Sa’ komonil tootaqe’q

Xb’aan li xLinda K. Burton

Awa’b’ej re li Komonil re Tenq’ank

Jo’ ixq ut winq neke’xk’uula li sumwank okenaqeb’ wi’, tento taqaterq’usi ut taqatenq’a qib’ chiqib’il qib’ re toowulaq choq’ li tenamit jo’ chanu naraj li Qaawa’.

Wan li musiq’anb’il aatin, li b’ich, ut li tijok li rajlal neke’xtoch’ qach’ool sa’ li jolimil ch’utub’aj-ib’ a’in, a’b’anan yeeb’il we xb’aan naab’aleb’ chi komon ixq naq li k’a’jo’ neke’xra a’an rilb’al lix komon li Xb’eenil Awa’b’ejil ut lix Molomeb’ li Kab’laju naq yookeb’ chi elk sa’ li ch’utam rochb’eeneb’ lix sum aatin. Ma ink’a’ nasaho’ ajwi’ qach’ool chirab’inkileb’ naq neke’xyaa’asi lix rahom choq’ reheb’ li rixaqil?

President Boyd K. Packer and his wife, Donna, at the Brigham City Utah Temple cornerstone ceremony, 23 September 2012.

Naq ki’aatinak chirix lix sum aatin, xDonna, li Awa’b’ej Boyd K. Packer kixye, “Xb’aan li b’oqb’al b’oqb’ilin wi’, wan xnimal inteneb’ankil naq tinye li yaal: a’an tz’aqal re ru.”¹

President Dieter F. Uchtdorf and his wife.

“A’an xkutan li saq’e sa’ lin yu’am.”² kixye li Awa’b’ej Dieter F. Uchtdorf chirix lix sum aatin, xHarriet.

President Henry B. Eyring and Sister Eyring at their wedding.

Li Awa’b’ej Henry B. Eyring kixye chirix lix sum aatin: “Xb’aan a’an naq junelik wan rajom inch’ool chixk’amb’al wib’ sa’ tz’aqal chaab’ilal.”³

LDS Church President Thomas S. Monson gives his wife, Frances, a kiss at their 60th anniversary celebration, 10/6/2008, at the Lion House. The two met in 1944 and were married in the Salt Lake Temple on Oct. 7, 1948.

Ut li Awa’b’ej Thomas S. Monson, kixye chirix lix raarookil xFrances, “A’an chaq inrahom sa’ lin yu’am, lin anchal wochb’een ut lin tz’aqal wamiiw. Xyeeb’al naq nawaj raj rilb’al ru moko naxye ta yal ta jun xraqal xchamal week’ahom .”⁴

Nawaj raj xyeeb’al lin rahom choq’ re lin raarookin wochb’een, laj Craig. A’an jun chaq’al ru maatan choq’we! Li wosob’tesinkil rik’in li yuwa’b’ejil aj k’anjel naxye jun chaq’al ru aatin raaroo inb’aan chirix lin sum aatin. Naxyeechi’i’ naq lin yu’am ut xyu’ameb’ li walal te’wanq chi “k’aak’alenb’ileb’chi us sa’ ruq’ a’an”. Saqen chiwu naq rik’in laj Craig xink’ul xtz’aqob’resinkil li yeechi’ihom a’an. Roksinkil li raatin laj Mark Twain, tinye naq “li yu’am chi maak’a’ [laj Craig] moko yu’am ta raj”.⁵ Ninra a’an, lix ch’ool toj sa’ li raam.

