Nodra iVakavuvuli na Peresitedi ni Lotu
Wase 21: Na iKarua ni Lesu Mai kei na Yabaki e Udolu (Millennium)

Wase 21

Na iKarua ni Lesu Mai kei na Yabaki e Udolu (Millennium)

“Ena vinaka vei keda kevaka eda na kila na ivakatakilakila ni gauna ni da toso tiko, me kakua kina ni lako siviti keda na siga ni Turaga me vaka na ‘daubutako ena bogi.’ ”

Na Bula nei Josefa Simici

Ena Sepiteba ni 1832, eratou a toki kina mai na vanua ni teitei nei Johnson e Hiram, Ohio ko Josefa kei Ema Simici kei Julia, na luvedrau yalewa vula tikikaono, ka lesu tale ki Kirtland. E kea eratou a laki vakaitikotiko ena sitoa ka taukena ko Newel K. Whitney, na vanua eratou na tiko kina me sivia ni dua na yabaki. Eratou a vakaitikotiko na matavuvale na Simici ena ikarua ni itabavale ni sitoa ka vakakina ena itabavale e ra ena vanua e sega ni vakayagataki me sitoa. Na luvedrau tagane ko Josefa kei Ema, ko Josefa Simici na ika III, a sucu ena gauna eratou vakaitikotiko kina na matavuvale ena sitoa oqo. A ciqoma talega e kea na Parofita e vuqa sara na ivakatakila.

E dua vei ira na ivakatakila oqori a yaco mai ena Siganisucu ni 1832. A tikoga e vale na Parofita ena dua na iwase ni siga oqori, ka vakasamataka sara tiko vakatitobu na veileqa bibi eso era sotava tiko na veimatanitu e vuravura ena gauna o ya. “Sa kune votu vakalevu cake ena gauna oqo na leqa era sotava tu na veimatanitu me vakatauvatani ena veigauna e liu me tekivu mai na gauna e sa lako tani kina mai na lekutu na Lotu,” e kaya kina vakaoqo na Parofita.1 Na veika e yaco tiko e Amerika sa vakanamata tiko ki na ivalu ni vanua, ka veitauvi na mate rerevaki eso ena veiyasai vuravura. Ni “masumasu tiko vagumatua ena vuku ni ulutaga oqo,”2 a ciqoma na Parofita na ivakatakila ka sa tu ena gauna oqo ena wase 87 ni Vunau kei na Veiyalayalati. A vakatakila kina vei Josefa na Turaga ni bera na iKarua ni Lesu Mai, ena yaco na veivaluvaluti ena veimatanitu kecega ka ra na vakararawataki na tamata ena veika dredre ni bula oqo:

“Raica era na rarawa na lewe i vuravura ena iseleiwau kei na vakadave dra; io ena yaco vei ira na dausiga, na mate dauveitauvi, na tavuki ni vanua kei na kurukuru mai lagi; io ena tibi na liva ka ra na kila na lewei vuravura ni sa dodoka yani na ligana dauveivunauci na Kalou Kaukauwa ka tauca vei ira na nona cudru, na yaluma kei na ka rarawa; io me yacova ni ra sa kawaboko na veimatanitu … ia mo dou tudei ena vanua tabu ka kakua ni yavalati rawa, me yacova na siga sa lako mai kina na Turaga; raica ena lako kusarawa mai, sa kaya na Turaga” (V&V 87:6, 8).

Ena rua na siga ki muri, ena ika 27 ni Tiseba, a ciqoma tale kina na Parofita e dua na ivakatakila ka koto kina e vuqa na itukutuku me baleta na iKarua ni Lesu Mai. Ena siga ko ya, era a soqoni kina ena nona “rumu ni vakavakadewa, na Parofita, na rumu ena sitoa nei Whitney ka qarava kina ko Josefa e vuqa na nona cakacaka ena iVakadewa ni iVolatabu nei Josefa Simici, e dua na matabose ni bete levu. E tukuni ena itukutuku ni bose: “Sa tucake ko Baraca Josefa ka kaya, me da ciqoma na ivakatakila kei na veivakalougatataki mai lomalagi sa yaga me tikoga vua na Kalou na noda vakasama ka cakacakataka na vakabauta ka yaco me da yalovata ka duavata na noda nanuma. Sa vakatura kina ko koya me ra dui masu vuni ka masu votu vua na Turaga ko ira kece era tiko o ya me rawa [Vua], me vakatakila mai na Lomana vei keda me baleta na taraicake kei Saioni kei na veika me ra vinaka kina na Yalododonu.”

Era a “cuva sobu vua na Turaga” na bete levu yadua ka tukuna na nona nanuma kei na lomana kei na nona lewa me muria na ivakaro ni Kalou.3 Ni oti ga vakalailai oqori, sa tekivu me ciqoma na parofita na ivakatakila mai vua na Kalou ka na qai yaco e muri me wase 88 ni Vunau kei na Veiyalayalati. Na ivakatakila oqo e koto kina na matailalai ni veiparofisai eso ni ivolanikalou me baleta na nona lako mai na Turaga kei na tauyavutaki ni dua na udolu na yabaki ni sautu (raica V&V 88:86–116).

