Ch’utameb’ re junkab’al
Xb’aan li Elder M. Russell Ballard
Re lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol
Naq kawresinb’ileb’ li na’b’ej yuwa’b’ej ut neke’ab’in ut neke’tz’aqon li kok’al sa’ li ch’utam, yoo chi k’anjelak chi yaal li ch’utam re junkab’al!
Ex was wiitz’in, relik chi yaal naq sa’ li wank jo’ na’b’ej yuwa’b’ej, rajlal ink’a’ nokochaab’ilob’resiik sa’ li k’anjel a’an toj reetal naq ak ninqeb’ li qakok’al. Tinwotz eerik’in sa’ li ewu a’in li k’a’ru kinnaw raj chi us junxil naq li xBarbara ut laa’in koo’ok chixk’iresinkileb’ li qachaab’il kok’al.
Chiru xq’ehil ink’anjel jo’ apostol, inyehom chi kok’ aj xsa’ resil lix wankil ut lix aajelil ru li ch’utam sa’ li Iglees, jo’ li ch’utam re li mision, li oqech, li teep, ut li k’anjenel ch’uut.
Ninpaab’ naq sa’ xk’ab’a’ li ch’utam naq q’axal wi’chik chaab’il nab’aanuman li k’anjel. Jo’kan ajwi’, ninnaw naq li na’leb’ank sa’ ch’utam a’an lix b’e li Qaawa’ ut naq A’an kixyo’ob’tesi chixjunil sa’ ruchich’och’ ut sa’ choxa chirix naq kik’uub’an xna’leb’ sa’ jun choxahil ch’utam, jo’ yeeb’il resil sa’ li loq’laj hu.1
A’b’anan, toj anajwan maji’ nin’aatinak sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’ chirix li xb’eenil—ut maare li q’axal aajel ru chiru chixjunil— ch’utam: li ch’utam re junkab’al.
Chalen chaq xtiklajik, na’ajman li ch’utam re junkab’al. Relik chi yaal, a’an jun ch’utam re li junelik. Koo’wan sa’ jun ch’utam re junkab’al naq maji’ nokoyo’la sa’ ruchich’och’, naq koowan rik’ineb’ li qachoxahil na’b’ej yuwa’b’ej jo’ musiq’ejil ralal xk’ajoleb’.
Jun ch’utam re junkab’al, naq b’eresinb’il rik’in li rahok ut xkomon chik xna’leb’ li Kristo, tixpleeti xwankil li tecnología li narajtesi qu chi kok’ aj xsa’ chiru li wank sa’ komonil ut li naxk’am chi kok’ aj xsa’ li ink’a’ us sa’ qochoch.
Cheb’aanu usilal ut chijultiko’q eere naq jalan li ch’utameb’ re junkab’al rik’in li q’ojyin re junkab’al li nab’aanuman chiruheb’ li lunes ewu. Sa’ li q’ojyin re junkab’al najultikaman li evangelio ut nokosaho’k chi wank rik’in li qajunkab’al. A’ut li ch’utam re junkab’al naru nab’aanuman yalaq jo’q’e chiru li xamaan, ut a’an jun ch’utam sa’ wi’ neke’ab’in li na’b’ej yuwa’b’ej—neke’rab’i rib’ chirib’ileb’ rib’ ut neke’rab’iheb’ lix kok’al.
Nink’oxla naq kaahib’eb’ paay chi ch’utameb’ re junkab’al:
Xb’een, jun ch’utam re junkab’al choq’ re chixjunil li junkab’al.
Xkab’, jun jolomil ch’utam re junkab’al choq’ re li na’b’ej ut li yuwa’b’ej.
Rox, jun k’osb’il ch’utam re junkab’al choq’ re xkab’ichal li na’b’ej yuwa’b’ej ut jun reheb’ li kok’al.
Xkaa, jun ch’utam re junkab’al choq’ re jun reheb’ li na’b’ej yuwa’b’ej ut jun reheb’ li kok’al.
