Tatxk’e sa’ xb’een lix tel ut tatxk’am toj sa’ laa wochoch
Xb’aan li Awa’b’ej Dieter F. Uchtdorf
Xkab’ aj Tenq’ aj K’ehol Na’leb’ sa’ li Xb’eenil Awa’b’ejil
Jo’ chanru li Chaab’il aj Ilol Karneer naxtaweb’ lix karneer, wi yal taawaklesi laa ch’ool choq’ re laj Kolol re li ruchich’och’, A’an tatxatw.
Jun li k’a’ru jwal xuwajel li xink’ul sa’ lin ka’ch’inal, a’an rab’inkil li sirena reheb’ li avion aj pleet naq neke’rajsi wu sa’ lin wara. Toja’ naq na’ab’iman xyaab’ li avion toj najt chaq, ut naniman toj reetal naq nareek’asi ajwi’ li iq’. Chi tzolb’ilo xb’aan li qana’, laa’o li kok’al naqachap li qab’oolx ut noko’anilak chi tzuul sa’ li kawil ochoch. Naq yooko chi anilak sa’ li q’ojyin, li xam rax ut saq ru nat’ane’ sa’ li choxa re xk’utb’al chiruheb’ li avion b’ar te’xk’e li bomba. Ch’ina jalan b’ayaq, a’b’anan naqaye re a’in li che’ re Ralankil.
Kahib’ chihab’ wan we, ut laa’in aj ilom re li ruchich’och’ sa’ pleet.
Dresde
Ink’a’ najt chaq rik’in lin junkab’al wan li tenamit Dresde. Li wankeb’ aran ke’ril maare mil sut li k’a’ru kiwil laa’in. Nimla xam jo’ kaq-sut-iq’, waklesinb’il xb’aan k’iila mil chi bomba, kinume’ yalaq b’ar sa’ Dresde, ut kixsach numenaq lajeeb’ chi ma jun cient li tenamit ut ka’ch’in chik ma junes ch’och’ ut cha kixkanab’ chirix.
Sa’ yal ka’ch’in li hoonal, li tenamit li junxil nayeeman re “xna’aj li q’ol” ak maak’a’ chik. Laj Erich Kästner, jun aj tz’iib’anel aj Alemania, kixye, “Chiru mil chihab’ ke’xwaklesi xch’ina-usil, sa’ jun q’ojyin kisachman.”1 Sa’ lin ka’ch’inal ink’a’ kinnaw chanru naq li sachk sa’ jun li pleet li waklesinb’il xb’aan tz’aqal qatenamit taaruuq chi oso’k. Li ruchich’och’ wanko wi’ anchal maak’a’ taa’oyb’eninq wi’, ut maak’a’ xyu’am chalel.
Jun chihab’ chaq anajwan, xinru chi sutq’iik aran Dresde. Setenta chihab’ chirix li pleet ak wan wi’chik jo’ “xna’aj li q’ol.” Lix po’lem isinb’il chaq, ut ak’ob’resinb’il wan li tenamit ut chaab’ilob’resinb’il ajwi’.
Naq wankin aran xinwil li Iglees aj Luterano jwal ch’ina-us, a’an li Frauenkirche, lix Iglees li qaQana’. Ke’xyiib’ xb’een sut sa’eb’ li 1700, ut kiwan jo’ jun rutz’u’ujinkil jwal chaab’il sa’ Desdre, a’b’an li pleet kixt’an chi yal ch’och’. K’iila chihab’ kikana chi jo’kan, toj reetal naq ke’xye naq te’xyiib’ wi’chik li Frauenkirche.
Wankeb’ li pek re li iglees li ke’xk’uula ut ke’rajla, ut naab’aleb’ li pek a’in ke’roksi sa’ xyiib’ankil wi’chik li iglees. Anajwan neke’k’utun li pek a’in chi k’atb’ileb’ ru ut neke’xk’e xtz’uqul li tzak chirix li iglees. Eb’ li “reetalil rahilal” a’in ink’a’ yal neke’xjultika li kik’ulman junxil, neke’reetali ajwi’ li oyb’eninb’il—a’an reetalil lix wankil li winq chixyiib’ankil li ak’ yu’am chalen chaq sa’ li cha.
