Makapapungtot iti Saan a Nainkalintegan
Maawatan nga agpada ni Jesucristo ti di nainkalintegan ken ti bilegna a mangipaay iti pamusposan.
Idi 1994, napasamak ti maysa a panagpapatay iti tattao iti daya nga Africa ti pagilian a Rwanda gapu iti nabayagen a riri dagiti nabibileg a tribu. Napattapatta nga ad-adu ngem gudwa ti riw-riw a tattao ti napapatay.1 Makitan a, nagtutunosen dagiti kaaduan a tattao iti Rwanda,2 ngem dagitoy a pasamak agtultuloy a mangimpluensia ti kagimongan ti Rwanda.
Maysa a dekada ti napalabas, bayat ti panagpasiarmi iti Rwanda, nakasaritami ken ti asawak ti maysa a pasahero iti Kigali airport. Malmaldaangan iti di nainkalintegan a genocide ken naliday a nangsaludsod, “No adda Dios, adda koma naaramidanna maipapan iti daytoy?” Para itoy a lalaki—ken kadatayo—ti panagsagaba ken saan a nainkalintegan ket di maitunos iti kinapudno ti naimbag, managayat a Nailangitan nga Ama. Ngem agpaypayso Isuna, nasayaat ken ay-ayatenna amin nga annakna. Daytoy saan a panagpada a kapanunotan ket kas kadaan ti sangkataw-an ken saan a mailawlawag iti ababa a balikas.
Tapno maawatan daytoy, kitaentayo dagiti nadumaduma a klase ti saan a nainkalintegan. Ibilang ti pamilia a makaawat iti linawas nga allowance iti tunggal ubing para iti panagubra kadagiti aramid iti balay. Ti anak a lalaki a ni John, gimmatang iti candy, ti anak a babai a ni Anna, indulinna ti kwartana. Kamaudiananna, gimmatang ni Ana iti bukodna a bisikleta. Napanunot ni John a saan pulos a nainkalintegan a nakaala ni Anna iti bike ket saan kenkuana. Ngem dagiti pili ni John ti nangparnuay ti di panagpapatas, saan a ti aramid dagiti nagannak. Ti keddeng ni Anna a mangisakripisio iti pannangan ti candy ket saan a nangipaay iti uray ania a di nainkalintegan ken ni John gapu ta naaddaanda iti agpada a gundaway.
Mabalin a dagiti keddengtayo agbunga iti mabayag a pagsayaatan wenno pakarikutan. Kas impalgak ti Apo, “Ket no ti tao makagun-od iti ad-adu a pannakaammo ken saririt iti daytoy a biag babaen ti kinaregta ken kinatulnog ngem iti sabali, dakdakkelto nga amang ti gundawayna iti lubong nga umay.”3 No ti dadduma makaawat kadagiti pagimbagan gapu iti nasayaat a pilida, saantayo sigida a maibaga a natratartayo nga adda idaddadumana idi addaantayo met iti kapadana a gundaway.
Maysa pay a pagtuladan iti saan a nainkalintegan ket ti padas ti asawak a ni Ruth, idi ubing. Maysa nga aldaw, naammuan ni Ruth nga itugot ni nanangna ti adingna a Merla tapno gumatangda iti baro a sapatos. Nagreklamo ni Ruth , “Nanang, saan a nainkalintegan! Innala ni Merla daydi naudi a baro a sapatos.”
Dinamag ti nanangna, “Ruth, maisuotmo kadi dagiti sapatosmo?”
Insungbat ni Ruth, “Wen.”
Imbaga ngarud ti nanang ni Ruth, “Saanen a maisuot ni Merla dagiti sapatosna.”
Immanamong ngarud ni Ruth a ti kada ubing iti pamilia adda sapatos a maisuotna. Urayman pay no kayat ni Ruth iti baro a sapatos, nagawan ti nariknana a saan a nainkalintegan idi naawatanna ti pasamak babaen iti pannakaawat ni nanangna.