Li diosil k’anjel ut teneb’ankil

Anajwan nawaj xk’eeb’al xloq’aleb’ li b’eelomej, li yuwa’b’ej, li asb’ej iitz’inb’ej, alab’ej ut li ikan li neke’xnaw aniheb’ ut li neke’xb’aanu li xk’anjeleb’ chi ch’aab’il re xtz’aqob’resinkileb’ lix loq’laj k’anjel jo’ naxye sa’ li jek’inb’il aatin chirix li junkab’al, rik’in ajwi’ naq neke’jolomin sa’ tiikilal ut neke’xk’e li nak’anjelak re lix junkab’al. Chenawaq naq wan sa’ inch’ool ch’a’aj choq’re naab’aleb’ li aatinak chirix li yu’wab’ejil, nab’ejil ut sumlaak. Ninnaw naq naab’al li komon neke’reek’a naq lix junkab’al maajun wa te’xtaw li neke’ril jo’li q’axal atawal ru. Naab’aleb’ wankeb’ sa’ rahilal xmaak li rahob’tesink, toch’e’k, kalaak, ut yib’ aj na’leb’ tzolb’ileb’ wi’. Ink’a’ nawulak chiwu xb’aanuhomeb’ li winq malaj li ixq li chi nawb’il neke’xyoob’ rahilal, rahob’tesink, ut xuwajel sa’eb’ xjunkab’al. Anajwan tin’aatinak chirix jalan chik na’leb’.

Wan tz’aqal sa’ inch’ool naq li winq maajun wa jwal chaq’al ru choq’ re lix sum aatin jo’ naq nak’anjelak chi anchal xch’ool sa’ loq’al jo’ jun tiikal aj eechanihom re li loq’laj wankilal—jwal aajel ru sa’ li ochocho. Ninra ut ninpaab’ li raatin kixye li Awa’b’ej Packer reheb’ li b’eelomej ut yuwa’b’ej li k’ulub’eb’: “Wan eerik’in lix wankil li tijonelil li nachal tz’aqal rik’in li Qaawa’ re xk’aak’alenkil lee rochoch. Taachalq hoonal naq ka’ajwi’ li taakoloq rix lee junkab’al chiru li xmaak xk’anjel aj tza, a’an li wankilal a’an”.⁶

Xb’eenil sa’ musiq’ej ut aj k’utunel sa’ li ochoch

Sa’ xtiklajik li chihab’ a’in, xinwulak sa’ xmuqb’al jun li chaab’il winq—laj Don, rikan li wochb’een. Jun li ralal laj Don xwotz li k’a’ru xk’ul naq ch’ina al chaq, moko najt ta chirix naq xna’ xyuwa’ ke’xloq’ xb’een li rochoch. Xb’aan naq wankeb’ oob’ li ka’ch’in li te’raj xwa ut raq’eb’, moko tz’aqal ta li tumin re xsutb’al li utz’u’ujinb’il pach’aya’. Chi chapcho chi us chiru naq aj k’aak’alenel re xjunkab’al, laj Don kixxaqab’ junjunq oqech re che’ sa’ li ch’och’, kixchap li k’aam, ut kixb’ak’ li oqech jun rik’in li jun, toj reetal naq kixsuti chixjunil li utz’u’ujinb’il pach’aya’. Chirix a’an kixb’oqeb’ li ralal ut kixk’ut chiruheb’ li oqech ut li k’aam ut kixch’olob’ chiruheb’ naq wi te’kanaq chi sa’ li li sutinb’il ru, kolb’ilaqeb’.

Sa’ jun kutan eb’ li hermana aj ula’ ke’nach’oq chaq sa’ li ochoch ut ke’sach xch’ool naq ke’ril oob’ chi kok’al xaqxookeb’ chirix li k’aam li sutsuukeb’ wi’ chirilb’al rik’in xrahileb’ xch’ool lix b’olotz xiqenaq chirhueb’ toj sa’ xjayal li b’e. Jun xkomoneb’ li ka’ch’in xko’o sa’ aanil re xb’oqb’al lil xyuwa’ li kichal re xxokb’al chaq li b’olotz choq’ reheb’.

Moqon chik sa’ li muquk, li asb’ej, rik’in xrahil xch’ool, kixye naq chixjunil li kixyo’oni chaq sa’ li yu’am, a’an naq taawulaq jo’ chanru lix raarookil yuwa’.

Sister Burton's son and grandson reading together.