A vakatakila mai na Turaga vua na Parofita ko Josefa Simici, e vuqa na parofisai me baleta na iKarua ni Lesu Mai, na Mileniumi, kei na veigauna dredre ka na yaco ni se bera na veika oqo. Na sovaraki vakalevu oqo ni ivakatakila e ivakadinadina ni ko Josefa Simici e daurairai dina ka a vakarautaki mai vua na Kalou. Me vaka e vakadinadinataka na iVola i Momani, E dua na daurairai e rawa ni “kila na veika sa yaco oti, kei na veika ena qai yaco mai, ka na vakatakilai mai [vua] na veika kece, se, era na vakatakila na veika vuni, ka vakavotuya mai na veika sa vuni tu, kei mai na veika e sega tu ni kilai” (Mosaia 8:17).

iVakavuvuli nei Josefa Simici

Na ivakatakilakila ni nona lako mai na iVakabula era sa vakayacori; era na kila na ivakatakilakila oqo ko ira na yalodina ka ra na vakacegu tiko ena veigauna dredre.

“Ena vinaka vei keda kevaka eda na kila na ivakatakilakila ni gauna ni da toso tiko, me kakua kina ni lako siviti keda na siga ni Turaga me vaka na ‘daubutako ena bogi.’ [Raica V&V 106:4–5.]”

“Au na parofisaitaka ni sa tekivu oti na ivakatakilakila ni nona lako mai na Luve ni Tamata. Era na veitaravi na mate dauveitauvi ka ra na veivakararawataki. Sa voleka ni yaco mai na ivalu kei na vakadave dra. Ena vuki na vula me dra. Au vakadinadinataka na veika oqo, ka vakakina ni sa voleka ni lako mai na Luve ni Tamata, ia sa tu mai katuba. Kevaka sa sega ni vakanamata tiko na yaloda kei na yagoda ki na nona lako mai na Luve ni Tamata; ni da sa mate, kevaka eda sega ni vakanamata tiko kina, eda sa wili vata kei ira era sa kaciva tiko na veiuluvatu me lutuki ira [raica Ai Vakatakila 6: 15–17].”5

“Kemuni na wekaqu dina ka daulomani, eda raica ni sa lako mai na veigauna dredre, me vaka e vakadinadinataki ena [raica 2 Timoci 3:1]. Me da qai vakanamata kina, ka vakadeitaka, me baleta na kena vakayacori na veika kece sa volai, ia ena dei ni yalo ena veigauna kecega, me da laveta cake na noda rai ki na iserau ni siga, ka kaya e lomada, Ena sega ni dede ko sa na vunitaka na matamu totoka. Sa tukuna na vosa oqo ko koya sa tukuna ‘me rarama mai,’ ka sa rarama mai [raica iVakatekivu 1:3]. Ka vakaoqo tale, Ko iko vula, na rarama kabukabu, ko ni vakararamataka na bogi, mo vuki mo dra.

“Eda raica ni sa vakayacori na ka kecega; ka sa voleka ni yaco mai na gauna ko ya ena siro sobu mai kina ena veio ni lomalagi na Luve ni Tamata.”6

“Sa voleka na gauna me tamusuki kina ko vuravura—o ya, me ra na tamusuki tani vakatotolo mai na delai vuravura ko ira na ivalavala ca, ni sa tukuna na Turaga, ia ko cei ena vorata rawa na liga ni Turaga, se ko cei e tiko, e rawa ni veiraurau kei na ligana ko Koya sa Cecere Sara, ni na takali yani ko lomalagi kei vuravura ena nona ivakaro. Sa toso totolo sara mai na gauna ena vakalesui mai kina na veika kecega, ka ra sa parofisaitaka tu na parofita tabu kecega, io na nodra vakasoqoni vata mai na mataqali i Isireli. Ka na qai yaco me rau davo vata na laione kei na lami, kei na so tale.

“Ia, kemuni na wekaqu, ni kakua ni yalolailai ni keimami tukuna tiko vei kemuni na veigauna dredre, ni sa voleka sara me ra yaco mai, ni ra sa toso mai na iseleiwau, na dausiga, kei na mate dauveitauvi. Ena yaco na veivakarusai levu ena dela ni vanua oqo, mo dou kakua sara ni nanuma ni na sega ni yaco e dua na tiki lailai ni nodra parofisai kece na parofita tabu, ka ni sa levu tale era se vo tu me ra vakayacori. Sa kaya na Turaga ni na ka lailai vua na cakacaka ena cakava kina, ka ra na vakabulai na bula dodonu kevaka ena yaco me vaka ena bukawaqa [raica Roma 9:28; 1 Nifai 22:17].“7

