Xtawb’al muheb’aal chiruheb’ li kaq-sut-iq’ re li yu’am
Li Jesukristo ut lix tojb’al rix li maak a’an li muheb’aal naqaj ru chiqajunil, maak’a’ naxye k’a’ru li kaq-sut-iq’ yoo chi uxk sa’ li qayu’am.
Sa’eb’ li chihab’ 1990, naq yookin chaq chi tzolok sa’ li universidad, wankin sa’ lix kaahil ch’uut reheb’ laj chupul xam aran Santiago, Chile. Naq yookin chaq chi k’anjelak aran, nikinkana sa’ li kab’l reheb’ laj chupul xam, xb’aan naq nink’anjelak sa’ li q’ojyin. Sa’ xraqik li chihab’, ke’xye we naq tink’anjelaq sa’ li q’ojyin rub’elaj li ak’ chihab’, xb’aan naq sa’ li kutan a’an junelik nawan junaq ch’a’ajkilal. Chi sachso inch’ool kinsume, “Ma yaal a’an?”
Jultik we naq koowan aran chiroyb’eninkil naq sa’ q’ojyin te’ok chixk’atb’aleb’ li fuegos artificiales sa’ xyi li tenamit Santiago. Koo’ok chixq’alunkil qib’ ut chixk’eeb’al li sahil ch’oolejil choq’ re li ak’ chihab’. Toja’ naq ki’ok chi yaab’asiik li alarma, li naxye resil naq wan jun li ch’a’ajkilal. Kiqak’e li qak’anjeleb’aal ut kootaqe’ sa’ li b’eleb’aal ch’iich. Sa’ li b’e, koonume’ sa’ xyanq naab’aleb’ li kristiaan li yookeb’ chixninq’ehinkil li ak’ chihab’, kiqil naq naab’aleb’ maak’a’eb’ xk’a’uxl chirix li k’a’ru yoo chi uxmank. Saheb’ xch’ool rik’in li ch’ina-usil q’ojyin. A’ut, moko najt ta rik’ineb’, wankeb’ li kristiaan yookeb’ xch’a’ajkilal.
A’in kinixtenq’a chirilb’al naq sa’ li qayu’am wan naq naqanumsi li tuqtuukilal, a’b’an taawulaq li kutan naq taqanumsiheb’ li ch’a’ajkilal ink’a’ naqoyb’eni ut eb’ li kaq-sut-iq’ li tooxtiikisi toj sa’ xmaril li qawankilal re kuyuk. Li ch’a’ajkilal re tz’ejwalej, re k’a’uxlej, re junkab’al, ut re trab’aaj; ninqi rahilal; ut k’a’aq chik re ru re li yu’am malaj li kamk, a’aneb’ a’in reetalileb’ li kaq-sut-iq’ li naqak’ul sa’ li yu’am a’in.
Naq naqanumsiheb’ li kaq-sut-iq’ a’in, rajlal naqeek’a roso’jik qach’ool malaj li xiw. Li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixye, “Li paab’aal, a’an li b’an re li xiw”—a’an li paab’aal chirix li Qaawa’ Jesukristo (“K’utb’esihomaq lee paab’aal,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2014). Sa’ rilb’aleb’ li kaq-sut-iq’ li neke’xtoch’ xyu’ameb’ li winq, xintaw inna’leb’ naq maak’a’ naxye chan ru li kaq-sut-iq’ li yooko chixnumsinkil—maak’a’ naxye ma wan junaq lix b’an malaj xraqik—wan jun ajwi’ li muheb’aal, ut juntaq’eet a’an choq’ re li jar paay chi kaq-sut-iq’. Li junaj muheb’aal k’eeb’il xb’aan li qaChoxahil Yuwa’, a’an li Qaawa’ Jesukristo ut lix tojb’al rix li maak.
