Talateú

Kuo fokotu‘u ‘e he Kau Palesitenisī ‘Uluakí mo e Kōlomu ‘o e Kau ‘Aposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá ‘a e ngaahi tohi ‘o e Ngaahi Akonaki ‘a e Kau Palesiteni ‘o e Siasí ke tokoni atu ke ke ‘unu ‘o ofi ange ki ho‘o Tamai Hēvaní mo fakaloloto ho‘o mahino ki he ongoongolelei kuo fakafoki mai ‘o Sīsū Kalaisí. ‘I he tānaki mai ‘e he Siasí e ngaahi tohi ki he ‘ū tohi ko ‘ení, te mou fakatahataha‘i ai ha ngaahi tohi fefakamo‘oni ‘aki ‘o e ongoongoleleí ma‘a homou ‘apí. ‘Oku fakataumu‘a ‘a e ngaahi tohí ni ke faka‘aonga‘i ki he ako fakafo‘ituituí pea mo e fakahinohino ‘i he Sāpaté. Te nau lava foki ‘o tokoni atu ‘i ho‘o teuteu ‘a e ngaahi lēsoni ‘o e efiafi fakafāmili ‘i ‘apí, teuteu ha ngaahi lēsoni mo ha ngaahi malanga, pea mo tali ha ngaahi fehuʻi fekau‘aki mo e tokāteline ‘o e Siasí.

‘Oku ‘oatu ‘i he tohí ni ‘a e ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Hauati W. Hanitā, na‘e hoko ko e Palesiteni ‘o e Siasi ‘o Sīsū Kalaisi ‘o e Kau Mā‘oni‘oni ‘i he Ngaahi ‘Aho Kimui Ní mei he ‘aho 5 ‘o Sune 1944 ki he ‘aho 3 ‘o Mā‘asi 1995.

Ako Fakafo‘ituitui

Fekumi ‘i he fa‘a lotu ki he tataki ‘a e Laumālie Mā‘oni‘oní ‘i ho‘o ako ‘a e ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Hauati W. Hanitaá. ‘E tokoni atu ‘a e ngaahi fehu‘i ‘i he ngata‘anga ‘o e vahé ke ke fakalaulauloto, mahino, mo faka‘aonga‘i ‘a e ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Hanitaá. ‘E ala tokoni atu ‘a e ngaahi fakakaukau ko‘ení:

Hiki ‘a e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ongo ‘okú ke ma‘u mei he Laumālie Mā‘oni‘oní, ‘i ho‘o akó.
Laine‘i ‘a e ngaahi fakamatala ‘okú ke loto ke manatu‘í. Fakakaukau ke ako ma‘uloto ‘a e ngaahi fakamatalá ni pe faka‘ilonga‘i ia ‘i ho‘o folofolá ‘i he tafa‘aki ‘o e ngaahi vēsí.
Toutou lau ha vahe pe potufolofola koe‘uhí ke mahino lelei ange kiate koe.
Fai kiate koe ‘a e ngaahi fehu‘i hangē ko‘ení, ‘Oku fakalahi fēfee‘i ‘e he ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Hanitaá ‘a ‘eku mahino ki he ngaahi tefito‘i mo‘oni ‘o e ongoongoleleí? Ko e hā ‘oku finangalo ‘a e ‘Eikí ke u ako mei he ngaahi akonaki ko ‘ení?
Fehu‘i pē kiate koe pe ‘e tokoni‘i fēfē koe ‘e he ngaahi akonaki ‘i he tohí ni ‘i ho ngaahi faingata‘a‘ia fakatāutahá mo ha ngaahi me‘a ‘okú ke hoha‘a ki ai.
Vahevahe ‘a e me‘a ‘okú ke akó mo e kau mēmipa ‘o e fāmilí mo e kaungāme‘á.

Ko e Faiako mei he Tohi Ko ‘Ení

‘E tokoni atu ‘a e ngaahi fakahinohino ko ‘ení ke ke faiako mei he tohí ni, ‘o tatau ai pē ‘i ‘api pe ‘i he lotú.

Teuteu ke Faiakó

Fekumi ki he fakahinohino ‘a e Laumālie Mā‘oni‘oní ‘i ho‘o teuteu ke faiakó. Ako ‘i he fa‘a lotu ‘a e vahé ke ke ‘ilo‘i fakapapau ‘oku mahino kiate koe ‘a e ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Hanitaá. Te ke faiako ‘aki ha mālohi lahi ange ‘i he taimi kuo tākiekina fakafo‘ituitui ai koe ‘e he‘ene ngaahi leá (vakai, T&F 11:21).

