Li tijonelil ut li tijok sa’ qajunes

Xb’aan li Awa’b’ej Henry B. Eyring

Xb’een aj tenq’ aj k’ehol na’leb’ sa’ li Xb’eenil Awa’b’ejil

Li Dios naru tixk’e qawankil sa’ li tijonelil choq’ re chixjunil li wanko ta wi’. Yal naraj naq taqatz’aama sa’ tuulanil.

Ninb’antioxi naq kanab’anb’ilin chiraatinankil rehb li wankeb’ sa’ li tijonelil sa’ chixjunil li ruchich’och’. Naweek’a xnimal a’in xb’aan naq wan k’a’ru ninnaw chirix li k’anjel kanab’anb’il eerik’in. Rik’in naq xek’ulub’a li tijonelil sa’ lee b’een, xek’ul eek’ulub’ chi aatinak ut chi k’anjelak sa’ xk’ab’a’ li Dios.

Lee k’ulub’ a’in taak’anjelaq ka’ajwi’ naq nekek’ul lee musiq’ankil rik’in li Dios. Ka’ajwi’ chi jo’kan texruuq chi aatinak sa’ xk’ab’a’. Ut ka’ajwi’ chi jo’kan texk’anjelaq sa’ xk’ab’a’. Maare ak xek’oxla, “Moko ch’a’aj ta a’an. Naru tinmusiq’aaq wi tine’xb’oq chi aatinak sa’ iglees malaj chixk’eeb’al jun li osob’tesink rik’in li tijonelil.” Malaj ut maare li saaj diacono malaj maestro tixk’ojob’ xch’ool rik’in xk’oxlankil, “Chirix naq tinninqanq malaj naq tinb’oqe’q jo’ misioneer, aran tinnaw k’a’ru naraj li Dios naq tinye ut tinb’aanu.”

A’b’an k’oxla li kutan naq tento taanaw k’a’ru taaraj li Dios naq taaye ut taab’aanu. Ak xchal a’an choq’ qe chiqajunil—yalaq ta b’ar wankat sa’ laa b’oqb’al sa’ li tijonelil. Laa’in xink’irtesiik sa’ xk’anjel li misionerib’k sa’ li Estados Unidos sa’ xq’ehil li Guerra Mundial II. Najt xyanqeb’ rochoch lix komon li Iglees, ut b’isb’il li petrol naru tixloq’ li junjunq. Laa’in li jun ajwi’ chi diacono sa’ qach’uut. Li komon neke’xk’e lix mayej re kuyuk sa’ re li awa’b’ej naq neke’wulak sa’ xch’utam li kuyuk sa’ sa’ qochoch.

Naq 13 chihab’ wan we, xooq’axon toj Utah sa’ jun nimla teep. Li xb’een ink’anjel, a’an xxokb’al li mayej re kuyuk sa’ rochocheb’ li komon. Kiwil li k’ab’a’ej tz’iib’anbi’l chiru jun li hu k’eeb’il we ut kink’e reetal naq junaqik a’an rik’in xk’ab’a’ jun reheb’ li Oxib’ chi aj Yehol Nawom chirix lix Hu laj Mormon. K’ojk’o inch’ool naq kinche’ li okeb’aal a’an. Li winq kixte li okeb’aal, kinril, kijosq’o ru, ut kinralinasi. Kin’el aran chi ra inch’ool.

Ak naxket junaq 70 chihab’ a’an, a’b’an toj jultik we reek’ankil chiru li okeb’aal a’an naq wan k’a’ru tento raj xinye malaj xinb’aanu. Wi ta xintijok rik’in paab’aal naq xin’el chi b’eek sa’ li kutan a’an, maare xinmusiq’aak raj chi kanaak junpaataq chik chiru li okeb’aal a’an, ut chixyeeb’al junaq aatin, maare: “Jwal us aak’ulb’al. B’antiox aawe ut re laa junkab’aal li k’a’ru ak xeek’e junxil. Taqil qib’ sa’ li po chal re.”

Wi ta xinye a’an, maare kijosq’o raj wi’chik—ut maare xreek’a raj xmuxb’al inb’aan. A’b’an ninnaw najwan chanru xweek’a raj laa’in. Ruuchil li rahil ch’oolejil naq xin’el aran, maare xweek’a raj sa’ lin k’a’uxl ut sa’ lin ch’ool li ch’ina aatin: “Chaab’il xaab’anu”.