Maa’ani ta raj li ink’a’ tixk’uleb’ li kaq-sut-iq’ a’in. Laj Helaman, jun profeet sa’ lix Hu laj Mormon kixye: “Ut anajwan, ex walal, chijultiko’q, chijultiko’q eere naq a’ sa’ xb’een lix saqoonaq laj Tojol qix, a’an li Kristo, li Ralal li Dios, naq tento teek’e eek’ojob’ankil; re naq jo’q’e tixtaqla laj tza lix kawil iq’, relik chi yaal, lix tzimaj sa’ li sut iq’, relik chi yaal, naq chixjunil lix saqb’ach ut lix kawil kaq-sut-iq’ taatenoq sa’ eeb’een, maak’a’aq xwankil chekelonkil taq’a sa’ li jul re rahilal ut rahil ch’oolejil li maak’a’ roso’jik, sa’ xk’ab’a’ li saqoonaq li kab’lanb’ilex wi’, a’an jun k’ojleb’aal ch’olch’o ru, jun k’ojleb’aal b’ar wi’ wi te’kab’laq li winq sa’ xb’een ink’a’ taaruuq te’t’ane’q” (Helaman 5:12).
Li Elder Robert D. Hales, li kixk’ul li rahilal rik’ineb’ lix kaq-sut-iq’, kixye: “Chiqajunilo naqak’ul li rahilal, a’b’an chan ru naqak’ulub’a, a’an nab’aanuman sa’ junjunqal. Li ch’a’ajkilal naru chiqatoch’b’al chi wiib’ paay ru. Naru tooxkawob’resi ut tixsaqob’resi qu wi wan qapaab’aal, malaj naru tooxsach wi maak’a’ qapaab’aal chirix lix tojb’al rix li maak xb’aan li Qaawa’ ” (“Vuestra tristeza se convertirá en gozo,” Liahona, enero 1984, 118).
Re ok sa’ li muheb’aal naxk’e li Jesukristo ut lix tojb’al rix li maak, tento naq taawanq qapaab’aal chirix a’an—li paab’aal li tooxtenq’a chixq’axb’aleb’ ru li rahilal arin sa’ li ruchich’och’. A’an kixyeechi’i naq tixseeb’ob’resi li qiiq wi toochalq rik’in a’an sa’ chixjunil li naqab’aanu.
“Chalqex wik’in chejunilex li lub’luukex ut tawajenaqex xb’aan lee riiq, ut laa’in texinhiltasi,” chan.
“K’ulumaq lin iiqleb’ sa’ eeb’een ut tzolomaq eerib’ wik’in, xb’aan naq tuulanin ut q’un lin ch’ool, ut teetaw xhilob’aal eeraam.
“Xb’aan naq lin iiqleb’, q’un ut seeb’ li iiq li tink’e sa’ eeb’een” (Mateo 11:28–30; chi’ilmanq ajwi’ Mosiah 24:14–15).
Nayeeman naq “li ani wan xpaab’aal, maajun ch’olob’ahom na’ajman chiru. Li ink’a’ wan xpaab’aal, maajun ch’olob’ahom naru chi tenq’ank re.” (Yeeb’il naq laj Tomas Aquino kixye a’in, a’b’an maare a’an yal jun resil li k’a’ru kixk’ut.) A’b’anan, ink’a’ naqataw ru chixjunil li nak’ulman sa’ li ruchich’och’, ut wan naq moko naru ta xsumenkil li patz’om k’a’ut. K’a’ut naq na’uxman a’in? K’a’ut naq yookin chixk’ulb’al a’in? K’a’ru tento tintzol? Naq ink’a’ naru naqataw xsumenkileb’ li patz’om a’an, li raatin li qaKolonel re li profeet Jose Smith sa’ li Tz’alam Liberty naru nokoxtenq’a:
“At walal, tuqtuukilal chiwanq saʼ aawaam; laa chʼaʼajkilal ut laa tawasinkil yal chiru jun chʼina kʼamok taawanq;
“Ut chirix a’an, wi nakakuy chi us, li Dios tixtaqsi aaloq’al chi taqe’q” (Tzol’leb’ ut Sumwank 121:7–8).