“Sa vakarau me vakayacori na ivolanikalou ena gauna sa sovaraki kina vei ira na lewei vuravura na veivaluvaluti lelevu, na dausiga, na mate dauveitauvi, na veileqa lelevu, na veilewai, kei na veika tale eso.”8

“Eda raica ni sa yaco dina mai na veigauna ca, ka sa tekivu me qai basika mai na veika eda sa namaka tu mai vakabalavu; ia ni dou sa raica ni sa tubu na drauna dou sa kila kina sa voleka na vula ikatakata io mai na mata ni katuba [raica Maciu 24:32–33]. Ena dua na cakacaka lekaleka e vuravura. Sa tekivu ena gauna oqo. Au vakabauta ni na sega ni dede sa na tubu na veilecayaki e vuravura taucoko. Me kakua ni taqaya na yalomudou ni sa yaco mai na veika oqo, ni sa dodonu me ra yaco mai, me vakayacori kina na vosa.”9

“Au sa taroga na Turaga me baleta na Nona lako mai; ia niu taroga tiko na Turaga, e qai solia mai ko Koya e dua na ivakatakilakila ka kaya, ‘Ena veisiga nei Noa au a biuta e dua na drodrolagi e lomalagi me ivakatakilakila ka ivakadinadina ni ena veiyabaki kecega ena laurai kina na drodrolagi ena sega ni lako mai kina na Turaga; ia ena levu na vuata kei na tatamusuki ena yabaki ko ya: ia ni dou sa raica ni sa sega ni rairai na drodrolagi, sa na ivakadinadina ni na yaco na dausiga, na mate veitauvi, kei na leqa lelevu ena veimatanitu, ka sa sega ni yawa na nona lako mai na Mesaia.’ ”10

“Me na lesu tale ko Jutia, me na tara vou tale ko Jerusalemi, kei na valetabu, ka vakakina na wai ena lako mai ena ruku ni valetabu, ka na vakabulai na wai ni Waitui Mate [raica Isikeli 47:1–9]. Ena taura e dua na gauna na kena tara vou na bai ni koro kei na valetabu, kei na veika tale eso; ia na veika kece oqo me na vakayacori ni bera na nona rairai mai na Luve ni Tamata. Ena yaco na ivalu kei na rogorogo ni ivalu, na ivakatakilakila mai lomalagi e cake kei vuravura e ra, ena vuki na matanisiga me butobuto ka me dra na vula, ena uneune na veivanua eso, ka na tubu na veiwasawasa me sivia na kena iyalayala; ena qai basika e dua na ivakatakilakila levu ni Luve ni Tamata. Ia na cava ena cakava ko vuravura? Era na kaya ni dua na vuravura, e dua na iyaya vakalomalagi, kei na so tale. Ia na Luve ni Tamata ena lako mai me vaka na ivakatakilakila ni nona lako mai na Luve ni Tamata, io ena vaka na rarama ena mataka ka cila mai natuicake [raica Josefa Simici—Maciu 1:26].”11

“[Au] vakamacala me baleta na nona lako mai na Luve ni Tamata; ka vakakina ni cala na vakasama ni ra na drotaka rawa na Yalododonu na veilewai ka ra na vakararawataki na tamata ca; ni tamata kecega ena rarawa, ka ‘ra na sega ni dro rawa na bula dodonu’ [raica V&V 63:34]; ia ena vuqa ga na Yalododonu era na dro rawa, ni ra na bula ena vakabauta ko ira na dodonu [raica Apakuki 2:4]; ia ena vuqa na bula dodonu ena rawati ira na mate, na mate dauveitauvi, kei na so tale, ena vuku ni malumalumu vakayago, ia era na vakabulai ga ena Matanitu ni Kalou. O koya sa sega kina ni ivakavuvuli dodonu me da kaya ni sa tamata ivalavala ca o ka baleta ni sa tauvi koya na mate se ni sa mate, ni na mate na yago kecega; ia sa kaya na iVakabula, ‘Dou kakua ni dau lelewa de dou lewai.’ [Raica Maciu 7:1.]”12

Ena sega mada ni lako mai na Turaga me yacova ni sa vakayacori na ka kecega ena kena vakarautaki na Nona lako mai.

