Bula Vata kei Ira na Tani ena Vakacegu kei na Duavata

“Eda gadreva me da bula voli ena sautu vata kei ira na tamata kecega.”

Na Bula nei Josefa Simici

Edua vei ira na gagadre ni Yalododonu Edaidai taumada o ya me ra na bulataka na nodra vakabauta ena tiko sautu. Ia ena veivanua kecega era gole kina e sega ni kune vei ira na bula vakacegu. Ena 1833, ni oti toka ga e rua na yabaki mai na gauna a vakatabui kina e dua na vanua ni vakasoqoni vata mai Missouri, era cemuri ira na Yalododonu o ira na ilawalawa ca mai Jackson County, Missouri (raica tabana 321). Era a laki taqomaki toka vakalekaleka na lewenilotu mai Clay County, ia ena 1836, era sa tekivu tale me ra laki vakaitikotiko ki na vualiku kei Missouri. E vuqa vei ira era sa laki vakaitikotiko e Caldwell County, e dua na tikina vou sa solia na matanitu me ra vakatikori kina na Yalododonu. Sa yaco kina o Far West me vanua digitaki ni yasana o ya, ka yaco me nodra itikotiko levu na Yalododonu Edaidai.

Sa dau vakaitikotiko voli ga o Parofita Josefa e Kirtland, Ohio, ia ena Janueri 1838, sa lomana me sa biubiu mai e kea, me taqomaka na nona bula. A lako vata yani kei na nona matavuvale, ena ilakolako ni 900 na maile ki Far West, me laki tiko vata kei ira na Yalododonu era sa vakaitikotiko mai kea. Ena loma ni 1838, e vuqa vei ira na Yalododonu ni Kirtland era sa volitaka se biuta vakadua na nodra veivale ka ra muria na Parofita ki Missouri. Me baleta na nodra vakaitikotikotaki na lewe ni Lotu era sa toki tiko yani vakalewelevu ki na vanua o ya, sa vakarautaka kina na Parofita eso na vanua volekati Far West me ra na tiko kina na Yalododonu. Ena Jiulai 1838, era a vakatabui kina na vatuivakadei ni dua na valetabu e Far West, ka sa solia kina e dua na inuinui vei ira na Yalododonu ni sa rawa me ra na tauyavutaka kina e kea e dua na itikotiko tudei me ra na kune sautu kina kei na vakacegu. E ka ni rarawa, ni sa tekivu me ra tiko yavavala me vaka ga na kena era a sotava e Jackson County ka wasei ira tani mai vei ira na lewenivanua e kea, ia ena vula i kelikeli ni 1838, era sa tekivu tale me ra vakasaurarataka ka valuti ira na Yalododonu Edaidai o ira na ilawalawa kei na mataivalu ni lewenivanua.

Ena dua na siga a laki sikova na Parofita na nodrau itikotiko na nona itubutubu e Far West era a qai curu yani ki loma e dua na ilawalawa ni mataivalu ni lewenivanua vakayaragi ka ra kaya ni ra sa mai vakamatei koya ni beitaki ena dua na cala. O tina i Parofita, o Lucy Mack Smith, e tukuna vakaoqo na nona isolisoli ni veisaututaki na Parofita:

“E a raici ira yani o [Josefa] ena matamamarau ka, tavaki ira, ka lululu yadua vei ira ena ivakarau e a vakauqeti ira sara ni o koya e sega ni tamata cala se me dua na dauveivakaisini lawaki ca butobuto. Era a tu vakadua ka wanono me vaka ga e sa takosovi ira e dua na yalobula.

