Ma toj chaq’al ru choq’ eere?

Xb’aan li Obiisp Gérald Caussé

Xb’een aj tenq’ aj k’ehol na’leb’ sa’ li Obispil aj Jolominel

Naq nasach qach’ool rilb’al xnimal ru li evangelio a’an reetalil li paab’aal. A’an xk’eeb’al reetal li ruq’ li Qaawa’ sa’ li qayu’am ut sa’ chixjunil li wan qasutam.

Li wixaqil ut laa’in kiwan xnimal xsahil qach’ool xk’iresinkileb’ oob’ li qakok’al chixk’atq li xnimal tenamit París. Chiru li naab’al chihab’ a’an kiqaj xk’eeb’al naab’aleb’ li hoonal reheb’ re rilb’al xnimal xchaq’alil ru li ruchich’och’ a’in. Rajlal saq’ehil, li qajunkab’al kiqab’aanu naab’al li elk rula’aninkileb’ li junxil na’ajej ut lix ninqal ru tzuul taq’a jwal nawb’ileb’ ru aran Europa. Chirix 22 chihab’ sa’ li na’ajej París, ak ok ok qe chi elk aran. Toj nanaq sa’ lin ch’ool naq eb’ lin kok’al ke’xye: “Yuwa’, xutaanal a’an! Wanjenaqo arin chixjunil li qayu’am ut maajun sut xoowulak sa’ li najt xteramil kab’l Eiffel!”.

Wan naab’al xchaq’alil ru li ruchich’och’ a’in. A’b’anan, wan naq, naq wankeb’ junelik chiru qilob’aal, moko naqa’oxloq’iheb’ ta. Naqil, a’b’an moko naqil ta chit z’aqal; naqab’i, a’b’an ink’a’ tz’aqal naqab’i.

Chiru lix k’anjel sa’ ruchich’och’, li Jesus kixye reheb’ lix tzolom: ke’xch’olob’:

“Us xaq reheb’ li xsa’ uhej li neke’ril li k’aru nekeril laa’ex,

“Ninye eere naq naab’aleb’ li profeet ut li rey ke’raj raj rilb’al li nekeril laa’ex ut ink’a’ ke’ril; ke’raj raj rab’inkil li nekerab’i laa’ex ut ink’a’ ke’rab’i”¹.

Rajlal ninpatz’ wib’ chanru raj li wank sa’ lix kutankil aj Kolol qe. Ma naru nekek’oxla eerib’ chi chunchu chiru li roq? Reek’ankil lix q’aluhom? Rilb’al naq A’an kik’anjelak chiruheb’ jalaneb’? Rik’in a’an, naab’aleb’ li ke’nawok ru ink’a’ xe’xk’e reetal—ink’a’ “xe’ril”—naq A’an li Ralal li Dios li wan sa’ xyanqeb’.

Laa’o ajwi’ osob’tesinb’ilo chi wank sa’ jun li xnimal ru kutan. Li najter profeet ke’ril li k’anjel re xk’ojob’ankil wi’chik li evangelio jo’ “jun li sachb’a-chʼoolejil k’anjel… relik chi yaal, jun li sachb’a-ch’oolejil k’anjel ut jun li eetalil”². Sa’ maajun chik k’ojlajik chalen chaq xtiklajik li ruchich’och’ xe’b’oqe’ chi numtajenaq li misioneer, ke’tehe’ naab’al li tenamit re li resilal li evangelio, ut xe’kab’laak naab’al li santil ochoch sa’chixjunil li ruuchich’och’ jo’ chanchan sa’ li qak’ojlajik a’in.

Choq’ qe laa’o, jo’ aj Satil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan, nak’ulman ajwi’ li sahb’a-ch’oolej sa’ xyu’am li junjunq. A’an a’in li xjalajik qach’ool, li sumenk naqak’ul re li qatij ut li chaab’il osob’tesihom naxhoy chaq sa’ qab’een li Dios rajlal kutan.

Naq nasach qach’ool rilb’al xnimal ru li evangelio a’an reetalil li paab’aal. A’an xk’eeb’al reetal li ruq’ li Qaawa’ sa’ li qayu’am ut sa’ chixjunil li wan qasutam. Lix sachik qach’ool naxk’e ajwi’ xkawil qamusiq’. Naxk’e qaxamlel re xchapb’al qib’ chi kaw sa’ li qapaab’aal ut xwotzb’al li k’anjel re li kolb’a-ib’.