“Na nona lako mai na Luve ni Tamata ena sega ni yaco—ka na sega ni yaco me yacova ni sa sovaraki mai na lewa sa tukuni tu me baleta na auwa oqo: ia na lewa oqori sa tekivutaki oti. E kaya ko Paula, ‘Oi kemudou kecega na gone ni rarama, ka sega ni gone ni butobuto, me yacovi kemudou kina na siga ko ya me vaka na daubutako.’ [Raica 1 Cesalonaika 5:4–5.] E sega ni nona inaki o Koya sa Cecere Sara me lako mai ki vuravura ka sikaraka me vurumemea kina me vaka na pouta, ia ena vakatakila mada vei ira na Nona italai na parofita [raica Emosi 3:7].”13

“E sega vakadua ni se bau vakatakila ko Jisu Karisito na gauna sara ga ena lako mai kina vua e dua na tamata [raica Maciu 24:36; V&V 49:7]. Lako ka wilika na ivolanikalou, ko na sega ni rawa ni raica e dua na ka me na tukuna na auwa sara ga ena lako mai kina; ia na ka kecega era tukuna vakakina era ivakavuvuli vakailasu.”14

Ena vukuna e dua na tamata ka kaya ni sa raica e dua na ivakatakilakila ni Luve ni Tamata, e kaya kina na Parofita ko Josefa Simici: “E se bera ni raica ko koya na ivakatakilakila ni Luve ni Tamata, me vaka sa tukuna oti ko Jisu; e sega talega vakakina na tamata kecega, ka na sega sara ni dua na tamata me vakakina, me yacova ni sa vakabutobutotaki oti na matanisiga ka lumuci ena dra na vula; ni se bera ni vakaraitaka vei au e dua na ivakatakilakila vakaoqo na Turaga; ia me vaka sa tukuna na parofita, sa dodonu me na vakakina—’E dina, ena sega ni vakayacora e dua na ka na Turaga [na Kalou], ena vakaraitaka mada ga na nona vosa vuni vei ira nona italatala na parofita.’ (Raica Emosi 3:7.) O koya mo rogoca kina na ka oqo, ko iko vuravura: Ena sega ni lako mai na Turaga me mai liutaki ira na bula dodonu, ena vuravura oqo, ena 1843, ka na sega ga me yacova ni sa vakarautaki na ka kecega me baleti koya na Tagane sa qai Vakawati.”15

Ko ira era sa yalomatua ka yalodina era sa na vakarau tu ena gauna ena lako tale mai kina na Turaga.

“Niu vakasamataka na totolo ni kena sa yaco mai na siga sa levu ka lagilagi ni nona lako mai na Luve ni Tamata, na Nona na lako mai me ciqomi ira ki Vua na Nona Yalododonu, na vanua me ra na tiko kina ena Nona iserau, ka vakaisalataki ena lagilagi kei na tawa mate rawa; niu vakasamataka ni sa voleka me kurelaki ko lomalagi, ena sakure ka veisuwayaki ko vuravura; ka na tevuki me vaka e dua na ivola vivigi na lomalagi; ia era na dro tani yani na ulunivanua kei na yanuyanu yadua, au tagi e yaloqu, A cava na ivalavala sa kilikili kei kemudou, ena ivalavala savasava kei na daulotu! [Raica 2 Pita 3:11.]”16

“Sa vutugu ko vuravura ena ca, na veisaqasaqa, na veivakasaurarataki kei na vakadave dra; ka na biuta mai na Nona ivunivuni na Kalou, me vaka sa tukuna ni na vakayacora vakakina, me vakataqayataka na veimatanitu ni vuravura. Ko Taniela ena nona raivotu, a raica na veitaravi ni tiko yavavala; a raica tu me yacova ni sa viritaki sobu na idabedabe vakatui, ka sa dabe na Siga Makawa; ka sa kau mai ki vua e dua sa vaka na Luve ni Tamata; a ra sa talairawarawa ka qaravi Koya na veimatanitu, na veimataqali, duivosavosa, kei na tamata [raica Taniela 7:9–14]. Me da bula dodonu, me da vuku kina ka kila ka; ni na sega ni kila e dua na dau caka ca, ia ko ira sa vukica me bula dodonu e lewe vuqa era na cila me vaka na kalokalo me tawamudu ka tawamudu [raica Taniela 12:3].“17

“Laivi ira na vutuniyau kei na vuli vinaka, na yalomatua kei na turaga, na dravudravua kei na vakaleqai, na bobula kei na sereki, na loaloa kei na vulavula, me ra qarauna na nodra ilakolako, ka kabita na kila na Kalou, ka cakava ena bula dodonu na lewa dodonu kei na vakataulewa e vuravura, ka vakarau me sotavi koya na turaganilewa vei ira na bula kei ira na mate, ni sa voleka na auwa ni Nona lako mai.”18

“Me da yalomatua ena ka kecega, ka muria na ivakaro kecega ni Kalou, me vakadeitaki kina na noda vakabulai. Me vakarau tu kina na noda iyaragi ena gauna sa lokuci, ka me da tokara tu na iyaragi kece sara ni bula dodonu, me rawa ni da tudei kina ena siga ni vakatovolei ko ya [raica Efeso 6:13].”19

Ena Tiseba ni 1830, a kaya kina na veika oqo o Parofita Josefa Simici ena dua na ivola vei ira na lewe ni Lotu e Colesville, Niu Ioka: “Mo ni yalodina tikoga ka waraka na nona gauna na noda Turaga, ni sa voleka sara na gauna me na basika mai kina.