Us ta k’iila kristiaan neke’xpaab’ naq wan li Jesukristo, li q’axal aajel ru, a’an ma naqapaab’ a’an, ut ma naqapaab’ li k’a’ru naxk’ut chiqu ut li naxpatz’ qe naq taqab’aanu. Maare anihaq truuq chixk’oxlankil, “K’a’ru naxnaw li Jesukristo chirix li k’a’ru yookin chixk’ulb’al? Chan ru naxnaw li k’a’ru na’ajman chiwu re naq tintaw xsahil inch’ool?” Relik chi yaal, li profeet laj Isaias yoo chaq chi aatinak chirix laj Tojol qix ut laj Aatinanel chiqix naq kixye:
“Aʼan tzʼeqtaananbʼil ut xikʼ ilbʼil xbʼaanebʼ li poyanam, aʼan jun li winq junes ra naril ut kʼaynaq chi kʼuluk rahilal. …
“Aʼan xkʼuluk re li qayajel ut xkuy riiqankil li qarahilal. …
Aʼbʼan kitochʼeʼ saʼ xkʼabʼaʼ li qʼetok aatin kiqabʼaanu laaʼo, kiteneʼ saʼ xkʼabʼaʼ li qamaaʼusilal; li chʼiilank koowan wiʼ saʼ tuqtuukilal kiwan saʼ xbʼeen aʼan; ut rikʼin li rapleek kixkʼul aʼan, nokokʼirtesiik” (Isaias 53:3–5).
Li apostol aj Pedro ki’aatinak ajwi’ chirix li Kolonel, naq kixye, “A’an li kik’amok re li qamaak sa’ xjunxaqalil chiru li krus re naq kamenaqaqo chiru li maak ut yo’yooqo choq’ re li tiikilal: rik’in li xtiq’ilal xexk’irtasiik laa’ex” (1 Pedro 2:24).
Us ta nanach’ok chaq lix kamik laj Pedro, li raatin moko nujenaq ta rik’in li xiw chi moko li rahil ch’oolejil; kixk’ut b’an chiruheb’ laj santil paab’anel naq “te’sahoq’ xch’ool,” us ta neke’xnumsi “k’iila paay xyalb’al rix lix paab’aaleb’.” Laj Pedro kixye qe naq taajultiko’q qe naq “li qapaab’aal,” us ta “nayale’k sa’ xam,” tixk’e “li qaloq’al ut li qoxloq’inkil sa’ li xk’utb’esinkil rib’ li Jesukristo” ut “li qakolb’al” (1 Pedro 1:6–7, 9).
Laj Pedro kixye ajwi’:
“Ex was wiitz’in raarookex inb’aan, misachk eech’ool rik’in li xam xlochmank sa’ eeyanq re eeyalb’al, jo’ ta raj wi’ li maajun wa eerilom.
Chexsaho’q b’an rik’in naq yookex chi tz’aqonk sa’ li xrahilal li Kristo, re naq, sa’ li xk’utb’esinkil rib’ li xnimal xloq’al, k’a’jo’aq ajwi’ xsahil sa’ eech’ool” (1 Pedro 4:12–13).
Li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixye naq “Eb’ laj Santil Paab’anel naru te’wanq chi sa sa’ xch’ooleb’ a’ yaal chan ru lix wanjikeb’. … Naq naqajayali li qayu’am rik’in lix k’uub’anb’il na’leb’ li kolb’a-ib’ re li Dios … jo’ ajwi’ li Jesukristo ut lix evangelio, naru naqeek’a xsahil qach’ool a’ yaal k’a’ru li nak’ulman—malaj li ink’a’ nak’ulman—sa’ li qayu’am. Li sahil ch’oolejil nachal rik’in ut b’antiox re a’an. A’an lix yo’leb’aal chixjunil li sahil ch’oolejil” (“Li sahil ch’oolejil ut kole’k sa’ musiq’ejil,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2016).