Adda dagiti saan a nainkalintegan a di mailawlawag; makapapungtot ti di mailawlawag a di nainkalintegan. Ti di nainkalintegan aggapu iti sibibiag a bagi a saan a perpekto, nasugatan wenno nagsakit. Nakaparsuaanen ti di nainkalintegan iti biag iti daga. Dagiti sumagmamano a tao nayanakda a baknang, ti dadduma saan. Dagiti sumagmamano addaanda iti naayat a nagannak, ti dadduma awanan. Dagiti sumagmamano agbiagda iti adu a tawen, ti dadduma apagbiit lang. Ket adu pay ken adu pay a pangyarigan. Makapasakit dagiti sumagmamano a tao uray no ipadpadasda ti agaramid iti naimbag. Pilien dagiti sumagmamano ti patas aginggana a kabaelanda. Makapaliday no usaren ti sumagmamano ti inted ti Dios a kinawaya nga agpili tapno mangpasakit iti dadduma a saan a rumbeng.
Nadumaduma a klase ti saan a nainkalintegan ti mapatanor, a manggubbuay iti tsunami a napalalo a saan a nainkalintegan. Kas pagarigan, ti COVID-19 pandemic, naapektaranna dagiti agdaman a makapadpadas iti nadumaduman a parikut. Malidayannak kadagiti makapadpadas kadagitoy, ngem ipakdaarko iti amin a pusok nga agpada a maawatan ni Jesucristo ti di nainkalintegan ken adda bilegna a mangipaay iti pamusposan. Awan maiparis iti kinainhustisia nga inibturanna. Saan a nainkalintegan a sinagabana amin a sakit ken rigat ti sangkataw-an. Saan a nainkalintegan a nagsagaba para iti basolko ken basolmo. Ngem pinilina nga inaramid gapu iti panagayatna kadatayo ken iti Nailangitan nga Ama. Maawatanna nasayaat no ania dagiti mapadpadasantayo.4
Naisurat iti nasantuan a kasuratan a nagreklamo dagiti Israelita ta saan a nainkalintegan ti trato ti Dios kadakuada. Kas sungbat, nagsaludsod ni Jehova, “Ta malipatan kadi ti babai ti agsussuso nga anakna, nga awan ti kaasina iti anak a nagtaud iti saklulona?” Ket numan narigat a malipatan tay naayat nga ina ti maladagana, impakdaar ti Apo a natibtibker ti panagayatna. Impatalgedna: “Wen, uray no makalipatda, ni kaano man dikanto lipatan. … Adtoy, naikitikit kadagiti dakulapko; agnanayon iti imatangko ti bakudmo.”5 Gapu ta inibturan ni Jesucristo ti awan patinggana a pannubbot a sakripisio, maawatanna unay ti mariknatayo.6 Am-ammonatayo ken dagiti kasasaadtayo iti agnanayon.
Iti mortalidad, mabalintayo a “bumdeng nga umasideg” iti Mangisalakan ken dumawat iti pannakipagrikna, pannakapaimbag, ken tulong.7 Uray no bayat ti di mailawlawag a panagsagabatayo, mabendisionannatayo ti Dios iti simple, gagangay ken naidumduma a wagas. Bayat ti panangbigbigtayo kadagitoy a bendision, pumigsa ti panagtalektayo iti Dios. Iti kinaagnanayon, solbarento ti Nailangitan nga Ama ken ni Jesucristo dagiti amin a saan a nainkalintegan. Maawatantayo a kayattayo a maammuan no kasano ken kaano. Kasano nga aramidendanto dayta? Kaano nga aramidendanto dayta? Iti pannakaammok, saanda a naipalgak no kasano wenno kaano.8 Ngem no ania ti ammok aramidendanto