A’b’an tento taqil qib’. Li qaseeb’al re xsachb’al qach’ool jwal q’un. Chiru xnumik li k’iila kutan, xpaab’ankil li taqlahom chi maak’a’ qajom, li q’etq’etil. malaj li lub’k, neke’ru qaramb’al re naq ink’a’ naqak’e reetal li eetalil ut li ninqal ru sachb’a-ch’oolej re li evangelio.

Lix Hu laj Mormon naxseraq’i jun hoonal, chanchan chik li qe, naq maji’ nak’ulun chaq li Mesias arin America. Tojo’ re naq, li reetalil lix yo’lajik kik’utun sa’ li choxa. Eb’ li tenamit ke’sach xch’ool chi numtajenaq ut a’in kixb’aanu naq ke’tuulano’ xch’ool ut haye’ chixjunileb’ li kristiaan ke’xjal xk’a’uxl. A’b’anan, kaahib’ chihab’ chik chirix, “li tenamit ke’ok chi sachk sa’ xch’ooleb’ li eetalil ut li sachb’a-ch’oolej a’an li ke’rab’i chaq, ut timil timil chik ink’a’ neke’sach xch’ool rik’in junaq eetalil malaj sachb’a-ch’oolej li nachal chaq sa’ choxa… ut [ke’xtikib’ naq] ink’a’ chik neke’xpaab’ chixjunil li k’a’ru ke’rab’i ut ke’ril chaq”³.

Ex was wiitz’in, ma toj sachol ch’oolej li evangelio choq’ eere? Ma toj nekeru rilb’al, rab’inkil, reek’ankil ut xsachb’al eech’ool? Malaj ut, ma warenaq lee reek’ahom sa’ musiq’ej? Maak’a’ naxye chanru li wankat wi’, nekexinb’oq chixb’aanunkil oxib’ li na’leb’.

Xb’een, maajun wa chexlub’q xtawb’aleb’ ut xtawinkileb’ li yaal re li evangelio. Laj tz’iib’anel aj Marcel Proust kixye: “Li tz’aqal b’e re li tawok u moko naraj ta naq taqasik’ li ak’ tzuul taq’a, rilb’al b’an rik’in ak’ xnaq’ uhej”⁴. Ma nanaq sa’eech’ool li xb’een sut naq xeril junaq li raqal sa’ li loq’laj hu ut xereek’a naq li Qaawa’ xexraatina? Ma nanaq sa’ech’ool li xb’een sut naq xereek’a’ lix q’unil li Santil Musiq’ej, maare ajwi’ naq maji’ nekek’e reetal naq a’an li Santil Musiq’ej? Ma ink’a’ tab’i hoonal sant ut chaq’al ru a’an?

Tento naq tootz’okaak ut nachaqi qe re li musiq’anb’il nawom rajlal kutan. Li k’aytesiik a’in naroqecha rib’ sa’ li tzolok, li k’oxlak ut li tij. Maare wan sut naq noko’aaleek chixk’oxlankil: “Anajwan ink’a’ tento tintzol li loq’laj hu, ak xwil chixjunil” malaj “ink’a’ tento tinxik sa’ li Iglees anajwan; maak’a’ k’a’ru ak’ aran”.

A’b’an li evangelio a’an jun li yo’leb’aal re nawom li maajo’q’e na’oso’. Junelik naru natzolman ut na’eek’aman k’a’ru li ak’ rajlal domingo, sa’ li junjunq chi ch’utam ut sa’ li junjunq chi raqal sa’ li loq’laj hu. Rik’in paab’aal taqachap qib’ rik’in li yeechi’ihom naq wi “[naqasik’] … [taqataw]” ⁵.

Xkab’, chapomaq lee paab’aal sa’ li kok’ ut saqen ru yaal re li evangelio. Lix sachik qach’ool taa’elq raj chaq sa’ lix kok’ xb’eenileb’ li qapaab’aal, sa’ lix saqal ru li qasumwank ut loq’laj k’ojob’anb’il k’anjel, ut sa’ li kok’ qab’aanuhom re loq’onink u.

Jun li misioneer ixq kixye jun seraq’ chirix oxib’ li winq kixnaweb’ ru sa’ jun li ch’utub’aj-ib’ aran Africa. Ke’chal chaq sa’ li k’aleb’aal jwal najt chiru li Iglees li maji’ k’uub’anb’il, a’b’an aran wankeb’ 15 li komon tiikeb’ chi paab’ank ut haye’ 20 laj tz’ilol rix li Iglees. Chiru b’ab’ay xnume’ wiib’ xamaan, eb’ li winq a’an ke’b’eek chi oqej 480 kiloom chiru li xik’ aj b’e xb’aan li hab’, re naq te’ril li ch’utub’aj-ib’ ut te’xq’axtesi lix lajetqileb’ li komon re li ch’uut a’an. Ke’xk’uub kanaak chiru chixjunil li xamaan re naq te’xyal xsahil ut li rosob’tesinkil tz’aqonk sa’ li loq’laj wa’ak re li domingo jun chik ut chirix a’an te’xtikib’ q’ajk rik’in li kaxon nujenaq rik’in Lix Hu laj Mormon, re te’xk’e reheb’ li komon sa’ li k’aleb’aal.