“E a dabe sobu o Josefa ka tekivu veivosaki vata kei ira ka vakamacalataka na nodra rai kei na lomadra na tamata era vakatokai na Momani kei na nodra ilakolako taumada, ka vakakina na veika era a sotava mai vei ira na kedra meca vakatekivu sara mai na kena tauyavutaki na Lotu. A kaya vei ira ni ra sa sotava tiko mai na veivakacacani kei na veivakatorosobutaki vakatekivu sara ni ra se qai yaco mai Missouri, ia sai ira e dua na ilawalawa tamata e kila ni ra sega ni se bau voroka e dua na lawa. Ia kevaka era a cakava, era na dau tu vakarau me ra lewai vakalawa. …

“Ni oti oqo, e a tucake ka kaya, ‘Tinaqu, au vakabauta meu sa gole ki vale. Sa na waraki au tiko o Ema.’ Erau a tucake vakasauri e rua vei ira, ka rau kaya, ‘Mo kakua ni lako taudua, ni sega ni vinaka. Keirau na lako vata kei iko ka taqomaki iko.’ A vakavinavinakataki rau o Josefa, ka rau a lakovata kei koya.

“Era a tucake tu e mata ni katuba na vo ni sotia ni ratou sa lako o ya, kau a rogoca na nodratou a veivosaki tiko vakai iratou:

“iMatai ni Sotia: ‘Ko a sega beka ni vakila e dua na ka duatani ni a lululu vei iko o Simici? E se bera vakadua niu vakila vaka o ya ena noqu bula.’

“iKarua ni Sotia: ‘Sa vaka au sega ni yavala rawa. Au na sega ni vinakata meu tara e dua na drau ni ului koya na tamata o ya ena vuku i vuravura taucoko.’

“iKatolu ni Sotia: ‘Oqo na iotioti ni gauna mo na raici au tale kina meu mai via vakamatei Jo Simici se o ira na Momani.’ …

“Oi rau na tagane ka rau a lako vata kei na luvequ erau sa yalataka ni rau na laki vakasivoya tani na mataivalu ni lewenivanua erau liutaka tiko ka lesu ki vale, ka rau kaya ni kevaka e vinakati rau o koya, erau na lesu mai ka muri koya ena dua ga na vanua sa rawa.”¹

Na nona tukuna tiko na ka dina, ena dua na ivakarau dodonu, e a valuta rawa o Josefa Simici na lewa vakatani kei na veiravuravuti ka yaco me veisaututaki vata rawa kei ira e vuqa sara era a nona meca tu mai.

iVakavuvuli nei Josefa Simici

Ni da saga me da dauveisaututaki, eda na rawa ni bula vata sara vakavinaka cake ka veilomani.

“E kaya o Jisu: ‘Sa kalougata ko ira sa dautataro ni ra na vakatokai me ra luve ni Kalou.’ [Maciu 5:9.] O koya gona ni kevaka e dua na matanitu, e dua na Yasana duaduaga, itikotiko raraba, se matavuvale me na vakavinavinaka ki na dua na ka sai koya o ya na tiko vakacegu.

“Na tiko sautu, na gone totoka kei lomalagi!—na tiko sautu vakacegu sa vaka na rarama mai vua na itubutubu cecere ga o ya, e vakavinavinataka, vakabulabulataka, ka vakamarautaki ira na tamata dodonu kei ira era sega ni dodonu, ka sai usutu tiko ni marau eke, kei na marau dina mai cake.

“Kivei koya ena sega ni saga ena nona igu vakayago kei na vakasama taucoko, me na veivakauqeti ena nona vanua kei na vanua tani—ka vakauqeti ira na so me ra vakayacora talega vakakina— me na vakasaqara na vakacegu ka maroroya tikoga me yaga ga vua kei na kena lewa, kei na rokovi ni nona Yasana, matanitu nitu, kei na vanua, sa sega na nona tikina ena [loloma veivueti] vinaka ni tamata; ka me kakua talega ni okati ki na nona musuki vua e dua na yalewa se nona taqomaki mai na matanitu.

“Sai koya ga e dua na yavato sa kania ga vakamalua na nona gacagaca; ka tokia na yagona na manulevu; ka sa vakatau ga vua, na nona sasaga ka sautu ena bula oqo, ena [vakarusa ga] o koya na nona tiko marau.