Kadagiti di nainkalintegan a pasamak, ti aramidentayo ket agatalek nga “amin a di nainkalintegan maipanggep iti biag ket mailintegto babaen iti Pannubbot ni Jesucristo.”9 Pina\armek ni Jesucristo ti lubong ken “naisublina” ti amin a saan a nainkalintegan. Gapu Kenkuana, maadaantayo iti talna iti daytoy a lubong ken makapagragsak.10 No mangpalubostayo Kenkuana, ni Jesucristo ti mangted-pateg kadagiti sagabaen nga agpaay a pakairanudantayo.11 Saannatayo laeng a liwliwaen ken ipasubli no ania ti napukaw;12 usarennanto dagiti saan a nainkalintegan para iti pagsayaatantayo. No maipanggep iti kasano ken kaano, nasken a bigbigen ken awatentayo, a kas inaramid ni Alma, “saan a bale; agsipud ta ammo ti Dios amin dagitoy a banag; ket umanayen kaniak ti pannakaammok a kastoy ti maaramid.”13
Mauraytayo ti sungbat ti saludsod a kasano ken kaano para iti sumaruno ket agpokus iti panangpadur-as ti pammati ken ni Jesucristo, nga addaan iti agpada bileg a mangilinteg iti amin a banag ken ikagumaanna.14 Ti panangipilittayo a panangammo no kasano wenno kaano ket saan a nabunga, iti kasta, di makita ti masanguanan.15
Bayat ti panangpadur-astayo ti pammatitayo ken ni Jesucristo, nasken nga agkagumaantayo pay nga agbalin a kas Kenkuana. Makipagriknatayo ngarud iti dadduma ken palag-anen ti saan i nainkalintegan no makitatayo daytoy;16 maikarigatantayo a pagbalinen nga awan ti maiduma kadagiti maimpluwensiaantayo. Ket ngarud, insuro ti Mangisalakan a “nasken a siaaneptayo a makiraman iti nasayaat nga aramid, ket agaramid iti adu a banag iti bukod[tayo] a pagayatan, ket agipatungpal iti adu a kinalinteg.”17
Ti tao a naanep a makiraman iti pannakiranget iti di nainkalintegan ket ti abogado a ni Bryan Stevenson. Inkumitna ti legal practice-na iti Estados Unidos a mandepensa kadagiti napabasol, a makalak-am iti nakaro a pannusa, ken mangsalaknib iti karbengan ti tattao. Iti sumagmamanon a naglabas a tawen, dinepensaan ni Mr. Stevenson ti maysa a lalaki a napabasol a nagpapatay ket madusa iti ipapatay. Nagkiddaw ni Mr. Stevenson iti lokal a simbaan ti lalaki iti suporta, uray man no saan nga aktibo ken naperdin ti reputasionna iti komunidad gapu ti ammo ti kaaduan a pannakiabigna.
Tapno maiturong ti kongregasion no ania ti maaramid, kinasao ni Mr. Stevenson ida maipapan ti babai a naidatag ken ni Jesus gapu ta napabasol iti pannakiabig. Kayat dagiti mamabpabasol a batuenda agingga a matay, ngem kinuna ni Jesus, “Ti awanan basol kadakayo ti umuna a mangbato kenkuana.”18 Saan a nagtuloy dagiti mamabpasol iti babai. Saan a dinusa ni Jesus ti babai ketdi binilinna a dinto agbasolen.19
Kalpasan ti panangisaritana, napaliiw ni Mr. Stevenson a ti kinamanagimbubukod, panagbuteng, ken panagpungtot, ti nakagapu uray pay dagiti Kristiano iti panagbato kadagiti tao a nagbasol. Kinunana ngarud, “Saantayo nga ipalubos dayta a mapasamak,” ket innalukoyna dagiti miembro ti kongregasion nga agbalin a “parasippaw iti bato.”20 Kakabsat, ti saan a panagibato ti umuna nga addang iti pannakipagriknatayo iti dadduma. Ti sumaruno nga addang ti panangpadas a mangsippaw kadagiti bato nga impuruak ti dadduma.
No kasanotayo a tratuen dagiti pagsayaatan ken pagdaksan ket parte iti pannakasuot iti biag. Makedngantayonto saan unay iti no ania dagiti masaotayo ngem no kasano a tratuen dagiti nakapsut ken marigatan.21 Kas maysa a Latter-day Saint, intayo suruten ti pagwadan ti Mangisalakan, ti agaramid iti naimbag.22 Maipakitatayo ti panagayat iti kaarubatayo babaen ti panangpatalged ti dignidad iti amin nga annak ti Nailangitan nga Ama.
