Chaab’il chi tz’aqal ut chi maak’a’ b’alaq’il

Xb’aan laj Elder Michael T. Ringwood

Re li Setenta

Li chaab’il esilal re lix evangelio li Jesukristo a’an naq li rajom qach’ool naru xjalb’al ut naru xtzolb’al ut xsaqob’resinkil li qajom

Ra naweek’a b’ayaq xb’aan naq kiwan chaq xhoonalil inyu’am b’ar wi’ yookin chixsik’bal li wankilal ut li chaab’il ile’k sa’ in k’anjel. Relik chi yaal, ki’ok a’in sa’ inch’ool chi ink’a’ xink’e reetal. Naq yookin chixkawresinkil wib’ re naq tinxik sa’ li mision, kib’oqe’ li was jo’ líder de zona sa’ xk’anjel jo’ misioneer. Xinwab’i naab’al li chaab’ilal yeeb’il chirix naq xin’ok chixk’oxlankil naq a’an li atawom li kiwaj naq te’xye ajwi’ chiwix. Kin’ok chireek’ankil watawom jo’ kixk’ul a’an ut xintijok chixpatz’b’al ajwi’.

Sa inch’ool, naq toj wankin sa’ lin mision, xintzol jun xnimal ru k’utum. Kichal wi’chik sa’ lin ch’ool naq wankin sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’ li toje’ kinume’.

Sa’ li po octubre, li Awa’b’ej Dieter F. Uchtdorf kixye: “Chiru lin wanjik sa’ li ruchich’och’, kink’ul lin osob’tesihom chixnawb’aleb’ li junjunq chi winq ut ixq jwal seeb’ chi k’anjelak ut seeb’ xch’ooleb’ chiru li ruchich’och’. Naq toj ch’ajomin chaq, kitoch’e’ inch’ool rik’in li wan xtzolom, wankeb’ xnawom, nimanb’ileb’ ru xb’aan li ruchich’och’; a’b’an, naq yoo chi nume’k eb’ li chihab’, xintaw ru naq natoch’e’ inch’ool chi naab’al rik’ineb’ li chaq’al ru ut osob’tesinb’il aamej a’aneb’ relik chi yaal chaab’ileb’ tz’aqal ut chi maak’a’ xb’alaq’il.”¹

Jun mas nawulak chiwu sa’ Lix Hu laj Mormon a’an jun tz’aqal eetalil li chaq’al ru ut osob’tesinb’il aamej li relik chi yaal chaab’il chi tz’aqal ut chi maak’a’ xb’alaq’il. Laj Xiblon a’an jun ralal laj Alma, alab’ej. Nawb’ileb’ b’ayaq chik eb’ li ras: Laj Helaman, li kikana ruuchil lix yuwa’ jo’ aj k’aak’alenel reheb’ li tz’iib’anb’il esil ut profeet re li Dios, ut laj Korianton, na’no ru xb’aan naq kiwan chi misioneer ut kixpatz’ xna’leb’ rik’in lix yuwa’. Laj Alma kixtz’iib’a 77 chi raqal re laj Helaman (chi’ilmanq Alma 36–37). Kixtz’iib’a 91 chi raqal re laj Korianton (chi’ilmanq Alma 39–42). Re laj Xiblon, xkab’ li ralal, o’laju ajwi’ chi raqal kixtz’iib’a laj Alma (chi’ilmanq Alma 38). A’b’anan, chiru li o’laju chi raqal a’in li raatin kaw xmetzʼew ut re qatzolb’al.

“Ut anajwan, at walal, nawoybʼeni naq taawanq xnimal xsahil inchʼool chawix, saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ nakateekʼan ut tiikat chixpaabʼankil li Dios; xbʼaan naq joʼ chanru naq saʼ laa saajil katikibʼ ilok wan wiʼ li Qaawaʼ laa Dios, chi joʼkan ninyoʼoni naq toj tatkanaaq saʼ xpaabʼankil lix taqlahom; xbʼaan naq osobʼtesinbʼil li ani nakuyuk toj saʼ rosoʼjik.

“Ninye aawe, at walal, naq maakʼaʼjoʼ xsahil inchʼool ak xweekʼa chawix, xbʼaan laa tiikilal chi paabʼank ut lix yalbʼal aaqʼe, ut laa kuyum ut xnajtil aawoybʼenihom saʼ xyanqebʼ lix tenamitebʼ laj Tzoramita” (Alma 38:2–3).

