“Re naq tinjilosiheb’ chaq chixjunil li winq wik’in”

Xb’aan li Elder Dale G. Renlund

Re lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol

Naq naqajilosi qib’ rik’in li Dios, taachalq sa’ li qayu’am li wankilal naxk’e lix Tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo.

Ex raarookil was wiitz’in, naq toj wankin chaq aran Afrika, kinpatz’ lin na’leb’ rik’in li Elder Wilford W. Andersen re li Setenta chirix xtenq’ankileb’ laj Santil Paab’anel li wankeb’ sa’ neb’a’il. Sa’ xyanqeb’ li na’leb’ q’axal chaab’il kixwotz wik’in wan a’in: “A’ yaal jo’ chanru xnajtil wan chiru li ani nak’ehok rik’in li ani nak’uluk, jwal wi’chik nareek’a li ani nak’uluk naq wan lix k’ulub’.”

Li xb’eenil na’leb’ a’in wan choq’ rub’elankil li k’anjel re tenq’ank re li Iglees. Naq eb’ li komon ink’a’ neke’ru xtawb’al li k’a’ru ajb’il choq’ reheb’, xb’een wa neke’xik rik’ineb’ lix junkab’al. Chirix a’an, wi aajel ru, neke’ru chi xik rik’ineb’ laj jolominel sa’ li Iglees re xtenq’ankileb’ rik’in li k’a’ru ajb’il xb’aaneb’.¹ Eb’ lix junkab’al ut laj jolominel sa’ li Iglees a’aneb’ li wankeb’ sa’ xk’atq li wankeb’ sa’ neb’a’il, rajlal neke’xnumsi li ch’a’ajkilal kama’an, ut neke’xnaw chanru xtenq’ankileb’ chi us. Xb’aan naq wankeb’ chi nach’ rik’in li ani neke’tenq’ank, li ani neke’xk’ul xtenq’ jo’ chanru li k’utb’il na’leb’ a’in neke’b’antioxink ut moko neke’xk’oxla ta naq yal wank xk’ulub’ chixk’ulb’al li tenq’.

Li na’leb’—“a’ yaal jo’ chanru xnajtil wan chiru li ani nak’ehok rik’in li ani nak’uluk, jwal wi’chik nareek’a li ani nak’uluk naq wan lix k’ulub’ ”—a’an ajwi’ xnimal ru musiq’ejil na’leb’. Li qaChoxahil Yuwa’ ut li Ralal, Jesukristo, a’aneb’ laj Tenq’anel q’axal xnimaleb’ ru. Naq naqanajtob’resi qib’ rik’ineb’, naqeek’a naq jwal nim chik li qak’ulub’. Noko’ok chireek’ankil naq wan qak’ulub’ chirix li usilal ut naq wan xk’aseb’ qik’in rik’in li osob’tesink. Nanumta chiwu rilb’al li k’a’ru wan chiqasutam, xtawb’al li maa’usilal, ut reek’ankil naq ra li k’a’ru yooko chixnumsinkil—ut rahob’tesinb’ilo ajwi’—xb’aan li maa’usilal naqeek’a. Us ta nawan li maa’usilal rik’in kotzb’il rahilal malaj rik’in nimla rahilal, naq naqanajtob’resi qib’ rik’in li Dios, naqeek’a naq ninqeb’ ajwi’ li kok’ ch’a’ajkilal. Naqak’oxla naq teneb’anb’il sa’ xb’een li Dios chixyiib’ankil li k’a’aq re ru a’an—ut naq tento xyiib’ankil anajwan anajwan!

Lix jalanil rik’in naq nach’ malaj najt wanko rik’in li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo wan resil sa’ lix Hu laj Mormon xb’aan li saqen jalanil wan chiru laj Nefi ut eb’ li ras, laj Laman ut laj Lemuel:

“K’a’jo’ [xch’ool laj Nefi] chixnawb’al chirix lix muqmuukil na’leb’ li Dios, jo’kan naq [ki’elajin] chiru li Qaawa’,” ut kiq’unob’resiik li raam.² Chixjunpak’al chik, laj Laman ut laj Lemuel ke’xnajtob’resi rib’ rik’in li Dios—ink’a’ neke’xnaw ru.
Laj Nefi kixk’ul lix k’anjel jwal kaw xb’aanunkil ut ink’a’ kiwech’ink, a’b’an laj Laman ut laj Lemuel “ke’xwech’i rix … sa’ naab’al li k’a’aq re ru.” Sa’eb’ li loq’laj hu, li wech’ink a’an chanchan jun li kok’al k’a’jo’ nayaab’ak. Sa’ li loq’laj hu wan resil naq “ke’wech’in xb’aan naq ink’a’ ke’xnaw chanru nak’anjelak li Dios li kiyo’ob’tesink chaq reheb’.”³
Lix nach’il laj Nefi rik’in li Dios kixk’e xwankil re xtawb’al ru ut xraab’al lix “q’unil uxtaan” li Dios.⁴ Chixjunpak’al chik, naq laj Laman ut laj Lemuel ke’ril naq laj Nefi naxk’ul li osob’tesink, “ke’chal xjosq’il rik’in … xb’aan naq ke’xkawob’resi li raameb’ chirix li Qaawa’.”⁵ Laj Laman ut laj Lemuel neke’ril li osob’tesink li neke’xk’ul jo’ k’a’ruhaq ak reheb’ ut ke’xk’oxla, rik’in xq’etq’etileb’, naq tento toj wanq naab’al chik li te’xk’ul choq’ reheb’. Neke’ril naq rik’in li osob’tesink naxk’ul laj Nefi “xik’ ilb’ileb’.” Sa’ li loq’laj hu, a’an a’in xk’oxlankil sa’ josq’il naq wan qak’ulub’ chixk’ulb’al chixjunil.
Laj Nefi kixk’anjela lix paab’aal chirix li Dios rik’in li k’a’ru kipatz’e’ chixb’aanunkil.⁶ Chixjunpak’al chik, laj Laman ut laj Lemuel “kaweb’ li raam, [ut] ink’a’ neke’xsik’ li Qaawa’ jo’ li tento raj chiruheb’.”⁷ Chanchan naq ke’reek’a naq teneb’anb’il sa’ xb’een li Qaawa’ chixsumenkil lix patz’om li maajun wa ke’xpatz’. “Li Qaawa’ moko naxk’e ta chiqanaw xkomon li na’leb’ a’an,” chankeb’, a’b’anan maajun wa ke’xyal xq’e chi patz’ok.⁸ Sa’ li loq’laj hu, a’an a’in li wiib’ank sa’ qach’ool rik’in eetz’unk.

Xb’aan naq najt wankeb’ rik’in li Kolonel, laj Laman ut laj Lemuel ke’wech’ink, ke’xsik li wech’ok-ib’, ut maak’a’eb’ lix paab’aal. Ke’reek’a naq moko tiik ta li k’a’ru neke’xnumsi sa’ lix yu’am ut naq wankeb’ xk’ulub’ chixk’ulb’al li rusilal li Dios. Chixjunpak’al chik, xb’aan naq laj Nefi kixjilosi rib’ rik’in li Dios, a’an kixtaw ru naq jwal nim chik li rahilal tixnumsi chaq li Jesukristo. Us ta maak’a’ xmaak a’an, li Kolonel a’an li tixk’ul li rahilal chi numtajenaq chiru yalaq ani.

Rik’in naq nach’ chik wanko rik’in li Jesukristo sa’ qak’oxlahom ut rajom li qach’ool, nanumta chik qab’antioxihom xb’aan li rahilal kixnumsi us ta maak’a’ xmaak, naniman chik li qab’antioxihom xb’aan li usilal ut li kuyuk maak, ut naniman chik li qajom chixjalb’al qak’a’uxl ut chi wulak jo’ A’an. Li tz’aqal qanajtil rik’in li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo wan x’aajelil ru, a’b’an lix jayal b’ar wi’ yooko chi xik jwal nim chik chiru. Sa wi’chik xch’ool li Dios rik’ineb’ laj maak jalb’ileb’ xk’a’uxl li neke’xyal xq’e chixjilosinkil rib’ rik’in A’an, chiruheb’ li ani neke’xk’ut naq santeb’ ut neke’xsik’ xmaak li jalan chik, jo’ eb’ laj Fariseo ut eb’ laj tz’iib’anel sa’ li najter kutan, li ink’a’ neke’ril lix aajelil ru li jalb’a k’a’uxlej choq’ reheb’.⁹