Li misioneer kixch’olob’ xyaalal li k’a’ru kireek’a xb’aan li sachb’a-ch’oolej ke’xk’ut li komon a’an ut li mayej ke’xk’e chi anchaleb’ xch’ool re xtawb’al li k’a’aq re ru li moko ch’a’aj ta xtawb’al choq’ re a’an.

A’an kixpatz’ rib’: “Wi naq tin’ajq raj domingo eq’la aran Arizona ut lin b’eleb’aal ch’iich’ ink’a’ raj usaq, ma tinb’eeq ta raj wi’ toj sa’ li iglees, li wan nach’ rik’in li wochoch? Malaj tinkanaaq raj sa’ ochoch xb’aan naq jwal najt malaj yoo li hab’?” ⁶. Chaab’ileb’ li patz’om a’in li naru naqapatz’ wi’ qib’.

Re xraq’b’al, nekexinboq’ chixsik’b’al ut roxloq’inkil li rochb’eenihom li Santil Musiq’ej. Lix ninqal sachb’a-ch’oolej re li evangelio moko naru ta chi ile’k rik’in li rilob’aal qawinqilal. A’aneb’ li k’aru “uhej ink’a’ xril, moko li xik xrab’… li k’a’ru kixkawresi li Dios choq’ rheb’ li ani neke’rahok re”⁷.

Naq wan li musiq’ej qik’in, li qeek’ahom sa’ musiq’ej na’ab’in chi us ut li qak’a’uxleb’aal na’ajk, re naq ink’a’ taasachq sa’ qach’ool li sachb’a-ch’oolej ut li k’a’ru ak qilom. Xb’aan a’an, naq ke’xnaw naq li Jesus ak ok re xkanab’ankileb’, lix tzolom aj Nefita ke’tijok chi anchaleb’ xch’ool “re xk’ulb’al li k’a’ru k’a’jo’ ajb’il xb’aaneb’, ut ke’raj naq li Santil Musiq’ej taak’eemanq reheb’ ”⁸.

Us ta naq ak ke’ril li Kolonel rik’in xtz’qal xnaq’ ruheb’ ut ke’xch’e’ lix k’ob’olal sa’ xyi li ruq’ rik’ineb’ tz’aqal li ruq’eb’, ke’xnaw naq lix nawomeb’ xch’ool naru nat’ane’ wi ink’a’ neke’x’ak’ob’resi rajlal rik’in lix wankil li Santil Musiq’ej. Ex was wiitz’in, maak’a’aq taaraj teeb’aanu li teetz’eq wi’ lix chaq’al ut xnimal ru maatan a’in: li rochb’eenihom li Santil Musiq’ej. Sik’omaq rik’in kawil tij ut rik’in xb’eresinkil lee yu’am chi tiik.

Ninch’olob’ xyaalal naq li k’anjel li yooko wi’ chi tz’aqonk a’an “jun li sachb’a-ch’oolejil k’anjel ut jun li eetalil”. Naq naqataaqe li Jesukristo, li Dios naxch’olob’ xyaalal chiqu “rik’ineb’ eetalil ut sachb’a-ch’oolej, rik’in k’iila paay chi xninqal ru xb’aanuhom, jo’ ajwi’ lix simaatan li Santil Musiq’ej, a’ yaal chanru rajom xch’ool”⁹. Sa’ li chaab’il kutan a’in, ninch’olob’ xyaalal naq li sachb’a-ch’oolej ut li eetalil re li evangelio chapchookeb’ rik’in li xnimal ru maatan re li Dios—lix tojb’a rix maak li kixb’aanu li Kolonel. A’an li tz’aqal maatan re rahok li ke’xk’e qe li Yuwa’b’ej ut li Alalb’ej, junajeb’ sa’eb’ li rajom. Eerik’in laa’ex, “Sachso ninkana xb’aan xrahom, li Jesus choq’ we … K’a’jo’ naxsach inch’ool li kixb’aanu choq’ we”¹⁰.

Junelik taxaq taawanq xnaq’ qu chi ilok, li qaxik chi ab’ink ut li qaam li neke’reek’a li eetalil re li xnimal ru evangelio a’in, a’in lin tij sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.