“Na nodra itikotiko raraba na tamata vakaoqo e sega ni yawa mai eli ena vuravura oqo, ka dodonu me ra sa biu tu ga ni sa sega ni kilikili me ra vakamarautaki mai vei ira na sereki se vakacaucautaki mai vei ira na qaqa.

“Ia kivei dauveisaututaki, Mo ni rogoci koya! Ni sa vaka na mira ni uca kei na tuturu ni tegu na vosa ni gusuna kei na nona ivakavuvuli. Era sa vaka na kabukabu sa kabuya no na veidraunikau, ni sa vaka na uca miramira e dela ni co.

“Na veivakabulabulataki, bula dodonu, loloma, bula vakacegu, lomani ira na tamata, yalovinaka, yalololoma, na kawatamata kei na veimaliwai vinaka ena muataka na bula ki na marau dina: kei na tamata, sa lailai sobu mai vei ira na agilosi, ni ra taurivaka na nodra kaukauwa, madigi, kei na kila ka me vaka ena ituvatuva, lewa, kei na lawa ni ivakatakila, mai vei Jisu Karisito, sa cokonaki ena dua na duavata; kei na dua na boi vinaka sa ceguraka mai e dua na icegu ni marau kei na vakacegu mai na nodra veimaliwai savasava ni sa vaka na ilumu talei mai na waiwai vakatabui ka a liviraki e buradela i Eroni, se sa vaka na ivakaboi kamica sa liwavaki mai na were ni veika boi kei Arapea. Io, eso tale, na vosa nei dauveisaututaki—

“Sa vaka na ivakatagi kei lomalagi—
Sa taura na yaloda na noda rere e kauta tani;
Sa vukica na vuravura me Parataisi mada,
Kei na tamata me mataniciva sau levu sara.“2

“Kemuni na taciqu lomani, me tomani tikoga na veilomani vakaveitacini; lako voli ena yalomalumalumu, vakatawa tiko ka masu, mo kakua kina ni rawai. Muria ga na veisaututaki, me vaka ga a tukuna vei keda o Paula na tuakada, me rawa ni ko ni luvena kina na Tamada Vakalomalagi [raica Roma 14:19].”³

“Na veilomani vakakawatamata ki na tamata kecega, na inaki kei na veivakasavasavataki ni kena vaqaqacotaki na bula dodonu, na ka vinaka me sosomitaka na ka ca ena kena … ituvatuva cecere me walia rawa kina e vuqa na itovo vakatani ka sega ena vakayagataki ni iyaragi, se ena veileti e sega ni vaqaqacotaki ena veitokani. … Sa qai noda ibole, oqo, me nomuni kece na Sautu! Kevaka eda sa marau tiko ena loloma ni Kalou, me da tovolea kina me dua na inaki ni marau o ya, ni sa sega ni rawa vei vuravura taucoko me na cakitaka se tarova.”⁴

“Eda gadreva me da bula voli ena sautu vata kei ira na tamata kecega.”⁵

Eda rawa ni teivaka na tiko sautu ena noda veidokadokai vakaikeda ka kakua ni vaqara na cala.

“Eda sa [nuitaka tiko] ni o ira na tacida era na veikauwai tiko ki na nodra dui gagadre vakaira, ka lako voli ena loloma, ka veidokadokai vakalevu cake mai na nodra dokai ira ga, me vaka ga sa vinakata vakakina na Turaga.”⁶

“Na tamata ena gadreva dina me caka vinaka, e dodonu me da vakacaucautaka vakalevu na nona cakacaka dodonu, ka kakua ni vakaucacataki koya vakavuni.”⁷

“Ia, ena vuravura oqo, sa dau itovo ni tamata me dau kocokoco, gadreva ka saga me cecere cake mai vua e dua tale; ia era tiko e so era dau lomadra me ra vakatorocaketaka e dua tale na tamata me vakataki ira.”⁸