Naq xink’oxla li tenamit Dresde ut xweek’a xchaab’ilal xna’leb’ ut xk’anjel li ani ke’rak’ob’resi li k’a’ru kisachman chi tz’aqal junxil, xweek’a lix chaab’il toch’om li Santil Musiq’ej. Yaal, chankin, wi ta jun li winq naru tixchap li po’lem ut li poks re jun li tenamit ut tixwaklesi jun li ochoch jwal ch’ina-us li nataqsink sa’ xjayal li choxa, ma ink’a’ tab’i’ naru li qaYuwa’ li Nimajwal chirak’ob’resinkileb’ li ralal xk’ajol li t’anenaqeb’, li ch’a’aj wankeb’, malaj sachenaqeb’?
Maak’a’ naxye jo’ ch’inal jo’ nimal li sachk xqak’ul sa’ qayu’am. Maak’a’ naxye ma kaq ru qamaak, ma nim qajosq’il, ma qajunes wanko, kanab’anb’ilo, malaj ra li qach’ool. Li ani maak’a’ royb’enihom, li ra xyu’am, li ke’xmux xkomon, li ke’xkanab’ xk’ulub’ejil, malaj ke’xkanab’ li Dios, naru ajwi’ te’waklesiiq wi’chik. Maajun yu’amej wan li ak jorb’il toj reetal naq ink’a’ chik naru taayiib’amanq, ka’ajeb’ wi’ li alalb’ej re li sachk, li moko naab’aleb’ ta.
Li chaab’il esilal re li evangelio naxye: b’antiox re lix junelikil k’uub’anb’il na’leb’ re li sahil ch’oolejil k’oxlanb’il xb’aan li qaYuwa’, ut rik’in lix junelikil mayej li Jesukristo, ink’a’ ka’ajwi’ naru tookole’q sa’ qat’anik ut too’ak’ob’resiiq chi saq qu, a’ut naru ajwi’ taqaq’ax royb’enihom li winq ut taqeechani li junelik yu’am ut tootz’aqonq sa’ xloq’alil li Dios li ink’a’ naru xch’olob’ankil.
Li jaljookil ru aatin chirix li karneer sachenaq
Sa’ xk’anjel li Kolonel, eb’ laj jolominel sa’ li kutankil a’an ke’xye naq ink’a’ us naq li Jesus naxnumsi xhoonal rochb’eeneb’ li ani ilb’ileb’ jo’ laj maak.
Maare neke’xk’oxla naq li Jesus yoo chixtenq’ankil lix b’aanuhomeb’ laj maak. Maare ke’xk’oxla naq li k’a’ru naxtenq’aheb’ laj maak chixjalb’aleb’ xk’a’uxl, a’an xjitb’aleb’, reetz’unkileb’, ut xk’eeb’aleb’ xxutaan.
Naq li Kolonel kixk’e reetal k’a’ru neke’xk’oxla laj Fariseo ut laj tz’iib’, kixye jun li seraq’:
“Ani eere laa’ex, wanq ta o’k’aalaq xkarneer ut taasachq junaq chiru, ma ink’a’ raj tixkanab’ li b’eleelaju ro’k’aal sa’ li chaqi ch’och’ ut taaxik chixsik’b’al li sachenaq toj reetal toxtaw chaq?
“Ut naq tixtaw chaq, tixk’e chaq sa’ xb’een xtel chi sahaq sa’ xch’ool.”2
Chiru k’iila cient chihab’, li aatin a’in nach’olob’aman jo’ jun qab’oqb’al chi k’anjelak sa’ xk’amb’aleb’ chaq wi’chik li karneer sachenaq ut chixtenq’ankileb’ li ani sachenaq. Us ta us xb’aanunkil ut chaab’il a’in, ninpatz’ ma maak’a’ ta wi’ junaq chik xyaalalil.
