Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú
Ko e Hā Hoʻo “Tōʻongá”?
Sepitema 2024


Ko Sīsū Kalaisi Ho Mālohingá

Ko e Hā Hoʻo “Tōʻongá”?

ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe hoʻo tōʻonga ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he tohi fakahinohino Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú ke ke tupulaki ki ha tuʻunga māʻolunga ange.

ʻĪmisi
vakapuna

ʻOku ui ʻe he kau pailaté ʻa e tuʻuʻanga ʻo e vakapuná ʻi he ʻeá ko hono tōʻongá. ʻOku hanga nai ʻa e vakapuná ki ʻolunga pe ki lalo? ʻOku tafoki nai pe puna hangatonu mo palanisi? ʻI he lea faka-Pilitāniá, ʻe lava foki ke ʻuhinga ʻa e tōʻongá ki ha tuʻunga fakakaukau ki he fehangahangai mo e ngaahi faingamālie mo e faingataʻa ʻo e moʻuí. Ko ha lea motuʻa ʻeni ʻoku fekauʻaki mo e puna vakapuná pea mo e moʻuí fakatouʻosi: “ʻOku fakapapauʻi ʻe hotau tōʻongá hotau tuʻungá.”

Ko e hā nai ʻetau tōʻongá ʻi heʻetau lau ʻa e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú: Ko ha Fakahinohino ki Hono Fakahoko ha Ngaahi Filí? ʻE lava ke liliu moʻui ʻetau tōʻonga fekauʻaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he tohi fakahinohinó pea ʻe lava ke ne tokoniʻi ʻetau tupulaki ki ha ngaahi tuʻunga māʻolunga foʻoú, pe uesia ʻetau hōloa hifo ki ha tuʻunga maʻulalo ange.

Naʻe ʻomi ʻe he Fakamoʻuí ha feituʻu lelei ke tau kamata mei ai. Naʻá Ne folofola, “ʻOku monūʻia ʻa e angamaluú” (Mātiu 5:5). Te tau lava ʻo ako ke maʻu ha tōʻonga angamalū ʻaki ʻetau anga-māʻoniʻoni, loto-fakatōkilalo, mo loto-fiemālie ke muimui ki he ngaahi akonaki ʻo e ongoongoleleí. Ko ha fehuʻi ʻeni ʻe tolu ʻokú ne fakahaaʻi ha ngaahi tōʻonga kehekehe te tau ala maʻu fekauʻaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni kuo ʻomi kiate kitautolú.

Tōʻonga 1: Ko e Hā ʻa e Tuʻunga Taʻe-Fakafiemālie ʻe Lava Ke U Aʻu Ki Aí?

ʻOku pehē ʻe kinautolu ʻoku nau maʻu e tōʻonga fakakaukau ko ʻení, “Ko e fē ʻa e laine fakangatangatá? ʻOku ou loto ke u moʻui ʻo ofi ʻaupito pē ki ai kae ʻikai ke u fakalaka ai.” ʻOku fakatuʻutāmaki tatau pē ia mo e fehuʻi ʻe ha taha puna fakamaluʻea, “Ko e hā ʻa e ofi taha te u lava ʻo ofi ai ki he kelekelé kimuʻa peá u fakaava ʻeku fakamaluʻeá?”

Fakakaukau 2: Ko e Hā ʻa e Tuʻunga Lelei ʻOku Totonu Ke U ʻI Aí?

ʻOku fekumi ʻa e tōʻonga fakakaukau ko ʻení ki he meʻa ʻe siʻisiʻi taha ai ʻa e ngāue ke faí. ʻOku tatau ʻeni mo hano ʻeke ki ha faiako, “Ko e hā ʻa e kihiʻi meʻa siʻisiʻi taha te u lava ʻo fai ka u kei lava pē ʻi he kalasí?” ʻOku tatau ia mo e pehē ʻe he tokotaha puna fakamaluʻeá, “ʻOku ou loto ke u poto lelei ʻi hono faʻo ʻeku fakamaluʻeá, kae ʻoua te u fuʻu poto ʻaupitó.”

Fakakaukau 3: Ko e Hā ʻa e Tuʻunga Loto-toʻa ʻe Lava Ke U ʻI Aí?