“Me ra lomasoli na Le Tinikarua kei ira kece na Yalododonu me ra vakatusa na nodra ivalavala ca kecega, ka sega ni vunia tale tiko e dua na tikina; ka yaco [me ra] yalomalua, ka sega ni vakalevulevui ira, ka qarauna na dokadoka, ka sega ni qara me cecere cake mai vua e dua, ka cakava na veika sa vinaka vua e dua tale, ka ia na veimasulaki, ka doka na tacida se dau cavuta na yacana ena veidokai, ka sega ni kaseta se vakacacani tacida.”⁹

“Kevaka ko ni na kauta laivi mai na kemudou maliwa na veivosaki butobuto, veikaseti, kei na veivakasama kei na yalo e sega ni vinaka: mo ni vakayalomalumalumutaki kemuni, ka teivaka na ivakavuvuli kecega ni caka dodonu kei na loloma, sa na qai sobuti iko kina na veivakalougatataki nei Jiova, ko na qai raica kina na veisiga vinaka ka lagilagi; ena tu ena loma ni nomu matamata na tiko sautu, kei na bula vakaiyau ena, loma ni nomu iyalayala.”¹⁰

Eda rawa ni teivaka na duavata ena loma ni noda itikotiko raraba ena noda doka na nodra dodonu ni bula galala na tamata kecega me ra vakabauta mai na nodra lewa ga e loma.

Na Yavu ni Vakabauta 1:11: “Keimami vakabauta ni dodonu me soli na galala me da dui qarava kina na Kalou Kaukauwa me vaka na dodonu ni tamata yadua, ia me soli ena galala oqori me dui lewa kina na ivakarau ni nodra lotu, na vanua me ra sokalou kina kei na kalou me ra lotu kina vua.”¹¹

“Eda sa vakabauta ni sa ivakavuvuli dodonu, na kena kaukauwa oqo eda sa vakabauta ni ra na ciqoma na tamata yadua kecega, ni sa buli na tamata me ra tautauvata kecega, ni sa tiko kece vei ira na madigi ni vakatulewataka na veika kece era na dau vakila. O koya gona, ni da sa sega ni vakatulewataki, ke a tiko vei keda na kaukauwa, me da kauta tani mai vua e dua na tamata na nona vakayagataka na dodonu ni galala ni vakatulewa ka sa vakatikora mai ko lomalagi ena loloma vakalou ki na matavuvale ni kawatamata ni sa dua vei ira na nona isolisoli digitaki.”¹²

“Sa tu vei au na kena isoqoni e dodonu sara, ka sa lomaqu meu lomana kina na isoqosoqo ni tamata, ilawalawa, kei na veimatalotu kecega; na dodonu kei na galala ni vakatulewa kecega, na kena au sa vakatabuya ka vakamareqeta sara, kau sa sega ni vakacacana kina e dua na tamata e duidui na neirau nanuma ena veika eso.”¹³

“Sa rawa vei ira na Yalododonu me ra vakadinadinataka ni kevaka sa lomaqu meu solia na noqu bula ena vukudra na taciqu. Kevaka sa vakadinadinataki beka ni sa lomaqu meu mate ena vukuna e dua na ‘Momani,’ au sa douvaka meu kaya kina ki Lomalagi niu sa tu vakarau talega meu mate ena noqu taqomaka na nona dodonu e dua na lewe ni lotu Presbyterian, e dua na Lotu Papitaiso (Baptist), se dua na tamata vinaka ni dua tale na matalotu; na ivakavuvuli vata ga ena dau butuka sobu na nodra dodonu na Yalododonu Edaidai ka na dau butuka sobu na nodra dodonu na Lotu Katolika Vakaroma, se dua tale na matalotu e sega tu ni dau rogo se malumalumu sara me ra taqomaki ira.