Ma naru naq li rajom li Jesus, li jwal aajel ru, a’an naq tixk’ut lix k’anjel li Chaab’il aj Ilol Karneer?
Ma naru naq yoo chixch’olob’ankil lix rahom li Dios choq’ reheb’ li ralal xk’ajol sachenaqeb’?
Ma naru naq li Kolonel yoo chixyeeb’al naq li Dios ak naxnaweb’ ru li ani sachenaqeb’—ut naq tixtaweb’, naq tixye’ chaq li ruq’ chiruheb’, ut naq tixkoleb’?
Ut wi jo’kan wan, k’a’ru tento tixb’aanu li karneer re naq tixk’ul li tenq’ a’in?
Ma tento tixnaw chanru roksinkil jun li b’isleb’ li naxk’e rajlil lix na’aj sa’ ruchich’och’? Ma tento tixnaw roksinkil jun reetalil ch’och’ re xyeeb’al b’ar wan? Ma tento tixnaw xyiib’ankil junaq b’oqleb’? Ma na’ajman naq taa’oxloq’iiq xk’ab’a’ li karneer xb’aan li ani na’no ru sa’ tenamit re naq li Chaab’il aj Ilol Karneer taachalq re xkolb’al?
Ink’a’. Maajo’q’e! Wan xk’ulub’ li karneer ka’a’jwi’ xb’aan naq raab’il xb’aan li Chaab’il aj Ilol Karneer.
Choq’ we, li aatin chirix li karneer sachenaq naxk’e jun xnimal li qoyb’enihom sa’ chixjunil li loq’laj hu.
Laj Kolol qe, li Chaab’il aj Ilol Karner, naxnaw qu ut nokoxra. A’an naxnaw aawu ut nakatxra.
Naxnaw jo’q’e sachenaqat, ut naxnaw b’ar wankat. Naxnaw laa rahilal. Laa tz’aam li maak’a’ xyaab’. Laa xiw. Lix ya’al aawu.
Maak’a’ naxye chanru xatsach chaq—ma sa’ xk’ab’a’ li b’e xasik’ laa’at, malaj sa’ xk’ab’a’ li k’a’ru nakak’ul chi moko aab’an ta laa’at.
Li k’a’ru nim xwankil, a’an naq laa’at li ralal xk’ajol. Ut nakatxra. Naxra li ralal xk’ajol.
Rik’in naq nakatxra, tatxtaw. Tatxk’e sa’ xb’een xtel chi sahaq sa’ xch’ool. Ut naq tatxk’am wi’chik sa’ laa wochoch, tixye reheb’ chixjunil, “Chisaho’q sa’ qach’ool wochb’eenex, xb’aan naq xintaw lin karneer li xsach chiwu.”3
K’a’ru tento taqab’aanu?
A’b’anan, maare yookat chixk’oxlankil, k’a’ chik ru wan? Tento raj naq ink’a’ yal tin’oyb’eninq toj tinkole’q.
Us ta li qaYuwa’ aj rahonel naraj naq chixjunileb’ li ralal xk’ajol te’sutq’iiq rik’in, ink’a’ tixmin ru junaq.4 Li Dios ink’a’ toxkol wi ink’a’ naqaj.
K’a’ru b’i’ tento taqab’aanu?
Jun ajwi’ li qab’oqb’al:
“Sutq’inkqex wik’in.”5
“Chalqex wik’in.”6
“Jilonqex wik’in ut laa’in tinjiloq eerik’in.”7
Chi jo’ka’in naqak’ut chiru naq taqaj tookole’q.
Na’ajman b’ayaq li paab’aal. A’ut matk’oxlak. Wi ink’a’ naru tawisi laa paab’aal anajwan, chat-ok rik’in li oyb’enink.