Moko ch’a’aj ta xyeeb’al li k’a’aq re ru a’in naq ink’a’ wanko sa’ xyi jun li kaq-sut-iq’. A’b’an maare ch’a’aj b’ayaq xyu’aminkil a’in naq yooko chixnumsinkil li kaq-sut-iq’. A’b’an, nawoyb’eni naq naru nekereek’a naq nawaj xwotzb’al eerik’in xnimal ru li xnawb’al naq li Jesukristo ut lix tojb’al rix li maak a’an li muheb’aal naqaj ru chiqajunil, maak’a’ naxye k’a’ru li kaq-sut-iq’ yoo chi uxk sa’ li qayu’am.
Ninnaw naq laa’o ralal xk’ajol li Dios, naq a’an nokoxra, ut moko qajunes ta wanko. Nekexinb’oq chi chalk ut chirilb’al naq a’an naru tixseeb’ob’resi lee riiq ut taawanq jo’ eemuheb’aal. Chalqex ut tenq’ahomaqeb’ lee ras eeriitz’in chixtawb’al li muheb’aal neke’rataw. Chalqex ut kanaaqex qikin sa’ li muheb’aal a’in, li texxtenq’a chixkuyb’aleb’ li kaq-sut-iq’ re li yu’am. Ninnaw chi tz’aqal naq wi texchalq, teeril, textenq’anq, ut texkanaaq.
Li profeet aj Alma kixch’olob’ xyaalal li na’leb’ a’in chiru laj Helaman li ralal: “Ninnaw naq eb’ li ani neke’xkanab’ rib’ chiru li Dios te’kawresiiq sa’ li yale’k rixeb’, ut li rahilal neke’xnumsi, ut lix ch’a’ajkilaleb’, ut te’waklesiiq sa’ roso’jik li kutan” (Alma 36:3).
Li Kolonel kixye:
Joʼkan ut, chikʼojobʼaaq eechʼool … ; xbʼaan naq chixjunil li tzʼejwalej wan saʼ wuqʼ; chʼanchʼo chexwanq, ut chenaw naq laaʼin li Dios. …
“Joʼkan ut, mexxuwak us ta toj reetal li kamk; xbʼaan naq saʼ li ruchichʼochʼ aʼin moko numtajenaq ta xsahil eechʼool, aʼbʼanan wikʼin laaʼin numtajenaq xsahil eechʼool.” (Tzol’leb’ ut Sumwank 101:16, 36).
Li b’ich “Hilan at waam,” li naxtoch’ li waam naab’al sut, naxye li naru naxk’ojob’ li qaam. A’in li raatinul:
Hilan at waam, xnach’ok chaq lix hoonal
Li wank rik’in li Dios chi junelik.
Naq taa’oso’q li xiw ut li rahilal;
Anchal xsahil rahok taawanq wi’chik.
Hilan at waam, naq numenaq li ra,
Sa’ chaab’ilal taqil qib’ sa’ choxa. (Eb’ li B’ich, 175).
Naq naqak’uleb’ li kaq-sut-iq’ re li yu’am, ninnaw naq wi taqayal qaq’e chi anchal qach’ool ut taqataw qamuheb’aal rik’in li Jesukristo ut lix tojb’al rix li maak, too’osob’tesiiq rik’in li b’ane’k, li k’ojob’ank ch’oolej, li kawilal, li kuyuk-ib’, ut li tuqtuukilal li yooko chixsik’b’al, chi ch’olch’o sa’ qach’ool naq sa’ xraqik li qayu’am, taqab’i li raatin laj Tzolonel: “Us, chaab’il aj k’anjelat ut tiik aach’ool! Tattz’aqonq sa’ xsahilal xch’ool laj eechal aawe” (Mateo 25:21). Sa’ lix k’ab’a’ li Jesukristo, amen.