“Na noqu dau lomana na bula galala sa dau vakauqeta na yaloqu—o ya na galala vakatamata kei na galala vakalotu ki na kawatamata kecega. Na noqu lomana na bula galala e a vakasucumi ki na noqu bula mai vei rau na tukaqu ni rau a se qai tenei au voli tiko kina. …

“Kevaka au sa nanuma deivaki beka ni ra sa cala na kawatamata, meu sa na tabaki ira sobu beka? Sega. Au na tauri ira cake, ena nodra sala ga vakataki ira, kevaka au sa sega ni vakauqeti rawa ni sa vinaka cake na noqu sala; ia au na sega ni vakasaurarataka e dua na tamata me na vakabauta vakataki au, ia ena kaukauwa walega ni inaki veivakauqeti, ni na seledrutia ga na nona sala vakataki koya na ka dina”¹⁴

“Me da dau qarauna vinaka tiko na veilewa vakatani era dau yaco vakavuni mai, ka ra sa dau vinaka sara ki na veika vakatamata, ena saqati ira na noda itokani, wekada veitikivi kei ira na veitacini e vuravura, ka ra sa lewa me duidui na nodra nanuma me baleta na veika ni vakabauta. Na noda lotu sa baleti keda ga vata kei na Kalou. Na nodra lotu sa baleti ira ga vata kei na nodra Kalou.”¹⁵

“Ni da raica na nodra itovo vinaka na tamata, e dodonu me da dau vakavinavinakataki ira, me kakua ni vakayavalati na nodra kila me baleta na ivakavuvuli kei na vunau; ni tamata kecega, era sa bula galala se me ra na yaco vakakina, ka me ra taura tu na dodonu e sega ni vakatani, vata kei na kila cecere ka dokai ni lawa ni veika bula kei na bula taqomaki koya yadudua, ka me ra nanuma ka cakacaka ka vosa ena nodra lewa ga, ka ra maroroya tiko e dua na veidokadokai ki na nodra dodonu kei na nodra madigi na tamata tale eso, ka sega ni vakacacana kina e dua. Sa lomaqu dina sara meu vakadeitaka ka vakayacora na ivakavuvuli oqo.”¹⁶

“Na tamata kece sara sa vakatikori vei ira na nodra dodonu ni digidigi, ni sa vakatabuya vakakina na Kalou. E a bulia o Koya na galala vakayalo ni kawatamata, ka solia vei ira na kaukauwa me ra digitaka kina na vinaka se ca; ka vakasaqara na veika sa vinaka, ena nona lakova voli na salatu ni bula vakalou ena bula oqo, ka na kauta mai na vakacegu ni vakasama, kei na reki ena Yalo Tabu eke, ka tiko ena reki kei na marau e taucoko ena ligana iMatau ena bula e tarava; se me na vakamuria e dua na salatu butobuto, ka laki valavala ca ka veisaqasaqa kei na Kalou, ka yaco kina me vakarusai na yalodra ena vuravura oqo, kei na druka tawamudu ena vuravura sa roro tiko mai. Me vaka ga ni sa laiva tu na Kalou na veika oqo ki na vakatulewa ni tamata yadua, eda sega ni vinakata me da kauta tani mai vei ira na ka oqo. Eda sa gadreva walega me da vakayacora na ilesilesi ni ivakatawa yalodina, ka sa salavata kei na vosa ni Turaga kivei Isikeli na parofita (Isikeli wase 33, tikina e 2, 3, 4, 5), ka laiva vei ira na tamata me ra vakayacora na veika ga sa vinaka vei ira.”¹⁷

“Oqo sa dua vei ira na imatai ni ivakavuvuli ni noqu bula, ka dua au a teivaka mai niu se tubucake tiko, ni a vakatavulica vei au ko tamaqu, o ya meu na dau vakatara na nodra galala ni vakatulewa na tamata yadua. … Sa dau lomaqu meu tu vakarau meu mate ena vukudra na nodra taqomaki na malumalumu kei ira na vakalolomataki ena nodra dodonu.”¹⁸