Li Awab’ej Ezra Taft Benson kixye:

“Ay, b’eelomej ut yuwa’b’ej sa’ Israel, laa’ex naab’al naru teeb’aanu chirix xkolb’al ut xterq’usinkil lee junkab’al! …

“Chijultiko’q eere naq li loq’laj b’oqb’al jo’ yuwa’b’ej sa’ Israel—a’an li b’oqb’al jwal nim xwankil sa’ li yu’am a’in ut sa’ ajwi’ li junelik q’e kutan—jun li b’oqb’al ink’a’ texelq wi’.

Sister Burton's son and grandson on a bed together.

“Tento teetenq’a xyiib’ankil jun ochoch b’ar wi’ lix Musiq’ li Qaawa’ junelik taawanq.”⁷

K’a’jo’ xnimal x’aajeli ru li profeetil aatin a’in anajwan.

Ch’a’aj tana’ chiruheb’ li winq li okenaqeb’ sa’ sumwank xyu’aminkil li yu’am sa’ jun li ruchich’och’ b’ar wi’ nak’osman xwankil li loq’laj k’anjel ut teneb’ankil ut b’ar wi’ napuktesiman jun esil tik’ti’ chirix li wank choq’ “ jun winq chi yaal.” Jun b’alaq’il esil naxye “Li ani wan xwankil, a’an laa’in”. Sa’ jun chik pak’al wan li esil re kub’sink ut eetz’unk naq moko aajeleb’ ta chik ru li b’eelomej ut li yuwa’b’ej. Nintz’aama eere naq merab’i xtik’ti’ laj tza! A’an ink’a naxnaw ru ut isinb’il chiru xnimal xloq’al li okenk jo’ b’eelomej malaj yuwa’b’ej. Rik’in naq sowen chaq chirixeb’ li wan reheb’ loq’laj k’anjel a’in li maajun wa taawanq re, a’an naraj naq “chixjunileb’ li winq te’wanq sa’ rahilal jo’ chanru ajwi’ a’an”!⁸

Xtaqsinkil ut xtenq’ankil sa’ li qak’anjel li neke’xtz’aqob’resi rib’

Ex was wiitz’in, aajel qu chiqajunilo! Jo’ ixq ut winq neke’xk’uula li sumwank okenaqeb’ wi’, tento taqaterq’usi ut taqatenq’a qib’ chiqib’il qib’ re toowulaq choq’ li tenamit jo’ chanu naraj li Qaawa’. Tento took’anjelaq sa’ komonil re xterq’usinkileb’ li toj te’chalq chaq chiqix ut xtenq’ankileb’ re xtawb’al li xnimaleb’ ru choq’ aj eechal re li yu’am maak’a’roso’jik. Tooruuq chixb’aanunkil jo’ xe’xb’aanu laj Elder Robert D. Hales ut li rixaqil, xMary, naq xe’taaqen re li aatin sa’ Proverbios, “Laa’at tinaaterq’usi ut laa’in tatinterq’usi, ut chi jo’kan tootaqe’q sa’ komonil.” ⁹

Naqanaw rik’in jun li raqal re li loq’laj hu naq “ink’a’ us naq taawanq li winq xjunes”. Jo’kan naq li qaChoxahil Yuwa’ kixyiib’ “ junaq aj tenq’ re jo’ xk’ulub’ ”.¹⁰ Li tziib’ aj tenq’ re jo’ xk’ulub’ naraj naxye “jun chaab’il ut k’ulub’ej aj tenq’ tz’awal choq’ re”.¹¹ . Qayehaq, li wiib’ chi quq’ haye’ juntaq’eet jun rik’in li jun, a’b’anan moko tz’aqal ta naq juntaq’eeteb’. Relik chi yaal, tz’aqal jalan jalanq li jun rik’in li jun, a’b’anan neke’xtenq’a rib’ ut us li jun choq’ re li jun. Naq nekelk’anjelak sa’komonil jwal kaweb’ rib’ ”.¹²