Sa’eb’ chixjunil li ch’utam re junkab’al a’in, tento naq chupchuukeb’ chixjunil li k’anjeleb’aal electrónico re naq chixjunileb’ neke’ru chirilb’al ut chirab’inkil li jun ch’ol chik. Chiru xhoonal li ch’utam re junkab’al ut xkomon chik li hoonal, maare teeraj xxoqb’al jun chakach choq’ re chixjunileb’ li k’anjeleb’aal electrónico re naq sa’ xhoonalil naq nekech’utub’ eerib’ jo’ junkab’al, chixjunileb’—jo’kan ajwi’ li na’b’ej ut yuw’a’bej—neke’ru chixk’eeb’al lix k’anjeleb’aal electrónico chi sa’ li chakach. Chirix a’an, te’ruuq chi na’leb’ank sa’ komonil chi maak’a’ li aalek chirilb’al li Facebook, chixtaqlankil li esil, chiroksinkil li jun ch’ol chik li k’a’aq re ru, malaj chiroksinkil li correo electrónico.
Chinwotzaq sa’ junpaat eerik’in chanru li junjunq chi ch’utam re junkab’al nak’anjelak.
Xb’een, sa’ li tz’aqal ch’utam re junkab’alneke’tz’aqon chixjunileb’ sa’ li junkab’al.
Lix ch’ina huhil li Iglees Li qajunkab’al naxye, “Li ch’utam a’in naru taach’utlaaq re aatinak chirixeb’ lix ch’a’ajkilal li junkab’al, xtusub’ankil li tumin, xk’uub’ankil na’leb’, xxaqab’ankil ut xkawresinkil [rib’ chirib’il rib’], ut re tijok chirix li junjunq ut chirix chixjunil li junkab’al.”2
Li ch’utam a’in tento taach’utlaaq sa’ jun eetalinb’il hoonal ut nim b’ayaq lix loq’alil chiru yalaq paay chik chi ch’utam re junkab’al.
Tento taatiklaaq rik’in jun li tij, malaj yal taatiklaaq rik’in naq ak yoo chi uxmank li raatinakil rib’ chirix jun na’leb’. Chek’ehaq reetal naq wan naq maak’a’ tz’aqal xtiklajik ut roso’jik li ch’utam re junkab’al.
Naq kawresinb’ileb’ li na’b’ej yuwa’b’ej ut neke’ab’in ut neke’tz’aqon li kok’al sa’ li ch’utam, yoo chi k’anjelak chi yaal li ch’utam re junkab’al!
Maak’a’ naxye chanru li junkab’al wanko wi’, jwal aajel ru naq naqataw ru li yoo chixnumsinkil li junjunq komon sa’ li junkab’al. Us ta wotzb’il li qaxe’ qatoon, jalan jalanq tana’ li k’a’ru yooko chixnumsinkil sa’ li qayu’am ut a’in naxk’e naq jwal jalano li jun rik’in li jun chik. Na’ajman li tenq’ank-ib’ rik’in toq’ob’ank-u sa’ li ch’utam re junkab’al.
Qayehaq, maare chixjunil li aatinak ut li wotzok ut li rahok sa’ li ruchich’och’ ink’a’ te’xtuqub’ jun yajel malaj ch’a’ajkil eek’ahom li yoo chi nume’k wi’ jun malaj xkomon chik xkomon li qajunkab’al. Sa’ li hoonal a’an, li ch’utam re junkab’al na’ok choq’ jun na’ajej re junajil, tiikil wank, ut xaqab’ank-ib’ sa’ rahok naq nasik’man li tenq’ank re xtuqub’ankil li ch’a’ajkilal.
Eb’ li asb’ej iitz’inb’ej, ut q’axal wi’chik li asb’ejeb’, neke’ru chi ok choq’ aj tzolonel nim xkawilaleb’ chiruheb’ lix kok’ iitz’in wi li na’b’ej yuwa’b’ej te’roksi li ch’utam re junkab’al re xq’unb’esinkileb’ xch’ool chi tenq’ank ut xaqab’ank sa’ xq’ehil li ch’a’ajkilal.