Naq toj ka’ch’inin chaq, ninb’icha jun li b’ich re li Ralankil sa’ li aatinob’aal Sueco li naxk’ut jun ch’ina na’leb’ nim xwankil—xjilosinkil qib’ rik’in li Kolonel naxb’aanunaq nokojalok. Li raatinul naxye chi jo’ka’in:

Naq nalemtz’un li eq’la re li Ralankil
Nawaj xik sa’ k’uuleb’aal xul,
B’ar wi’ chiru li q’ojyin li Dios
Ak yoo chi hilank sa’ xb’een li ichaj.

K’a’jo’ laa chaab’ilal naq xawaj
Kub’eek sa’ li ruchich’och’!
Anajwan, ink’a’ chik nawaj sachlenkil
Xq’ehil inka’ch’inal sa’ li maak!

At Jesus, naqaj aawu,
Laa’at, lix chaab’il amiiw li kok’al.
Ink’a’ chik nawaj xrahob’tesinkil aach’ool
Xb’aaneb’ lin maak wi’chik.10

Naq nokoxik rik’in li qak’oxlahom sa’ sa’ li k’uleb’aal xul aran Belen, “b’ar wi’ chiru li q’ojyin li Dios ak yoo chi hilank sa’ li ichaj,” naru naqataw ru chi us li Kolonel jo’ jun li maatan k’eeb’il xb’aan jun chaab’il qaChoxahil Yuwa’ aj rahonel. Ruuchil reek’ankil naq wan qak’ulub’ chixk’ulb’al li rosob’tesihom ut li rusilal, naqanimob’resi jun nimla qajom chixkanab’ankil li k’a’ru nanumta xrahilal li Dios.

Maak’a’ naxye b’ar wi’ yooko chi xik malaj lix najtil anajwan rik’in li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo, naru naqasik’ xsutq’isinkil qib’ sa’ xjayaleb’ ut chixjilosinkil qib’ rik’ineb’. Tohe’xtenq’a. Jo’ kixye li Kolonel reheb’ laj Nefita chirix lix Waklijik chi yo’yo:

“Ut lin Yuwa’ kinixtaqla chaq re tintaqsiiq chiru li krus, ut chirix naq kintaqsiik chiru li krus, re tinjilosiheb’ chaq chixjunil li winq wik’in, …

“Ut choq’ re li ajom a’in kintaqsiik; jo’kan ut, jo’ chanru lix wankilal li Yuwa’b’ej tinjilosiheb’ chaq chixjunil li winq wik’in.”¹¹

Re xjilosinkil qib’ rik’in li Kolonel, tento naq taqanimob’resi li qapaab’aal chirix A’an, chixb’aanunkil ut chixpaab’ankil li sumwank, ut tento naq taawanq qik’in li Santil Musiq’ej. Jo’kan ajwi’ tento naq took’anjelaq rik’in paab’aal, xsumenkil lix musiq’ejil xjayalil li naqak’ul. Chixjunil li k’a’aq re ru a’in naxjunaji rib’ rik’in li loq’laj wa’ak. Relik chi yaal, li b’e q’axal wi’chik chaab’ilal nawb’il inb’aan re xjilosinkil qib’ rik’in li Dios a’an xkawresinkil qib’ chi anchal qach’ool ut okenk chi k’ulub’ejo sa’ li loq’laj wa’ak rajlal xamaan.

Jun li qamiiw aran Sudafrika kixwotz chanru naq kixtaw ru a’in. Naq toje’ kikub’e xha’ li xDiane, nawulak sa’ jun uq’ej chirix li tenamit Johannuesburgo. Sa’ jun domingo, naq chunchu chaq sa’ xyanqeb’ li komon, b’ar wi’ chunchu chaq kixb’aanu naq ink’a’ ki’ile’ xb’aan li ch’ajom aj tenq’anel li yoo chixjek’inkil li loq’laj wa’ak. Li xDiane kikub’e xch’ool a’b’an maak’a’ kixye. Jun chik li komon kiril naq ink’a’ ke’xk’e reetal li k’a’ru kik’ulman ut kixye re li awa’b’ej re li uq’ej chirix naq kiraqe’ li ch’utam. Naq kitiklaak li Dominkil Tzoleb’aal, kib’oqe li xDiane sa’ jun na’ajej sa’ junesal.