Sa’ jun li tasal chirix li junkab’al, tz’iib’anb’il sa’ li Manual re li Iglees: “Li chanru yo’ob’tesinb’il wi’ li winqilal ut li ixqilal sa’ musiq’ej naxtenq’aheb’ chixtz’aqob’resinkil rib’ chirib’ rib’ ”.¹³ Cheek’ehaq reetal naq moko naxye ta naq “te’xyal rix li jun rik’in li jun”, a’b’anan naq “te’xtenq’a rib’ li jun rik’in li jun”! Wanko arin re xtenq’ankil qib’, re xterq’usinkil qib’ ut re taasaho’q qach’ool li jun rik’in li jun sa’ xk’anjelankil li chaab’ilok’. Li xBarbara B. Smith kixk’ut naq, “Wan naab’al chik sahilal naq nasaho’ qach’ool rik’in li chaab’ilal naxk’ul jalan ut moko ka’aj ta wi’ rik’in li naqak’ul laa’o .”¹⁴ Naq naqasik’ “xtz’aqo’bresinkil” ut ink’a’ “xya’lb’al rix”, jwal seeb’ xwaqlesinkil qib’chiqib’il qib’!

Naq saajin chaq ut na’b’ejin re naab’aleb’ inkok’al, sa’ xraqik li kutan nujenaq rik’in xk’eeb’al pañal, xch’ajob’resinkil tz’aj aj sek’, ut li ch’iilank, maajun nab’ichan rik’in x’anchalil xch’ool chiwu laa’in naq xinb’icha jun xb’ich re li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al, “Naq naq’aj lin yuwa’ sa’ kab’l ”¹⁵. Ninxutaanak sa’ xyeeb’al naq moko junelik ta sa inch’ool naq laj Craig ki’ok sa’ li okeb’aal chi sa sa’ xch’ool chirix jun kutan sa’ xtrab’aaj. Junelik kixk’e xsahilal qach’ool rik’in jun tz’ub’ ut koxq’alu ut kixjal ru lix ch’a’ajkil ru li kutan choq’ sahil hoonal rik’in li yuwa’b’ej. Us raj wi laa’in maak’a’ raj ink’a’uxl chirix lin k’anjel li toj maji’ ninb’aanu chaq ut kiwan raj inna’leb’ jo a’an, ut xko’o raj lin k’a’uxl sa’ li k’a’aq re ru ninqeb’ xwankil. Xinxaqlin raj sa’ tz’aqal hoonal ut kisaho’ raj inch’ool sa’ loq’laj hoonal re li junkab’al ut xinb’antioxi raj re li osob’tesink li wankeb’ sa’ li qayu’am!

Chiqaatina qib’ chiqib’il qib’ rik’in q’unil aatin chi rajlal

Moko naj ta chaq anajwan. jun li komon ixq sa’ li Iglees tiik xch’ool kixwotz wik’in jun lix k’a’uxl chirix li yoo wi’ chaq chi tijok. Yoo lix k’a’uxl chirix junjunqaq li ixq re lix teepal. Kixye we naq jwal naraho’ sa’ xch’ool chirab’inkil chanru naq a’aneb’ neke’aatinak chirixeb’ malaj rik’ineb’ lix b’eelom, ut wan naq chiruheb’ ajwi’ lix kok’al. Kixseraq’i we naq saajaq chaq kirataw chi anchal xch’ool ut kitijok re tixtaw ut taasumlaaq rik’in jun winq tiik xch’ool sa’ li tijonelil ut rochb’een te’xk’uub’ jun sahil junkab’al. A’an kik’iik chaq sa’ jun junkab’al b’ar wi’ lix na’ “kixk’am chaq chirix li wex” ut lix yuwa’ sa’ xiw kixpaab’ chixjunil li kixye chaq re naq maak’a’aq li ch’a’ajkilal sa’ junkab’al. A’an kireek’a naq wan tana’ jalan b’e chaab’il chik chiru a’in. A’an ink’a’ kiril chaq li ratawom k’ub’esinb’il sa’ lix junka’b’al, a’ut naq chi kaw kitijok re xsik’b’al xb’e, li Qaawa’ kirosob’tesi rik’in naq kixk’ut chiru chanru naq tixyiib’ jun lix junkab’al rochb’een lix b’eelom b’ar wi’ li Musiq’ej taaruuq taawanq. Ak xinwan chaq sa’ li rochoch li junkab’al a’an ut naru ninye naq a’an jun santil na’ajej!