Ko e lahi taha ‘o e ngaahi vahé ‘oku lahi ‘a e ngaahi fakamatalá ia ‘i he me‘a te mou lava ke alea‘i ‘i ha houalotu pē ‘e tahá. Filifili ‘i he fa‘a lotu ‘a e ngaahi akonaki ‘okú ke ongo‘i ‘e ‘aonga tahá.

Poupou‘i ‘a kinautolu ‘okú ke ako‘í ke nau tomu‘a ako ‘a e vahé koe‘uhí ke nau mateuteu lelei ange ai ke kau ‘i he ngaahi fealēlea‘akí mo fefakamaama‘aki.

Tokanga makehe ‘i ho‘o teuteu ke faiakó ki he konga ‘o e “Ngaahi Fokotu‘u ki he Akó mo e Ako‘í” ‘oku ‘i he ngata‘anga ‘o e vahé takitaha. Te ke ma‘u ‘i he konga ko iá ha ngaahi fehu‘i, ngaahi potufolofola, mo ha tokoni ‘i he akó pe tokoni ki he ako‘í. ‘Oku fekau‘aki ‘a e ngaahi fehu‘í mo e ngaahi potufolofolá mo e fakamatala ‘i he vahé. ‘Oku tokoni ‘a e akó mo e ako‘í ke faka‘aonga‘i lahi ange ‘i he ako mo e ako‘i ‘o e ongoongoleleí.

Fakafe‘iloaki ‘a e Vahé

Feinga ‘i ho‘o fakafe‘iloaki ‘a e vahé ke fokotu‘u ha ‘ātakai ‘e lava ai ‘a e Laumālié ‘o ongo ki he loto mo e fakakaukau ‘a kinautolu ‘oku kaú. Te ke lava ‘o faka‘aonga‘i ha taha pe toe lahi ange ‘o e ngaahi fakakaukau ko ‘ení:

Lau pe toe fakamanatu ‘a e konga “Mei he Mo‘ui ‘a Hauati W. Hanitaá” ‘i he kamata‘anga ‘o e vahé, pea alea‘i ia.
Alea‘i ha kupu‘i lea, fakatātā, pe potufolofola mei he vahé.
Hiva‘i fakataha ha himi.
Vahevahe nounou ange ha‘o a‘usia fakafo‘ituitui fekau‘aki mo e tefitó.

Poupou‘i ‘a e Fealēlea‘aki ki he Ngaahi Akonaki ‘a Palesiteni Hanitaá.

Fakaafe‘i ha ni‘ihi kehe, ‘i ho‘o faiako mei he tohi ko ‘ení, ke nau vahevahe ‘enau fakakaukaú, fai ha ngaahi fehu‘i, fakamo‘oni, mo feako‘i‘aki. Ko e taimi ‘oku nau kau lahi ange aí, te nau mateuteu lahi ange leva ke ako mo ma‘u ha fakahā fakafo‘ituitui.

Tuku ‘a e ngaahi fealēlea‘aki leleí ke hokohoko atu pē kae ‘oua te ke feinga ke ‘osi kotoa ‘a e ngaahi akonakí. Tataki ‘a e fealēlea‘akí koe‘uhí ke nau nofotaha pē ‘i he ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Hanitaá.

‘Oku hoko ‘a e ngaahi fehu‘i ‘i he faka‘osinga ‘o e vahé takitaha ko ha ma‘u‘anga tokoni mahu‘inga ke poupou‘i ‘a e fealēlea‘akí. Te ke lava foki ‘o fa‘u ha‘o ngaahi fehu‘i pē ‘a‘au ‘oku fakatefito pē kiate kinautolu ‘okú ke ako‘í. ‘Oku ‘oatu ‘i lalo ha ngaahi fakakaukau ke poupou‘i ‘a e fealēlea‘akí:

Kole ange kiate kinautolu ke nau vahevahe ‘a e me‘a na‘a nau ma‘u mei he‘enau ako fakafo‘ituitui ‘o e vahé. Mahalo ‘e tokoni ke ke fetu‘utaki ki hanau ni‘ihi ‘i he lolotonga e uiké ‘o kole ke nau ōmai mateuteu ke vahevahe ‘a e me‘a na‘a nau akó.
Vahe ‘a e ngaahi fehu‘i kuo filifili ‘i he ngata‘anga ‘o e vahé ki ha ni‘ihi fakafo‘ituitui pe fanga ki‘i kulupu. Kole kiate kinautolu ‘oku kaú ke nau kumi ‘a e ngaahi akonaki ‘i he vahé ‘oku fekau‘aki mo e ngaahi fehu‘í. Hili ia pea fakaafe‘i kinautolu ke nau vahevahe ‘enau ngaahi fakakaukaú mo ‘enau ‘iló.
Lau fakataha ha ni‘ihi ‘o e ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Hanitā ‘i he vahé. Kole ki he kau akó ke nau fakamatala‘i ha ngaahi sīpinga mei he folofolá pea mei he‘enau ngaahi a‘usiá ‘oku fekau‘aki mo e ngaahi akonaki ko iá.
Kole ki he kau akó ke nau fili ha konga ‘e taha pea lau fakalongolongo ia. Fakaafe‘i kinautolu ke nau fakakulupu, tautau toko ua pe tolu ‘o fakatatau mo kinautolu na‘a nau fili ‘a e konga tataú pea alea‘i ‘a e me‘a ne nau akó.