“ ‘Ia sa sega ni yaga meu volavola vei kemudou na veiwekani me’u tukuna na veigauna kei na veiwekani, ni dou sa kila dina sara vakataki kemudou ni na lako mai na siga ni Turaga, me vaka na daubutako ena bogi: Ni ra kaya tiko, sa mai vakacegu ka tiko vinaka; ena qai yaco vakidacala vei ira na rusa, me vaka na yaluma vua na yalewa sa bukete, a ra sa sega ni dro tani rawa.

“ ‘Ia koi kemudou na veiwekani, dou sa sega ni tiko ena butobuto. … O koya oqo me da qai kakua ni moce me vakataki ira na tani, me da vakatawa ga ka yalomatua, ia ko ira era dau moce, era sa moce ena bogi, kei ira era dau mateni era sa mateni ena bogi.

“ ‘Ia koi keda eda sa gone ni siga, me da yalomatua, me da vauca na vakabauta kei na loloma me isasabai ni lomasereda, kei na vakanuinuitaka na bula me ivakaruru ni uluda. Ni sa sega ni lesi keda na Kalou me da rusa, me da rawata ga na bula ena vuku ni noda Turaga ko Jisu Karisito.’ [1 Cesalonaika 5:1–4, 6–9.]

“O koya, mo dou veivakacegui vakataki kemudou, io me vaka dou sa dau kitaka, ni sa voleka mai na veigauna dredre. … Sa kau tani vakatikina ga mai vuravura na vakacegu, ia ena sega ni dede sa na kau tani taucoko; io, sa tu ena noda mata ni katuba na veivakarusai, ka na sega ni dede era sa na tu e loma ni nodra veivale na dau caka ca, vata kei ira era sega ni kila na Kalou.

“Io, dou laveta cake na ulumudou ka reki, ni sa toro voleka mai na gauna ni nomudou sereki. Sai keda na tamata vakalougatataki duadua me tekivu mai na tauyavu ni vuravura, kevaka eda na yalodina tikoga ena noda muria na ivakaro ni Kalou. Io ko Inoke mada ga, na ikavitu mai vei Atama, a raica mai na noda gauna ka reki [raica Mosese 7:65–67], kei ira na parofita mai na gauna ko ya ka lako mai era sa parofisaitaka na iKarua ni nona Lesu Mai na noda Turaga ka iVakabula, ko Jisu Karisito, ka reki ena nodra siga ni vakacegu na Yalododonu; io, era sa reki talega na nona iApositolo na noda iVakabula ena nona rairai mai ena o vata kei ira na lewevuqa mai lomalagi, me mai tiko vata kei na tamata e vuravura me dua na udolu na yabaki [raica Vakatakila 1:7]. Oqori na vuna me da reki kina.

“Raica sa vakayacori tiko na veiparofisai ni iVola i Momani ena kena totolo ga e rawa ni kauta mai kina na gauna. Sa tiko vata kei au na Yalona na Kalou bula; ia, ko cei ena kaya niu na sega ni parofisai. Sa voleka sara na gauna me da dro kina mai vei ira kecega, sa vinakata na Turaga, me da taqomaki. Kakua ni rerevaki ira era sa beitaki iko tiko ni ko sa vorata e dua na vosa [raica Aisea 29:20–21], ia mo yalodina ka saqata na itabatamata lako sese ka ivalavala vakatevoro ni sa voleka mai na siga ena lako mai kina na noda Turaga ka iVakabula. Io, dou caramaka na sala i Jiova, cakava me dodonu na nona salatu [raica Maciu 3:3].

“Ko cei ena kino ena veivakacudrui, ni sa dodonu me yaco mai na veivakacudrui, ia ena ca ko ira sa kauta mai, ni na lutuki ira ka vurumemeataki ira na uluvatu [raica Maciu 18:7; 21:43–44]. Ni sa curu mai na nodra vakataucokotaki na kai Veimatanitu Tani, ia era na cudruvi kevaka era sega ni veivutuni ka papitaisotaki ena yacana na noda Turaga ka iVakabula, ko Jisu Karisito, me baleta na bokoci ni nodra ivalavala ca, ka curu mai ena matamata rabailailai ka okati vata kei ira na mataqali i Isireli. Ni na sega ni dau vakalialiai tikoga na Kalou, ka sega ni sovaraka na nona cudru vei ira era vosa beca na yacana tabu, ni na lako yani vei ira na seleiwau, na dausiga, kei na veivakarusai ena nodra bula ivalavala ca, ni na sauma na Kalou, ka sovaraka na nona bilo ni cudru, ka vakabulai ira na nona digitaki [raica Ai Vakatakila 16:1].