Ex was wiitz’in, ma rajlal naq chiqib’il qib’ “[noko’aatinak] rik’in q’unil aatin?” ¹⁶

Naru taqatz’il rix rik’in junjunq li patz’om. Sa’ xyalb’al, li patz’om a’an naru taqoksi li xnaab’alil qe laa’o’, maak’a’ naxye ma sumsuuko malaj qajunes wanko, ut maak’a’ naxye chanru li qawanjik s’ qochoch.

Jo’q’e chaq naq kink’e xsahil xch’ool lin sum aatin, maare sa’ junesal malaj chiruheb’ li qalal qak’ajol?
Jo’q’e chaq xinb’antioxi choq’ re, xinye lin rahom chirix, malaj xinpatz’ok chi kaw chirix lin sum aatin sa’ li tijok?
Jo’q’e chaq xinkana sa’ memil re ink’a’ tinye junaq li aatin naru narahob’tesin?
Jo’q’e chaq xinpatz’ inkuyb’al chiru—chi maak’a’ li aatin “wi laa’at xab’aanu raj” malaj “wi laa’at ink’a’ xab’aanu raj”?
Jo’q’e chaq naq xinsik’ chi saho’k sa’ inch’ool chiru relajinkil naq “taawanq lin wankil”?

Jo’kan ut, wi li patz’om a’in nakatxk’e chireek’ankil li xutaan malaj naq wan aamaak, chijultiko’q eer naq laj Elder David A. Bednar kixk’ut baq “’li reek’ankil qamaak sa’ li qamusiq’ a’an jo’ chanchan reek’ankil li rahilal sa’ li qajunxaqalil— jun eetalil chirix li xiwxiw ut jun kolb’a-ix chirix xkomon li rahilal.”¹⁷

Nekexinb’oq chejunqal re teepaab’ lix tz’aamahom laj Elder Jeffrey R. Holland: “Ex was wiitz’in, sa’li nimla k’anjel a’in li maak’a’ rosojik re toowulaq jo’ chanru aj Kolol qe, nintz’aama naq toowanq jo’ winq ut ixq “tz’aqal qe qu” maare ka’ajwi’ sa’ li jun li na’leb’ a’in—naq ink’a’ toorahob’tesinq sa’ aatin, malaj sa’ jalan chik aatin, nat too’aatinaq rik’in jun ak’ aatinob’aal, li raatinob’aaleb’ li anjel.”¹⁸

Naq xink’uub’ wib’ choq’ re li hoonal anajwan, li Musiq’ej xinixktzol, ut xink’e waatin naq tinye q’unil aatin chi rajlal re ut chirix lin raarookil sum aatin, tinterq’usiheb’ li winq re lin junkab’al ut tinb’antioxi reheb’ li naab’aleb’ chanru naq neke’xb’aanu lix diosil k’anjel. Xink’e waatin naq tinpaab’ li aatin “ Laa’at tinaaterq’usi ut laa’in tatinterq’usi, ut chi jo’kan sa’ komonil tootaqe’q”.

Ma teesik’ ajwi’ ix tenq’ li naxk’e li Santil Musiq’ej re xk’utb’al chiqu chanru tooruuq chixterq’usinkil qib’ chiqib’il qib’ sa’ li qak’anjel jo’ alalb’ej ut rab’inb’ej re lix sumwaank li qaraarookil choxahil na’b’ej yuwa’b’ej?

Ninnaw naq rik’in lix wankilal lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo ut li qapaab’al chirix A’an, tooruuq taqab’aanu. Nintz’aama naq taqakanab’ qib’ chiru A’an re toxtenq’a chixtenq’ankil qib’ re sa wanqo chi junelik q’e kutan naq sa’ komonil tootaqe’q, sa xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.