Wi ink’a’ naru taaye naq nakanaw naq wan li Dios aran, naru taawoyb’eni naq wan aran. Naru taawaj xpaab’ankil.8 Tz’aqal a’an re tattikib’aq.
Chirix a’an, sa’ roksinkil laa woyb’enihom, sik’ li qaChoxahil Yuwa’. Li Dios tixye’ chaq lix rahom aawe, ut taatiklaaq lix k’anjel re laa kolb’al ut xjaltesinkil aawu.
Sa’ xnumikeb’ li kutan, taak’e reetal li ruq’ sa’ laa yu’am. Taaweek’a lix rahom. Ut laa wajom chi b’eek sa’ xsaqen ut chixtaaqenkil lix b’e taanimanq sa’ chixjujunaqleb’ li yokb’ re paab’aal nakak’e.
Naqaye reheb’ li yokb’ a’in li “ab’ink chiru.”
Ink’a’ mas sa ilb’il li aatin a’an anajwan. A’b’anan li ab’ink chiru li Dios, a’an jun na’leb’ nim xloq’al sa’ li evangelio, xb’aan naq naqanaw naq “sa’ xk’ab’a’ lix Tojb’al rix li Maak xb’aan li Kristo, chixjunileb’ li winq neke’ru chi kole’k, rik’in ab’ink chiru li chaq’rab’ ut k’ojob’anb’il k’anjel re li Evangelio.”9
Naq naniman li qapaab’aal, tento taanimanq ajwi’ qatiikilal chi paab’ank. Sa’ xtiklajik li waatin xinye raatin jun laj Alemania chirix xsachik li Dresde. A’an kixye ajwi’: “Es gibt nichts Gutes, ausser: Man tut es.” Choq’eb’ re li ink’a’ neke’xnaw li choxahil aatinob’aal, a’in naraj naxye “Maak’a’ chaab’il wan wi ink’a’ nakab’aanu.”10
Naru too’aatinaq chi chaab’il chirix li musiq’ejil na’leb’. Naru too’ile’q chi chaab’il xb’aan naq ch’ina-us li qanawom chirix lix na’leb’il li paab’aal. Naru taqaye chaqal ru aatin chirix li paab’ank ut “[taqak’oxla] qaq’ajkamunkil.”11 A’ut wi qapaab’aal ink’a’ naxjal li k’a’ru naqayu’ami—wi li qapaab’ahom ink’a’ naxb’eresi li naqasik’—maak’a’ na’ok wi’ qapaab’aal, ut wi ink’a’ ak kamenaq, moko us ta wan ut kamk re.12
Li ab’ink chiru li Dios, a’an xyu’am li paab’aal. Rik’in a’an naqach’utub’ li saqen sa’ qaam.
A’ut wan naq nink’oxla naq maare ink’a’ naqataw ru li ab’ink chi us. Naru naqak’oxla naq a’an naxchoy chixjunil. Malaj ut naru naqaten xtenleb’ li ab’ink chiru xpak’leb’ ch’iich’ li taqlahom re xyalb’al qaq’e chixyiib’ankileb’ ru li ani naqara, rik’in xk’eeb’aleb’ sa’ xam ut xtenb’aleb’ rajlal, re te’ok chi jwal sant wi’chik.
Yaal ajwi’, wan naq tento taqak’ul qab’oqb’al chi kaw re taqajal qak’a’uxl. Yaal naq wankeb’ li te’toch’e’q xch’ool ka’ajwi’ chi jo’ka’in.
A’ut maare wan jalan chik li na’leb’ li tixch’olob’ k’a’ut naq noko’ab’in chiruheb’ lix taqlahom li Dios. Maare li ab’ink maawa’ xchapb’al ut xtenb’al ru li qaam toj najale’k sa’ li k’a’ru moko ak qe ta. A’an b’an li b’e b’ar wi’ naqak’e reetal k’a’ru tz’aqal okaneaqo wi’.
