2021
Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava: Ko Ha Vakai Fakalūkufua
Sānuali 2021


“Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava: Ko Ha Vakai Fakalūkufua,” Ki Hono Fakamālohia ‘o e Toʻu Tupú, Sānuali 2021, 14–15.

Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au

Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava: Ko Ha Vakai Fakalūkufua

ʻĪmisi
Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava: Ko Ha Vakai Fakalūkufua
ʻĪmisi
Ko Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni

Joseph and Sydney (Siosefa mo Sitenei) tā ʻa Annie Henrie Nader

Ko e hā ia?

Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ko hano fakatahatahaʻi ia ʻo ha ngaahi fakahā fakaeonopooni mei he ʻOtuá ʻo mei fakafou pē ʻi he Palōfita ko Siosefa Sāmitá. Ko e konga lahi ʻo e ngaahi fakahā ko ʻení naʻe foaki ia ko e tali ki he ngaahi fehuʻi ne ʻeke ʻe Siosefa mo e fuofua kāingalotu kehe ʻo e Siasí kimuʻá, ki he ʻOtuá.

Ko e hā e ʻuhinga ne faʻu ai ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá?

Lolotonga e ngaahi fuofua ʻaho ʻo e Siasí, ne ʻi ai pē ha ngaahi tatau ʻe niʻihi ʻo e ngaahi fakahā ko ʻení ne hiki tohinima. ʻI he 1831, naʻe pehē leva ʻe he kau taki ʻo e Siasí ke paaki mo pulusi e ngaahi fakahaá ʻi he Tohi ʻo e Ngaahi Fekaú. ʻI ha konifelenisi ʻi Nōvema ʻo e 1831 ki hono aleaʻi ʻo e Tohi ‘o e Ngaahi Fekaú, naʻe maʻu ai ʻe Siosefa ʻa e fakahā ko ia ʻoku ʻi he vahe 1, ko e talamuʻaki ia ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá.

Ko e Tokāteliné

Naʻe ui e ʻuluaki fakatahatahaʻi ʻo e ngaahi fakahaá ko e Tohi ʻo e Ngaahi Fekaú. Naʻe ui ʻa e ngaahi fakatahatahaʻi kimuí ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá koeʻuhi ne nau tānaki atu ha ngaahi lēsoni fakalotu hokohoko “fekauʻaki mo e tokāteline ʻo e siasí,” naʻe ʻiloa fakanounou ko e “tokāteliné” (ʻoku ui he taimí ni ko e Ngaahi Malanga ʻi he Tuí). Talu mei he pulusinga ʻi he 1921, naʻe ʻikai ke toe fakakau e Ngaahi Malanga ʻi he Tuí, ka naʻe kei tauhi pē ʻa e hingoa Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá.1

Ko e Ngaahi Fuakavá

Ko hono toe ʻo e tohí naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi fakahā naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita. Naʻe ʻiloa ʻa e konga ko ʻení ko e “ngaahi fuakava mo e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí” pe fakanounou ko e “ngaahi fuakavá.” Naʻe ngāue ʻaki ʻe he fuofua Kāingalotú ʻa e “ngaahi fuakavá” pe “ngaahi fekaú” ke ui ʻaki ʻa e ngaahi fakahā ko ʻeni naʻe maʻu ʻe he Palōfitá kae lava ke ʻilo honau faikehekehe mei he ngaahi tohi kehe ʻa Siosefa Sāmitá, hangē ko e ngaahi malanga fakalaumālié mo ʻene ngaahi liliu ʻo e Tohi Tapú.2

Ko e hā e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻi he ʻaho ní?

ʻOku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ha ngaahi fakahā meia Sīsū Kalaisi ki Hono kakaí. ʻOkú ne akoʻi mai ʻoku ʻafioʻi ʻe he Otuá kitautolu takitaha ʻaki hotau hingoá, pea ʻokú Ne fanongo mai ki heʻetau ngaahi lotú mo tali ʻetau ngaahi fehuʻí, pea ʻoku kei folofola mai pē ʻa e ʻOtuá he ʻahó ni. ʻOku akoʻi mai foki ai ʻa e tokāteline mahuʻinga fekauʻaki mo e palani ʻo e fakamoʻuí mo ʻomi kiate kitautolu ha toe fakakaukau ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOkú ne ʻomi ha fakafiemālie ʻaki hano fakatātaaʻi e anga ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻiate kitautolú mo kei ui kitautolu ke haʻu kiate Ia ʻo aʻu pē ki he taimi ʻoku tau fehalaaki aí.

Paaki