“Hoko ko ha Tali ki he Lotu ʻa ha Taha,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú, Siulai 2023.
Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
Hoko ko ha Tali ki he Lotuʻa ha taha
ʻOku tokoni ʻa e muimui ki he ngaahi ueʻí ke tau fai ai ha liliu.
Ko ia ʻOku Ou Maʻú Te u Foaki Kiate Koe, tā fakatātā ʻa Walter Rane
Ko e fakamoʻui ʻe Pita mo Sione ha tangata ʻi he temipalé.
Mahalo te ke ongoʻi ʻoku ʻikai lahi ha meʻa ke ke foaki. Ka ʻokú ke tui kia Sīsū Kalaisi, pea ʻoku feʻunga hoʻo tui kiate Iá ke ke iku ai ki ha ngaahi meʻa fakaofo.
Hili ha kiʻi taimi nounou mei he pekia mo e Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí, naʻe ʻalu ʻa Pita mo Sione ki he temipalé, ʻa ia naʻe ʻi ai ha tangata naʻe ʻikai ke ne lava ʻo lue naʻá ne tangutu pē ʻi tuʻa ʻo ne kole ange ke na foaki ange ha tokoni.
Naʻe pehē ange ʻe Pita ki he tangatá, “Ko e silivá mo e koulá ʻoku ʻikai te u maʻu; ka ko ia ʻoku ou maʻú te u foaki kiate koe: ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisi ʻo Nāsaletí tuʻu hake ʻo ʻalu” (vakai, Ngāue 3:6; tānaki atu e fakamamafá).
Naʻe fusi hake ʻe Pita ʻa e tangatá ‘o fokotuʻu ia ki ʻolunga. Ko e fuofua taimi ia ʻi he moʻui ʻa e tangatá ke ne lava ai ʻo tuʻu. Naʻá ne luelue pea aʻu ʻo ne hopohopo ‘i he fiefiá. Naʻe hoko e tui ʻa Pita kia Kalaisí ke ne maʻu ai ha lototoʻa ke fakamoʻui ʻa e tangatá ʻaki ʻa e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.
Ka tau ʻai angé meʻa totonú. Mahalo he ʻikai te ke fakamoʻui ʻa e mahaki fakatuʻasino ʻo e tokotaha kotoa pē he taimi kotoa pē. Ka ʻe ala tokoni hoʻo tuí ʻi ha ngaahi founga kehe. Hangē ko Pitá, ko e meʻa ʻokú ke maʻú, te ke lava ʻo foaki ia.
Laʻitā mei he Getty Images
Ko Hono Fakahoko ha Liliu
Kuó ke lotua nai ke siʻisiʻi ange hoʻo ongoʻi tuenoá? Pe ke hoko ha taha ko ho kaungāmeʻa?
Kuo ʻi ai nai ha taha kuo ʻasi atu, tā atu, pe text atu ʻi he momeniti ko iá? Mahalo ne nau muimui ʻi ha ueʻi fakalaumālie mo feinga ke fakalakalaka, ʻo hangē pē ko koé. Ko e meʻa pē ne nau fakahokó ko hono fakaʻaongaʻi faivelenga ha konga ʻo honau taimí, ko ha konga ʻo ʻenau loto-toʻá, mo ha kihiʻi angaʻofa—ʻi hono fakalea ʻe tahá, ʻa e meʻa ne nau maʻú. Te ke lava foki mo koe ʻo tuku ke hanga ʻe hoʻo tuí ʻo fakalotolahiʻi koe ke ke ngāueʻi e ngaahi ueʻi fakalaumālié.
Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Lānolo A. Lasipeni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “ʻOku tau maʻu e fatongia toputapu ke ako ke fakatokangaʻi e ivi tākiekina [ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní] ʻi heʻetau moʻuí pea tali.”1
ʻOku ʻikai ke ke fakatokangaʻi maʻu pē ʻa e taimí pe kapau kuó ke tākiekina lelei ha taha, ko ia ʻe lava pē ke faingataʻa ke vakai ki he taumuʻa ʻo e muimui ki he ngaahi ueʻí.
Ka neongo ia, ʻi hoʻo feinga ke tokoní—ʻo fai e meʻa te ke lavá—te ke ongoʻi fiefia ai mo lavameʻa neongo kapau ʻoku ʻikai ke ke sio maʻu pē ki he ngaahi olá. ʻI hoʻo fakafanongo ki he ngaahi ueʻí, ʻe tokoniʻi koe ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke ako e founga ke tokoni ai ki he niʻihi kehé, naʻa mo hoʻo taimi-tēpile femoʻuekiná. Hangē ko ia kuo akoʻi mai ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “ʻOku tali ʻa e ngaahi lotú … ʻi he taimi lahi … [ʻi] hono ngāue ʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa e kakai kehé. Ko ia, ʻoku ou lotua te Ne meʻangāue ʻaki kitautolu. ʻOku ou lotua te tau hoko ko e tali ki he lotu ʻa e kakaí.”2
Fiefia maʻá e Tokotaha Kotoa Pē
ʻI hoʻo fai leleí, te ke lava ai ʻo hoko ko e tali ki he ngaahi lotu ʻa ha niʻihi kehe pea maʻu ha fiefia ʻi hoʻo fonongá—pea ʻi he taʻengatá. Hangē ko e akonaki ʻa ʻEletā Lasipení: “ʻOku hoko e fiefia ko iá ko ha fakanonga ʻi he lotolotonga ʻo e faingataʻá pe mamahí. ʻOkú ne ʻomi e fiemālie mo e lototoʻa, fakahā ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, mo fakalahi ʻetau ʻofa ki he ʻEikí mo e kotoa e fānau ʻa e ʻOtuá.”3 ʻI hono fakalea ʻe tahá, ʻokú ke hoko foki ai ʻo anga faka-Kalaisi ange.
Foaki pē ʻa e meʻa te ke lavá, ʻo kamata ʻaki ha kiʻi taimi mo e talangofua.
Ko e taimi foki ʻe niʻihi, ko koe ʻokú ke fiemaʻu ha kiʻi tokoni makehé. ʻOku ʻomi foki heni ʻe ha Tamai Hēvani ʻofa ha ngaahi ueʻi ki he niʻihi kehé. Te nau lava ʻo maʻu ha fiefia lolotonga ʻenau hoko ko ha tali ki hoʻo ngaahi lotú, ʻo hangē pē ko e malava ke ke hoko ko ha tali ki heʻenau ngaahi lotú. ʻOku ʻuhinga ia ʻoku lahi fau e ngaahi tali ʻe ala maʻú, pea ʻe lava pē ko e tali hokó ko ha taha ʻoku lue hake ʻi he halá, ʻo ʻamanaki ke fakalea atu.