Yo’ob’tesinb’ilo xb’aan li Nimajwal Dios. A’an li qaChoxahil Yuwa’. Laa’o tz’aqal li ralal xk’ajol sa’ musiq’ej. Yiib’anb’ilo rik’in li k’a’ru choxahil ut q’axal chaab’il, ut chi jo’kan naqak’am qik’in tz’aqal li okenaq wi’ li choxahilal.
Arin b’an sa’ ruchich’och’ li qak’a’uxl ut li qab’aanuhom naxk’ul li iiq sa’ li k’a’ru po’b’il ru, moko sant ta, ut tz’aj ru. Li poks ut li tz’ajnil re li ruchich’och’ neke’xk’e xtz’ajnil li qaam, ut ch’a’aj naq taqak’e reetal ut taqanaw lix k’ulub’il qayo’lajik ut li qak’anjel.
A’b’anan ink’a’ naru tixjal aniho chi yaal. Li choxahilal li ak wan qe toj nakana. Ut sa’ tz’aqal li hoonal naq naqasik’ xk’eeb’al qach’ool re laj Kolol qe ut xk’eeb’al li qoq sa’ xb’ehil li wank choq’ tzolom, na’ux jun li sachb’a-ch’oolej. Lix rahom li Dios naxnujob’resi qach’ool; lix saqenkil li yaal naxnujob’resi qak’a’uxl; ink’a’ chik naqaj li maakob’k; ut ink’a’ chik naqaj b’eek sa’ li q’ojyin.13
Naqakanab’ rilb’al li ab’ink jo’ jun tojb’a-maak, ut naqil jo’ jun xteleb’ li qachoxahil wankilal. Timil timil, li po’b’il, li poks, ut lix ramleb’ li ruchich’och’ a’in neke’oso’. Timil timil, li junelikil musiq’ej li maak’a’ xtz’aq ut li wan qik’in nak’utb’esiik, ut xchalik li chaab’ilal chiqu na’ok jo’ li ak wan qe.
K’ulub’ejat chi kole’k
Ex was wiitz’in raarookex inb’aan, ex inraarookil amiiw, ninch’olob’ naq li Dios nokoril jo’ wanko chi yaal—ut nokoril jo’ k’ulub’ej chi kole’k.
Maare nakak’oxla naq ak po’b’il ru laa yu’am. Maare xatmaakob’k. Maare wan laa xiw, laa josq’il, laa rahilal, malaj laa k’a’uxl chirix li paab’aal. A’ut jo’ chanru li Chaab’il aj Ilol Karneer naxtaweb’ lix karneer, wi yal taawaklesi laa ch’ool choq’ re laj Kolol re li ruchich’och’, A’an tatxtaw.
A’an tatxkol.
A’an tatxwaklesi ut tatxk’e sa’ xb’een lix tel.
Tatxk’am wi’chik sa’ laa wochoch.
Wi ta ruq’eb’ li winq naru te’xjal li po’lem ut li poks sa’ jun chaab’il iglees, taaruuq raj taqanaw ut taqapaab’ naq li qaChoxahil Yuwa’ aj rahonel naru tooxyiib’ wi’chik. Lix k’anjel, a’an qawaklesinkil sa’ li k’a’ru jwal chaab’il wi’chik chiru li xoowan wi’ junxil—jwal chaab’il chiru li naru naqak’oxla. Rik’in li junjunq yokb’ re paab’aal sa’ xb’ehil li wank choq’ tzolom, toowulaq jo’ li ani wan xloq’alil ut xsahil xch’ool chi junelik, jo’ li k’a’ru aj-e yiib’anb’ilo chaq.
A’in lix nawom lin ch’ool, li wosob’tesinkil, ut lin tuulanil tz’aam, sa’ lix loq’laj k’ab’a’ laj Eechal qe, Jesukristo, amen.