Poupou‘i Hono Faka‘aonga‘í mo Hono Vahevahé

‘E mahu‘ingamālie taha ‘a e ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Hanitaá ‘i he taimi ‘e faka‘aonga‘i ai kinautolu ‘e he fakafo‘ituituí ‘i he‘enau mo‘uí pea vahevahe mo e ni‘ihi kehé. Te ke lava ‘o faka‘aonga‘i ha taha ‘o e ngaahi fakakaukau ko ‘ení pe toe lahi ange:

‘Eke ki he kau akó pe te nau lava fēfē ‘o faka‘aonga‘i e ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Hanitaá ‘i honau fatongia ‘i ‘apí, ‘i he Siasí, mo ha toe ngaahi feitu‘u kehe pē. Hangē ko ‘ení, te ke lava ‘o fakaafe‘i kinautolu ke nau fakalaulauloto pea alea‘i ‘a e founga te nau lava ai ‘o faka‘aonga‘i ‘ene ngaahi akonakí ‘i honau tu‘unga ko e husepāniti, uaifi, mātu‘a, foha, ‘ofefine, kau faiako faka‘api, pe faiako ‘a‘ahí.
Fakaafe‘i e kau akó ke nau vahevahe ‘enau ngaahi a‘usia ‘i hono faka‘aonga‘i ‘o e me‘a kuo nau akó.
Poupou‘i e kau akó ke nau vahevahe ha ni‘ihi ‘o e ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Hanitaá mo e kau mēmipa ‘o e fāmilí mo e kaungāme‘á.

Faka‘osi e Fealēlea‘akí

Fakamatala‘i nounou mo mahino ‘a e lēsoní pe kole ki ha toko taha pe toko ua kehe ke nau fai ia. Fakamo‘oni ki he ngaahi akonaki kuo mou alea‘í. Te ke lava foki ‘o fakaafe‘i ha ni‘ihi kehe ke nau vahevahe ‘enau fakamo‘oní.

Fakamatala fekau‘aki mo e ngaahi Nāunau Ma‘u‘anga Tokoní

Ko e ngaahi akonaki ‘i he tohí ni ko e to‘o fakahangatonu ia mei he ngaahi malanga mo e ngaahi fakamatala ‘a Palesiteni Hauati W. Hanitā. Ko e to‘o fakahangatonu mei he ngaahi nāunau na‘e ‘osi pulusí, ‘oku kei tauhi pē ‘a e faka‘ilonga lea, sipela, mata‘i tohi lahi, mo e fakapalakalafi ‘i he ‘uluaki tohí, tuku kehe kapau na‘e fie ma‘u ha ngaahi liliu faka‘ētita pe fakataipe ke lelei ange hono laú. Te ke ala fakatokanga‘i ha fanga ki‘i fetō‘aki ‘i he founga fakamatalá koe‘uhí he ‘oku muimui pau ‘a e ngaahi kupu‘i lea ‘oku faka‘aonga‘í ki he ma‘u‘anga fakamatala kuo ‘osi pulusí. Hangē ko ‘ení, ko e hoa-nauna fekau‘aki mo e ‘Otuá ‘oku mata‘itohi si‘i ‘i ha ngaahi kupu‘i lea ‘e ni‘ihi pea mata‘itohi lahi ‘i he ni‘ihi.

Na‘e fa‘a ngāue ‘aki ‘e Palesiteni Hanitā ‘a e ngaahi fo‘i lea kakai tangatá, tangatá, pe fa‘ahinga ‘o e tangatá ki he kakaí, ‘a e tangatá mo e fefiné fakatou‘osi. Na‘á ne fa‘a ngāue ‘aki foki ‘a e hoa-nauna ko e ia, ‘ene mo e ia ki he tangatá mo e fefiné fakatou‘osi. Na‘e angamaheni ‘aki pē ‘a e fa‘ahinga fakalea ko ‘ení ‘i hono kuongá, pea na‘á ne angamaheni ‘aki pē hono faka‘aonga‘i kinautolú.