Chi jo’ka’in, li junkab’al chanchan jun li teep. Naq li obiisp naxkanab’ naq te’okenq lix komon li ch’utam re li teep, naru tixtuqub’ li ch’a’ajkilal ut tixb’aanu naab’al li chaab’ilal li ink’a’ naru xb’aanunkil chi maak’a’ xtenq’eb’. Chi jo’ka’in, li na’b’ej yuwa’b’ej tento te’xkanab’ naq te’okenq chixjunil lix komon li junkab’al sa’ xtenq’ankil rik’ineb’ li cha’a’ajkilal. Chi jo’kan, na’ok chi k’anjelak lix wankil li ch’utam re junkab’al. Naq xkomon li ch’utam neke’reek’a naq wankeb’ xraqal sa’ jun k’ulub’anb’il na’leb’, neke’ok choq’ aj tenq’anel ut li chaab’ilal taaruuq taab’aanumanq.
Moko wankeb’ ta wiib’eb’ li na’b’ej yuwa’b’ej malaj kok’al sa’ chixjunileb’ li ch’utam re junkab’al. Maare jwal jalanq li ch’utam sa’ lee junkab’al rik’in li ch’utam re qajunkab’al laa’o naq yooko chaq chixk’iresinkileb’ li wuqub’ qakok’al. Anajwan ka’ajwi’ li xBarbara ut laa’in wanko sa’ li qach’utam re junkab’al, wi ut ink’a’ naqach’utub’ qib’ rik’ineb’ li qalal qak’ajol ak ninqeb’ chaq, eb’ lix sum aatin, ut chi jo’q’ehaq li qimam ut ralal xk’ajol li qimam.
Eb’ li junes wankeb’ ut eb’ li yookeb’ chi tzolok ut moko wankeb’ ta sa’ rochoch neke’ru chixtaaqenkil li choxahil k’utb’il na’leb’ chirixeb’ li ch’utam rik’in naq neke’xch’utub’ rib’ rik’in li ramiiw re k’uub’ank na’leb’ sa’ komonil.
Chek’oxlahaq chanru li wank sa’ jun ochoch taajalano’q wi eb’ li neke’wan aran te’xch’utub’ raj rib’ chi kok’ aj xsa’ re tijok, ab’ink, aatinak, ut k’uub’ank na’leb’ sa’ komonil.
Chixjunileb’ neke’ru chixb’aanunkil jun paay chi ch’utam re junkab’al re roksinkil li choxahil k’utb’il eetalil a’in xaqab’anb’il xb’aan li qaChoxahil Yuwa’ aj rahonel.
Jo’ ak xinye, jo’q’ehaq chaab’il jun nimla ch’utam choq’ re chixjunil li junkab’al. Sa’ jun nimla ch’utam re junkab’al te’okenq li mama’b’ej ixa’anb’ej ut li alal k’ajolb’ej ak ninqeb’ chaq li ink’a’ chik wankeb’ sa’ ochoch. Us ta najt wankeb’ rochoch li mama’b’ej ixa’anb’ej malaj li alalb’ej k’ajolb’ej, neke’ru chi tz’aqonk sa’ li ch’utam re junkab’al rik’in li xuqub’ ch’iich’ malaj li ulul ch’iich’.
Maare teek’oxlaq chirix xb’aanunkil li ch’utam re junkab’al choq’ re chixjunileb’ sa’ domingo, rik’in naq a’an li xb’een kutan re li xamaan; li junkab’al naru chixtz’ilb’al rix li xamaan xnume’ ut chixk’uub’ankil na’leb’ chirix li xamaan chal re. Maare tz’aqal a’in li na’ajman sa’ lee junkab’al re xk’eeb’al chi uxmank naq sahil kutan li hilob’aal kutan choq’ eere.