Chaqajunilo tento too’aatinak sa’ xk’ab’a’ li Dios sa’ li hoonal naq li qatz’ilom-ix xjunes moko tz’aqalaq ta wi ink’a’ musiq’anb’il. Naru te’chalq li hoonal a’an naq maak’a’ qahoonal chixkawresinkil qib’. K’iila sut ak ki’ux a’an wik’in. Ki’ux k’iila chihab’ chaq sa’ jun hospital naq jun yuwa’b’ej kixye we ut re li wochb’een naq eb’ laj b’anonel ke’xye naq lix ch’ina rab’in ok re chi kamk sa’ yal wiib’ oxib’ k’asal. Naq kink’e li wuq’ sa’ xb’een xch’ina jolom b’ar wi’ moko lanlo ta, aajel ru naq tinnaw jo’ xmoos li Dios k’a’ raj ru tixye ut tixb’aanu A’an.

Kichal li aatin sa’ lin k’a’uxl ut sa’ xtz’uumal we naq ink’a’ taakamq. Laj b’anonel li xaqxo chink’atq kireetz’u a’an ut xpatz’ naq tink’e xna’aj. Xin’el sa’ li hospital a’an rik’in li tuqtuukilal ut li rahok sa’ lin ch’ool. Li ch’ina ixqa’al a’an kiwulak sa’ ch’utam sa’ jun domingo sa’ xraqik inkutankil sa’ li tenamit a’an. Toj jultik we li sahil ch’oolejil xweek’a sa’ li k’a’ru xinye ut xinb’aanu sa’ xk’anjel li Qaawa’ choq’ re li ixqa’al a’an ut lix junkab’al.

Li b’arwan jalan wi’ li k’a’ru xweek’a sa’ li hospital ut li rahilal xweek’a chiru li okeb’aal naq wankin jo’ diacono ki’ux xb’aan li k’a’ru xintzol chirix li b’arwan najunajiman li tijok rik’in lix wankil li tijonelil. Jo’ diacono, toj maji’ nintzol naq li wankilal re aatinak ut k’anjelak sa’ xk’ab’a’ li Dios naraj xk’utb’esinkil qana’leb’, ut naq xk’ulb’al naq aajel ru naraj li tijok ut li k’anjelak choq’ re qochb’eeninkil xb’aan li Santil Musiq’ej.

Naq xinwulak chixxokb’al li mayej re kuyuk sa’, ak xinye chaq intij sa’ xhoonalil li wark. A’b’anan chiru k’iila xamaan ut k’iila po chi rub’elaj li b’oqok sa’ hospital, ak xintaaqe chaq jun xk’iilasutinkil li tijok, ut ak xinb’aanu chaq li k’anjel li kixye li Awa’b’ej Joseph F. Smith naq taaruuq qamusiq’ankil jo’ na’ajman re taawanq qawankil sa’ tijonelil. Kixye:

“Ink’a’ na’ajman raatinankil li Dios sa’ k’iila aatin. Ink’a’ na’ajman xlub’tesinkil rik’in li tij jwal najt li roq’. Li k’a’ru aajel ru, ut li k’a’ru taqab’aanu raj jo’ aj Santil Paab’anel, choq’ qe ajwi’ laa’o, a’an naq tooxik chiru kok’ aj sa’, taqak’ut chiru naq naqak’oxla A’an ut naq wan qach’ool chixk’ulb’al sa’ qab’een lix k’ab’a’, chixpaab’akil lix chaq’rab’, xb’aanunkil li tiikilal, ut naq wan rajom qach’ool naq toxtenq’a lix Musiq’.”¹

Toja’ naq li Awa’b’ej Smith kixye k’a’ raj ru tento taqatz’aama, jo’ lix moos li tee’aatinaq ut te’k’anjelaq choq’ re li Dios. Kixye: “K’a’ru taatz’aama? Taatz’aama naq li Dios tixk’e aaweetal, re naq taaraab’iheb’ laa tij, ut naq taa’osob’tesink aawe rik’in lix Musiq’.”²