Naʻe talamai ʻe ha kiʻi tamasiʻi ʻe taha naʻá ne ʻalu ki he seminelí ʻi he 5:00 a.m. Naʻá ku talaange, “ʻOku fuʻu pongipongia ia. Ko e hā ʻokú ke ʻalu aí?” Naʻá ne tali mai, “Koeʻuhí pē he ʻoku ou fie ʻalu ki ai. ʻOku ou saiʻia ʻaupito ai. Ko e seminelí ko e meʻa lelei taha ia ʻoku hoko ʻi hoku ʻahó.” Naʻe pehē heʻene tōʻongá “ʻOku ou loto ke u loto-toʻa!” Naʻe hoko ʻa e talangofuá kiate ia ko ha meʻa ke tulifua ki ai, kae ʻikai ko ha fakatuta.

ʻOku hangē ia ko e pehē ʻe he taha puna fakamaluʻeá, “ʻOku ou faʻo fakalelei ʻeku fakamaluʻeá peá u fakaava ia ʻi ha taimi fuoloa kimuʻa peá u toki aʻu ki he kelekelé he ʻoku ou manako he puna fakamaluʻeá pea ʻoku ou loto ke hokohoko atu hono fai iá.” ʻOku tokoni ʻa e faʻahinga tōʻonga ko iá ke tau tupulaki ai.

Naʻe fai ʻe he tamai ʻa e Tuʻi ko Lamōnaí ʻi he Tohi ʻa Molomoná ha lotu fakaʻofoʻofa ʻa ia ʻokú ne fakahaaʻi lelei ʻa e tōʻonga fakakaukau hono tolú:

“ʻE ʻOtua … ʻofa muʻa ʻo fakahā mai koe kiate au, pea te u liʻaki kotoa ʻeku ngaahi angahalá koeʻuhi ke u ʻiloʻi koe” (ʻAlamā 22:18).

Naʻe ʻikai folofola ʻa e tuʻí, “Ko e hā ʻa e tuʻunga taʻefakafiemālie ʻe lava ke u aʻu ki aí ka u kei ʻiloʻi pē ʻa e ʻafio ná?” pe “Ko e hā ʻa e tuʻunga lelei ʻoku totonu ke u ʻi ai pau ke u ʻilo ʻa e ʻafio ná?” ʻIkai, ko ʻene tōʻongá naʻe peheni ia, “Te u liʻaki kotoa ʻeku ngaahi angahalá koeʻuhi ke u ʻiloʻi koe.”

ʻĪmisi
Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú: Ko ha Fakahinohino ki Hono Fakahoko ha Ngaahi Filí

Ngaahi Tōʻonga Moʻui Māʻolunga mo Māʻoniʻoni Angé

ʻOku falala mai ʻa e ʻEikí ke ʻoua naʻa tau fekumi ki he ngaahi matāmamá ka ke tau fekumi ki ha ngaahi tōʻonga moʻui ʻoku māʻolunga mo māʻoniʻoni angé. Kapau ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku ʻikai fakamatalaʻi mahino ʻi he tohi fakahinohinó ʻo hangē ko ia ne tau ʻamanaki ki aí, ʻoua muʻa naʻa tau fehuʻi, “Ko e hā e meʻa ʻe fakangofua ʻe he ʻOtuá?” kae fehuʻi “Ko e hā e meʻa ʻoku finangalo ki ai e ʻOtuá?” ʻOku fakahā ʻe he fehuʻi hono uá ʻa e loto-vilitaki ʻoku finangalo e ʻEikí ke tau fakatupulaki ʻi Heʻene akoʻi kitautolu ke tau angamaluú.

Kapau te u heka ʻi ha vakapuna, ʻoku ʻikai ke u loto ke fehuʻi mai ʻe he pailaté, “Ko e hā ʻa e tuʻunga taʻefakafiemālie ʻe lava ke u aʻu ki aí?” pe naʻa mo e “Ko e hā ʻa e tuʻunga poto ʻoku totonu ke u ʻi aí?” Te u loto ke ne fehuʻi mai, “Ko e hā ʻa e tuʻunga loto-toʻa ʻe lava ke u ʻi aí?” ʻI he puna vakapuná pea mo e moʻuí, ʻe fakapapauʻi ʻe hotau tōʻongá hotau tuʻungá. Naʻe ʻikai faʻu ʻa e tohi fakahinohino Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú ke fakamatalaʻi ʻa e tuʻunga ʻulungaanga maʻulalo tahá ka ko e tokāteline ki he tuʻunga fakaākongá. Ko ha meʻa ia ʻoku mahuʻinga moʻoni.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Angamaluú,” Gospel Library.

Paaki