Li xkab’ paay chi ch’utam re junkab’al a’an li jolomil ch’utam re junkab’al neke’tz’aqon wi’ ka’ajwi’ li na’b’ej yuwa’b’ej. Sa’ li hoonal a’in, li na’b’ej yuwa’b’ej neke’ru chixtz’ilb’al rix chanru wan li junjunq chi ralal malaj xrab’in rik’in li neke’raj sa’ tib’elej, k’a’uxlej, ut musiq’ej.
Chaab’il ajwi’ li jolomil ch’utam re junkab’al re naq li ixaqilb’ej ut b’eelomej te’raatina rib’ chirix lix sumlajik. Naq li Elder Harold B. Lee koxtz’ap jo’ sum aatin sa’ li santil ochoch, kixk’ut chiqu jun xb’eenil na’leb’ li nink’oxla tixtenq’aheb’ chixjunil li sum aatin. A’an kixye, “Maajo’q’e texyoklaaq chi wark rub’elaj naq wotz te’xwiqib’ rib’, chi laq’lo lee ruq’, re textijoq. Li tij kama’in naxb’oq sa’ li qayu’am lix na’leb’ li qaChoxahil Yuwa’ rik’in lix wankil li Musiq’ej.”
Li rox paay chi ch’utam re junkab’al a’an jun k’osb’il ch’utam re junkab’al. Arin, li neke’ch’utla li na’b’ej yuwa’b’ej rik’in jun ajwi’ reheb’ li ralak xk’ajol. A’an a’in jun hoonal re na’leb’ank chirix xk’ulub’ankil chi rub’elaj li k’a’ru tixb’aanu ut li k’a’ru ink’a’ tixb’aanu sa’eb’ li kutan chalel. Naq nak’ulub’aman k’a’ruhaq, te’raj tana’ xtz’iib’ankil a’an re naq taaruuq taa’ilmanq wi’chik wi ajb’il ru. Wi lee ralal malaj lee rab’in neke’ril naq nekexaqab’ xwankileb’, li ch’utam a’in taaruuq tixxaqab’ li k’a’ru taab’aanumanq sa’eb’ li kutan chalel. A’an a’in ajwi’ jun hoonal re rab’inkil chi us li k’a’ru nawiib’an wi’ xch’ool ut li nach’a’ajko’k wi’ li alalb’ej malaj rab’inb’ej, jo’ maare lix lajik xkawilal xch’ool, li rahob’tesink yoo chixnumsinkil, malaj li k’a’ru naxiwak sa’ xyu’am.
Li xkaa paay chi ch’utam re junkab’al a’an jun ch’utam re junkab’al choq’ re jun reheb’ li yuwa’b’ej ut jun reheb’ li kok’al. Li ch’utam a’in nak’ulman chi jo’q’ehaq. Qayehaq, li yuwa’b’ej ut li alalb’ej te’ruuq chi aatinak naq yookeb’ sa’ b’eleb’aal ch’iich’ malaj naq yookeb’ chi k’anjelak sa’ ochoch. Q’axal chaab’il ajwi’ naq na’el jun reheb’ li na’b’ej yuwa’b’ej rochb’een jun reheb’ li kok’al re xb’aanunkil k’a’ruhaq chirix kab’l . K’ehomaq chi nawmank a’in chi rub’elaj re naq eb’ li kok’al te’ruuq chixyo’oninkil li hoonal a’in re wank junes rik’in xna’ malaj xyuwa’.
Anajwan, ex was wiitz’in, junxil lix tz’akil li qochoch a’an tz’aqal tz’aqal re qakolb’al chiru xchik’b’al rib’ ut xwankil li ruchich’och’. Kiqatz’ap chi laaw li rokeb’aal ut rilob’aal li qochoch, ut sa sa’ qach’ool ut kolb’ilo kiqeek’a chiru li ruchich’och’ sa’ li qach’ina muheb’aal.