Ut chirix naq kiraatina lajXiblon, kiraatina ajwi’ chirix a’an re laj Korianton. Laj Alma kixye: “…ma inkʼaʼ xawil chanru naq inkʼaʼ naʼeekʼan laa was, naq tiik chi paabʼank, ut yalbʼil xqʼe chixpaabʼankil lix taqlahom li Dios? Kʼe reetal, ma inkʼaʼ xbʼaanu chi chaabʼil chawu li kʼaʼru tento raj taaʼuxq?” (Alma 39:1).²

Naqil naq laj Xiblon a’an jun alalb’ej li naraj naq sahaq xch’ool lix yuwa’ ut kixb’aanu li us yal xb’aan naq us, ut moko re ta xk’ulb’al xsahob’resinkil xch’ool, xna’aj, xwankil, xq’ajkamunkil ut ink’a’ ajwi’ lix wankilal. Laj Helaman kixnaw ut kiroxloq’i a’an re li riitz’in, xb’aan naq kixk’e re eb’ li loq’laj tz’iib’anb’il esil li xk’ul chaq rik’in lix yuwa’. Moko nawiib’an ta xch’ool, naxnaw chi us ani laj Xiblon xb’aan naq a’an “jun winq tiik xnaʼlebʼ, ut nabʼeek chi tiik chiru li Dios; ut kixkʼe xchʼool chixbʼaanunkil li chaabʼil rajlal, re xpaabʼankil lix taqlahom li Qaawaʼ lix Dios…” (Alma 63:2). Jo’ naqil rik’in laj Xiblon, moko natawman ta naab’al esil chirix a’an chalen naq kixk’ul eb’ li loq’laj tz’iib’anb’il esil toj reetal naq kixk’e re laj Helaman, li ralal laj Helaman (chi’ilmanq Alma 63:11).

Laj Xiblon a’an chaab’il chi tz’aqal ut chi maak’a’ xb’alaq’il. A’an kixmayeja lix hoonal, lix seeb’al, ut lix metz’ew re xtenq’ankil ut xwaklesinkil chixjunileb’ li jun ch’ol chik xb’aan li rahom choq’ re li Dios ut choq’ reheb’ lix komon (chi’ilmanq Alma 48:17–19; 49:30). Li raatin li Awa’b’ej Spencer W. Kimball neke’xk’ut chi tz’aqal re ru chanru a’an: “Eb’ li winq ut li ixq ninqeb’ xwankil junelik te’wanq xch’ool chi tenq’ank ruuchil xk’ulb’al xwankil ”.³

Sa’ jun li ruchich’och’ b’ar wi’ yalaq b’ar nasik’man lix sahob’resinkil xch’ool, xna’aj, xwankil, xq’ajkamunkil, ut lix wankilal, ninnima ruheb’ li chaq’al ru ut osob’tesinb’il aamej li relik chi yaal chaab’ileb’ chi tz’aqal ut chi maak’a’ xb’alaq’il, a’aneb’ li toch’b’ileb’ xb’aan lix rahom choq’ re li Dios ut choq’ reheb’ lix komon; a’aneb’ li ninqi winq ut ixq li wan “xch’ool chi tenq’ank ruuchil xk’ulb’al xwankil”.

Sa’ li qakutankil, wankeb’ li neke’raj naq taqapab’ naq li qasik’ahom re jun na’leb’ yal junes naru xtawb’al naq wan li qana’aj ut qawankil. A’b’anan, nasaho’ qach’ool naq wankeb’ naab’al li ink’a’ neke’xkanab’ rib’ chixk’ulb’al li na’leb’ a’in. Neke’xtaw b’an rajom rik’in naq chaab’ileb’ chi tz’aqal ut chi maak’a’ xb’alaq’il. Ak kintaweb’ sa’ xyanqeb’ chixjunil li komonil re li jar tenamit ut li jar paab’aal. Ut nintaweb’ naab’aleb’ sa’ xyanqeb’ li jalb’ileb’ xch’ool chi tz’aqal ut li neke’xtaaqe li Kristo.⁴

Ninnima ruheb’ li neke’k’anjelak chi anchal xch’ooleb’ rajlal xamaan sa’ lix teep ut uq’ej yalaq b’ar sa’ li ruchich’och’ rik’in xb’aanunkil b’ayaq chik chiru li napatz’man reheb’ chixb’aanunkil sa’eb’ lix b’oqb’al. A’b’an eb’ lix b’oqb’al neke’chal ut neke’xik. Jwal k’eek’o ink’a’uxl chirixeb’ li naab’aleb’ li maak’a’eb’ xb’oqb’al, li toj neke’xtaw chanru te’k’anjelaq ut te’xtaq’siheb’ xch’ool li jun ch’ol chik kok’ aj xsa’. Jun komon nawulak eq’la sa’ li Iglees chixtusb’aleb’ li chunleb’al ut nakana re xk’uulankileb’ naq ak xraqe’ li ch’utam;. Jun li komon ixq nachunlan chixk’atq jun li komon ixq mutz’ ru moko junes ta re rochb’eeninkil, nab’ichank ajwi’ chi kaw xyaab’ xkux re naq a’an taaab’i li junjunq chi aatin ut taaruuq chi b’ichank rik’ineb’ li jun ch’ol chik. Wi nekeril sa’ lee teep malaj lee rama, teetaw ani neke’xb’aanu jo’ xinye eere. Junelik wankeb’ li qakomon li neke’xnaw ani neke’raj xtenq’ ut jo’q’e xyeechi’inkil.

