadina ki na vuravura taucoko, ki vei cei ga e yaco yani kina na vosa oqo, ni iTukutuku nei Josefa Simici e dina, ka dua vei ira na isitori e volai, me dodonu vakavinaka.”⁹

Ena ivola oqo e lavetaki mai na vunau kei na nona volavola o Parofita Josefa Simici mai na History of the Church, vakavo, kevaka e a sega ni okati vata tu kina na ivunau se na volavola taumada. Ena gauna e a lavelave mai kina na ivola oqo mai na History of the Church, na ivakamacala e muri, e oka kina na itukutuku me baleta na ivunau taumada se volavola, ka vakakina na yacadra na volai tukutukutaka tu na nona vunau na Parofita. Na ivakamacala e muri e vakaraitaka talega na gauna eratou kauta mai kina na ka eratou nanuma kei na ka eratou donuya mai vata kei Josefa Simici, na biuta vata tiko na History of the Church, me veisautaka na vosa se vakuria na vosa se malanivosa ki na ripote taumada. Na vakuri se na veisau e volai ga ni ra tara na ibalebale ni lavelave. Na veisau lalai ena kena editataki e sega ni volai.

Na ivola e vakatokai me Josefa Simici—Ai Tukutuku, me vaka e tukuni tu e Na Mataniciva Talei, e kau mai na matai ni lima na iwase ena matai ni volimu ni History of the Church.