“Kakua ni laki vakacacana na nona lotu e dua na tamata: na veimatanitu yadua e dodonu me vakatara ki na tamata yadua me na qarava ga na nona lotu ka sega ni vakacacani kina. Sa sega ni dodonu vua e dua na tamata me kauta laivi na nona bula e dua me baleta na duidui ni nona lotu, ka sa gadrevi ki na lawa kei na veimatanitu kecega me na rokova ka taqomaka, donu se cala.”¹⁹

“Me da na … teivaka na tiko sautu kei na veitokani vata kei ira na tamata kecega, me da lewa ga na noda cakacaka, ka me da gugumatua sara kina, na dokai, baleta, na noda dokai ira na tamata, eda sa dokai keda tiko.”²⁰

“E dina ga ni sega ni lomaqu meu usumaka yani na noqu ivakavuvuli vua e dua na tamata, au marau ga niu raica ni sa vagalalataki na lewa vakatani ki na dina, ka tawasei tani na ivakavuvuli ni tamata ena ivakavuvuli savasava ni Kosipeli i Jisu Karisito.”²¹

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko vulica na iwase ni vola oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Raica na tabana vii–xii, me ikuri ni veivuke.

Raica lesu na italanoa kei Josefa Simici ni a veivosaki vata kei ira na lewe ni mataivalu ni lewenivanua (tabana e 389–92). Na cava na nomu nanuma ena nona a yalodei tu na Parofita ena gauna vakaoqo? Mo dau taurivaka na ivakaraitaki tale eso ni tamata era yalodei tu ka vakacegu ena veigauna dredre. Na cava a yaco mai na nodra itovo na tamata oqo?
Raica lesu na tabana e 392–94, ka vakasaqara kina na vosa kei na malanivosa e a vakayagataka na Parofita me vakamacalataka kina na tiko sautu kei ira na dauveisaututaki. Na ivalavala cava ena vukei keda me da yaco me da dauveisaututaki kina ena noda loma ni vuvale kei na itikotiko raraba?
Wilika na ikarua ni parakaravu ena tabana 394. Na cava o vakila e yalomu ni ko vakasaqara na nodra cala na tamata? Na cava o vakila e yalomu ni ko vakasaqara na nodra veika vinaka na tamata? Na cava o nanuma era na vakila na tamata ni ko taura e dua na gauna mo vakavinavinakataka na nodra itovo vinaka?
Wilika na ikatolu ni parakaravu ena tabana e 395. Ena sala cava eda na veitatakicaketaki kina vakai keda yadua? Na cava era sa cakava na tamata tale eso mo vakatatakitaki kina o iko? Ena sala cava e dau veimuataki kina na ivalavala vakaoqo ki na tiko sautu?
Raica lesu na tabana e 394–98, ka vakasaqara na ivakavuvuli nei Parofita me baleta na ivakarau me da dau veimaliwai kina kei ira na tamata e duidui na nodra lotu mai vei keda. Na sala cava eso me da daudoka kina na nodra dodonu na tamata eso me baleta na “iwalewale ni nodra sokalou, na kena vanua, se cava ga na kedra ituvaki”?
Wilika na iotioti ni parakaravu ena tabana e 398. Me da wasea vakacava na kosipeli vakalesui mai kivei ira na tamata eso ena gauna vata ga eda na rokova tiko kina na nodra vakabauta?

iVolanikalou Veisemati: Efeso 4:31–32; Mosaia 4:9–16; 4 Nifai 1:15–16; V&V 134:2–4, 7

Joseph with militiamen — Mai Far West, e Missouri, era a laki vesuki Josefa Simici mai e dua na ilawalawa sotia vakavanua vakaiyaragi, ia “a raici ira yani ena mata mamarau, tavaki ira, ka lululu yadua vei ira.”

Sermon on the Mount — Ena Vunau ena Ulunivanua, a vakavulica kina vakaoqo na iVakabula, “Sa kalougata ko ira sa dautataro: ni ra na vakatokai me luve ni Kalou.”