Maare li xb’eenil intzolom chirixeb’ aj Santil Paab’anel chi maak’a’ xb’alaq’il, xintzol naq wankin chaq jo’ jun saaj misioneer. Kinq’axon sa’ jun na’ajeh rik’in jun li Elder li ink’a’ ninnaw ru. Ak wab’ihom rik’in jalaneb’ chi misioneer naq a’an maajun wa kixk’ul jun k’anjel re jolomink ut naq wan xcha’a’jkilal chi aatinak sa’ li aatinob’al coreano, us ta najt xwanjik sa’ li ch’och’ a’an. A’b’anan, naq xinnaw ru, kiwil naq a’an jun misioneer jwal na’ab’in ut kaw xpaab’aal. Natzolok naq nawulak xhoonal li tzolok ut nak’anjelak naq nawulak xhoonal li k’anjelak. Na’el chaq sa’ li rochoch sa’ li tz’aqal hoonal ut nasutk’i naq nawulak li hoonal. Natzolok chi anchal xch’ool li aatinob’al coreano, us ta naacha’a’jko’ rik’in xtawb’al ru li jalan aatinob’al a’an.

Naq kintaw ru naq chixjunil li aatin yeeb’il chirix moko yaal ta, kiweek’a naq moko yaal ta naq maak’a’ xchaab’ilal li misioneer a’in. Kinwotz rik’in li awa’b’ej re li mision lin wajom wan wi’k’in chixjalb’al li sachenaq na’leb’ ut li k’a’ru xsume we a’an a’in: “Li Choxahil Yuwa’b’ej naxnaw naq li saaj aj winq a’an jun misioneer li yoo chi xik chi ub’ej, ut laa’in ajwi’ ninnaw”. Ut kixye b’ayaq chik: “Ut anajwan laa’at nakanaw ajwi’, jo’kan b’i’, ani chik na’ajman naq tixnaw?”. Li awa’b’ej re li mision a’an chaab’il xna’leb’ ut kixk’ut chiwu li k’a’ru aajel ru naq noko’k’anjelak chiru qas qiitz’in, ut moko a’an ta xsahob’resinkil li ch’oolej, xsik’b’al na’ajej, li wankilal, li q’ajkamunkil/ ut ink’a’ ajwi’ li wankilal. A’an jun nimla k’utum choq’ re jun saaj aj misioneer li naxik wi’ xch’ool chirix li k’a’ru natawman sa’ li ruchich’och’.

Rik’in li xintzol chaq sa’ lin k’a’uxl, kin;ok chi ilok chiwix sa’ lin yu’am ut rilb’al jarub’ sut lix wankileb’ li winq ut ixq li maak’a’eb’ junaq xnimla tzolom malaj junaq xnimal ru na’aj ke’xjal ink’a’uxl. Jun chiruheb’ li aamej chanchan laj Xiblon a’an lin tzolonel sa’ li seminario chiru li xb’eenil chihab’ sa’ lin tzolom. Jun chaabil winq li kik’utuk aran yal junes wiib’ malaj oxib’ chihab’, a’b’an kixte li waam toj reetal naq kink’ul lin nawom. Moko na’no ta ru laj tzolonel a’an, a’b’an junelik kawresinb’il ut li kink’ul rik’in jwal nim ru ut toj wan sa’ inch’ool anajwan. Chiruheb’ li 40 chihab’ ak numenaqeb’ ka’ajwi’ wiib’ oxib’ sut xwil li winq a’in, jun reheb’ naq kichal chiwaatinankil sa’ xmuqik lin yuwa’. Relik chi yaal, li k’a’ru xb’aanu sa’ li kutan a’an moko xmaak ta jun nimla tzolok ut ink’a’ ajwi’ xb’aan li wankil.

Ninnima ru li tzolonel a’an li kixk’e xch’ool ut chirixeb’ naab’aleb’ jo’ a’an li chaab’ileb’ chi tz’aqal ut chi maak’a’ xb’alaq’ileb’. Ninnima ru li tzolonel re li Dominkil Tzoleb’aal li moko yal junes ta nak’utuk aran, a’an b’an nak’utk chiruheb’ ut naxb’oqeb’ chi wa’ak eq’la rik’in lix junkab’al. Ninnima ruheb’ aj k’amol b’e reheb’ laj saaj li neke’wulak chirilba’leb’ sa’ li b’atz’unk malaj jalan chik chi k’a’aq re ru. Ninnima ru li winq li naxtz’iib’a jun aatin re xwaklesinkil xch’ooleb’ li rech kab’al ut li ixq li moko yal ta naxtaqlaheb’ li tz’iib’anb’il esil sa’ li Ralankil a’b’anan naxik chixkanab’ankileb’ reheb’ xkomon ut ramiiw li maa’ani neke’rula’ani. Ninnima ru li komon li rajlal narisi chi b’eek sa’ jun li b’eleb’aal ch’iich’ jun li rech kab’al, li yoo chixnumsinkil jun nimla rahilal yajel, ut chi jo’kan naxjal b’ayak lix kutankil re laj yaj ut re li rixaqil.