Ink’a’ mas na’ajman xsikb’al ru junaq aatin tz’aqal ru, taaraj b’an laa kuyum. A’an jun xkutb’al aawib’ chiru laa Yuwa’ re xpatz’b’al naq A’an tixk’e aaweetal aajunes. A’an li Dios re chixjunil, lix Yuwa’ chixjunil, a’ut wan xch’ool chixk’eeb’al reetal yal jun ajwi’ li ralal xk’ajol. Maare xb’aan a’an naq li Kolonel kixye li aatin “At qaYuwa’, santob’resinb’il taxaq laa k’ab’a’.”³

Jwal junpaat wi’chik naru reek’ankil li oxloq’ink naq wiq’wookat malaj xulxu laa jolom, a’b’anan toj naru reek’ankil a’an naq yookat chixb’oqb’al laa Yuwa’ chi moko yiib’anb’il ta, malaj ut chi moko yeeb’il ta, jo’ taa’ajmanq xb’aanunkil kok’ aj sa’ sa’ laa k’anjel sa’ li tijonelil. Taawanq li choqink ut li kristiaan chiru xk’ihal laa hoonal. Li Dios narab’i laa tij li moko yeeb’il ta, a’ut maare tento taatzol xtz’apb’al li choqink xb’aan naq li hoonal naq taawaj ok rik’in li Dios naru taak’ulunq wan wi’ li choqink.

Li Awa’b’ej Smith kixye naq tento taapatz’ re li Dios naq tixk’e reetal laa b’oqb’al chi k’anjelak chiru. Ak naxnaw k’a’ru b’oqb’ilat chixb’aanunkil chi tz’aqal. A’an xb’oqok aawe, ut rik’in tijok chirix laa b’oqb’al, A’an tixk’utb’esi xkomon chik li taanaw chirix.⁴

Tink’ut jun eetalil chirix li tixb’aanu raj jun aj tzolol ochochnal naq yoo chi tijok. Maare ak nakanaw naq tento:

“Taarula’ani rochoch li junjunq chi komon, ut taarelaji reheb’ naq che’tijoq rik’in xyaab’eb’ xkux ut sa’ muqmu ut naq te’xb’aanu chixjunil li teneb’anb’il sa’ xb’eeneb’ sa’ li junkab’al. …

“… Xk’aak’alenkil li iglees junelik, ut wank rik’ineb’ ut xk’eeb’al xkawilaleb’;

“Ut rilb’al naq maak’a’aq maa’usilal sa’ li iglees, chi moko li kawil aatin li jun rik’in li jun chik, cho moko li tik’ti’ik, yoob’ank aatin, chi moko maa’usilank;

“Ut rilb’al naq li iglees tixch’utub’ rib’ chi kok’ aj xsa’, ut jo’kan ajwi’ rilb’al naq eb’ li komon te’xb’aanu li teneb’anb’ileb’ wi’.”⁵

Ch’a’aj ajwi’ a’an choq’ re laj tzolol ochochnal li ak kawresinb’il chi us, wi ta moko tenq’anb’il ta xb’aan li Santil Musiq’ej. K’oxla li junkab’al ut li komon li xatb’oq’e chixtenq’ankil. Xtz’ilom-ix li winq ut li chaab’il ch’oolej moko tz’aqalaq ta choq’ re a’in.

Jo’kan naq taatz’aama chanru taanaw xch’ooleb’, ut li k’a’ru moko yiib’anb’il ta sa’ xyu’ameb’ li ani moko nakaweb’ ta ru chi us ut chi moko q’axal neke’raj naq taanaweb’ ru. Tento taanaw k’a’ru taaraj li Dios naq taab’aanu re xtenq’ankileb’, ut taab’aanu chi anchal aach’ool, rik’in reek’ankil xrahom li Dios choq’ reheb’.

Xb’aan naq k’a’jo’ x’aajelil ru ut xch’a’ajkil laa k’anjel sa’ li tijonelil li Awa’b’ej Smith naxye naq sa’ laa tij, tento taatz’aama chiru li Dios naq tatrosob’tesi rik’in lix Musiq’. Taawaj ru li Santil Musiq’ej, ink’a’ yal jun sut, a’b’an jo’ k’ihal sut tixk’e li Dios aawe choq’ laa wochb’een. Xb’aan a’an naq tento taqatz’aama rajlal naq li Dios toxb’eresi sa’ li qak’anjel chiru li ralal xk’ajol.