“Ia ko ira kece sa talairawarawa ki na nona ivakaro sai ira na nona digitaki, ka sega ni dede sa na vakasoqoni ira vata mai na matanicagi e va kei lomalagi, mai na dua na ikava ni vuravura ki na dua tale [raica Maciu 24:31], ki na vanua cava ga ena tiko kina ko koya; o koya, dou na maroroya na yalomudou ni dou sa dauvosota [raica Luke 21:19].”20

Na Yabaki e Rua na Udolu ena gauna ni sautu ni sa veiliutaki e vuravura na iVakabula.

Na Yavu ni Vakabauta 1:10: “Keimami vakabauta … ni na mai veiliutaki sara ga e vuravura na Karisito; ka na vakavoui na vuravura oqo me rawata na lagilagi kei Parataisi.”21

“Na inaki ni Kalou… sai koya … me tauyavutaki na sautu kei na loma vinaka vei ira a tamata; me tutaki na ivakavuvuli ni dina tawamudu; me vakotori na veika ena kena itutu me vakaduavatataka na tamata vei ira na wekana; me tukia ko vuravura na nona seleiwau me bati ni siviyara, kei na nona moto me isele ni samaki [Aisea 2:4], me tiko sautu na veimatanitu e vuravura, ka kauta mai na lagilagi vakamileniumi, ni sa vuataka na kena vuata ko vuravura, ka rawata tale na kena lagilagi, ka yaco me were ni Turaga.’ …

“Sa inaki nei Jiova, mai na ivakatekivu kei vuravura, ka sa nona inaki ena gauna oqo, me lewa na cicivaki ni vuravura ena Nona gauna, me tu me iliuliu ni veivuravura kece, ka taura e Ligana na iuli ni veiliutaki. Ni sa vakayacori oqori, sa na tau na lewa ena dodonu; ena yali yani na sega ni lewa kei na veilecayaki, ka ra na sega tale ni kila na ivalu na veimatanitu.’ [Raica Aisea 2:4.] …

“… Sa ciqoma ko Mosese na vosa ni Turaga mai vua sara ga na Kalou vakataki Koya; a gusu ni Kalou vei Eroni ko koya, ka qai vakavulici ira na tamata ko Eroni, ena veika ni bula vakavanua kei na veika vakayalo; erau sa duavata ga, e sega na kedrau duidui; ka na vakakina ni sa vakacavari na inaki ni Kalou: ni sa na Tui ni vuravura taucoko na Turaga,’ kei Jerusalemi na Nona idabedabe vakaturaga.’ ‘Ena lako yani na lawa mai Saioni, kei na vosa ni Turaga mai Jerusalemi.’ [Raica Sakaraia 14:9; Jeremaia 3:17; Maika 4:2.]

“… ‘Ko koya sa nona na kena dodonu, ena taura na matanitu, ka na veiliutaki me yacova ni sa vakamalumalumutaka na ka kecega.E ruku ni yavana’ [raica Isikeli 21:27; 1 Korinica 15:27]; ena vunitaka na ca na uluna, ena vesu ko Setani, ka vakarusai na cakacaka ni butobuto; ka na yaco me idusidusi na bula dodonu, ka vakadodonu na lewa, ia ko koya sa rerevaka na Turaga ena laveti cake ena siga ko ya.’ [Raica Aisea 2:11; 28:17.]”22

“Ena sega ni vakaitikotiko e vuravura me dua na udolu na [yabaki]vata kei ira na Yalododonu ko Jisu, ia ena liutaki ira na Yalododonu ka lako sobu mai ka veidusimaki, me vaka a vakayacora vei ira na lima na drau na turaga [raica 1 Korinica 15:6], era na veiliutaki vata kei Koya ko ira ena imatai ni tucaketale vei ira na Yalododonu.”23

Ni oti na Yabaki e Rua na Udolu, ena veisautaki na vuravura ki na dua na itutu vakacerecerei ka vakasilesitieli.

“Ni yaco tiko na vakayakavi, au tukuna cake vei iratou na noqu matavuvale kei ira na itokani era a tiko rawa, ni ena gauna sa vakasavasavataki kina na vuravura ka yaco me vaka e dua na wasawasa iloilo, sa na dua na Urimi kei na Camimi levu, ka rawa ni ra rai kina na Yalododonu ka raica me vaka era sa laurai.”24

“Ena vakalesui ki na iserau ni Kalou na vuravura oqo ka vakaisalataki ena lagilagi vakasilesitieli.”25

“Ni sa oti na gauna lekaleka [ni iotioti ni nona veisaqasaqa ko Setani] ka curuma ko vuravura na iotioti ni kena veisau ka vakalagilagi, era na qai taukeni vuravura ko ira sa yalomalua, ka ra vakaitikotiko kina na bula dodonu.”26

A vakavuvulitaka na veika oqo ena ika 2 ni Epereli, 1843 na Parofita, a qai volai e muri ena Vunau kei na Veiyalayalati 130:9: “Na vuravura oqo ena kena itutu vakasavasavataki ka tawa mate rawa, ena caka me vaka na karisitala ka yaco me Urimi kei na Camimi ki vei ira na lewena era tiko kina, ia na veika kece ni dua na matanitu e lolovira sobu, se na veimatanitu kece ena kena ivakarau lailai sobu, ena vakaraitaki vei ira era tiko kina; ia na vuravura oqo ena nei Karisito.”27

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko vulica na iwase ni ivola oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Raica na tabana vii–xii, me ikuri ni veivuke.