Ki’ok jun li nak’amok re li tijonelil. A’an kiwiq’la, kirosob’tesi jun torol li kaxlan wa, ut kixk’e re. A’an kixwa’. A’an kiwiq’la wi’chik ut kirosob’tesi jun ch’ina sek’ re ha’ ut kixk’e re. A’an kiruk’. Chirix a’an, wiib’ xk’oxlahom li xDiane, jun chirix li jun chik: Xb’een, “Ay, li [nak’amok re li tijonelil] kixb’aanu a’in choq’ we.” Ut chirix a’an, “Ay, li [Kolonel] kixb’aanu a’in choq’ we.” Li xDiane kireek’a li rahom li qaChoxahil Yuwa’.

Xtawb’al ru naq lix mayej li Kolonel tz’aqal choq’ re a’an kixtenq’a chireek’ankil naq nach wan rik’in ut kixkawob’resi jun nimla rajom re xk’uulankil li eek’ahom a’an sa’ lix ch’ool, moko yal ta chiru li domingo, rajlal kutan b’an. Kixtaw ru naq us tan chunchu sa’ jun ch’utam re xk’ulb’al li loq’laj wa’ak, eb’ li sumwank li naxb’aanu rajlal domingo a’an sa’ junjunqal nab’aanuman. Li loq’laj wa’ak kixtenq’a—ut toj yoo chixtenq’ankil—li x Diane chireek’ankil li wankilal re li choxahil rahok, chixk’eeb’al reetal li ruq’ li Qaawa’ sa’ lix yu’am, ut chixjilosinkil rib’ rik’in li Kolonel.

Li Kolonel kixk’ut naq li loq’laj wa’ak aajel ru re naq wanq jun li musiq’ejil k’ojob’ankil. A’an kixye:

“Ut nink’e jun taqlahom eere naq teeb’aanu li k’a’aq re ru a’in [okenk sa’ li loq’laj wa’ak]. Ut wi junelik teeb’aanu li k’a’aq re ru a’in, osob’tesinb’ilex, xb’aan naq kab’lanb’ilex sa’ xb’een insaqoonaq.

“A’b’an ani sa’ eeyanq taab’aanunq re li tiqb’il ru malaj li k’osb’il ru chiru a’in, moko kab’lanb’ileb’ ta sa’ xb’een insaqoonaq; kab’lanb’ileb’ b’an sa’ xb’een jun k’ojleb’aal re samahib’; ut naq nakub’e li hab’, ut nachal li b’uut’iha’, ut na’apun li iq’, ut naxpik’a rib’ chiruheb’, te’t’ane’q.”¹²

Li Jesus ink’a’ kixye “wi nakub’e li hab’, wi nachal li b’uut’iha’ ut wi na’apun li iq’,” kixye b’an “naq.” Maa’ani naxkol rib’ chiruheb’ li ch’a’ajkilal re li yu’am; chiqajunilo noko’ajok re li wank sa’ xyaalalil li nachal naq nokotz’aqon sa’ li loq’laj wa’ak.

Sa’ lix kutankil lix Waklijik chi yo’yo li Kolonel, wiib’ li tzolom yookeb’ chaq chi xik sa’ xjayal jun li k’aleb’aal Emaus xk’ab’a’. Chi ink’a’ ke’xnaw ru, li Qaawa’ waklijenaq chi yo’yo ki’ok chi b’eek rochb’eeneb’. Naq yookeb’ chi b’eek, kixk’ut reheb’ li loq’laj hu. Naq ke’wulak b’ar wi’ neke’xik, ke’xb’oq chi wa’ak rochb’eeneb’.

“Ut kik’ulman naq, yoo chi hilank sa’ meex rochb’eeneb’, kixchap li kaxlan wa, kiyoxink sa’ xb’een, ut kixjachi ut kixk’e reheb’.

“Tojo’ naq kitehe’ xsa’ li ruheb’ ut ke’xnaw ru; a’b’an A’an sachaamil chiruheb’.