Rik’in naq ink’a’ tatruuq chi wulak sa’ xtz’aqalil li aatijonelil chi maak’a’ li Musiq’ej, laa’at sik’b’ilat xb’aan laj xik’ ilonel re li sahil ch’oolejil. Wi naru tatraale chi maakob’k, naru tixkub’si laa wankil chi b’eresiik xb’aan li Musiq’ej ut chixk’osb’al ru laa wankilal sa’ li tijonelil. Xb’aan a’an naq li Awa’b’ej Smith kixye naq taatz’aama naq li Dios junelik tatxq’us ut tatxkol chiru li maa’usilal.⁶

K’iila paay ru lix q’usum. Li q’usuk wan xk’anjel sa’ li na’leb’ re kolb’a-ib’. Li profeet, li apostol, li awa’b’ej re oqech, li obispo, ut li misioneer neke’xtaqsi li raatinul li q’usuk re naq too’elq sa’ ch’a’ajkilal rik’in li paab’aal chirix li Jesukristo, li jalb’a-k’a’uxlej, ut li ok sa’ santil sumwank.

Jo’ jun aj k’amol b’e sa’ li tijonelil, tattzaqonq sa’ raatin li Qaawa’ re q’usuk. A’ut tapaab’ ajwi’ laa’at aajunes li aatin a’an. Tatkamq sa’ musiq’ejil wi moko kolb’ilat ta xb’aan li Santil Musiq’ej jo’ laa wochb’een sa’ laa yu’am wulaj wulaj.

Tento tattijoq ut tatk’anjelaq re xk’ulb’al. Junes rik’in li b’eresink a’an tatruuq chixtawb’al laa b’e sa’ li latz’ ut ka’ch’in ruhil b’e chiru xchoql li maa’usilal. Li Santil Musiq’ej tatxb’eresi naq yoo chixk’utb’aal li yaal naq nakatzol raatineb’ li profeet.

Xk’ulb’al li b’eresink a’an taaraj li ab’ink ut li tzolok jwal nim wi’chik. Taa’ajmanq naq tattijoq ut tatk’anjelaq sa’ paab’aal re xk’eeb’al li raatinul li yaal sa’ laa waam. Tento taatz’aama naq li Dios tatrosob’tesi rik’in xMusiq’, ut naq tatxb’eresi toj sa’ chixjunil li yaal ut tixk’ut li chaab’il b’e. Chi jo’kan naq li Dios tatxq’us ut tatxb’eresi sa’ li chaab’il b’e sa’ laa yu’am ut laa k’anjel.

Li jolomil ch’utub’aj-ib’ naxkanab’ jun hoonal chaab’il re naq li Qaawa’ tixkawresi laa wankilal chi k’anjelak sa’ li tijonelil. Naru taakawresi aawib’ rik’in li tijok, ut nink’oxla naq ak xab’aanu rub’elaj li ch’utub’aj-ib’ a’in. Naru taajunaji laa paab’aal rik’ineb’ li ani te’tijoq sa’ li ch’utub’aj-ib’. Te’tijoq choq’ re k’iila osob’tesink sa’ xb’een k’iila kristiaan.

Te’xtz’aama naq li Musiq’ej taachalq sa’ xb’een li profeet jo’ xyaab’ xkux li Dios. Te’tijoq choq’ reheb’ li Apostol ut chixjunileb’ lix moos li Dios. Laa’ex ajwi’ a’an, ma ak’ diacono malaj li taqenaqil aj tij chalen junxil, malaj ut junaq saaj malaj chek, li taahaye’q xik sa’ xna’ajeb’ li musiq’ej, b’ar wi’ te’rab’i “Us, chaab’il aj k’anjelat ut tiik aach’ool!”⁷

Li aatin a’an taayemenq reheb’ junjunq li te’sachq xch’ool chirab’inkil. Maare maajun sut kiwan xtaqenaqil k’anjel sa’ lix Iglees li Dios arin. Junjunq taareek’a naq yal b’ab’ay ki’uchin sa’ xk’anjel malaj naq jun xb’oqb’al chi k’anjelak moko xwulak ta rik’ineb’. Jalaneb’ chik te’reek’a naq lix hoonal re k’anjelak xraqe’ naq toj maji’ xe’royb’eni xraqik.