  • Wilika taucoko na imatai ni rua na parakaravu ena tabana e 285, ka raica na nona vakavakarau na bete levu me ciqoma na ivakatakila ka sa wase 88 tiko oqo ni Vunau kei na Veiyalayalati. Vakasamataka na sala ena yaga kina vei iko na itukutuku oqo ena nomu sasaga mo kila na veiparofisai me baleta na iKarua ni Lesu Mai.

  • Wilika na veiparofisai nei Parofita Josefa Simici me baleta na veigauna dredre ni se bera ni lako mai na Turaga (tabana e 287–90). Na sala cava eda na kunea tikoga kina na vakacegu ena gauna sara mada ga ni veivakatovolei vakaoqo? Na cava na nomu vakasama e yaga kina me da kila na ivakatakilakila ni iKarua ni Lesu Mai? Na ivakatakilakila cava ni iKarua ni Lesu Mai e sa vakayacori oti se sa vakayacori tiko?

  • Wilika taucoko na ikarua ni parakaravu ena tabana e 290 kei na ikatolu ni parakaravu ena tabana e 292. Na cava e tukuna na malanivosa “me vaka na daubutako ena bogi” me baleta na nona lako mai na Turaga? Na cava na nomu nanuma ena sega kina ni toboki ira na luve ni rarama me vaka na daubutako ena bogi na siga ni Turaga?

  • Na sala cava e rawa ni da vakavakarau kina ki na iKarua ni Nona Lesu Mai na iVakabula? (Me baleta eso na kena ivakaraitaki, raica na tabana e 291–94.) Vakasamataka mada na ivakarau ni nomu nanuma ena nomu raica na iVakabula kevaka ko sa vakavakarau tu ki na Nona lesu mai. Ni da vakavakarau tiko ki na iKarua ni Lesu Mai, eda na levea vakacava na rere kei na taqaya?

  • Raica lesuva na parofisai nei Josefa Simici me baleta na Mileniumi (tabana e 294–96). Na cava na nomu nanuma kei na lomamu ena nomu vakasamataka na gauna oqori?

iVolanikalou Veisemati: Maika 4:1–7; V&V 29:9–25; 45:36–71; 88:95–98, 110–15; Josefa Simici—Maciu 1:21–55

iVakamacala

  1. History of the Church, 1:301; mai na “History of the Church” (veika sa volai), ivola A-1, t. 244, iYau Maroroi ni Lotu, Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, Salt Lake City, Utah.

  2. Vunau kei na Veiyalayalati 130:13; idusidusi mai vei Josefa Simici ena ika 2 ni Epe., 1843, e Ramus, Illinois.

  3. Kirtland High Council, Minutes Tise. 1832–Nove. 1837, vakacurumi ena 27 ni Tise., 1832, tt. 3–4, itukutuku nei Frederick G. Williams, iYau Maroroi ni Lotu.

  4. History of the Church, 3:331; mai na from “Extract, from the Private Journal of Joseph Smith Jr.,” Times and Seasons, Nove. 1839, t. 9.

  5. History of the Church, 3:390; mai na dua na ivunau nei Josefa Simici ena Jiulai 1839 e Commerce, Illinois; itukutuku nei Willard Richards.

  6. History of the Church, 3:291; vakavoui na pagitueti; mai na dua na ivola nei Josefa Simici kei ira tale eso vei Edward Partridge kei na Lotu, 20 ni Maj., 1839, Valeniveivesu na Liberty, e Liberty, Missouri.

  7. iVola mai vei Josefa Simici kei John Whitmer vei ira na Yalododonu e Colesville, Niu Ioka, 20 ni Okos., 1830, Harmony e Pennsylvania; ena Newel Knight, Autobiography and Journal, ca. 1846–47, tt. 133–36, iYau Maroroi ni Lotu.

  8. History of the Church, 6:364; mai na dua na itukutuku nei Josefa Simici ena ika 12 ni Me, 1844, e Nauvoo, Illinois; itukutuku nei Thomas Bullock.

  9. History of the Church, 3:286; ena dua na ivola mai vei Josefa Simici ki vei Presendia Huntington Buell, 15 ni Maj., 1839, Valeniveivesu na Liberty, e Liberty, Missouri; sega ni cavuti vakadodonu na yacai Sisita Buell me “Bull” ena History of the Church.

  10. History of the Church, 6:254; ena dua na itukutuku nei Josefa Simici ena ika 10 ni Maj., 1844, e Nauvoo, Illinois; itukutuku nei Wilford Woodruff; raica talega na ikuri ni ivakamacala, tabana e 562, ituvatuva 3.