Eb’ li k’anjel a’in moko nab’aanuman ta re xk’ulb’al xnimankil ru ut xk’ulb’al lix q’ajkamunkil. Eb’ li winq ut li ixq a’in moko eek’asinb’ileb’ ta re naq maare te’xk’ul eetalil malaj lix wankil xb’aan lix k’anjel. A’aneb’ xtzolom li Kristo, kok’ aj xsa neke’xb’aanu li chaab’ilal ut, jo’ chanchan laj Xiblon, neke’xyal xq’e chixb’aanunkil li k’a’ru naraj li Yuwa’b’ej li wan sa’ li choxa.

Naraho’ inch’ool naq nawab’i naq anihaq naxkanab’ chi k’anjelak ut jo’kan ajwi’ ink’a’ chik nawulak sa’ xch’utam li Iglees xb’aan naq ke’xjal lix b’oqb’al malaj neke’xk’oxla naq ink’a’ ke’xk’e junaq na’aj malaj junaq xnimal xk’anjel. Nawoyb’eni naq eb’ li komon a’an te’xtaw ru sa’ junaq kutan li tz’aqal tzolom li kink’ul laa’in naq toj wankin choq’ misioneer—naq li xnimal ru chi k’anjelak ka’ajwi’ li Dios naxk’e xloq’al. Rik’in naq naqak’e qach’ool chixsahob’resinkil li qahom ut li k’a’ru qe, ma xsach chiqu li aatin “laa’at” ut “laa we”?

Wankeb’ li te’xye: “A’b’an maajok’e tinwulaq chi wanq jo’ eb’ li komon nakaye chaq laa’at”. Li chaab’il esilal re lix evangelio li Jesukristo a’an naq li rajom qach’ool naru xjalb’al ut naru xtzolb’al ut xsaqob’resinkil li qajom. Naq xqakub’si qaha’ re too’oq sa’ li xkorralil li Dios, noko’ok chi b’eek re xjalb’al qib’ sa’ ak’il yo’ob’tesihom (chi’ilmanq 2 Korintios 5:17; Mosiah 27:26. Rajlal naq naqa’akob’resi li sumwank re li kub’iha’ rik’in naq naqak’ul li loq’laj wa’ak, yooko chi haye’k rik’in li ajom tz’aqal re ru a’in.⁵ Naq nokokuyuk sa’ li sumwank a’an, naqak’ul qakawilal re yaab’ak rik’ineb’ neke’yaab’ak, xk’ojob’ankileb’ xch’ool li neke’ajok k’ojob’aak xch’ool (chi’ilmanq Mosiah 18:9). Sa’ li sumwank a’an naqataw li usilal li naxk’e qawankilal re naq took’anjelaq rik’in li Dios ut taqapaab’ lix taqlahom, ut jo’kan ajwi’ chixraab’al A’an chi anchal li qach’ool ut xraab’aleb’ li qas qiitz’in, jo’ naq nakara qib’.⁶ Sa’ li sumwank a’an, li Dios ut li Kristo nokoxtenq’a re naq laa’o taqatenq’aheb’ li neke’ajman ru lix tenq’ (chi’ilmanq Mosiah 4:16; chi’ilmanq ajwi’ eb’ li raqal 11–15).

Chixjunil li nawaj sa’ lin yu’am a’an xb’aanunkil li neke’raj lin yuwa’b’ej—lin yuwa’ sa’ ruchich’och’ jo’ ajwi’ sa’ choxa—ut naq chanchanaqin laj Xiblon.⁷

Ninb’antioxi re lin Choxahil Yuwa’ li aamej chanchaneb’ laj Xiblon ut lix b’aanuhomeb’ li naxk’e we laa’in—ut qe chiqajunil—li yo’onihom. Rik’in jo’ chanru neke’xb’eresi lix yu’am, naqak’e reeal jun li raarookil Choxahil Yuwa’b’ej ut jun Kolonel a’an aj toq’ob’anel ut aj uxtaan. Wochb’eeneb’ ninch’olob’ xyaalal, rik’in lin yeechi’ihom naq tinyal inq’e re tinb’aanu jo’ neke’xb’aanu a’an, sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo. Amen.