Maak’a’eb’ chik li kutan a’an. Lix tz’akil, lix korral, ut li rokeb’aal li qochoch ink’a’ neke’ru chixramb’al li wankilal moko ilb’il ta ru re li internet, li ulul ch’iich’, ut li k’am ch’iich’. Naru chi ok sa’ li qochoch yal rik’in xpitz’b’aleb’ li k’anjeleb’aal a’in.
A’b’anan, k’eeb’il xb’aan li Qaawa’ jun li k’anjeleb’aal re xpleetinkil li rokik li tecnología li moko us ta li taaruuq taarajtesi qu chi wank sa’ komonil. Li Qaawa’ naxb’aanu a’in rik’in xk’eeb’al li na’leb’ chirix li ch’utam re xkawresinkil, xkolb’al, ut xch’olaninkil li qakomonil q’axal aajeleb’ ru.
Eb’ li kok’al jwal neke’raj naq lix na’ xyuwa’ neke’rab’iheb’, ut li ch’utam re junkab’al a’an jun hoonal sa’ wi’ lix komon li junkab’al te’ruuq chixtawb’al ru li jun ch’ol chik ut chixraab’al rib’ chirib’il rib’.
Laj Alma kixk’ut, “Sikʼ aanaʼlebʼ rikʼin li Qaawaʼ saʼ chixjunil li nakabʼaanu, ut aʼan tatxbʼeresi choqʼ re chaabʼilal.”3 Xb’oqb’al li Qaawa’ chi tz’aqonk sa’ qach’utam re junkab’al rik’in tijok tixchaab’ilob’resi li qakomonil li jun rik’in li jun chik. Rik’in lix tenq’ li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo, taaruuq taanimanq li qaseeb’al chi oyb’enink, chixk’oxlankil jalaneb’, chi tenq’ank, chi kuyuk maak, ut chi tawok-u naq naqapatz’ qatenq’ankil sa’ tij. Rik’in lix tenq’, naru naqak’e naq taanimanq xchoxahilal li qochoch arin sa’ ruchich’och’.
Jun ch’utam re junkab’al li k’uub’anb’il jo’ li ch’utam sa’ choxa, nujenaq rik’in li rahok naraho wi’ li Kristo ut k’amb’il xb’e xb’aan lix Musiq’ li Qaawa’, a’an tixkol li qajunkab’al chiru li k’a’ru narajtesi qu ut narelq’a li qahoonal sa’ komonil ut toxkol chiru lix maa’usilal li ruchich’och’.
Chi junajinb’il rik’in li tijok, li ch’utam re junkab’al tixb’oq li Kolonel, jo’ kixyeechi’i chaq: “Xb’aan naq b’ar wankeb’ wiib’ oxib’ ch’utch’uukeb’ sa’ ink’ab’a’, aran wankin sa’ xyiheb’.”4 Xb’oqb’al lix Musiq’ li Qaawa’ chi wank sa’ lee ch’utam re junkab’al tixk’ameb’ li osob’tesink maak’a’jo’ xchaab’ilal.
Sa’ roso’jik, cheb’aanu usilal ut chijultiko’q eere naq jun ch’utam re junkab’al li b’aanunb’il chi kok’ aj xsa’ toxtenq’a chixk’eeb’al reetal lix ch’a’ajkilal li qajunkab’al re naq taqatusub’eb’ sa’ junpaat; li ch’utam re junkab’al tixk’e chi eek’ank li junjunq xkomon li junkab’al naq chaab’il ut aajel ru a’an; ut q’axal wi’chik toxtenq’a chi saho’k sa’ li qachaab’il komonil chi sa’ xtz’akil li qochoch. Che’osob’tesiiq chixjunil li qajunkab’al xb’aan li qaChoxahil Yuwa’ naq yooko chi ch’utlaak sa’ komonil, a’an intuulanil tz’aam sa’ xk’ab’a’ li Qaawa’ Jesukristo, amen.