  11. History of the Church, 5:337; ena dua na ivunau nei Josefa Simici ena ika 6 ni Epe., 1843, e Nauvoo, Illinois; itukutuku nei Willard Richards.

  12. History of the Church, 4:11; vakavoui na pagitueti; mai na veidusimaki nei Josefa Simici ena ika 29 ni Sepi., 1839, e Commerce, Illinois; itukutuku nei James Mulholland.

  13. History of the Church, 5:336–37; ena dua na ivunau nei Josefa Simici ena ika 6 ni Epe., 1843, e Nauvoo, Illinois; itukutuku nei Willard Richards.

  14. History of the Church, 6:254; ena dua na ivunau nei Josefa Simici ena ika 10 ni Maj., 1844, e Nauvoo, Illinois; itukutuku nei Wilford Woodruff.

  15. History of the Church, 5:291; ena dua na ivola nei Josefa Simici ki vua na edita ni Times and Seasons, 28 ni Fepe., 1843, Nauvoo e Illinois, tabaki ena Times and Seasons, 1 ni Maj., 1843, t. 113.

  16. History of the Church, 1:442; ena dua na ivola nei Josefa Simici ki vei Moses Nickerson, 19 ni Nove., 1833, e Kirtland, Ohio.

  17. History of the Church, 5:65; mai na “The Government of God,” e dua na itukutuku a tabaki ena Times and Seasons, 15 ni Jiulai, 1842, t. 857; e a edita tu kina o Josefa Simici ni niusipepa tabaki vagauna.

  18. History of the Church, 6:93; ena nona kerekere ko Josefa Simici ki na yasana ko Vermont, 29 ni Nove., 1843, Nauvoo e Illinois, tabaki me General Joseph Smith’s Appeal to the Green Mountain Boys (1843), t. 7.

  19. iVola nei Josefa Simici kei ira eso tale vei Hezekiah Peck, 31 ni Okos., 1835, e Kirtland, Ohio; ena “The Book of John Whitmer,” t. 80, iSoqosoqo ni vale ni itukutuku i Karisito, e Independence, Missouri; ilavelave ni “The Book of John Whitmer” ena iYau Maroroi ni Lotu.

  20. Na ivola nei Josefa Simici kei John Whitmer vei ira na Yalododonu e Colesville, Niu Ioka, 2 ni Tise., 1830, Fayette e Niu Ioka; ena Newel Knight, Autobiography and Journal, ca. 1846–47, tt. 198–206, iYau Maroroi ni Lotu.

  21. Na Yavu ni Vakabauta 1:10.

  22. History of the Church, 5:61, 63–65; vakavoui na pagitueti; mai na “The Government of God,” e dua na itukutuku ka tabaki ena Times and Seasons, 15 ni Julai, 1842, tt. 855–57; e a edita tu kina o Josefa Simici ni niusipepa tabaki vagauna.

  23. Cavuta ko William P. McIntire, tukuna e dua na ivunau nei Josefa Simici ena itekivu ni 1841 e Nauvoo, Illinois; William Patterson McIntire, iVolalailai 1840–45, iYau Maroroi ni Lotu.

  24. History of the Church, 5:279; mai na dua na itukutuku ena ivolaniveisiga nei Josefa Simici, 18 ni Fepe. 1843, Nauvoo e Illinois.

  25. Cavuta ko William Clayton, tukuna e dua na itukutuku sega na kena tikinisiga nei Josefa Simici e Nauvoo, Illinois; ena L. John Nuttall, “iTukutuku mai na iVola Vakaitaukei nei William Clayton’,” t. 8, iVolaniveisiga nei L. John Nuttall, 1857–1904, Veitikina Digitaki Kumuni nei L. Tom Perry, Brigham Young University, Provo, Utah; ilavelave ena iYau Maroroi ni Lotu.

  26. Cavuta ko William P. McIntire, tukuna tiko e dua na ivunau nei Josefa Simici ena itekivu ni 1841 e Nauvoo, Illinois; William Patterson McIntire, iVolalailai 1840–45, iYau Maroroi ni Lotu.

  27. Vunau kei na Veiyalayalati 130:9; idusidusi ka solia ko Josefa Simici ena ika 2 ni Epe., 1843, e Ramus, Illinois.

Newel K. Whitney store

Ena dua na rumu e cake ena sitoa vakavoui nei Newel K. Whitney. Erau a vakatikotiko ko Josefa kei Ema Simici ena sitoa oqo me sivia vakalailai e dua na yabaki, ka a ciqoma eke e levu sara na ivakatakila na Parofita, oka kina na ivakatakila me baleta na nona lako mai na Turaga.

lamb and lion

“Sa toso totolo sara mai na gauna ena vakalesui mai kina na veika kecega… Ka na qai yaco me rau davo vata na laione kei na lami.”