“Ut ke’xye chirib’ileb’ rib’: Ma ink’a’ tab’i’ naxamnak li qach’ool naq yoo chaq chiqaatinankil sa’ b’e ut yoo xch’olob’ankil chiqu li Santil Hu?

“Ut sa’ ajwi’ li hoonal a’an ke’xaqliik ut ke’sutq’iik Jerusalen; b’ar wi’ ke’xtaw chi ch’utch’uukeb’ li junlaju [Apostol].”

Toja’ ut naq ke’xch’olob’ xyaalal reheb’ li Apostol naq “relik chi yaal naq xwakliik chi yo’yo li Qaawa’. …

“Toja’ naq eb’ a’an ke’xseraq’i li kik’ulman sa’ b’e ut chanru naq ke’xnaw ru sa’ xjachb’al li kaxlan wa.”¹³

Relik chi yaal li loq’laj wa’ak nokoxtenq’a chixnawb’al ru laj Kolol qe. Jo’kan ajwi’ naxjultika chiqu li rahilal kixk’ul us ta maak’a’ xmaak. Wi li yu’am tiik raj chi yaal, laa’ex ut laa’in maajun sut tooruuq raj chi wakliik chi yo’yo; maajun sut tooruuq raj xaqliik chi ch’ajch’o chiru li Dios. Chi jo’ka’in, ninb’antioxi naq li yu’am moko tiik ta ru.

A’ut, ninru ajwi’ chixyeeb’al chi anchal inch’ool naq xb’aan lix Tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo, sa’ xraqik, sa’ lix junelikil k’uub’anb’il k’anjel, maak’a’aq li maa’usilal. “Chixjunil li k’a’ru ink’a’ tiik sa’ li yu’am naru xyiib’ankil.”¹⁴ Maare li k’a’ru yooko chixnumsinkil anajwan ink’a’ taajalaaq, a’b’an rik’in li ruxtaan, xchaab’ilal xch’ool, ut lix rahom li Dios, chiqajunilo taqak’ul naab’al chik chiru li qak’ulub’ wi’, naab’al chik chiru li tooruuq raj xtawb’al, ut naab’al chik chiru li naru naqoyb’eni. Yeechi’inb’il chiqu naq “[li Dios] tixchaqihob’resi chixjunil lix ya’aleb’ ru, ut ink’a’ chik taawanq kamk, chi moko yaab’ak, chi moko japok e malaj rahilal, xb’aan naq li najter ruchich’och’ ak xnume’k.”¹⁵

Maak’a’ naxye b’ar wankex rik’in chanru nekek’am eerib’ rik’in li Dios, nekexinb’oq chixjilosinkil eerib’ rik’in li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo, a’aneb’ li tz’aqal re ru aj K’ehonel re chixjunil li k’a’ru us. Nekexinb’oq chi chalk rajlal xamaan sa’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak ut chixk’ulb’al li loq’laj eetalil re lix tib’el ut lix kik’el li Kolonel. Nekexinb’oq chireek’ankil xnach’il li Dios naq A’an taa’ok chixk’utb’al rib’ cheru, jo’ kik’ulman rik’ineb’ lix tzolom sa’ najter q’e kutan sa’ “xjachb’al li kaxlan wa.”

Naq teeb’aanu, ninyeechi’i eere naq tereek’a naq nach’ chik wankex rik’in li Dios. Te’sachmanq li qaruchich’och’il na’leb’ re wech’ink chanchan jun li kok’al, xk’oxlankil sa’ josq’il naq wan qak’ulub’ chixk’ulb’al chixjunil, ut li wiib’ank sa’ qach’ool rik’in eetz’unk. Ruuchileb’ li na’leb’ a’in, taawanq eek’ahom re li rahok nim chik ut b’antioxihom xb’aan li maatan re li Ralal kixk’e qe li qaChoxahil Yuwa’. Naq naqajilosi qib’ rik’in li Dios, taachalq sa’ li qayu’am li wankilal naxk’e lix Tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo. Ut, jo’ ke’xk’ul li tzolom sa’ li b’e sa’ xjayal li Emaus, taqataq naq ak nach’ wan li Kolonel qik’in chalen chak xtiklajik. Chirix a’in ninch’olob’ xyaalal sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.