Maawa’aq li opiis malaj xnajtil li k’anjel li taab’ismanq sa’ li b’isleb’aal rik’in li Qaawa’. Naqanaw a’in xb’aan li jaljookil ru aatin chirixeb’ laj k’anjel sa’ li awimq, b’ar wi’ lix tojb’al ink’a’ xjala, us ta jalan jalanq lix k’anjel ut xna’aj lix k’anjel. Te’xk’ul xq’ajkamunkil a’ yaal jo’ chanru ke’k’anjelak.⁸

Ninaw ru jun li winq, chaab’il wamiiw a’an, li ok re chi raqe’k xkutankil sa’ li awimq sa’ junlaju hoor re q’ojyin ewer. Naxk’ul xb’an choq’ re li cancer chiru k’iila chihab’. Naq yoo chixk’ulb’al xb’an ut xnimal xrahilal ut xch’a’ajkilal, kixk’ulub’a sa’ xb’een jun k’anjel re rula’aninkileb’ li komon b’ar wi’ li ralal xk’ajol ak ke’el chaq sa’ li ochochnal; wankeb’ li neb’a’ ixq sa’ xyanqeb’. Lix k’anjel a’an, a’an xk’ojob’ankileb’ xch’ool rik’in li aatinak ut li tzolok sa’ komonil.

Naq kirab’i li esilal naq yal ka’ch’in chik xkutankil re kanaak chi yo’yo, lix obiisp wan sa’ jalanil tenamit xb’aan xtrab’aaj. Wiib’ kutan chirix a’an, kixtaqla jun esilal re lix obiisp rik’in jun rech aj k’anjel. Kixye li aatin a’in chirix lix k’anjel: “Nawil naq maa’ani wan li obispo, jo’kan naq k’anjelak yookin. Yookin chixk’oxlankil k’a’ru taqab’aanu sa’ lunes. Wiib’eb’ li komon te’ruuq chiqak’amb’al chirilb’al li nimla ch’utleb’aal. Li komon naru te’xto’oni lix camion ut wiib’eb’ li chajom te’ruuq chixtikisinkil li silla de roedas. Maare te’wanq tz’aqaleb’ li chek re taqab’aanu qajunes. A’b’an toj us xnawb’al wi te’wanq ani tohe’xtenq’a raj. Maare a’inaq jun q’ojyinkil re junkab’al choq’ reheb’ li tohe’xtenq’a. A’b’an ye we ma us a’in naq maji’ tinye resil lin k’a’uxl. ... B’antiox.”

Toja’ naq kixsachb’esi xch’ool li obiisp sa’ telefono. Chi ink’a’ naxye resil lix yajel chi moko lix yalb’al xq’e sa’ xk’anjel, kixpatz’, “Obiisp, ma wan k’a’ru tinb’aanu re aatenq’ankil?” Ka’ajwi’ li Santil Musiq’ej kiru raj chixk’eeb’al xnawom chirix li riiq li obiisp naq aal ajwi’ li re. Ut ka’ajwi’ li Musiq’ej kiru raj chixtenq’ankil sa’ xk’uub’ankil jun xna’leb’ choq’ reheb’ li ras riitz’in sa’ xchaab’ilal xk’a’uxl jo’ li kiroksi sa’ xk’anjel junxil.

Rik’in jun tij re paab’aal, li Dios naru tixk’e qawankil sa’ li tijonelil choq’ re chixjunil li wanko ta wi’. Yal naraj naq taqatz’aama sa’ tuulanil naq li Musiq’ej tixk’ut k’a’ru taaraj li Dios naq taqaye ut taqab’aanu, ut naq taqab’aanu, ut tookanaaq chi k’ulub’ejo chixk’ulb’al a’an.

Ninch’olob’ xnawom inch’ool naq yo’yo li Dios, nokoxra, ut narab’i chixjunqal li qatij. Ninch’olob’ xyaalal naq li Jesus a’an li yo’yookil Kristo, ut lix Tojb’al rix li Maak naxk’e naq taaruuq taasaqob’resiiq qu ut taqak’ul qochb’eeninkil xb’aan li Santil Musiq’ej. Ninch’olob’ xyaalal naq rik’in qapaab’aal ut xyalb’al qaq’e, toj taaruuq taqab’i li aatin: “Us, chaab’il aj k’anjelat ut tiik aach’ool!”⁹Nintz’aama naq taqak’ul li chaab’il raqok aatin a’an rik’in li Qaawa’ li naxk’e qak’anjel. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.