Makatulong ti panangutob kadagiti amin a pagsayaatan ken pakarikutantayo. Ti panangawat ni John no apay a naaddaan iti bike ni Ana ket mangipakita ti kinasiasinnona. Ti panangawat ni Ruth a masapul ni Merla ti sapatos babaen iti panangawat ni nanangna ket makaited ti napintas nga adal. Ti panangkita iti bambanag nga addaan agnanayon a pannirigan ket makatulong a mangipaawat. No agbalintayo a kas iti Mangisalakan, mapadur-astayo ti pannakipagrikna, pannakaawat, ken asi.
Subliak tay saludsod ti pada a pasahero idiay Kigali a naldaangan gapu iti di nainkalintegan a Rwandan genocide a nagdamag, “No adda maysa a Dios, adda ngata maysa a banag a naaramidna iti daytoy?”
Iti saan a panangtagibassit ti panagsagaba gapu iti genocide, ken kalpasan ti panangbigbig ti kinaawan iti kabaelan a mangawat iti kasta a panagsagaba, sinungbatanmi nga adda inaramid ni Jesucristo maipanggep iti naindaklan a di nainkalintegan .23 Impalawagmi ti adu pay a pammilin ti ebanghelio maipanggep ken ni Jesucristo ken ti Pannakaisubli ti Simbaanna.24
Kalpasanna, nagdamag iti am-ammomi, a makalulua, “Kayatmo a sawen adda maaramidko para kadagiti natay a nagannak ken ulitegko?”
Kinunami, “O, wen!” Inpaneknekmi nga amin a di nainkalintegan maipanggep iti panagbiag ket malintegto babaen iti Pannubbot ni Jesucristo ken ti awtoridadna tapno makapagtitipon ti pamilia iti agnanayon.
No makapadas iti di nainkalintegan, mabalintayo nga umadayo iti DIos wenno umasidegtayo kenkuana para iti tulong ken suporta. Kas pagarigan, insurat ni Mormon a ti naunday a panaglalaban dagiti Nephites ken Lamanites naapektuan dagiti tattao iti nadumaduma a wagasy. Nakitana nga “adu ti napatangken” ken dagiti dadduma “napalukneng gapu iti rigrigatda, iti kasta nga impakumbabada ti bagbagida iti Dios.”25
Diyo itulok a ti di nainkalintegan patangkenenna ti pusoyo, gumurakayo, wenno pakapsutenna ti pammatiyo iti DIos. Ketdi, dumawat iti tulong iti Dios. Papigsaen ti panagdayaw ken panagtalekmo iti Mangisalakan Imbes a gumuraka, agpatulongka Kenkuana a sumayaat.26 Itulokmo a tulongannaka nga agan-anus, tapno dagiti panagsagabam ket “panangalimon kadakuada ti rag-o ken ni Cristo.”27 Ken tulongam Isuna iti misionna “a paimbagen dagiti naldaangan,”28 sireregta a mangpalag-an iti saan a nainkalintegan, ken agbalin a tagasippaw iti bato.29
Paneknekak a sibibiag ti Mangisalakan. Maawatanna ti saan a nainkalintegan. Dagiti sugat iti dakulapna ti agtultuloy a mangparegget kenka ken ti kasasaadmo. Tulongannaka iti amin a panagrigatmo. Para kadagiti umasideg kenkuana, ti korona ti dayag ti mangsukat iti panagdung-aw, ti rag-o ken ragsak ti mangsukat iti ladingit ken leddaang, ti panagdayaw ken panagrambak ti mangsukat iti pannakaupay ken liday.30 Ti pammatim iti Nailangitan nga Ama ken ni Jesucristo magunggonaanto iti ad-adu pay a dimo manamnama. Amin a di nainkalintegan—aglalo dagiti makapapungtot a di nainkalintegan—maikonsagrarto a pakairanudam. Paneknekak iti nagan ni Jesucristo, amen.